EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU
NİSAN 2010/I
HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR
Faruk SEKMEN
EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Nisan 2010
2010 yılı Mart ayının son günleri ile Nisan ayının ilk 9 gününde ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunların piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir.*
Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler
•
••
• Alman "Die Welt" gazetesi, Türkiye'nin durumunun ekonomik açıdan Yunanistan'dan daha iyi olduğunu ve Türkiye'nin Yunanistan'ı her geçen gün ekonomik açıdan daha da geride bıraktığını yazdı. Türkiye'nin bütçe açığının bu yıl %5 oranında olması beklenirken, Yunanistan'ın, bütçe açığını %8.7 oranında tutabilmek için yoğun şekilde çaba harcamak zorunda kalacağı ifade edildi.
Türkiye'deki bazı iç siyasi karışıklıklara rağmen ekonomi uzmanlarının Yunanistan'da daha büyük riskler gördüğü kaydedilen haberde, Yunanistan'ın içinde bulunduğu ekonomik krizden EUR’un olumsuz yönde etkileneceğine dikkati çekildi.
•
••
• Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) Ekim 2009 raporuna göre; 1992-2009 döneminde Türkiye, satın alma gücü paritesine (SGP) göre, gayri safi yurt içi hasılasını (GSYH) cari fiyatlarla %163.1 artırarak 330.3 milyar USD’den 869.1 milyar USD’ye yükseltti. Bu dönemde, SGP-GSYH'sini İspanya %125.7, İngiltere
%115.1, Fransa %89.6, Rusya %81.6, Almanya %71.4, İtalya ise %66.1 artırdı.
Avrupa'nın en büyük ekonomisi Almanya 1985'de Türkiye'nin 5.5 katı büyüklüğünde bir ekonomi iken, bu fark 1992'de 5’e, 2009'da 3.2 kata indi.
Türkiye'nin 1985'de 188.8 milyar USD olarak gerçekleşen GSYH'sı ise 1992 yılında 330.3 milyar USD’ye, 2009 yılında 869.1 milyar USD’ye yükseldi. 2014 yılında ise bu rakamın 1 trilyon 132.2 milyar USD’ye ulaşacağı tahmin edildi.
1985 yılında Hollanda'nın gerisinde kalarak Avrupa'nın 8'inci büyük ekonomisi olan Türkiye, 1990'lı yıllarda bu ülkeyi geride bırakarak 7'nciliğe yükseldi. 1985 yılında Avrupa'nın 6'ncı büyük ekonomisi olan İspanya, Türkiye'nin iki katı bir ekonomiyken, 2014 yılında sadece 1.38 katı bir ekonomi olabilecek. Rapora göre; Türkiye'nin toplam Avrupa ekonomisi içindeki payı da sürekli artmaktadır.
Avrupa ekonomisinde Türkiye'nin payı 1992 yılında %3.4 iken, 2009 yılında
%4.5'e yükseldi. Bu payın 2014 yılında %4.9'a çıkması beklenmekte.
•
••
• Hazine Müsteşarlığı Teşvik ve Uygulama Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Uğur Ataer, Türkiye'nin artık dünyada yaşanan global krizin etkilerini silmeye başladığını, bu yılın yatırım yapılabilecek en uygun zaman olduğunu söyledi. "31 Aralık 2010 tarihinden önce yatırıma başlayacak olanlar devlet yardımları ve teşviklerinden daha fazla yararlanacaklar. Bu tarihten önce yapılacak yatırımların avantajları yüksek olacak. Teşvikler sürekli olamaz. Bu döneme özgüdür. O nedenle sanayicilerimiz bu yıl içinde yatırım yapmak için acele etsinler. Yatırım teşviklerinden yararlanmak için ön görülen yatırımın %10'unun gerçekleştiği beyan edilmeli. Büyük ölçekli yatırımlarda ise yatırımın 5 milyon lirasının gerçekleştiği bize belgeli olarak sunulmalı." diye konuştu.
•
••
• Yatırım bankası ve danışmanlık firması Goldman, Mart ayında Türkiye'de Satın Alma Yöneticileri Endeksi PMI'ın 55 değerini aldığını hatırlatarak, bu
* Rapor 29 Mart–9 Nisan 2010 dönemindeki gelişmeleri içermektedir.
rakamın PMI endeksinin hesaplanmaya başlandığı tarih olan 2005 Haziran ayından bu yana en yüksek seviye olduğunu vurguladı. Böylece yılın birinci çeyreğinde ortalama PMI değerinin 52 olduğu ve bu rakamın çalışma günlerine göre ve mevsimsel olarak düzeltilmiş rakamlarla çeyreklik bazda %2, yıllık bazda
%14.2 oranındaki GSYİH artışı ile uyumlu olduğu belirtilerek, böylece rakamların Lehman öncesi seviyelere geldiğinin anlaşıldığı dile getirildi. Büyümeye ilişkin olumlu sinyallerin yanı sıra enflasyon görünümündeki bozulma sonucunda TCMB'nin Nisan sonu Mayıs başı gibi çıkış politikalarını uygulamaya koyabileceği vurgulandı. TCMB'nin önümüzdeki bir kaç hafta içinde çıkış stratejilerini açıklamaya başlayabileceğini ifade eden Goldman Sachs, ilk faiz artırımının ise yaz aylarında gelebileceğini öngördü. Banka, TCMB'den 2010'un ikinci yarısında toplam 250 baz puan faiz artırımı gelmesini ve 2011'de 100 baz puan daha artırılacak olan faizlerin %10 seviyesine ulaşabileceğini tahmin etti.
•••
• Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), “Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzında Satış Yöntemlerine İlişkin Esaslar Tebliği"ni, AB mevzuatına uyum ve uygulamada karşılaşılan sorunların giderilmesi amacıyla güncelledi ve tebliğ, Resmi Gazete’de yayımlandı. İlk ve ikincil halka arzlar için fiyat, satış ve dağıtım esaslarını serbest bırakan tebliğ, belirli yatırımcı gruplarına nakdi ve gayri nakdi teşviklerin verilmesi noktasında esasları belirledi. Halka arzlarda bireysel yatırımcılara yapılacak olan tahsis oranı %10'a indirilirken, talep toplamaya başlama süresi, sirküler ilanından itibaren en erken sonraki işgünü başlayabilecek şekilde kısaltıldı.
•
••
• Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Türkiye ekonomisinin geçen senenin son çeyreğinden itibaren hızlı bir toparlanma dönemine girdiğini belirterek, "Türkiye ekonomisi 2009'un son çeyreğinde %6 büyümüştür, ümit ediyorum ki ilk çeyrekten itibaren bu büyüme hızlanmıştır" dedi. Küresel büyümenin beklenenden daha hızlı bir seyir izlediğini belirten Şimşek, ABD gibi gelişmiş ülkelerde de güçlü büyüme sinyallerine rağmen, faizlerinin halen düşük seyrediyor olmasının, yaşanmakta olan toparlanmanın kalıcı olabileceğine ilişkin bir kanı uyandırdığını söyledi. Dünyada iş gücü ve istihdam piyasalarındaki bozulma ve kötüleşmenin de durduğunu vurgulayan Şimşek, bu gelişmelerin de büyümenin kalıcı olabileceğine ilişkin işaretler verdiğini kaydetti. Türkiye ekonomisinin yaşanmakta olan dünyadaki küresel krize karşı büyük bir dayanıklılık gösterdiğini, bankacılık sektörünün sağlam bir yapıya sahip olmasının önemli bir avantaj oluşturduğunu belirten Şimşek, bu gelişmelerin büyümenin sürdürülebilir ve kalıcı olması açısından önem arz ettiğini belirtti.
Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler
•••
• ABD Hazine Bakanı Timothy Geithner, ticari gayrimenkul kredilerinin sorun olmaya devam edeceğini, ancak bu sürecin üstesinden gelinebileceğini açıkladı.
Hükümetin, finansal şirketlerdeki hisselerini ''gereğinden bir gün bile fazla'' elinde tutmak istemediğini ifade eden Geithner, ''finansal sistem, finansal krizin tırmandığı üç yıl öncesine göre bugün daha güçlü bir durumda ve ABD ekonomisi krizde diğer ülkelere göre daha hızlı düzeldi'' dedi. Geithner, ABD'deki büyük finansal kuruluşların üç yıl öncesine göre sermaye durumlarının daha güçlü olduğunu, buna rağmen bu kuruluşların birçoğunun halen ürkütücü güçlüklerle karşı karşıya bulunduğunu da bildirdi.
Geithner ayrıca, %9.7 seviyesindeki işsizlik oranının uzun süre ''kabul edilemez yükseklikte'' kalmaya devam edeceğini de açıkladı. ''Ekonomi yeniden istihdam yaratmaya başlayacak. Ekonomi büyüyor, bu ilk adım ve büyümeyle birlikte istihdam da gelecek'' diye konuşan Geithner, ancak resesyonda kaybolan zeminin yeniden oluşmasının uzun süre alacağını ifade etti. Küresel ekonomik krizin, 1930 yılındaki Büyük Buhran'dan bu yana en kötü ekonomik kriz olduğuna işaret eden Geithner, ''Bütün ülkede işletmeler ve aileler büyük zarar gördü ve bu yaranın iyileşmesi uzun zaman alacak'' dedi.
•
••
• ABD Ticaret Bakanlığı verilerine göre, tüketici harcamaları, Şubat ayında %0.3 oranında artış gösterdi.
•••
• ABD'de Mart ayında tarım dışı istihdam 162 bin kişi arttı, ancak %9.7 olan işsizlik oranı değişmedi. Çalışma Bakanlığının açıkladığı verilere göre, ABD ekonomisi resesyon başladığından bu yana en fazla istihdamı geçen ay yaratırken, %9.7 olan işsizlik oranı ise üç aydır değişmedi. Beklentiler, Mart ayında tarım dışı istihdamın 190 bin artacağı yönündeydi.
•
••
• ABD'de bekleyen konut satışları, Şubat ayında, beklentilerin çok üstünde %8.2 oranında arttı. Beklenti, satışların değişmemesi yönündeydi. Ayrıca, Şubat ayında %53 olan Hizmet Servisi Endeksinin, Mart ayında %55.4'e çıktığı kaydedildi.
•
••
• Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve İngiltere Merkez Bankası (BOE), yaptıkları faiz konulu toplantılarda, faiz oranlarında bir değişikliğe gitmemeye karar verdiler.
ECB, faiz oranlarını %1.00’de sabit bırakırken, İngiltere Merkez Bankası da faiz oranlarını %0.50 olarak değiştirmeden bıraktı. Analistler de, ECB’nin ve BOE’nin, faiz oranlarını değiştirmeyeceğini tahmin ediyorlardı.
•••
• Avrupa Merkez Bankası Başkanı Jean-Claude Trichet, banka yönetim kurulunun, gösterge faiz oranını beklendiği gibi %1 oranında sabit tutma kararının ardından düzenlediği basın toplantısında, mevsimsel faktörler dışında fiyat istikrarının orta vadede korunmasının beklendiğini söyledi. Avrupa Merkez Bankasının sıkı para politikasına geçme konusunda acelesi olmadığını belirten Trichet, euro bölgesi faiz oranlarının uygun seviyede olduğunu ifade etti.
Yunanistan'ın borç sorununa da değinen Trichet, euro bölgesinin planının uygulanabilir olduğunu, Avrupa Birliği liderlerinin çerçevesini açıkladığı desteğin
"çok önemli bir taahhüt" olduğunu kaydetti.
•••
• Avrupa Birliği İstatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro Bölgesinde Mart ayında TÜFE yıllık bazda %1.5 oranında arttı. Şubat ayında %0.9 olan artışın Mart ayında %1.2 seviyesinde gerçekleşeceği öngörülüyordu.
•
••
• Fransa'da bütçe açığı Şubat ayında 21.8 milyar EUR oldu. Geçen yılın aynı döneminde bütçe açığı 32.6 milyar EUR düzeyindeydi. Bütçe Bakanlığı'nın yayımladığı aylık bütçe raporuna göre, bütçe açığının azalmasında harcamalardaki istikrar ve gelir artışı etkili oldu. Ülkenin genel bütçe ve gelirleri üzerinden harcamaları 28 Şubat tarihi itibariyle 57.7 milyar EUR düzeyinde bulunurken, geliri %23 oranında artarak 39.4 milyar EUR’a yükseldi. Fransa'nın geliri geçen yılın aynı döneminde 32.1 milyar EUR düzeyindeydi.
•
••
• Uluslararası Para Fonu (IMF), küresel bazda büyümenin bu yıl %4'ü geçebileceğini bildirdi. IMF'den daha önce yapılan açıklamada, büyümenin %3.9 seviyelerinde olacağı belirtilmişti. Raporda, ABD'nin de bu yıl %3 oranında
büyüyebileceği ifade edildi. Bu oran daha önce %2.7 olarak açıklanmıştı. Ocak ayında yaptığı açıklamada, Euro Bölgesinde %0.9 oranında beklenen daralma tahminini revize eden IMF, bu oranı %0.8'e indirdi. IMF'in raporunda, Avrupa'nın, Yunanistan'daki bütçe krizi nedeniyle diğer bölgelere göre resesyondan daha yavaş çıkabileceğine dikkat çekti. Almanya'nın bu yıl %1.2, 2011'de %1.7 oranında büyüyeceği tahmin edilen raporda, Fransa'nın ise %1.5 oranında büyüyebileceği ifade edildi.
•••
• Uluslararası Para Fonu (IMF), Almanya'nın 2010 yılı büyüme tahminini
%1.5’den %1.2’ye indirdi. Kuruluş, aşağı doğru revizyonda, Almanya bankacılık sektöründeki zayıflığın ve tahmin edilenden daha düşük küresel ticaretin önemli rol oynadığını bildirdi. IMF raporunda, Almanya ekonomisinin 2010 yılında
"azımsanmayacak aşağı doğru risklerle" karşı karşıya olduğu ve "ekonomik toparlanmanın muhtemelen ılımlı ve kırılgan" olacağı ifade edildi. OECD de, geçen hafta Almanya ekonomisinin bu yıl sadece %1.1 büyüyeceğini tahmin ettiğini açıklamıştı. IMF, gelecek yıl için ise daha önce %1.9 olan büyüme tahminini %1.7'ye indirdi. Resmi verilere göre, Almanya'da Şubat ayında %8.7 olan işsizlik oranı Mart ayında %8.5'e düştü. Ülkedeki toplam işsiz sayısı da 75 bin azalarak 3,568 milyona geriledi.
•
••
• Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Genel Sekreteri Angel Gurria, küresel ekonominin görünümünün daha olumlu olduğunu açıkladı. Gurria, düzenlediği basın toplantısında, "Artık her şeye daha iyimser bakabiliriz" diyerek, ekonomide düzelmenin üç farklı hızda ilerlediğini açıkladı. OECD Genel Sekreteri, en hızlı toparlanmanın gelişmekte olan ülkelerde görüldüğüne işaret ederek, bu ülkeleri ABD ve Japonya'nın takip ettiğini ifade etti. Gurria, Avrupa'da ise ekonominin daha yavaş düzeleceğini bildirdi.
•
••
• Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), ABD ekonomisindeki toparlanmanın Euro Bölgesine göre daha dinamik olduğunu bildirdi. Örgütün Baş Ekonomisti Pier Carlo Padoan, dünyanın en önemli ekonomilerine ilişkin ilk ve ikinci çeyrek tahminlerinin yer aldığı görünüm raporunu açıklarken, gelişmiş ülkelerdeki toparlanmanın geçici olarak hız kesebileceğini vurguladı ve ABD ekonomisindeki büyümenin Euro Bölgesini geride bırakabileceğini ifade etti.
Dünyanın en gelişmiş 7 ülkesinde (G7) Gayri Safi Yurt İçi Hasıladaki (GSYH) artışın geçen yılın son çeyreğine göre daha yavaş olabileceğini kaydeden Padoan, G7 için bu yılın ilk çeyreğinde %1.9, ikinci çeyreğinde ise %2.3 oranında büyüme beklendiğini söyledi. Padoan, Japonya ve ABD'de işsizlik oranında hafif bir düşüş yaşandığına dikkat çekerek, Euro Bölgesinde ise en yüksek seviyeye ulaşmış olabileceğini belirtti.
•
••
• Dünya Bankası, gelişmekte olan Doğu Asya ekonomilerinin hızlı büyümeyi sürdürebilmesi için yapısal reformlara ihtiyacı olduğunu bildirdi. Bankanın altı ayda bir yayımlanan raporunda, gelişmekte olan Doğu Asya ekonomilerinin bu yıl için büyüme beklentisi 8.7 olarak açıklandı. Çin önderliğinde Doğu Asya'nın gelişmekte olan ekonomilerinin küresel krizden ihracat talebi ve hükümet teşvikleriyle çıktığı belirtilen raporda, sanayi üretimi, ihracat ve istihdamın büyük oranda kriz öncesi seviyeye geldiği kaydedildi. Banka, canlanmanın gelecek yıllarda da korunması için reformların ısrarla uygulanması gerektiğini belirterek, Çin ekonomisinin ihracata bel bağlamasını azaltarak, hizmet sektörü ve özel tüketimi artırması gerektiğini ifade etti.
Karşılama oranı (ihracat/ithalat)
65.1 68.0
65.1 60.4 57.4
71.5
69.1
63.5 64.6 61.3
77.8
67.7 77.5 79.3
85.0
68.0 66.7
61.1 92.9
74.7
67.8 72.0
70.6 67.1 68.371.5
40.0 50.0 60.0 70.0 80.0 90.0 100.0 110.0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
%
2008 2009 2010
•••
• Japonya Merkez Bankası, faiz oranlarını değiştirmeyerek %0.1 oranında sabit tuttu. Böylece, banka 2008 yılı Aralık ayından bu yana faiz oranlarını değiştirmemiş oldu. Merkez Bankası'ndan yapılan açıklamada, Japon ekonomisinin denizaşırı talebin genişlemesi ve teşvik adımları sayesinde toparlandığı, şimdiki durumda ılımlı büyüme beklendiği kaydedildi.
•
••
• Güney Kore Merkez Bankası (BOK), faiz oranlarını değiştirmeden bıraktı.
Bankadan yapılan açıklamaya göre, faiz oranları %2 olarak devam edecek.
Piyasalarda da faiz oranlarında bir değişiklik beklenmiyordu.
•
••
• Çin’de Makro Ekonomik Araştırmalar yapan, hükümete bağlı Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu Başkanı Chen Dongqi, Çin'in ekonomik büyüklükte Japonya'nın yerini alarak, ABD'nin arkasından ikinci sıraya yerleşeceğini ifade etti. Dongqi, ülkede sanayi üretiminin ise bu yıl %18'i geçebileceğini belirtti.
•
••
• Çin, Mart ayında, 7.2 milyar USD’lik dış ticaret açığı verdiğini açıkladı. En son, Nisan 2004'te 2.3 milyar USD’lik dış ticaret açığı veren Çin, küresel krize kadar dış ticaret fazlası vermişti. Çin, Mart ayındaki dış ticaret açığına rağmen, bu yılın ilk üç ayında, toplam 14.5 milyar USD’lik dış ticaret fazlası verdi. Ancak, ilk üç aylık dış ticaret fazlası, geçen yılın aynı dönemine göre %76.7 oranında düşüş gösterdi.
Son Açıklanan Veriler
•
••
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ile oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre, 2010 yılı Şubat ayında; geçen yılın aynı ayına göre ihracat %1.3
oranında azalarak 8.3 milyar USD, ithalat ise %28.3 oranında artarak 11.6 milyar USD olarak gerçekleşmiştir.
Aynı dönemde dış ticaret açığı 0.6 milyar USD’den 3.3 milyar USD’ye yükselmiştir. 2009 yılı Şubat ayında %92.9 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2010 yılı Şubat ayında
%71.5’e gerilemiştir.
2009 yılı Şubat ayında %37 olan Avrupa Birliği’nin (AB) ihracattaki ağırlığı, 2010 yılı Şubat ayında %48.2’ye yükselmiştir. Geçen yılın aynı ayına göre AB ülkelerine yapılan ihracat %28.6 oranında artarak 4 milyar USD düzeyinde gerçekleşmiştir.
2010 yılı Şubat ayında fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi, motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğerleri (1.2 milyar USD) olurken; bu faslı, kazan makine ve cihazlar, aletler, parçaları (0.7 milyar USD), örme giyim eşyası ve aksesuarları (0.6 milyar USD), elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları (0.5 milyar USD) izlemiştir. Şubat ayında; en yüksek ithalatı olan fasıl mineral yakıtlar ve yağlar (2.3 milyar USD) olmuş, bu faslı da; kazan, makine ve
Dış Ticaret Hadleri (%)
99.9 97.4 97.6 97.4 100.2 99.4
100.2
101.0 99.6
92.7 93.3 95.7 95.5 96.3
88.0 90.0 92.0 94.0 96.0 98.0 100.0 102.0 104.0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
%
2009 2010
Yıllık Enflasyon
-2.46 -0.35
-1.86 -3.75
-1.04 0.47
0.19 1.51
5.93 6.30 6.82 8.58 10.139.56 6.538.19
5.08 5.53 6.13 5.24 5.73 5.39 5.33 5.27
-5.0 -2.5 0.0 2.5 5.0 7.5 10.0 12.5 15.0 17.5
09/04 09/05 09/06 09/07 09/08 09/09 09/10 09/11 09/12 10/01 10/02 10/03
Aylar
%
ÜFE TÜFE
cihazlar, aletler, parçaları (1.4 milyar USD), elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları (1.1 milyar USD) ve demir ve çelik (0.9 milyar USD) izlemiştir.
•
••
• TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2010 yılı Şubat ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %9.9 oranında azalış, ithalat miktar endeksi %19.9 oranında artış gösterirken, ihracat birim değer endeksi
%9.5, ithalat birim değer endeksi de %7 oranında artış göstermiştir.
Ana sektörler itibarıyla, Şubat ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %14.5, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %200 oranında artış, balıkçılık sektöründe %47.6, imalat sanayii sektöründe %12.4 oranında azalış göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %4.4 oranında azalırken, tarım ve ormancılık sektöründe %26.6, imalat sanayii sektöründe %25.3 oranında artmıştır.
Şubat ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri;
tarım ve ormancılık sektöründe %13.5, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe
%15.8, imalat sanayi sektöründe %9 oranında artmış, balıkçılık sektöründe ise
%15.8 oranında azalmıştır. İthalat birim değer endeksleri de geçen yılın aynı ayına göre, tarım ve ormancılık sektöründe %12.9, imalat sanayii sektöründe
%8.7 oranında artış, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %2 oranında azalış göstermiştir.
Bu gelişmelerden sonra; 2009 yılının Ekim ayından itibaren ithalat lehine bir eğilim gösteren dış ticaret hadleri 2010 yılı Şubat ayında da; bir önceki aya göre ithalat fiyat azalışının (%1.62) ihracat fiyat azalışından (%2.44) az olması nedeniyle Ocak ayında olduğu
gibi 95.5 seviyesinde bir miktar ithalat lehine devam etmiştir. 2010 yılı ilk iki ayında dış ticaret hadleri 2009 yılının ilk iki ayının üzerinde yer almıştır.
•••
• TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2010 yılının Mart ayında bir önceki aya göre Üretici Fiyatları (ÜFE) %1.94 oranında, Tüketici Fiyatları (TÜFE) da
%0.58 oranında artış göstermiştir. Böylece, bir önceki yılın aynı ayına göre yıllık enflasyon üretici fiyatlarıyla %8.58, tüketici fiyatlarıyla ise %9.56 oranında gerçekleşmiştir.
2010 yılının Mart ayında, ÜFE’de alt sektörler itibariyle bir önceki aya göre en yüksek aylık artış gösteren sektörler;
ana metal sanayi (%9.73), kok
kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri (%4.49) ve metal cevheri (%2.75) olurken,
Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi (2005=100)
-17.8 -13.3 -6.8 -3.6 -4.3
2.4 3.8 3.2 7.0 11.6 2.6
8.4
6.5
-21.4 -23.8 -20.9 -18.7
-17.6
-10.1 -9.0
-6.3 -8.9
-2.2 25.3
12.3 18.1
-30.0 -25.0 -20.0 -15.0 -10.010.015.020.025.030.0-5.00.05.0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
%
2008 2009 2010
TÜFE’deki en yüksek aylık artış %3.14 ile haberleşme grubunda gerçekleşmiştir.
•
••
• TÜİK tarafından açıklanan, 2005=100 temel yıllı Sanayi Üretim Endeksi, 2010 yılı Şubat ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %18.1 oranında, bir önceki aya göre ise %0.5 oranında artış
göstererek 99.9 olarak gerçekleşmiştir. Takvim etkisinden arındırılmış endeks, Şubat ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre, %18.2 oranında artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi bir önceki aya göre
%1.6 oranında artış göstermiştir. Sanayinin alt sektörleri düzeyinde
bakıldığında, bir önceki yılın aynı ayına göre, takvim etkisinden arındırılmış imalat sanayi sektörü endeksi %20.6, madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi
%12.2 ve elektrik, gaz ve su sektörü endeksi ise %5 oranında artış göstermiştir.
•••
• TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının dördüncü üç aylık döneminde, üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) değeri, bir önceki yılın aynı dönemine göre, sabit fiyatlarla %6 oranında artış göstererek 25.7 milyar TL ve cari fiyatlarla da %8 oranında artış göstererek 251.8 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda; 2009 yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %0.4’lük artışla yaklaşık 954 milyar TL, sabit fiyatlarla ise %4.7’lik azalışla 97.1 milyar TL olmuştur. 2009 yılında kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri de cari fiyatlarla 13,269 TL, ABD doları cinsinden 8,590 USD olarak hesaplanmıştır.
•
••
• Merkez Bankası’nın verilerine göre; 2010 yılı Şubat ayında, geçen yılın aynı ayına göre, protesto edilen senet sayısı %33.3 oranında, tutarı da %32.4 oranında azaldı. 2009 yılı Şubat ayında 136,775 adet olan protestolu senet sayısı, bu yılın aynı döneminde 91,129 adete, 612.2 milyon TL olan protestolu senet tutarı da 413.7 milyon TL düzeyine düştü.
•••
• Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2010 yılı Mart ayı Hazine Nakit Dengesi Gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre; Mart ayında nakit bazda toplam 19.7 milyar TL gelir elde edilmiş, 19 milyar TL faiz dışı harcama yapılmış ve 0.7 milyar TL faiz dışı fazla oluşmuştur. Toplam 5.1 milyar TL faiz ödemesi ve 165 milyon TL İşsizlik Fonu Nema Gelirlerinden sonra, Hazine nakit dengesi 4.3 milyar TL açık vermiştir.
•••
• T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2010 Yılı Nisan Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2009 yılında %4.3 oranında büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %8.24 oranında artacağı, cari işlemler açığının 25,404 milyon USD ve dolar kurunun 1.5583 TL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %7.25 ve %6.87 düzeyindedir.
12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %9.36, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %11.72 olarak beklenmektedir. 2010 yılı Nisan I. Dönem Beklenti Anketi kapsamında, bir
önceki dönem anket sonuçlarına göre; yılsonu dolar kuru ile 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi beklenti değerleri düşmüş, diğer bütün ekonomik göstergelerin beklenti değerleri yükselmiştir.
•••
• Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler
19 Mart – 2 Nisan 2010 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü %1.2 oranında bir artış kaydederek 110,392 milyon TL’den 111,766 milyon TL seviyesine çıkmıştır. Yılsonuna göre karşılaştırıldığında ise %2.7 artmıştır.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.)
Değişim 03.04.09 19.03.10 02.04.10 Son Yıl Dönem
AKTİFLER 108,818 110,392 111,766 2,948 1,374
1.DIŞ VARLIKLAR 111,663 113,215 113,642 1,979 427
2.İÇ VARLIKLAR -2,845 -2,823 -1,876 969 947
PASİFLER 108,818 110,392 111,766 2,948 1,374
1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 50,842 62,074 60,463 9,621 -1,611
1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER 21,532 21,836 21,821 289 -15
1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER 29,310 40,238 38,642 9,332 -1,596
1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mevduat 8,889 21,131 19,045 10,156 -2,086 1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı 20,420 19,107 19,597 -823 490 2.MERKEZ BANKASI PARASI 57,976 48,317 51,303 -6,673 2,986
2.1. REZERV PARA 57,851 61,911 60,965 3,114 -946
2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot 34,566 39,561 39,877 5,311 316 2.1.2. Bankalar Mevduatı 23,090 22,283 21,016 -2,074 -1,267
2.1.3. Diğer Kalemler 195 67 72 -123 5
2.2. DİĞER MB PARASI 125 -13,594 -9,662 -9,787 3,932
2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar -717 -15,782 -11,530 -10,813 4,253
2.2.2. Kamu Mevduatı 842 2,188 1,867 1,025 -321
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 63,811 68,776 69,268 5,457 492 Kaynak: TCMB
Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %0.4 oranında artarak 113,642 milyon TL seviyesine gelirken, İç Varlıklar kalemi ise %33 artış kaydederek -2,823 milyon TL’den -1,876 milyon TL seviyesine yükselmiştir.
Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin, %2.6 oranında azalarak 62,074 milyon TL’den 60,463 milyon TL düzeyine gerilediği görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminde önemli bir değişiklik olmazken; İç Yükümlülükler kaleminin %4 oranında azalarak 40,238 milyon TL’den 38,642 milyon TL düzeyine gerilediği göze çarpmaktadır.
Bu dönem itibariyle Emisyon Hacmi %0.8 artarken; Bankalar Mevduatı kalemi ise
%5.7 oranında küçülme kaydederek 21,016 milyon TL düzeyine gerilemiştir.
Dolayısıyla Rezerv Para da %1.5 düşüş kaydederek 61,911 milyon TL’den 60,965 milyon TL seviyesine gerilemiştir. Öte yandan Merkez Bankası’nın temel politika araçlarından biri olan Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi bu dönem %27 artarak -15,782 milyon TL’den -11,530 milyon TL düzeyine yükselmiştir. Diğer bir ifade ile 5 Mart itibariyle Merkez Bankası, Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan yaklaşık 15.8 milyar TL alacaklı iken, bu dönem bu tutar yaklaşık 11.5 milyar TL düzeyine gerilemiştir. Diğer yandan Merkez Bankası’nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi geçtiğimiz iki
Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi
8,70 8,80 8,90 9,00 9,10 9,20
26.03 29.03 30.03 31.03 01.04 02.04 05.04 06.04 07.04 08.04 09.04
Tarih
Getiri oranı (%)
16.11.2011 itfa tarihli tahvil
ABD Dolar Denge Kuru
1,48 1,50 1,52 1,54
26.03 29.03 30.03 31.03 01.04 02.04 05.04 06.04 07.04 08.04 09.04
Tarih TL
dönemde de yaklaşık %50’şer azalış kaydetmesinin ardından bu dönem de %15 azalarak 1,867 milyon TL’ye gerilemiştir.
TC Merkez Bankası brüt döviz rezervleri ise son iki dönemde gerçekleştirdiği
%1’lik artışın ardından 19 Mart – 2 Nisan döneminde ise %0.7 artarak 68,776 milyon USD seviyesinden 69,268 milyon USD seviyesine yükselmiştir.
• Tahvil-Bono Piyasası
Mart ayı içerisinde önemli düzeyde yükseliş kaydettikten sonra Mart ayının son haftasında enflasyon beklentilerinin iyimser bir görünüm alması ve yabancı yatırımcıların ilgisiyle düşüş
kaydeden piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 16.11.2011 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi hafta ortasına kadar iyimser havanın devam etmesiyle %8.73 düzeyine kadar düşmeye devam etti.
ABD özel sektör istihdam verisinin artış beklentilerinin aksine düşüş kaydetmesiyle
bir miktar artış kaydeden bileşik faiz haftayı %8.91 seviyesinden kapatmıştır.
Gösterge kâğıdı bileşik faizi Nisan ayının ikinci haftasında ise beklentilerin üzerinde gelen Mart ayı enflasyon rakamları ve T.C. Merkez Bankasının faizleri beklenenden önce arttıracağı endişeleri nedeniyle %9.14 düzeyine kadar yükseliş kaydetti. Hafta ortasından sonra ise Avrupa ve İngiltere Merkez Bankalarının faiz arttırmama kararlarının ve Avrupa Merkez Bankası Başkanı Trichet’in Yunanistan ile ilgili olumlu açıklamalarının etkisiyle tekrar düşüş göstererek haftayı %8.87 seviyesinden kapattı.
• Döviz Piyasası
Mart ayının son haftasında son 10 ayın en düşük seviyesini gören EUR/USD paritesi ABD işsizlik maaşı başvurularının beklenen düzeyde gelmesinin de etkisiyle hafta boyunca
toparlanma eğilimi gösterdi ve 1.3378 ile başladığı haftayı 1.3554 ile kapattı. Mart ayının son haftasını 1.5340 TL seviyesinden kapatan USD, TL’ye güvenin artması ve Türkiye ekonomisinin 4. çeyrek büyümesinin beklenenin üzerinde gelmesinin etkisiyle hafta boyunca TL karşısında
değer kaybı yaşamış haftayı 1.5179 TL’den kapatmıştır.
Nisan ayının ikinci haftasında Yunanistan ile ilgili endişelerin ve olumsuz havanın tekrar baş göstermesiyle birlikte EUR/USD paritesi 1.33 seviyelerine geri döndü.
USD; EUR karşısında değer kazanmasına rağmen; TL güçlü konumunu korumaya devam etti. Yunanistan endişelerinin bastırılmasıyla EUR/USD paritesi
İMKB Bileşik Endeksi
55000 56000 57000 58000 59000 60000
26.03 29.03 30.03 31.03 01.04 02.04 05.04 06.04 07.04 08.04 09.04
Tarih
Endeks
1.34 seviyesine çıkarken USD 1.5156 TL ile başladığı haftayı TL karşısında değer kaybı yaşayarak 1.4899 TL’den kapatmıştır.
• İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
Mart ayının son haftasında %8.4 artışla son 27 ayın en yüksek düzeyi olan 57,045 seviyesine kadar çıkan İMKB Bileşik Endeksi; yeni haftada kazançlarını korumaya çalıştı. Türkiye ekonomisinin 4. çeyrek büyümesinin beklenenin üzerinde gelmesinin de
etkisiyle yükselişini devam ettiren Endeks haftayı artış
kaydederek 58,060
seviyesinden kapattı.
İMKB Bileşik Endeksi Nisan ayının ilk haftasında küresel piyasalardaki olumlu havanın ve kapanış rekorları kırmasının getirdiği güvenle yükselişini sürdürdü. Zaman zaman kar
satışları gelmesine rağmen ABD perakende şirketlerinden gelen güçlü satış rakamları ve Avrupa Merkez Bankası Başkanı Trichet’in Yunanistan ile ilgili olumlu açıklamalarının etkisiyle kapanış rekorları kırmaya devam etti ve haftayı şimdiye kadarki en yüksek kapanışla 59,185 puandan kapattı. Böylece Bileşik Endeks, mart ayı kapanışına göre %4.7 oranında değer kazanırken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı ise %66.67 seviyesinden %66.96 düzeyine yükselmiştir.
• Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri
22 Mart – 5 Nisan 2010 döneminde bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi bir önceki döneme göre %0.5, yıl sonuna göre ise %2.7 artış kaydederek 545,726 milyon TL seviyesine çıkmıştır. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda gerçekleşen %0.8 oranındaki artışa karşılık, vadesiz mevduatların %1 düzeyinde azaldığı görülmektedir.
Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.)
Değişim (%) 31.12.09 22.03.10 05.04.10 Yıl Sonuna
Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR
TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 531,491 542,830 545,726 2.68 0.53
Vadeli 448,251 465,557 469,315 4.70 0.81
Vadesiz 83,241 77,273 76,411 -8.21 -1.12
KREDİLER
TOPLAM KREDİLER 396,806 412,747 418,685 5.51 1.44
TL 289,831 298,969 304,603 5.10 1.88
YP 106,976 113,778 114,082 6.64 0.27
YP Krediler/Toplam Krediler (%) 26.96 27.57 27.25
Krediler /Mevduat (%) 74.66 76.04 76.72
Takipteki Alacaklar (Brüt) 21,521 21,650 21,509 -0.06 -0.65 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 5.42 5.25 5.14
Menkul Değerler Portföyü 266,024 276,375 274,368 3.14 -0.73
MDP/ Mevduat (%) 50.05 50.91 50.28
Kaynak: BDDK
Bankacılık sektörü toplam kredi hacmi, yılsonuna göre %5.5, önceki döneme göre ise %1.4 oranında artarak 418.7 milyar TL düzeyine ulaşmıştır. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL krediler önceki döneme göre %1.9 artarken yabancı para cinsinden krediler ise %0.3’lük artış kaydetmiştir. Böylece yabancı para cinsinden kredilerin ilk çeyrekte 2009 yılsonuna göre %6.6 artış kaydettiği görülmektedir.
Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, önceki döneme göre önemli bir değişiklik göstermeyerek 21,509 milyon TL seviyesinde bulunmaktadır.
Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacminin aynı kalmasına rağmen toplam kredilerdeki %1.44’lük artışın etkisiyle takipteki alacakların kredilere oranı %5.25 düzeyinden %5.14 seviyesine inmiştir.
22 Mart – 5 Nisan 2010 döneminde bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi, %0.7 oranında azalış kaydederek 276.4 milyar TL’den 274.4 milyar TL düzeyine gerilemiştir.
İletişim Bilgileri
Oktay Küçükkiremitçi Müdür 0312 4179200/2340 oktay,kucukkiremitci@kalkinma,com,tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı 0312 4179200/2340 mustafa,simsek@kalkinma,com,tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman 0312 4179200/2356 fulya,bayraktar@kalkinma,com,tr Faruk SEKMEN Uzman Yardımcısı 0312 4179200/2343 faruk,sekmen@kalkinma,com,tr
MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER
2009 2010
2007 2008 2009
Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Oca Şub Mar
GSYİH (Milyon $) 656,670 742,094 617,611 - - 146,207* - - 174,636* - - 169,736* - - -
Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla) 4.7 0.7 -4.7 - - -7.7* - - -2,9* - - 6.0* - - -
İmalat Sanayi KKO (%) 78.3 75.2 65.0 60.3 64.2 66.8 67.4 68.2 67.5 68.0 69.2 67.6 67.8 67.8 67.9
İşsizlik Oranı (%) 10.3 11.0 14.0 14.9 13.6 13.0 12.8 13.4 13.4 13.0 13.1 13.5 - - -
Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) 5.94 8.11 5.93 -0.35 -2.46 -1.86 -3.75 -1.04 0.47 0.19 1.51 5.93 6.30 6.82 8.58 Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) 8.39 10.06 6.53 6.13 5.24 5.73 5.39 5.33 5.27 5.08 5.53 6.53 8.19 10.13 9.56 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 190.3 168.8 170.2 166.8 168.4 165.3 168.2 169.2 166.8 170.9 169.8 170.2 180.2 182.9 182.2 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -38,311 -41,946 -14,042 -1,576 -1,735 -2,089 -461 -591 -979 310 -1,769 -3,171 -2,970 -2,602 - Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -62,791 -69,936 -38,797 -2,559 -3,520 -4,166 -3,787 -4,991 -4,004 -2,694 -3,714 -4,958 -3,657 -3,317 - - İhracat-FOB (Milyon $) 107,272 132,027 102,129 7,562 7,348 8,335 9,057 7,823 8,481 10,090 8,903 10,053 7,867 8,323 - - İthalat-CIF (Milyon $) 170,063 201,964 140,926 10,121 10,868 12,501 12,844 12,814 12,485 12,784 12,617 15,011 11,524 11,640 -
Karşılama Oranı (%) X/M 63.1 65.4 72.5 74.7 67.6 66.7 70.5 61.0 67.9 78.9 70.6 67.0 68.3 71.5 -
Bütçe Gelirleri (Milyon TL) 189,617 208,898 215,060 20,063 18,854 15,411 16,785 21,994 15,953 19,010 17,818 21,875 19,525 20,019 - - Vergi Gelirleri (Milyon TL) 152,832 168,087 172,417 12,814 15,275 12,850 14,435 19,296 12,517 13,831 15,084 18,169 17,304 16,136 - - Diğer Gelirler (Milyon TL) 36,786 40,811 42,644 7,250 3,579 2,561 2,350 2,697 3,436 5,178 2,734 3,705 2,221 3,883 - Bütçe Harcamaları (Milyon TL) 203,501 225,967 267,275 21,010 19,464 17,932 23,392 23,518 25,428 21,431 20,942 27,733 22,646 22,290 - - Faiz Harcamaları (Milyon TL) 48,732 50,661 53,201 3,038 4,991 1,123 5,226 8,058 4,987 4,731 1,915 1,042 6,090 4,577 - - Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL) 154,769 175,306 214,074 17,972 14,473 16,809 18,166 15,461 20,441 16,699 19,027 26,692 16,557 17,713 - Bütçe Dengesi (Milyon TL) -13,883 -17,069 -52,215 -947 -610 -2,521 -6,607 -1,525 -9,475 -2,421 -3,124 -5,859 -3,121 -2,271 - - Faiz Dışı Denge (Milyon TL) 34,848 33,592 986 2,091 4,381 -1,398 -1,381 6,533 -4,488 2,310 -1,209 -4,817 2,968 2,306 - Merkezi Yönetim Toplam
İç Borç Stoku (Milyon $) 219,207 181,728 219,170 186,478 196,723 197,161 208,339 211,696 216,349 220,686 222,051 219,170 226,458 220,972 - Merkezi Yönetim Toplam
Dış Borç Stoku (Milyon $) 67,117 69,754 73,964 69,950 71,334 70,161 72,386 73,391 74,652 74,864 75,288 74,054 75,722 73,711 -
*: Çeyrek dönemler itibariyledir.
Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı
