HAYAT/FERDĠ KAZA SĠGORTASI PRĠMLERĠNĠN ÇALIġAN VE ĠġVEREN AÇISINDAN AVANTAJLARI
YASAL MEVZUAT
1-Vergisel Boyutu
Özel şahıs sigorta prim tutarları ve bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarına ilişkin vergisel düzenlemeler 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nda yapılmıştır. Öncelikle bu kanunun 40. maddesinde, safi kazancın tespit edilmesinde indirilecek giderler sayılmış olup anılan maddenin 9. bendinde, "ĠĢverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları. (Gerek işverenler gerekse ücretliler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen ve vergi matrahının tespitinde dikkate alınan katkı paylarının toplamı bu Kanunun 63 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde belirlenen oran ve haddi aşamaz.)" hükmüne yer verilmiştir.
Ayrıca aynı kanunun 63'üncü maddesinin birinci fıkrasının, 4697 sayılı Kanunun 4'üncü maddesiyle değiştirilen ve 07/10/2001 tarihinde yürürlüğe giren 3'üncü bendi kapsamında;
"sigortanın veya emeklilik sözleşmesinin Türkiye'de kâin ve merkezi Türkiye'de bulunan bir sigorta veya emeklilik şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla; ücretlinin Ģahsına, eĢine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, iĢsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi Ģahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primler ile bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, ücretin safi tutarının tespitinde indirim konusu yapılabilecektir." denilmektedir.
Yine aynı bent hükmüne göre; indirim konusu yapılacak prim, aidat ve katkıların toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin % 10'unu (bireysel emeklilik sistemi dıĢındaki Ģahıs sigorta poliçeleri için ödenen primlerde, ödendiği ayda elde edilen ücretin % 5'ini) ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aĢamaz.
Yukarıda sayılan kanun maddelerinin yanında bu konuyla ilgili uygulamanın nasıl yapılacağının örneklerle açıklandığı 3 Seri Numaralı Gelir Vergisi Sirküleri ile 147 ve 256 seri numaralı Gelir Vergisi Tebliği ve işverenler tarafından ücretliler adına ödenen katkı paylarının ticari kazancın tespitinde ne şekilde indirileceğini açıklayan 59 Seri Numaralı Gelir Vergisi Sirküleri de bu ödemelerin ne şekilde vergilendirileceğinin açıklanmasına yardımcı olmaktadır.
2-SGK Boyutu
5510 sayılı Kanunun 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 80'nci maddesinin birinci fıkra (b) bendine göre prime tabi tutulmayacak kazançlar aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:
"Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz."
ÇALIġANLAR TARAFINDAN ÖDENEN HAYAT/FERDĠ KAZA SĠGORTASI POLĠÇELERĠ
Çalışanların kendilerinin ödemiş oldukları hayat/ferdi kaza primi ödemelerinin net ücret hesabı yapılırken gelir vergisi matrahından indirim konusu yapılabilmesi aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.
Sigortanın veya emeklilik sözleşmesinin Türkiye'de kain ve merkezi Türkiye'de bulunan bir sigorta veya emeklilik şirketi nezdinde akdedilmiş olması,
Ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait olması,
Hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primler,
Şahıs sigorta primleri için ödendiği ayda elde edilen brüt ücretin % 5' i, Bireysel emeklilik katkı payları ve şahıs sigorta primlerinin beraber ödenmesi
durumunda toplamda ödendiği ayda elde edilen brüt ücretin % 10'u, ( toplam indirim içinde şahıs sigorta primleri için % 5' lik sınır ayrıca aranır.)
Bir yıl içinde indirilen bireysel emeklilik katkı payları ve şahıs sigorta primlerinin toplamı asgari ücretin brüt tutarının yıllık toplamını geçemez.
Ödemelerin fiilen yapıldığının belgelendirilmesi gerekir Bordroda Gösterilmesi
Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde brüt ücreti 2.500 TL olan bir kişinin 120 TL lik Hayat / Ferdi Kaza Sigortası primi ödemesi ve ödememesi durumundaki net gelir değişimi karşılaştırmalı olarak aşağıdaki örnek bordroda gösterilmiştir. ( Gelir vergisi oranı ücretliler tarifesi ikinci dilimi olan % 20 olarak alınmıştır)
HAYAT /
FERDĠ KAZA SĠGORTASI
PRĠMĠ ÖDEDĠĞĠNDE
HAYAT / FERDĠ KAZA SĠGORTASI
PRĠMĠ
ÖDENMEDĠĞĠNDE
BRÜT ÜCRET 2.500,00 2.500,00
SGK PRİMİ ÇALIŞAN PAYI ( Brüt Ücret * %14) 350,00 350,00
İŞSİZLİK SİGORTASI PRİMİ ÇALIŞAN PAYI ( Brüt Ücret * % 1)
25,00 25,00
GELİR VERGİSİ MATRAHI 2.125,00 2.125,00
GELĠR VERGĠSĠ ORANI 0,20 0,20
HAYAT / FERDĠ KAZA SĠGORTASI PRĠMĠ ÖDEMESĠ
120,00 0,00
HAYAT / FERDĠ KAZA SĠGORTASI PRĠMĠ ÖDEMESĠ SONRASI GELĠR VERGĠSĠ MATRAHI
2.005,00 2.125,00
GELİR VERGİSİ ( GV Matrahı * % 20) 401,00 425,00
DAMGA VERGİSİ ( Brüt Ücret * % 0,6) 16,50 16,50
NET ÜCRET 1.707,50 1.683,50
VERGĠ AVANTAJI 24,00
Örnekten de anlaşılacağı üzere 120-TL tutarındaki Hayat / Ferdi Kaza sigorta primi ödemesinin, sistemdeki vergi avantajı sebebiyle 24-TL si ücretli çalışana iade olmaktadır.
Diğer ifade ile ödenen Hayat / Ferdi Kaza primi net 96-TL'dir.
ĠġVERENLER TARAFINDAN ÇALIġANLAR ĠÇĠN ÖDENEN HAYAT/FERDĠ KAZA SĠGORTASI POLĠÇELERĠ
1-Vergisel Boyutu
Gelir Vergisi Kanunu'nun (GVK) 40. maddesinin 1 numaralı bendinde, "Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin safi kazancın tespit edilmesinde, ticari kazançtan indirileceği hükme bağlanmıştır. Genel giderler içerisinde personele yapılan ve ücret kapsamına giren ödemelerde yer almaktadır.
59 Seri Numaralı Gelir Vergisi Sirkülerinde, "İşverenlerce ödenen diğer şahıs sigorta primleri, işle ilgili olarak ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen ücret kapsamında olduğundan, Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinin (1) numaralı bendi çerçevesinde genel gider olarak her hangi bir tutar ve oran sınırlaması olmaksızın indirim konusu yapılabilecektir. Öte yandan, söz konusu primler, ödendiği ayda elde edilen ücretin % 5'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak üzere hizmet erbabının safi ücret tutarının belirlenmesi sırasında indirim konusu yapılabilecektir" denilmektedir.
Bu çerçevede, hizmet erbabı adına işveren tarafından ödenen sigorta primleri, (hayat ve ferdi kaza sigortası primleri gibi) ücret olarak kabul edildiğine göre, GVK'nın 40. maddesinin 1 numaralı bendi uyarınca, ticari kazancın safi tutarının tespitinde, genel gider olarak dikkate alınması ve işverenler tarafından çalışanları adına ödenen sigorta primlerinin, ödendiği ayda elde edilen ücretin % 5'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak üzere safi ücret tutarının tespitinde indirim konusu yapılması gerekmektedir.
Bu durumda, işverenlerin ücretliler adına ödedikleri şahıs sigorta primleri, işveren ve ücretliler açısından vergi yönünde bir yük getirmemekte aksine avantaj sağlamaktadır.
2-SGK Boyutu
En başta yapılan açıklamaya istinaden 5510 sayılı kanunda yapılan düzenleme, özel sağlık sigortası ve bireysel emeklilikler için yapıldığından bunlar dışında kalan Hayat / Ferdi Kaza sigortası için işverence yapılan tüm ödemeler çalışana sağlanan menfaat kabul edilerek prime esas kazanca dahil edilmesi gerekmektedir.
ĠĢverenlere, çalıĢanlarına tabi oldukları yasal sosyal güvenlik haklarını tamamlayıcı ve ilave güvence verebilecekleri bir ürün olarak sunulan hayat/ferdi kaza sigortaları, ĠĢverenlere vergi muafiyeti dıĢında çalıĢan memnuniyetini ve çalıĢanların iĢyerine bağımlılığını sağlamaları açısından ekstra maliyet avantajları sağlayacaktır.
Bordroda Gösterilmesi
Örnek 1:Aşağıdaki örnekte işveren, brüt ücreti 3.000 TL olan personeli adına 140 TL'lik prim ödemesi olan bir Hayat / Ferdi Kaza sigortası poliçesi yaptırmış ve ilgili ödemeyi giderleştirebilmesi için yukarıda yapılan yasal açıklamalara göre bordro düzenlemiştir. Prim Ödemesi %5'lik sınırın (150,00_TL ) altında kaldığından safi ücretin tespitinde indirim olarak kullanılmıştır.
Matrahlar Hesaplanan SĠGORT
A ġĠRKET
Ġ'NE ÖDENE
N TUTAR
ĠġVEREN
MALĠYETĠ BRÜ
T ÜCR
ET
SGK MATR
AHI
GELĠR VERGĠ
SĠ MATR
AHI
DAMG A VERGĠ
SĠ MATR
AHI
SGK ĠġÇĠ(
%14) ĠġS
. Ġġ ÇĠ (%
1)
GELĠ R VERG
ĠSĠ (%20)
DAM GA VERG
ĠSĠ (%0,6
6)
NET ÖDEN
EN ÜCRE
T
SGK ĠġV.
(%19 ,5)
ĠġS . Ġġ V.
(%
2)
MALĠ YET
3.166, 00
3.166,0 0
2.550,0 0
3.166,0 0
443,24 31, 66
510,00 20,90 140,00 2.020,2 0
617,2 37
63, 32
3.846,6 9
Yukarıdaki bordroda çalışanın çalışma karşılığı aldığı brüt ücretine işveren tarafından ödenen hayat/ferdi kaza sigorta primlerinin brüt tutarları (Brüt Tutar= Net Ücret+SGK ĠĢçi+ĠĢs.
ĠĢçi+Damga Vergisi) eklenmiş, gelir vergisinin hesaplanmasında ise ödenen prim tutarı safi ücretin tespiti için matrahtan indirilmiştir. Çalışanın net ücretine bakıldığında normal brüt ücretten hesaplananla, hayat/ferdi kaza sigorta primi eklenmiş brüt ücretten hesaplanan arasında herhangi bir değişiklik olmadığı görülmektedir. Ödenen prim bordro ile ilişkilendirilmiş, ancak ödemesi Sigorta Şirketi'ne yapılmıştır. Bu bordronun detayı ise aşağıdaki bordrolarla açıklanabilecektir.
NORMAL ÜCRET BORDROSU
Matrahlar Hesaplanan
NET ÜCR
ET
ĠġVEREN MALĠYETĠ BRÜT
ÜCRE T
SGK MATRA
HI
GELĠR VERGĠS
Ġ MATRA
HI
DAMGA VERGĠS
Ġ MATRA
HI
SGK ĠġÇĠ(%
14)
ĠġS.
ĠġÇ Ġ (%
1)
GELĠR VERGĠ
SĠ (%20)
DAMG A VERGĠ
SĠ (%0,66
)
SGK ĠġV.
(%19, 5)
ĠġS.
ĠġV . (%
2)
MALĠY ET
3.000, 00
3.000,00 2.550,00 3.000,00 420,00 30,0 0
510,00 19,80 2.020, 20
585,0 0
60,0 0
3.645,00
HAYAT/FERDĠ KAZA SĠGORTASI BORDROSU
Matrahlar Hesaplanan
ÖDEN EN NET PRĠM
ĠġVEREN MALĠYETĠ ÖDEN
EN BRÜT PRĠM
SGK MATRA
HI
GELĠR VERGĠ
SĠ MATRA
HI
DAMG A VERGĠ
SĠ MATRA
HI
SGK ĠġÇĠ(%
14) ĠġS
. ĠġÇ
Ġ (%
1)
GELĠR VERG
ĠSĠ (%20)
DAMG A VERG
ĠSĠ (%0,66
)
SGK ĠġV.
(%19, 5)
ĠġS . ĠġV
. (%
2)
MALĠY ET
166,00 166,00 0,00 166,00 23,24 1,6 6
0,00 1,10 140,00 32,37 3,3 2
201,69
ĠĢveren, ödediği 140,00-TL'lik prime karĢılık SGK ve ĠĢsizlik ĠĢveren paylarının ilave edilmesiyle toplamda 201,69-TL'lik bir maliyete katlanacak; ancak ödeme bordroya dahil edildiğinden Gelir Vergisi kanununun ilgili hükümleri gereği ücret olarak giderleştirebilecektir.
Yukarıdaki örnek ödenen Hayat / Ferdi Kaza sigortası prim tutarının çalışanın ilgili ayda elde ettiği brüt ücretin % 5 ini ve yıllık olarak brüt asgari ücreti geçmemiş olduğu varsayımı altında düzenlenmiştir.
Brüt ücretin % 5' i ve brüt asgari ücretin yıllık tutarını aşan Hayat / Ferdi Kaza sigortası primi ödemelerinde, yani yukarıdaki durumun dışında, üst sınırları aşan prim ödemelerinde aşan kısım bordroda ücret ödemesi şeklinde değerlendirilip ayrıca gelir vergisi ve damga vergisi yönünden de brüte tabi tutulacaktır.
Örnek 2:3,000-TL. brüt ücreti olan ve % 20' lik vergi diliminde bulunan bir çalışanı için işveren tarafından brüt ücretinin % 5 lik sınırının üzerinde şahıs sigortası primi ödenmesine ilişkin örnek aşağıdadır. Hayat / Ferdi Kaza sigortası prim ise 190-TL olarak örneklendirilmiştir. %5'lik sınırı (150,00-TL) aşan 40,00-TL vergi mevzuatı açısından net ücret kabul edilerek vergi dahil brütleştirilecektir.
Matrahlar Hesaplanan SĠGORT A ġĠRKET
Ġ'NE ÖDENE
N TUTAR
ĠġVEREN
MALĠYETĠ BRÜ
T ÜCR
ET
SGK MATR
AHI
GELĠR VERGĠ
SĠ MATR
AHI
DAMG A VERGĠ
SĠ MATR
AHI
SGK ĠġÇĠ(
%14) ĠġS
. Ġġ ÇĠ (%
1)
GELĠ R VERG
ĠSĠ (%20)
DAM GA VERG
ĠSĠ (%0,6
6)
NET ÖDEN
EN ÜCRE
T
SGK ĠġV.
(%19 ,5)
ĠġS . Ġġ V.
(%
2)
MALĠ YET
3.237, 25
3.237,2 5
2.600,4 9
3.237,2 5
453,25 32, 37
520,10 21,37 190,00 2.020,1 9
631,2 6
64, 75
3.933,2 6 Yukarıdaki bordroda çalışanın çalışma karşılığı aldığı brüt ücretine işveren tarafından ödenen hayat/ferdi kaza sigorta primlerinin brüt tutarları eklenmiş, gelir vergisinin hesaplanmasında ise yalnızca sınırın altın kalan 150,00-TL'lik kısım ödenen prim tutarı safi ücretin tespiti için matrahtan indirilmiştir. Sınırı aşan kısım için ise vergiye de tabi tutularak brütleştirme yapılmıiştır. Çalışanın net ücretine bakıldığında normal brüt ücretten hesaplananla, hastalık/ferdi kaza sigorta primi eklenmiş brüt ücretten hesaplanan arasında herhangi bir değişiklik olmadığı görülmektedir. Ödenen prim bordro ile ilişkilendirilmiş, ancak ödemesi Sigorta Şirketi'ne yapılmıştır. Bu bordronun detayı ise aşağıdaki bordrolarla açıklanabilecektir.
NORMAL BORDRO
Matrahlar Hesaplanan
NET ÜCR
ET
ĠġVEREN MALĠYETĠ BRÜT
ÜCRE T
SGK MATRA
HI
GELĠR VERGĠS
Ġ MATRA
HI
DAMGA VERGĠS
Ġ MATRA
HI
SGK ĠġÇĠ(%
14)
ĠġS.
ĠġÇ Ġ (%
1)
GELĠR VERGĠ
SĠ (%20)
DAMG A VERGĠ
SĠ (%0,66
)
SGK ĠġV.
(%19, 5)
ĠġS.
ĠġV . (%
2)
MALĠY ET
3.000, 00
3.000,00 2.550,00 3.000,00 420,00 30,0 0
510,00 19,80 2.020, 20
585,0 0
60,0 0
3.645,00
VERGĠSĠZ HAYAT/FERDĠ KAZA
Matrahlar Hesaplanan
ÖDEN EN NET PRĠM
ĠġVEREN MALĠYETĠ ÖDEN
EN BRÜT PRĠM
SGK MATRA
HI
GELĠR VERGĠ
SĠ MATRA
HI
DAMG A VERGĠ
SĠ MATRA
HI
SGK ĠġÇĠ(%
14) ĠġS
. ĠġÇ
Ġ (%
1)
GELĠR VERG
ĠSĠ (%20)
DAMG A VERG
ĠSĠ (%0,66
)
SGK ĠġV.
(%19, 5)
ĠġS . ĠġV
. (%
2)
MALĠY ET
177,85 177,85 0,00 177,85 24,90 1,7 8
0,00 1,17 150,00 34,68 3,5 6
216,09
Ödenen 190,00-TL'lik primin, gelir vergisinin hesaplanmasında yalnızca sınırın altın kalan 150,00-TL'lik kısım ödenen prim tutarı safi ücretin tespiti için matrahtan indirilmiştir. (Brüt Tutar= Net Ücret+SGK ĠĢçi+ĠĢs. ĠĢçi+Damga Vergisi)
VERGĠLĠ HAYAT/FERDĠ KAZA
Matrahlar Hesaplanan
ÖDEN EN NET PRĠM
ĠġVEREN MALĠYETĠ ÖDEN
EN BRÜT PRĠM
SGK MATRA
HI
GELĠR VERGĠ
SĠ MATRA
HI
DAMG A VERGĠ
SĠ MATRA
HI
SGK ĠġÇĠ(%
14) ĠġS
. ĠġÇ
Ġ (%
1)
GELĠR VERG
ĠSĠ (%20)
DAMG A VERG
ĠSĠ (%0,66
)
SGK ĠġV.
(%19, 5)
ĠġS . ĠġV
. (%
2)
MALĠY ET
59,40 59,40 50,49 59,40 8,32 0,5 9
10,10 0,39 40,00 11,58 1,1 9
72,17
Sınırı aşan 40,00-TL vergi de dahil edilerek brütleştirilmiştir.(Brüt Tutar= Net Ücret+SGK ĠĢçi+ĠĢs. ĠĢçi+Gelir vergisi+Damga Vergisi)
İşveren, ödediği 190,00-TL'lik hayat/ferdi kaza sigorta primine ek olarak 98,26-TL, toplamda 288,26-TL'lik bir maliyete katlanmak zorundadır
BEYANA TABĠ GELĠR VERGĠSĠ MÜKELLEFLERĠ AÇISINDAN ÖDENEN PRĠMLER
Gelir Vergisi Kanunu'nun 89/1 maddesine göre; beyana tabi gelir vergisi mükellefleri, kendilerine, eşlerine ve küçük çocuklarına ait Hayat / Ferdi Kaza sigortası primlerinin (Brüt asgari ücretin bir yıllık tutarını aşmamak ve primlerin, gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması şartıyla) beyan ettikleri gelirlerinin % 5'ine isabet eden tutarı ilgili beyannameye dahil olan gelirlerinden indirebilirler. Eş ve çocuklar kendileri için ayrı beyanname vermeleri halinde bunlara ait primler kendi gelirlerinden indirilir. Örnek tablo aşağıda gösterilmiştir:
HAYAT /
FERDĠ KAZA SĠGORTASI
PRĠMĠ ÖDEDĠĞĠNDE
HAYAT / FERDĠ KAZA SĠGORTASI
PRĠMĠ
ÖDENMEDĠĞĠNDE
BEYAN EDĠLEN GELĠR TUTARI 30.000,00 30.000,00
AYLIK ÖDENEN HAYAT / FERDİ KAZA SİGORTASI PRİMİ
150,00 0,00
YILLIK ÖDEME TOPLAMI ( 150 TL * 12 AY) 1.800,00 0,00 ĠNDĠRĠLEBĠLECEK OLAN HAYAT / FERDĠ
KAZA SĠGORTASI PRĠM ÖDEMESĠ ( 30.000 TL * %5)
1.500,00 0,00
GELİR VERGİSİ MATRAHI 28.500,00 30.000,00
GELİR VERGİSİ TUTARI ( Hesap aşağıdaki gibidir)
5.715,00 6.120,00
VERGĠ AVANTAJI 405,00
Tablodaki Gelir Vergisi tutarının hesabı aĢağıdaki gibidir:
8.800 TL'ye kadar 15% - Tarife 1. dilim 1.320,00 1.320,00 22.000 TL'nin 13.200 TL'si için 20% - Tarife 2. Dilim 2.640,00 2.640,00
22.000 üzeri 27% - Tarife 3. Dilim 1.755,00 2.160,00
GELİR VERGİSİ TUTARI 5.715,00 6.120,00
Beyana tabi yıllık geliri 30.000-TL olan bir gerçek kişi kendisi, eşi ve küçük çocukları için ödediği ve yıllık tutarı 1.800-TL olan Hayat / Ferdi Kaza sigortası priminin 1.500-TL ye kadar tutarı ( 30.000-TL *%5) beyannamede indirim konusu yapabilmiştir. Bu hesaplamadan da görüleceği üzere Hayat/Ferdi Kaza sigortası pirimi ödeyen ile ödemeyen açısından bu örnekte ki tutarlar söz konusu olduğunda ödenen Hayat/Ferdi Kaza sigortası priminden kaynaklanan 405-TL'lik bir vergi avantajı durumu söz konusudur.
ĠĢveren ve ÇalıĢan Tarafından Ödenen Hayat/Ferdi Kaza Sigorta Primleri
Gerek işverenler gerekse ücretliler tarafından ödenen ve vergi matrahının tespitinde dikkate alınan primlerin toplamı, ücretlinin elde ettiği ücretin % 5'ini ve yıllık bazda asgari ücretin yıllık tutarını (Gelir Vergisi Kanunu'nun 63. maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde belirlenen oran ve haddi) aşamayacaktır.
Hem işveren hem de ücretli tarafından ödenmesi ve toplam tutarın yukarıda belirtilen sınırı aşması halinde, indirimin öncelikli olarak işveren tarafından mı, çalışan tarafından mı kullanılacağı konusu taraflarca serbestçe belirlenebilecektir.
ġirket Ortakları veya Yönetim Kurulu Üyeleri Ġçin Ödenen Katkı Payı ve Primler Bazı işletmeler yönetim kurulu üyeleri için de Hayat veya Ferdi Kaza sigortası yaptırmak isteyebilmektedir. Yönetim kurulu üyeleri bordrolu çalışanlarla aynı statüde olmamasına rağmen Gelir Vergisi Kanunu bunlara ödenen paraları da ücret saymaktadır. Dolayısı ile yönetim kurulu üyeleri adına ödenecek prim ve katkı payları ücretliler gibi değerlendirilebilir.
Ancak uygulamada yönetim kurulu üyelerine her ay yapılan ödemeler olabildiği gibi belirli dönemlerde huzur hakkı, temettü vb. adlar altında ödemeler de yapılabilmektedir. Bu durumda yapılan ödemeler bir aylık ücret gibi kabul edilerek işlem yapılmalıdır. Şirket ortakları, yönetim kurulu üyesi veya başka bir ad altında şirkette görev almıyorlarsa bunlar için yapılacak prim veya katkı payı ödemeleri şirket açısından gider kabul edilmez. Bu durumda olanların kendi adlarına prim veya katkı payı ödemeleri ve daha sonra yıllık beyanname vermeleri halinde beyan ettikleri gelirleri üzerinden indirim konusu yapmaları en uygun çözüm olacaktır.
Vergisel Açıdan Herhangi Bir Yükümlülüğü Bulunmayanlar veya Gelirleri Gerçek Durumu Yansıtmayanlar Adına Ödenen Prim veya Katkı Payları
Ödenen Hayat / Ferdi Kaza sigortası primleri için vergi avantajından faydalanmak, prim veya katkı payının vergi matrahından indirilmesi sureti ile matrahın azaltılması ve ödenecek verginin de azaltılması anlamını taşımaktadır. Dolayısı ile ödenecek bir vergi yoksa vergi avantajının kullanılmasından söz edilemez. İlk akla gelen ev hanımları olacaktır. Eğer yıllık beyana tabi herhangi bir geliri bulunmuyorsa veya eşi tarafından vergi avantajı kullanılamıyor ise, ödenen prim veya katkı payları için vergi avantajı kullanılamaz. Aynı şekilde hiçbir geliri olmayanlar, geliri olduğu halde beyan etmeyenler veya işverenler ile yasal bir bağı bulunmayan çalışanlar adına ödenecek prim veya katkı payları için de vergi avantajı kullanılamaz. Çalışanlara gerçekte ödenen ücretin altında ücret bordrosu tanzim edilmesi halinde, düzenlenen ücret bordrosunda vergiye esas ücret olarak görünen tutar vergi avantajının kullanılacağı sınırların hesabında kullanılır
Kimler Adına Ödenecek Prim veya Katkı Payları KiĢinin Kendi Vergi Matrahından Ġndirilebilir.
Kişiler kendileri dışında yalnızca eşleri ve on sekiz yaşından küçük çocukları için ödedikleri primleri vergi matrahlarından indirebilirler. Bunlar dışında akrabalık veya sosyal ilişkilerinin derecesi ne olursa olsun başkası adına ödeyecekleri (İşverenlerin çalışanları adına,
ücretlerinden kesmek suretiyle ödedikleri prim ve katkı payları hariç) prim veya katkı paylarını kendi vergi matrahlarından indiremezler.
Prim ve Katkı Paylarının Birkaç Aylık veya Yıllık Dönemlerde Ödenmesi
Gelir Vergisinin 256 sayılı Genel Tebliğinde, Katkı payı ve primlerin vergi matrahının tespitinde indirim konusu yapılabilmesi için, gelirin elde edildiği dönem ile ilişkili olması ve bu dönem sonuna kadar ödenmiş olması gerekmektedir.
Gelir vergisi uygulamasında vergilendirme dönemi takvim yılıdır. Bununla birlikte, tevkif yoluyla ödenen vergilerde, istihkak sahipleri ayrıca yıllık beyanname vermeye mecbur değillerse tevkifatın ilgili bulunduğu dönemler vergilendirme dönemi sayılmakta ve kesilen vergiler gelir vergisinin yerine geçmektedir. Buna göre, yıllık beyannamede indirim konusu yapılacak prim veya katkı payının, beyannamenin ilgili olduğu yıl ile ilişkili olması ve bu yılın sonuna kadar ödenmesi, ücretlere ilişkin indirimde ise ücretin ilgili olduğu ay ile ilişkili olması ve bu aylık dönemin sonuna kadar ödenmiş olması gerekmektedir.
Ölüm, kaza gibi risklere karşı yaptırılan şahıs sigortaları belirli bir dönemi kapsamakta ve bu dönem için hesaplanan prim peşin olarak veya taksitler halinde ödenebilmektedir. Birikimli sigortalar ve bireysel emeklilik sisteminde ise prim veya katkı payları aylık, üç aylık, altı aylık ve yıllık dönemler itibariyle belirlenebilmekte ve ödenmektedir.
Aylık bazda yapılacak indirimde, primin peşin ödenmesi veya taksit dönemlerinin bir aydan daha uzun belirlenmesi halinde, prim tutarı ilgili olduğu aylar dikkate alınarak (ödenmiş olması şartıyla) indirim konusu yapılacaktır. Oransal sınırlar (ücretin %10'u veya %5'i gibi) çerçevesinde kalsa dahi daha sonraki aylara ilişkin peşin olarak ödenen tutarların ödendiği ayda indirim konusu yapılması mümkün değildir.
Yıllık bazda yapılacak indirimde de sadece gelirin ilgili olduğu yıla ilişkin prim tutarı indirim konusu yapılacaktır. Örneğin 1 Temmuz 2005 tarihinden başlamak üzere bir yıllık yapılan ve bedeli peşin olarak ödenen sağlık sigortası priminin altı aylık kısmının 2005 yılına, diğer altı aylık kısmının da 2006 yılına ilişkin beyannamede indirim konusu yapılması gerekir.
Örnek 1: Aylık brüt ücreti 2,000-TL. olan sigortalı, Ocak-Haziran 2009 dönemine ait toplam 300-TL. tutarındaki primi, Ocak ayı içerisinde ödemiş ve ödemeye ilişkin belgeyi aynı ay içerisinde işverenine ibraz etmiştir.
Ödenen Prim 300
Ödemenin Bir Aylık Tutarı (Toplam Prim / 6) 50
Aylık En Fazla İndirim Hakkı (2,000 * % 5) 100
İndirilebilecek Tutar 50
Çalışan prim ödeme belgesini ocak ayı içerisinde işverenine ibraz ettiğinden ödemenin bir aylık tutarı hesaplanırken ödeme tutarı primin ait olduğu ayların tamamına (6 aya) bölünmek suretiyle bulunmuştur. Bulunan bir aylık ödeme tutarı kişinin brüt ücretinin %5'ini geçtiğinden, sadece % 5 lik kısmı geçmeyen tutar indirim konusu yapılabilecektir. Aynı örnekte çalışanın prim ödeme belgesini Nisan ayı içerisinde işverenine ibraz ettiği varsayıldığında;
Ödenen Prim 300
Ödemenin Bir Aylık Tutarı (Toplam Prim / 3) 100
Aylık En Fazla İndirim Hakkı (2,000 * % 5) 100
İndirilebilecek Tutar 100
Çalışanın prim ödeme belgesini Nisan ayı içerisinde işverenine ibraz etmesi nedeni ile, ödemenin bir aylık tutarı hesaplanırken ödeme tutarı belgenin işverene ibraz edildiği ay dahil olmak üzere primin ait olduğu diğer aylara (3 aya) bölünmek suretiyle bulunmuştur. Bulunan bir aylık ödeme tutarı kişinin brüt ücretinin % 5' ini aşmadığından 100-TL' nin tamamı indirim konusu yapılabilecektir.
Yıllık olarak Yıllık Brüt Asgari Ücret Sınırlamasının Uygulanması
Bir takvim yılı içerisinde bireysel emeklilik ve diğer şahıs sigorta primleri ile ilgili olarak yapılabilecek indirim tutarı brüt asgari ücretin yıllık tutarını aşmayacaktır. Ayrıca hastalık ve ferdi kaza sigorta primlerinin vergi matrahından indirilmesinde ikinci kriter indirim yapılacak prim tutarının Aylık Brüt Ücretin % 5 ini geçmemesidir.
