1. Amaç:
Bu prosedürün amacı, UÜ-SK’ndan hizmet alan hasta ve yakınlarının bakım sürecinde üstlenmeleri gereken rolü yerine getirebilmeleri, bakımları ile ilgili bilgilendirilmiş karar verebilmeleri için sağlık durumu, hastalığı ve bakımı hakkında bilgilenmesi, anlaması ve gerekli ise beceri kazanmasına yönelik eğitimlerin planlı ve etkin bir şekilde verilerek kayıt altına alınmasını sağlamaktır.
2. Kapsam:
Bu prosedür, UÜ-SK’nda tanı, tedavi, bakım, taburculuk ve izlem aşamalarında hasta ve yakınlarının eğitilmesine yönelik faaliyetleri kapsar.
3. Sorumlular:
UÜ-SK bünyesinde oluşturulan Hasta ve Yakınları Eğitim Takımı ve eğitim sürecinde rol alan hekim, hemşire, diyetisyen, fizyoterapist, psikolog ve diğer sağlık personeli bu prosedürün uygulanmasından sorumludur.
4. Tanımlar:
4.1. Hasta yakını: UÜ-SK’na tetkik, tanı ve tedavi amacıyla başvuran kişinin anne- babası, veli-vasisi, eşi ya da çocuğu veya bakımından sorumlu diğer kişileri ifade eder.
4.2. Hasta ve Yakınları Eğitim Takımı: Uygulamayı AD/BD/Birimlere bırakmak koşulu ile UÜ-SK’daki tüm hasta ve yakınlarının eğitim çalışmalarından sorumludur.
4.3. Hasta eğitimi: Hastaya hastalığı, tanı koymak için uygulanan tetkikleri, tedavisi, kullanması gereken ilaç, tıbbi cihazlar, ağrı ve uygulaması gereken diyetler, prognoz, taburculuk sonrası ihtiyaç duyacağı bilgiler ve uygun yaşam değişiklikleri hakkında bilgilendirme.
4.4. Bilgilendirme: Tanı ve tedavi aşamasında hastaya yapılacak olan girişim ve uygulamalar öncesinde konu ile ilgili bilgi verilmesi ve hasta onamının alınmasıdır.
4.5. Eğitmen: Hastaya/yakınına hastalığı, tanısı, tedavisi, bakımı ile ilgili eğitimi verecek ve konu ile ilgili bilgi ve becerisinin bulunması dışında iletişim konusunda da yeterli kişi 5. Dağıtım:
UÜ-SK Kalite Yönetim Sistemi Dokümanlarının tümü elektronik ortamda yayınlanmaktadır. Bu dokümana, UÜ-SK İntranet ağı üzerindeki kullanıcılar ulaşabilir.
6. İlgili Dokümanlar
6.1. Dış Kaynaklı Dokümanlar:
• Hasta Hakları Yönetmeliği
• 1219 sayılı Tababet ve Şua batı Sanatlarının Tarzı İcrasına dair kanun
• Uludağ Üniversitesi Sağlık Kuruluşları Komite Yönergesi
• Toplum Eğitimi Yönergesi
• Bütçe uygulama talimatı 6.2. İç Dokümanlar
• FR-HYE-01 Hasta ve Yakını Eğitim Kayıt Formu
• FR-HYE-03 Toplum Eğitimi Programı
• FR-HYE-04 Hasta ve Yakını Yazılı Eğitim Materyalleri
• FR-HYE-06 Toplum Eğitim programı geri bildirim formu
• TA-HYE-01 Yazılı Eğitim Materyali Hazırlama Talimatı
7.1. Faaliyet ile ilgili açıklamalar:
FAALİYET AÇIKLAMA SORUMLULAR
1
Hasta ve yakınlarının eğitimine ilişkin genel ilkeler
• UÜ-SK bünyesinde hasta ve/veya yakınlarına gereksinimleri olan eğitimlerin verilmesi esastır. Hastane bünyesinde yürütülen hasta ve yakınlarına yönelik eğitim faaliyetlerinin gözetiminden hasta ve yakınlarının eğitimi takımı sorumludur. Bu kapsamda eğitimlerin etkin ve verimli şekilde yürütülmesi için gerekli desteği sağlar.
• UÜ-SK bünyesinde hasta ve yakınlarına verilen eğitimler sundukları hizmetin ve verdikleri bakımın kapsamına uygun olarak anabilim /bilim dalları tarafından belirlenir. Belirlenen eğitimler tıptaki gelişmeler veya hizmet alanındaki değişiklikler doğrultusunda güncellenir. Bu
çerçevede anabilim/bilim dalları yeni veya revize edilmiş eğitim dökümanını kalite yönetim birimi aracı ile hasta ve yakınlarının eğitimi takımına iletir. Hasta ve yakınları eğitim takımı anabilim/bilim
dallarından gelen bu talepleri değerlendirerek dökümanın Uludağ Üniversitesi Sağlık Kuruluşları web sitesinde yer alan “Hasta ve yakını yazılı eğitim materyalleri” listesine eklenmesine, kaldırılmasına veya güncellemesine karar verir. Hasta ve yakınlarına yönelik eğitim dokümanlarını güncelliği Doküman Kontrol Prosedürü (PR-ENY-01) doğrultusunda HYE gözetiminde takip edilir.
• Hasta ve yakınlarına yönelik eğitimler hasta bakımında görev alan hekim, hemşire, diyetisyen, fizyoterapist, psikolog, diğer sağlık personeli ve Anabilim dallarının uygun gördüğü, kurum içi görev tanımı yapılmış diğer eğiticiler tarafından tarafından verilir.
• Kurumda sunulan bakım ve tedavi hizmetlerine hastalar ve yakınlarının bilgilendirilerek katılımları sağlanır.
• Hasta ve yakınlarının eğitimi süreklilik arz eder. Bu nedenle;
- tanı koyma
- tedavi planlama ve uygulama - taburculuk
- taburculuk sonrasına ilişkin eğitimler verilir.
• Tanı/tedavi ve bakım hakkında bilgilendirmenin yanı sıra hastanın ihtiyacına göre:
- Güvenli ve etkin ilaç kullanımı ve potansiyel ilaç yan etkileri (reçetesiz ilaçlar dahil)
- güvenli ve etkin cihaz kullanımı - ilaç-ilaç ve ilaç-besin etkileşimi - diyet ve beslenme
- rehabilitasyon
- ağrı yönetimine ait konuları içerir.
• Hasta ve yakınlarının eğitimi aynı zamanda hastanın ve/veya yakınının
Hasta ve Yakını Eğitim Takımı
FAALİYET AÇIKLAMA SORUMLULAR
tedaviye, bakım kararlarına ve bakım sürecine katılımını sağlama işlevini üstlenir. Bu nedenle tanı ve tedavi sürecinde planlanan aydınlatılmış onam alınması gereken girişimler öncesinde, alternatif yöntemler, olası komplikasyonlar hakkında hasta bilgilendirilerek Hasta ve Yakını Tedaviye Katılım Prosedürü (PR-HYH-01) doğrultusunda onamları alınır ve tedavi ve bakıma katılım hakları hakkında bilgi verilir.
UÜ-SK’da, tıbbi araştırmalara katılmayı kabul eden hastalar, araştırma süreci hakkında Tıbbi Araştırmaya Katılım Prosedürü (PR-HYH-03) doğrultusunda bilgilendirilerek Hasta ve Yakını Eğitim Kayıt Formu’na (FR-HYE-01) işlenir.
• Hastaya önerilen tedavi ve bakım eğer kısmen veya tümüyle sosyal güvenlik kapsamı dışında ise, bu bakımı almasının kendisine getireceği mali yük hakkında eğitmen, gerektiğinde bilgi işlem memuru tarafından hasta bilgilendirilir.
• Eğitimler hasta ve yakınlarının anlayabileceği biçimde ve dilde verilir.
Eğitmen, Türkçe bilmeyen hasta ve yakınlarına yönelik eğitimleri iletişim becerisine sahip bir hasta yakını, varsa tercümanı, veya Başhekimlik, santral ve acilde hazır bulunan UÜ-SK Yabancı Dil/İşaret Dili Bilen Personel Listesinden (FR-HUD-03) destek alarak verir.
Hasta yakını olan çocuk yaştaki bireyler tercuman olarak tercih edilmez.
2
Eğitim içerik ve materyallerinin güncellenmesi
• UÜ-SK bünyesinde faaliyette bulunan hizmet birimlerinde kullanılacak yazılı (Hasta ve Yakını Yazılı Eğitim Materyalleri FR- HYE-04) ve görsel/işitsel eğitim materyalleri anabilim/bilim dalları tarafından hazırlanır. Ancak Sağlık Bakanlığı tarafından kullanılması istenen eğitim dokümanları ve anabilim/bilim dallarında talep edilmesi durumunda kendi disiplini ile ilgili derneklere ait eğitim dokümanları kullanılabilir. Bu kapsamda başka bir ticari sağlık kuruluşu veya firma tarafından hazırlanan eğitim materyali kullanılamaz. Medikal cihazlara özgü kullanım talimatları bu kapsam dışındadır.
Hasta ve yakınlarının eğitimi takımı, hasta ve yakınlarına yönelik eğitim materyallerinin standart bir formatta hazırlanabilmesi için gerekli teknik bilgilerin sağlanması konusunda anabilim/bilim dallarına destek sağlar (TA-HYE-01). Eğitim materyali güncelleme gereksinimleri olup olmadığını üç yılda bir anabilim dallarına yazılı olarak sorar.
Hasta ve Yakını Eğitim Takımı
3
Topluma yönelik Eğitim programının
oluşturulması
• UÜ-SK misyonu gereği yalnızca kendi hastalarını değil, aynı zamanda toplumunda eğitilmesine katkıda bulunmaktadır. Bu kapsamda:
1. Hasta ve yakınlarına yönelik dökümanları webte tüm toplum kesimlerinin ulaşımına açık olacak şekilde yayımlanmaktadır.
2. Toplum Eğitimi Yönergesi doğrultusunda yıllık toplum eğitim planı HYE takımı tarafından her yıl hazırlanır ve gereksinimlere göre güncellenir. Bu amaçla, Kasım ayında anabilim ve bilim dalları ile iletişim sağlanarak bildirdikleri eğitimleri içeren yıllık Toplum Eğitim Programı hazırlanır. Toplum Eğitim Programı (FR-HYE-03) Kalite ve Akreditasyon kurulunda onaylandıktan sonra Aralık ayında UÜ-SK web sitesinden duyurulur.
3. Toplum eğitimi programında yer alan eğitimlerin gerçekleşip gerçekleşmediği Toplum Eğitim programı geri bildirim formu (FR-HYE-06) doldurularak kalite yönetim birimine en geç ilgili ayın son iş gününe kadar bildirilir.
4. Güncel ihtiyaçlar ve toplumdan gelen talepler doğrultusunda programda yer almayan eğitimler verilebilir. Ancak bu eğitimlerin kayıt altına alınması amacıyla bu amaçla yapılan görevlendirmeler dekanlık ve merkez müdürlüğü tarafından Yönetim Temsilciliğine bildirilir.
• UÜ-SK üçüncü basamak eğitim ve araştırma hastanesi olması nedeniyle hasta/yakınına yönelik eğitimleri bizzat kendisi yürütmektedir. Ancak, hastanın/yakınının tercihi halinde eğitim alabilecekleri yerel/ulusal kamu ve sivil toplum kuruluşları hakkında kendilerini bilgilendirir. UÜ-SK sağlığın korunması ve önlenmesine yönelik sürekli eğitim veren bu kuruluşlarla işbirliği içerisindedir.
Hasta ve Yakını Eğitim Takımı
4 Eğitim ihtiyacının değerlendirilmesi
• Bakım ekibinde görev alanlar hasta ve/veya yakınının eğitim ihtiyacı olup olmadığını ilk değerlendirme aşamasından itibaren belirlenir.
• Eğitim ihtiyacını belirlemede eğitmen aşağıdaki ana başlıkları değerlendirir:
-Hastane ve klinik işleyiş, güvenli ilaç kullanımı, güvenli cihaz
kullanımı, enfeksiyon kontrolü/hijyen, tanı/hastalığı tetikleyici faktörler, ağrı yönetimi, diyet/beslenme, pansuman, yara bakımı, ilaç-ilaç, ilaç- besin etkileşimleri, girişimsel yöntemler, onam, rehabilitasyon, taburculuk sonrası bakım ihtiyaçları, bakım veren hasta yakınlarının beceri ihtiyaçları, izlem ve diğer alanlar.
Değerlendirme sonucu hasta ve/veya yakınlarının eğitim ihtiyacı olup olmadığına karar veren eğitmen Hasta İlk Değerlendirme Formu’nun (FR-HAD-02) ve poliklinik izlem formunun eğitim kayıt bölümüne kaydeder.
Hasta Bakım Ekibi
FAALİYET AÇIKLAMA SORUMLULAR
5 Eğitimin planlanması
•••• Hasta ve yakınlarına yönelik eğitimler hastanın özgün ihtiyaçları dikkate alınarak planlanır. Bu kapsamda:
-Hasta ve hasta yakınlarının inançları ve değerleri, -Konuştukları dil ve eğitim düzeyleri,
-Hastanın duygusal, psikolojik durumu ve motivasyonu, -Hastanın varsa fiziksel ve zihinsel kısıtları,
-Hastanın bilgiyi ve eğitimi almaya yönelik isteği göz önünde tutulur ve Hasta ve Yakını Eğitim Kayıt Formu’na kaydedilir.
•••• Sağlık hizmetinin etkin şekilde sürdürülebilmesi için hastanın/yakınının en etkin şekilde eğitilmesi önem taşımaktadır. Bu doğrultuda
öğrenmeye engel durumunun olup olmadığı, varsa hangi tip engelin mevcut olduğu belirlenerek uygun eğitim şekli planlanır.
•••• Bir tercüman aracılığı ile eğitim verildiğinde, eğitmen tercümanı hastanın eğitim engeli olup olmadığı hakkında bilgilendirir.
Hasta ve yakınlarının eğitimi multidisipliner nitelikte verilir. Hastanın tedavisine başka bir AD/BD tarafından devam edilmesi halinde hastanın eğitim ihtiyacı ilgili AD/BD tarafından gerçekleştirilerek, Hasta ve Yakını Eğitim Kayıt Formu’na kaydedilir.
Hasta Bakım Ekibi
6
Eğitimin uygulanması ve kaydedilmesi
• UÜ-SK bünyesinde hasta ve yakınlarına yönelik verilen tüm eğitimler Hasta ve Yakını Eğitim Kayıt Formu doldurularak kayıt altına alınır.
• İlk değerlendirme aşamasında eğitim ihtiyacı saptanan ayaktan hastalar için gerekli eğitimler planlanır ve bakım ekibinde görev alanlar elektronik ortamda hasta dosyası tutan birimlerde kendi şifrelerini kullanarak elektronik form üzerinde kayıt altına alır. Elektronik hasta dosyası kullanmayan birimlerde basılı hasta ve yakınları eğitim kayıt fomu (FR-HYE-01) doldurulur.
• Ancak, yatarak bakım hizmeti verilen tüm hastalar için basılı hasta ve yakınları eğitim kayıt formu (FR-HYE-01) doldurulur.
• Bakım ekibinde görev alanlar, hastanın eğitim engellerini, konuyu ve eğitim alanın niteliklerini dikkate alarak en uygun eğitim aracını/yöntemini uygular. (Örneğin. okur yazar olmayan bir hasta için yazılı materyal verilmemesi; Türkçe bilmeyen hasta için tercüman desteği sağlanarak eğitimin verilmesi gibi…)
• Bakım ekibinde görev alanlar tarafından gerçekleştirilen eğitimler Hasta ve Yakını Eğitim Kayıt Formu’nda belirtilir.
• Eğitimi verecek olan kişi planlanan eğitimlere ait ayrıntılı başlığı/
konuyu (örneğin. ağrı yönetiminde “kanser ağrısı”, ağrı yönetiminde
“bel ağrısında gevşeme yöntemleri” vb) Hasta ve Yakını Eğitim Kayıt
Hasta Bakım Ekibi
Formu’na kaydeder.
• İlaç-ilaç ve ilaç-besin, ilaç-destek ürünleri gibi hastanın klinik durumunu etkileyebilecek eğitimlerin verilmesi sırasında eğitmen gerekli bilgileri ulaşmak amacıyla ilaç kontrol formuna (FR-ENY-206) başvurabilir ve etkileşim riski yüksek ilaçlar için oluşturulan eğitim materyallerini kullanabilir.
• Eğitmen sözel bilgileri gereksinim gördüğü takdirde Hasta ve Yakını Yazılı Eğitim Materyalleri (FR-HYE-04) ile destekleyebilir. Eğitim sırasında hasta ve yakınlarının aktif ve soru soran katılımcılar olarak kendilerini ifade etmeleri konusunda teşvik eder.
• Eğitmen verdiği eğitimin anlaşılıp anlaşılmadığı hakkında;
hastadan/yakınından kendi sözleri ile anlattırarak ve/veya uygulamayı göstermesini isteyerek geri bildirim alır. Eğitim hedeflerine ulaşılmadığı saptanırsa eğitim ileri bir tarihte yapılmak üzere tekrar planlanır.
• Hasta bakımında görev alan hemşireler hemşirelik değerlendirmesinde ve hasta gereksinimleri doğrultusunda hemşirelik bakımına ait eğitimleri verir.
• Hastanın durumu gerektiriyorsa, eğitmenin planlaması doğrultusunda hastanın yaşına ve hastalığına özel diyet ve beslenme eğitimi diyetisyen tarafından verilmek üzere planlanır. Ayaktan hastalar için Diyet istek Formu düzenleyerek hastayı diyetisyene yönlendirir. Yatan hastalar için sorumlu hekimin düzenlediği Beslenme Order’ının gerektirmesi halinde diyetisyen gerekli eğitimi verir.
• Fizik tedavi uzman hekiminin önerisi doğrultusunda, yaşa ve hastalığa özel, hasta ya da yakınlarına egzersiz programı ve cihaz kullanımı hakkındaki eğitim Fizyoterapist tarafından verilir.
• Ağrı varlığında değerlendirme ağrı değerlendirme ve tedavi prosedürüne (FR-HAB-11) uygun olarak gerçekleştirilir ve hasta gereksinimleri doğrultusunda eğitim verilir.
• Taburculuk öncesi hastanın yatışı süresince verilmiş eğitimlerin eğitim kayıt formuna kayıt edilip edilmediği sorumlu hekim tarafından kontrol edilir.
• Anabilim dalları/bilim dalları eğitim konusu gereği yoğun ve kritik bir içeriğe sahipse bu içeriğin standart olarak verilebilmesi amacıyla Diyet ve Hapla Tedavi Edilen Diyabet Hastaları İçin Eğitim Kontrol Formu (FR-HYE-04-438-04) benzeri kontrol formları oluşturabilir.
FAALİYET AÇIKLAMA SORUMLULAR
7
Taburculuk sonrası bakımına yönelik eğitimlerin verilmesi
• Taburcu edilme kararı verilen hastalara taburculuk sonrasında bakımlarının etkin şekilde sürdürülebilmesi amacıyla eğitim verilir.
• Bu kapsamda aşağıdaki başlıklar çerçevesinde ve yukarıda belirtilen genel ilkeler doğrultusunda eğitim verilir ve hasta ve yakını eğitim kaydı formuna kaydedilir.
1. Hastanın günlük aktivitelerine ne zaman dönebilecekleri, dikkat etmeleri gereken noktalar,
2. Uygulanan tedaviden kaynaklanabilecek olası durum ve yan etkiler,
3. Halen kullanmakta olduğu ve taburculuk sonrasında kullanılması gereken ilaçlar,
4. Bakım bilgileri,
5. Hangi durumlarda mutlaka bir sağlık kuruluşa başvurması gerektiği,
6. Tedavi planında varsa belirtilen ve taburculuk sonrasında bir başka birim tarafından yürütülecek tedavi ve bakım.
Bu eğitimler, izlem kartına (FR-HUD-06) kaydedilerek yazılı olarak hastaya verilir.
8. Gözden Geçirme ve Onaylama:
Süreç sahibinin gözden geçirmesi:
Yönetim temsilcisinin gözden geçirmesi:
Yönetimin onayı:
: ————————— Tarih : —————————
28 Şubat 2013 tarihinde gözden geçirilmiş ve revize edilmesine gerek görülmemiştir.
