OKUL YÖNETİMİ
Ortak çabayı gerektiren bir amacın gerçekleştirilmesi, birden fazla bireyin güç ve eylemlerinin birleştirilmesini, bütünleştirilmesini zorunlu kılmaktadır.
Yönetmek, bir şeyi başkalarına yaptırmaktır. Liderlik ise, başkalarında bir şey yapma isteği uyandırmaktır.
1- Bireysel ve örgütsel amaçlara ulaşmak 2- Birbirleriyle çelişkili amaçlar arasında
denge sağlamak
3- Etkililiği ve verimliliği sağlamak
OKUL YÖNETİMİNDE YÖNETİMSEL SÜREÇLER Fayol: Planlama – Örgütleme – Emir Verme – Eşgüdümleme – Kontrol Etme
Gulick: Planlama – Örgütleme – Personel Alma – Yöneltme – Eşgüdümleme – Bilgi Verme- Bütçeleme
Gregg: Karar Verme – Planlama – Örgütleme – İletişim – Etkileme – Eşgüdümleme - Değerlendirme
SORUN ÇÖZME SÜRECİNİN AŞAMALARI
1- Sorun çözmeyi gerekseme 2- Sorunu tanıma
3- Çözüm seçeneklerini arama 4- Kararı uygulama
5- Çözümü değerlendirme
RASYONEL KARAR VERME SÜRECİ
1- Durum analizi ( şartların ve amaçların belirlenmesi ) 2- Alternatiflerin belirlenmesi
3- Alternatiflerin değerlendirilmesi 4- En uygun alternatiflerin seçilmesi
YÖNETİM PLANI HAZIRLARKEN UYULACAK İLKELER
1- Amaca Uygunluk : Yönetimin planı, okulun eğitsel, örgütsel ve yönetsel amaçlarından sapma göstermemelidir.
2- Bütünlük : Yönetimin planı, okulu bütün bölümleri ve öğeleri ile birlikte, yönetimin amacını gerçekleştirmeye yönlendirebilmelidir.
3- Ölçülebilirlik : Yönetimin amaçlarını gerçekleştirebilmek için plana konan hedeflere ne oranda ulaşabildiğinin bilinmesi zorunludur.
Yönetimin Genel Anlamdaki İşlevleri
4- Geliştirilebilirlik : Yönetim planı, zamanla ortaya çıkan kusurlarını gidermek ve yeniliklere kapısını açmak için geliştirilmeye elverişli olmalıdır.
5- Süreklilik : Okul açık kaldığı sürece, okulun yönetimi de yönetim planı yapmayı sürdürmelidir. Eğitimin kesintisiz sürmesi yönetimi de kesintisiz kılmaktadır.
6- Güvenirlilik : Planın güvenilebilirliğinin yüksekliği, planlama sürecinde kullanılan yöntem ve bilgilerin doğru olmasına bağlıdır.
7- Tutumluluk : Planlama, kıt kaynakların ussal olarak kullanılmasını gerektirir.
Yönetimde planlamanın amacı da okulun kıt kaynaklarının en etkin biçimde kullanılmasını sağlamaktır.
8- Yalınlık : Yönetim planı, amaçları, içeriği, kullandığı yöntemleri, uygulama koşulları, denetim koşulları, denetim yöntemleri, değerlendirme ölçekleri ile yalın olmalıdır.
JOHARİ PENCERESİ Başkaları tarafından bilinen
Başkaları tarafından bilinmeyen
Kendisi tarafından Kendisi tarafından bilinen bilinmeyen
Johari Penceresine göre en etkili olan alan ARENA’dır. Bu alanın açılması iki şekilde yapılabilir.
1- Açılma : Birey sahte yüze sebep olan kalkanlarını indirerek kendisi ile ilgili açık iletişime girmelidir. Bu durum birey için risk taşıyabilir.
2- Geri Bildirim : Birey kendisinin kör noktasını ancak geribildirimle daraltabilir.
ETKİLEME YOLLARI
İÇ ETKİ YOLLARI
Bireysel gereksemelerin karşılanması Örgütün üyelere benimsetilmesi Karar sürecine katılma olanağı DIŞ ETKİ YOLLARI
Yetki
Enformasyon Hizmet içi eğitim
ARENA KÖR ALAN
SAHTE YÜZ GİZLİ
BİLİNMEYEN
OKUL YÖNETİMİNDE İŞLEVSEL SÜREÇLER
ÖĞRENCİ İŞLERİ
Öğrenci çağı nüfusunu tanıma, öğrencileri alma,
öğrencileri sınıflandırma, öğrencilerin devamını sağlama, öğrencilerin başarısını ölçme ve değerlendirme,
öğrencileri üst sınıfa geçirme, öğrencilerin kaydını kapama, okulu bitiren öğrencileri izleme vb.
PERSONEL İŞLERİ
Atama, nakil ve görevlendirme yapılması, stajyerlik ve adaylık işlemlerinin yapılması, personel özlük haklarının sağlanması, disiplin işlerinin yürütülmesi, sağlık,
güvenlik ve askerlik işlerinin yapılması, devamı izleme ve denetlemenin yapılması
ÖĞRETİM İŞLERİ
Toplumun beklentileri ve sosyal yapısı ile okullara devam eden öğrencilerin istek ve ihtiyaçları değiştikçe, öğretim programlarında belirtilen amaç, kapsamı ve yönetiminde değiştirilmesi ve geliştirilmesi gerekir. Bir okulda öğretim hizmetleri ile ilgili olarak çeşitli defter ve dosyalar tutulur.
EĞİTİM İŞLERİ
Okulun ve öğrencilerin içinde bulunduğu toplumun yapısı, özgeçmişi ve kamu kuruluşları hakkında bilgi edinilmesi beklenir. Bir okulda eğitim işleri ile ilgili olarak çeşitli defter ve dosyalar tutulur.
OKUL İŞLETMESİ
Eğitim için kullanılacak bina, tesis ve araçların sağlanması, hazır bulundurulması ve çalıştırılması etkinliklerini kapsar. Destek ve yardımcı birim hizmetleridir.
EĞİTİM SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ
ÜST SİSTEMLER Bakanlık merkez örgütünü, Yükseköğretim Kurulunu ve üniversiteler arası kurulu kapsamaktadır.
ARACI ÜST SİSTEMLER İl ve ilçe eğitim örgütlerini, yurt dışı eğitim temsilciliklerini ve üniversite rektörlüklerini kapsamaktadır.
TEMEL SİSTEMLER Okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim okullarını, yaygın eğitim ve hizmet içi eğitim merkezlerini, fakülteleri, enstitüleri, yüksek okulları, bağımsız bölümleri ve bunlara benzer eğitim kuruluşlarını kapsamaktadır.
OKULUN ALT SİSTEMLERİ
Üretim Alt Sistemleri
Okulun var oluş nedeni, eğitim hizmetlerini üretmektir.
Üretim alt sistemleri eğitimin yapıldığı yerlerdir. Okulda bulunan diğer alt sistemler okulun üretim alt sistemlerini etkili çalıştırmak için bulunmaktadır.
Alışveriş Alt Sistemleri
Okula öğrencileri, eğitim iş görenlerini, eğitim araç gereçlerini, eğitim ve yönetim teknolojisini vb. alan bölüm ve birimlerdir.
Uyarlama Alt Sistemleri
Okulu çevresine açan, okulun çevresini işlemesini sağlayan, okula çevrenin etkilerini taşıyan alt sistemler uyarlama alt sistemlerdir. Bunlar okulun araştırma ve geliştirme bölüm ve birimleridir. Diğer bir görevi de, okula eğitimdeki yenileşmeleri getirmektir.
Yaşatma Alt Sistemleri
Okulun can ve mal varlığını koruyan bölümler ve birimlerdir. Okulu yaşatmanın anlamı okulun var olması için gereken öğeleri okulda tutmak, çalıştırmaktır.
Yönetim Alt Sistemleri
Okulu bütün alt sistemleriyle bir bütün olarak işleten, amaçlarına yönlendiren, eğitimin amaçlarını
gerçekleştirmesini sağlayan, okulun yönetim alt sistemleridir.
YÖNETİCİLERİN GÜÇ KAYNAKLARI
YASAL GÜÇ Yöneticinin gücünün, hiyerarşik konumundan ve statüsünden dolayı yasal yetkiye dayanmasıdır.
ÖDÜL GÜCÜ
Yöneticinin gücünü, diğer insanları kontrol etme ve etkilemede içsel ve dışsal ödülleri kullanabilme kapasitesinden almasıdır.
ZORLAYICI GÜÇ Ödül gücünün karşıtıdır. Yöneticinin gücü, diğer insanları kontrol etme ve etkilemede zorlayıcı ve cezalandırıcı yetisinden kaynaklanır.
UZMANLIK GÜCÜ Yöneticinin gücünü, sahip olduğu uzmanlık bilgi, yetenek ve deneyimleriyle karar verebilme kapasitesinden almasıdır.
MEŞRU GÜÇ Yöneticinin gücünü, çalışanların yönetim ile ilgili sahip olduğu değer ve inançlardan almasıdır.
KARİZMATİK GÜÇ
Yöneticinin gücünü, yönetilenlerin kendilerini yönetici ile özdeşleştirmiş olmalarından almasıdır. Yöneticinin, bir işin yapılması talebinin, yönetilenler açısından bir onur vesilesi olarak algılanmasına dayana güçtür. Yöneticinin karizmatik bir yapıya sahip oluşu ile ilgilidir. Bireylerdeki onun gibi olma isteği, lideri takip etme güdüsünü uyandırır.
OKUL YÖNETİCİSİNİN LİDERLİK GÜÇLERİ Teknik Güç Planlama, örgütleme, zaman planlaması, eş
güdümleme gibi konularda sahip olunan bilgi ve becerilerin sağladığı güçtür.
İnsani Güç Okulda çalışılan ve çevrede bulunan kişilerle kurulan sağlıklı ilişkilerin sağladığı güçtür.
Eğitsel Güç Eğitim-öğretim ve okulun işleyişi ile ilgili konularda sahip olunan bilgi ve becerilerin sağladığı güçtür.
Sembolik Ve Kültürel Güç Okuldaki işleyişlerin ne anlama geldiğini açıklayan, değer sistemlerinin sağladığı güçtür.
YÖNETİM KURAMLARI
1- BİLİMSEL YÖNETİM KURAMI ( Frederick Winslow TAYLOR ) : Taylor’a göre; örgüt bir makine ve çalışanlar da bu makinenin birer parçasıdır.
İş süresi araştırma ilkesi
Parça başı ödeme ilkesi
Performansın planlamadan ayrılması ilkesi
Bilimsel çalışma yöntemleri ilkesi
Yönetsel kontrol ilkesi
İşlevsel yönetimsel ilkesi
2- YÖNETİM SÜRECİ KURAMI ( Henry FAYOL ) : Taylor’un işçilerden beklediğini, Fayol yöneticilerden beklemektedir. Yönetim süreci yaklaşımında, yönetim, bir işlevler dizisi olarak kabul edilir ve incelenir. Planlama, örgütleme, emir verme, eşgüdümleme ve kontrol önemli yönetimsel işlevler olarak kabul edilmiştir. Böylece yönetime ilk bilimsel yaklaşım FAYOL ile başlamıştır.
3- BÜROKRASİ KURAMI ( Max WEBER ) : Günlük dilde kullanılan işlerin geciktirilmesi, yokuşa sürülmesi, bugün git yarın gel, formalite, kırtasiyecilik anlamının aksine bir örgüt yapısını ifade etmektedir.
- Hiyerarşik Bir Yapı - Görevsel Uzmanlaşma
- Tanımlanmış Yetki Ve Sorumluluklar - Tahmin Gücünü Sağlayan Kayıtlar - Davranış Kuralları
4- ÖRGÜTE DAVRANIŞSAL YAKLAŞIM ( Neo-Klasik Yönetim Yaklaşımı )
Elton Mayo, Fritz Roethlisberger, Douglas Mc Gregor, Abraham Maslow, Kurt Lewin, Rennis Likert, Chester Barnard, Chris Argyris olmak üzere pek çok yazar ve araştırmacının katkısı olmuştur.
Hawthorne Araştırmaları, insan ilişkileri yaklaşımının dolaylı olarak neo-klasik akımın doğuşuna yol açmıştır.
5- X ve Y Kuramları ( Mc Gregor )
X KURAMI Y KURAMI
İnsanlar örgüt amaçları doğrultusunda çaba göstermeleri için zorlanmalı, denetlenmeli, yönetilmeli ve ceza ile korkutulmalıdır.
İş gören için işi başarı ve tatmin kaynağıdır.
İşi ile ilgili çaba harcaması doğaldır.
İnsan sorumluluktan kaçar, yönetilmeyi tercih eder, hırslı değildir, güvenliği ön planda tutar.
İş görenler yeterince motive edilirse kendini yönetebilir ve öz denetim duygusu
geliştirebilir.
İş gören ben merkezlidir. Kendi çıkar ve amaçları örgütünkinden önce gelir. Bu yüzden sıkı şekilde denetlenmelidirler.
İş görenleri ödüllendirerek örgütsel amaçlara ulaşmak için güdülemelidir.
İş gören değişiklikten hoşlanmaz ve örgütsel sorun çözmede yaratıcı değildir.
İş görenler, şartlar oluştuğunda örgütsel sorunların çözümüne katkı sağlayacak kapasiteye sahiptirler.
İş gören saftır, kolayca kandırılabilir. Yönetim, örgütün ekonomik amaçlarını gerçekleştirebilmek üzere üretim için gerekli unsurları ( para, materyal, araç- gereç, insan vb. ) örgütlemekle yükümlüdürler.
İş görene yetki ve sorumluluk devri, onun kişisel becerilerini ortaya koymasına fırsat verir. Bu tür bir tatmin, örgütün amaçlarının gerçekleşmesine de fırsat verir.
Sorumluluktan kaçmak, insanın doğasında var olan sabit olan bir özellik değildir. İş gören, sorumluluk yüklenmenin yanında uygun şartlar oluştuğunda sorumluluk aramayı da öğrenebilir.
6- Z Kuramı ( William OUICHI )
- İş gören düşünme, karar verme ve azmetme gibi yetenekleri vardır.
- İş gören doğuştan iyi ya da kötü değildir. Hem iyi hem de kötü olmaya yatkın olabilir.
- İş gören genellikle bulunduğu konuma ve ortama göre hareket eder.
Davranışının kökeni tam olarak biyolojik özelliklere ya da hümanist yaklaşımlara dayalı değildir.
- İş gören mantıksal nedenlere bağlı olarak güdülenir. Zorlama ya da kendi isteği ile değil.
- İş gören için önemli olan etkileşimdir. Tek başına bireyin kendisi ya da bir gruba dahil olması önemli değildir.
- İş gören tarafsız olarak ele alınmalıdır.
YÖNETSEL BECERİLER
Teknik Beceriler Kendinden beklenenleri ve eleştiri yapabilme, bireyin ve durumun özelliklerine göre iletişim kurma, yakınmaları yönetebilme, durumu çok yönlü olarak görebilme sorunu olabildiğince çabuk ele alma konusundaki yeterlilikler iletişime ilişkin teknik yeterliliklere bağlıdır.
İnsansal Beceriler Öğretmenler, okul müdürünü, örgütün biçimsel yönüne ve yönetmeliklere ağırlık veren, öğretmenlerinin gereksinim ve sorunlarını göz önüne almayan özerklik ve yeteneklerini kabul etmeyen biri olarak algıladıklarında, en az düzeyin ötesinde çaba göstermeyecekleri, göreve, yöneticilere, diğer çalışanlara karşı olumsuz tutum içine girecekleri ve
doyumsuzluk gösterecekleri düşünülebilir. Bu durum, yöneticinin insan ilişkileri açısından sahip olduğu bilgi, beceri, davranış ve tutumun örgütsel çalışmaları ve çalışanları nasıl etkilediğini ortaya koymak açısından önemlidir.
Kavramsal Beceriler Okul yöneticisinin okulu bulunduğu toplum içinde, eğitim sistemi içerisinde ve evrensel ölçüler içerisinde görebilme;
okulu bütünleyen tüm parçaları karşılıklı etkileşim içerisinde görebilme, eğitim alanındaki kuramsal gelişmeleri
izleyebilme, kavrayabilme ve karşılaştığı örgün eğitim durumlarını bu kuramsal ve kavramsal bakış açısı ile değerlendirebilme yeteneğidir. Bu yetenek başta yönetim kuramı, örgüt, insan davranışı ve eğitim felsefesi olmak üzere eğitim alanına kuramsal bakış yeteneği kazandıracak bilim dallarının bilgi birikimine sahip olmayı gerektirir.
www.egitimhane.com www.ilkergedik.net
