1982 ANAYASASINA GÖRE
TÜRK ANAYASA HUKUKU
Bülent Tanör 1940’ta İstanbul’da doğdu. Galatasaray Lisesi’ni ve İstanbul Üniver- sitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Doktora, doçentlik ve profesörlük ünvanlarını İs- tanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde kazandı. Paris X, Dijon, Cenevre ve İstan- bul Hukuk Fakültelerinde öğretim üyeliği yaptı. 2002 yılında Galatasaray Üniver- sitesi Hukuk Fakültesine geçti ve Kasım 2002’de aramızdan ayrıldı.
Başlıca yayınları: Siyasi Düşünce Hürriyeti ve 1961 Türk Anayasası; Anayasa Hu- kukunda Sosyal Haklar; TCK 142. Madde, Düşünce Özgürlüğü ve Uygulama; İki Anayasa (1961-1982); Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu; Türkiye’de Yerel Kon- gre İktidarları (1918-1920) (YKY, 1998); Türkiye’de Demokratikleşme Perspektif- leri (TÜSİAD 1997); Kurtuluş-Kuruluş; Türkiye’de Demokratik Standartların Yük- seltilmesi (TÜSİAD 1999), Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (YKY, 1998).
Necmi Yüzbaşıoğlu 1956’da Kastamonu’da doğdu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden 1977’de mezun oldu. Aynı Fakültede 1986’da hukuk doktoru, 1987’de yardımcı doçent, 1991’de doçent ve 1996’da da profesör oldu. İÜ Hukuk Fakültesinde uzun süre Dekan Yardımcılığı ve Fakülte Yönetim Kurulu üyeliği yaptı. Halen Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı’nda profesör olarak görev yapmaktadır.
Başlıca yayınları: Parlamenter Rejimlerde ve Türkiye’de Yürütme Kuvveti (dokto- ra tezi), Türk Anayasa Yargısında Anayasallık Blôku, Türkiye’de Kanun Hükmün- de Kararnameler Rejimi, Türkiye’de Uygulanan Seçim Sistemleri ve Bunlara İliş- kin Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Nasıl Bir Seçim Sistemi.
I
BÜLENT TANÖR NECMİ YÜZBAŞIOĞLU
1982 ANAYASASINA GÖRE
TÜRK ANAYASA HUKUKU
III
Yay›n No : 1531 Hukuk Dizisi : 671
8. Bas› - Aral›k 2006 - ‹STANBUL
IISSBBNN 997755 -- 229955 -- 441166 -- 22
Dizgi : B e t a B a s › m A . fi . Bask› - Cilt : Y a z › n M a t b a a c › l › k
B a y r a m p a fl a / ‹ s t a n b u l (0-212) 565 01 22 Kapak Tasar›m : Gülgonca Çarp›k
Beta BASIM YAYIM DA⁄ITIM A.fi.
Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca¤alo¤lu - ‹STANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50
e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com
IV
Copyright©Bu kitab›n bu bas›s›n›n Türkiye’deki yay›n haklar› BETA Bas›m Yay›m Da¤›t›m A.fi.’ye aittir. Her hakk› sakl›d›r. Hiçbir bölümü ve paragraf› k›smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço¤alt›lamaz, da¤›t›lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap›lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.
Bülent Tanör’ün Anısına V
SEKİZİNCİ BASIYA ÖNSÖZ
“Türk Anayasa Hukuku” kitabının bu basısı da bir öncekinin güncelleştirilmiş olanı özelliğini taşımaktadır. Kitabın bu basısında, daha önceki basılarda gözden ka- çan hataları bularak düzeltme imkânı sağlayan genç meslektaşlarım Özen Ülgen ve Burak Çelik’e bu ilgi ve titizlikleri için teşekkür borçluyum. Keza, kitabın basımını gerçekleştiren Beta Basımevinde emeği geçenlere de bir kez daha teşekkür ederim.
Necmi Yüzbaşıoğlu Ortaköy-Aralık 2006 VII
YEDİNCİ BASIYA ÖNSÖZ
“Türk Anayasa Hukuku” kitabının yedinci basısı bir önceki basının güncelleşti- rilmiş halidir. Kitabın basımını gerçekleştiren Beta Basımevinde emeği geçenlere te- şekkür ederim.
Necmi Yüzbaşıoğlu Ortaköy-Ekim 2005 IX
X
SUNUŞ
Altı bölümden oluşan bu kitabın orjinal metninin ilk üç bölümü Bülent Tanör, sonraki üç bölümü Necmi Yüzbaşıoğlu tarafından yazıldı. Kitabın, ilki Şubat 2001’de, sonuncusu Mart 2004’de olmak üzere; ikisi tıpkı, ikisi güncelleştirerek ye- nilenmiş beş basısı, daha önce Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş tarafından yayımlandı. Kasım 2002’de Bülent Tanörü kaybetmemiz nedeniyle, kitabın dördüncü ve beşinci basılarının güncelleştirilmesi, ilk üç bölümde Bülent Ta- nör’ün uslûp ve yöntemine bağlı kalınarak, Necmi Yüzbaşıoğlu tarafından yapıldı.
Türkiye’de Anayasa hukuku öteden beri çok dinamik bir bilim alanı. Son yıllar- da Avrupa Birliğine uyum sürecinde bu dinamizm daha da arttı. Neredeyse hemen her yıl Anayasada değişiklikler yapılıyor; uyum yasaları onları takip ediyor. Anaya- sa ve yasalarda yeni değişiklikler hep gündemde tutuluyor. Böyle olunca kitap çok kısa sürede güncelliğini kaybediyor. Nitekim, bu kitabın son basısından iki ay sonra Mayıs 2004’de on maddelik Anayasa değişikliği yapıldı; uyum yasalarının arkası hiç kesilmiyor. Bu dinamizm bir süre daha devam edecek gibi görünüyor. Bu arada iç- tihadi hukuktaki değişim ve gelişmeleri de izlemek gerekiyor.
Okuyucuya her zaman kitabın güncelleştirilmiş yeni basısını sunmak bizim gö- revimiz. Bu yeni basıyı Bülent Tanör’ün sevgili eşi Öget Tanör’ün de oluru ile Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş’nde yapmayı uygun gördüm. Kitabın, orjinal metni Bülent Tanör tarafından yazılan ilk üç bölümünün güncelleştirmesi, daha öncekilerde oldu- ğu gibi, bu basıda da yine Bülent Tanör’ün uslûp ve yöntemine bağlı kalınarak tara- fımdan yapıldı. Kuşkusuz, bu, kitabın bundan sonraki basılarında da böyle devam edecek.
Bülent Tanör’le birlikte kitap yazmak benim için bir onurdu. Aramızdan zaman- sız ayrılışı büyük bir kayıp olmuştur. Ancak, Bülent Tanör çok sayıda kitaplarıyla ölümsüzleşmiş, adeta aramızda yaşıyor. Bu kitabı ve bu kitapta Bülent Tanör’ü ya- şatmanın benim görevim olduğunu biliyorum. Bu nedenlerle, bu kitabın güncelleş- tirilip yenilenerek yayınının devamında, bana manevi destek veren başta Bülent Ta- nör’ün sevgili eşi Öget Tanör olmak üzere kardeşleri Reha Tanör ve Ali Tanör’e, ba- na bu onuru sürdürme ve Bülent Tanör’ü bu kitapta yaşatma güvenleri için teşekkür ediyor, kitabın okuyucuya yararlı olmasını diliyorum.
Necmi Yüzbaşıoğlu Ortaköy-Eylül 2004
XI
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM Anayasanın Oluşumu • 3
I. Askerî Müdahale ve Rejim • 3 A- 12 Eylül 1980 Müdahalesi • 4 B- Askerî Rejim• 6
C- Uygulama • 8
D- Anayasa Yaklaşımı • 10 II. Anayasa Yapımı • 12
A- Kurucu Meclis • 12 B- Tasarının Oluşması • 14 C- Halkoylaması • 18
D- Anayasa Yapım Modelleri • 20 III. Anayasanın Uygulamaya Girişi • 22
A- Çıkış Güvenceleri • 22 B- Geçiş Rejimi • 23
C- Yargı Bağışıklıkları (geçici md. 15) • 24 D- Çok Partili Yaşama Dönüş • 27
IV. Anayasanın Evrimi • 29 A- Siyasal Felsefe • 29 B- Aranışlar ve Usuller • 33
1) Aranış ve Tepkiler • 33
2) Anayasa Değişikliği Usulleri ve Özellikle Halkoylaması • 34 C- Anayasa Değişiklikleri • 36
1) Birinci Değişiklik (1987) • 37 2) İkinci Değişiklik (1993) • 37 3) Üçüncü Değişiklik (1995) • 37 4) Dördüncü Değişiklik (1999) • 41 5) Beşinci Değişiklik (1999) • 42 6) Altıncı Değişiklik (2001) • 42 7) Yedinci Değişiklik (2001) • 44
8) Sekizinci Değişiklik (2003)• 45 9) Dokuzuncu Değişiklik (2004)• 46 10) Onuncu Değişiklik (2005)• 48 11) Onbirinci Değişiklik (2005)• 48 12) Onikinci Değişiklik (2006)• 48 D- Bir Geçici Bilanço • 49
1) Birey ve Devlet • 49 2) Siyasal Alan • 50 3) Hukuk Devleti • 51
4) Ekonomik ve Sosyal Hükümler • 51 5) Sentez • 52
İKİNCİ BÖLÜM
Anakuruluşun Temelleri • 57
I. Anayasanın Bazı Özellikleri • 57 II. Devletin Şekli: Cumhuriyet (md. 1) • 60
A- Dar Anlamda Cumhuriyet • 60 B- Geniş Anlamda Cumhuriyet • 62
C- Türkiye’ye Özgü Anlamıyla Cumhuriyet • 64 III. Cumhuriyetin Nitelikleri (md. 2) • 65
A- Toplumun Huzuru, Millî Dayanışma ve Adalet Anlayışı • 65 B- İnsan Haklarına Saygılı Devlet • 66
C- Atatürk Milliyetçiliği • 68 D- Başlangıç’taki Temel İlkeler • 71 E- Demokratik Devlet • 73
F- Laiklik • 78
1) Kavramlar, Yöntemler ve Modeller • 78 2) Türk Pozitif Hukuku • 81
a) Devletin Dine Dayanmaması İlkesi • 81 b) İlkenin Yargı Yoluyla Korunması • 83 c) Devlet-Din Ayrılığı Sorunu • 85 d) Dinsel Alanla İlgili Özgürlükler • 88 G- Sosyal Devlet • 89
H- Hukuk Devleti • 92
1) Kavram, İlke ve Kurallar • 92 2) Yargı Denetimi • 95
3) Yargı Bağımsızlığı • 97 4) Yargılama İlkeleri • 98 IV. Devletin Bütünlüğü (md. 3) • 98
V. Egemenlik • 102 XII
XIII A- Egemenliğin Kaynağı • 102
B- Egemenliğin Kullanılma Biçimi • 103 C- Egemenliğin Kullanılmasının Sınırları • 106 VI. Eşitlik (md. 10) • 107
VII. Anayasanın Bağlayıcılığı ve Üstünlüğü (md. 11) • 109 A- Anayasanın Bağlayıcılığı • 110
1) Kamu Erki Kullananlar • 110 2) Yönetilenler Açısından • 111 B- Anayasanın Üstünlüğü • 113
C- Anayasanın Katılığı ve Değişmez Hükümler (md. 4) • 115 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Temel Haklar, Özgürlükler ve Ödevler • 119 I. Genel Hükümler • 120
A- Temel Hak ve Özgürlüklerin Niteliği (md. 12) • 120 B- Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması • 122
1) Anayasanın Doğrudan Sınırlaması • 123 2) Yasa(ma)nın Sınırlaması • 125
3) Yürütmenin Rolü • 128
4) Yargı(ç) Kararıyla Sınırlama • 129
C- Temel Hak ve Özgürlüklerin Kötüye Kullanılmaması • 130 D- Sınırlamanın Sınırları • 133
1) Kanunla Sınırlama • 133
2) Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygunluk • 135 3) Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri • 136 4) Öze Dokunmama • 139
5) Ölçülülük • 140
6) Dokunulmaz Alanlar • 142
E- Olağanüstü Yönetimlerde Kullanımın Durdurulması (md. 15) • 142
II. Temel Hak ve Özgürlük Türleri • 147
A- Temel Hak ve Özgürlüklerin Özneleri • 148 1) Herkes • 148
2) Vatandaşlar • 149 3) Belli Kategoriler • 149
4) Yabancıların Durumu (md. 16) • 150 5) Öznelerin Çerçevesi • 150
B- Kişinin Hakları • 151
1) Kişi Dokunulmazlığı (md. 17) • 151 2) Zorla Çalıştırma Yasağı (md. 18) • 153 3) Kişi Hürriyeti ve Güvenliği (md. 19) • 154
4) Özel Hayatın Korunması (md. 20-22) • 155 5) Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti (md. 23) • 156 6) Din ve Vicdan Hürriyeti (md. 24) • 156 7) Düşünce ve İfade Hürriyeti (md. 25,26) • 159 8) Bilim ve Sanat Hürriyeti (md. 27) • 162 9) Kitlesel İletişim Özgürlükleri • 163 10) Dernek Kurma Hürriyeti (md. 33) • 164
11) Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı (md. 34) • 166 C- Ekonomik ve Sosyal Haklar • 169
1) Ekonomik Haklar • 169 2) Sosyal Haklar • 171
D- Siyasî Haklar ve Ödevler • 173 1) Vatandaşlık (md. 66) • 173
2) Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakkı (md. 67) • 174 3) Parti Faaliyetleri (md. 68, 69) • 175
E- Koru(n)ma Hakları • 183
1) Hak Arama ve Başvuru Yolları • 184 2) Yargısal Güvenceler • 187
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Yasama • 191
I. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Kuruluşu • 195 A- Tek Meclis Sistemi ve Milletvekili Sayısı • 195 B- Seçim Dönemi • 197
C- Seçimlerin Yenilenmesi • 198 D- Seçimlerin Ertelenmesi • 198 E- Ara Seçimler • 198
II. Milletvekillerinin Seçimi • 199 A- Seçimin Hukukî Niteliği • 199
1) Serbestlik • 200 2) Eşit Oy • 201 3) Gizli Oy • 201
4) Tek Dereceli Seçim • 202 5) Genel Oy • 202
a) Vatandaşlık • 202 b) Seçmenlik Yaşı • 203 c) Kısıtlı Olmamak • 203
d) Kamu Hizmetlerinden Yasaklı Olmamak • 203 e) Seçmen Kütüğünde Yazılı Olmak • 203
f) Seçim Günü Oy Kullanamayacak Olanlar • 204 XIV
6) Oy Vermenin Şahsiliği • 204 7) Açık Sayım ve Döküm • 204 8) Yargı Yönetimi ve Denetimi • 205 B- Seçim Çevreleri • 206
C- Seçim Sistemi • 207
1) Seçim Sisteminin İşlevleri • 207
2) Türkiye’de Uygulanan Seçim Sistemleri • 208 D- Seçim Takvimi • 216
E- Milletvekili Seçilme Yeterliliği • 217 F- Adaylık • 219
III. Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyelerinin Hukukî Statüsü • 221 A- Temsilin Niteliği • 221
B- Ant İçme • 222
C- Milletvekilliğiyle Bağdaşmayan İşler • 223 D- Yasama Bağışıklıkları • 224
1) Yasama Sorumsuzluğu • 225 a) Kişiler Bakımından • 225 b) Yer Bakımından • 227 c) Fiiller Bakımından • 227
d) Yasama Sorumsuzluğunun Özellikleri • 228 2- Yasama Dokunulmazlığı • 229
a) Kişiler Bakımından • 230 b) Fiiller Bakımından • 230
c) Kovuşturmalar Bakımından • 231
d) Yasama Dokunulmazlığının Özellikleri • 232 E- Milletvekilliğinin Düşmesi • 234
F- Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması ve
Milletvekilliğinin Düşürülmesi Kararlarının Denetimi • 237 G- Milletvekillerinin Malî Statüleri • 238
IV. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İç Yapısı ve Çalışma Düzeni • 238 A- İçtüzük • 238
B- Başkanlık Divanı • 242 C- Siyasî Parti Grupları • 244 D- Danışma Kurulu • 246 E- Komisyonlar • 247
F- Meclisin Toplanması ve Tatili • 248 G- Toplantı ve Karar Yeter Sayısı • 251 H- Görüşmeler ve Oylama Usulleri • 253
V. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Görev ve Yetkileri • 256
XV
A- Yasama Fonksiyonu • 257
1) Yasamanın Düzenleme Fonksiyonunun Niteliği ve Kanun Kavramı • 257
2) Yasama Yetkisinin Devredilmezliği • 265 3) Yasama İşlemleri • 268
a) Anayasayı Değiştirme • 269 b) Kanun Yapma • 276
c) Meclis Kararları • 286 B- Bilgi Edinme ve Denetleme • 290
1) Soru • 290
2) Genel Görüşme • 291 3) Meclis Araştırması • 292 4) Meclis Soruşturması • 293 5) Gensoru • 295
BEŞİNCİ BÖLÜM Yürütme • 299
I. Yürütmenin Yapısı • 301 A- Cumhurbaşkanı • 301
1) Cumhurbaşkanının Hukukî Statüsü • 301
a) Cumhurbaşkanının Nitelikleri, Tarafsızlığı ve Seçimi • 302 b) Cumhurbaşkanının Siyasal Sorumsuzluğu ve
Sonuçları• 305
c) Cumhurbaşkanının Cezaî Sorumsuzluğu ve Sorumluluk Hali • 314
d) Cumhurbaşkanına Vekâlet • 317
2) Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri • 318 a) Yasama ile İlgili Olanlar • 318
b) Yürütme Alanına İlişkin Olanlar • 318 c) Yargı ile İlgili Olanlar • 319
3) Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Cumhurbaşkanınca Yenilenmesi • 320
4) Cumhurbaşkanına Bağlı Kurumlar • 324 a) Millî Güvenlik Kurulu • 324
b) Devlet Denetleme Kurulu • 333
c) Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği • 334
5) Cumhurbaşkanının İşlemlerinin Yargısal Denetimi Sorunu • 335 B- Bakanlar Kurulu • 337
1) Bakanlar Kurulunun Kuruluşu • 337 2) Bakanlar Kurulunun Çalışma Usulü • 342 XVI
3) Bakanlar Kurulunun Görev ve Yetkileri • 343 4) Bakanlar Kurulunun Sorumluluğu • 346
a) Siyasal Sorumluluk • 346
b) Cezaî ve Hukukî Sorumluluk • 349
5) Bakanlar Kurulu ve Bakanların Görevlerinin Sona Ermesi • 351 II. Yürütmenin Düzenleme Fonksiyonu ve Düzenleyici İşlemleri • 353
A- Yürütmenin Düzenleme Fonksiyonunun Niteliği • 353 B- Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri • 361
1) Kanun Hükmünde Kararnameler • 362
a) Kavram, Tanım ve Kanun Hükmünde Kararnamelerin Hukukî Niteliği • 362
b) Yetki Kanununun Unsurları • 368
c) Yetki Kanununa Dayanarak Kanun Hükmünde Kararname Çıkarılması • 375
d) Kanun Hükmünde Kararnamelerin Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Görüşülerek Reddi veya Aynen ya da Değiştirilerek Kabulü • 378
e) Yetki Kanunları ve Kanun Hükmünde Kararnamelerin Yargısal Denetimi • 380 2) Tüzükler • 383
3) Yönetmelikler • 384
4) Bakanlar Kurulunun Anayasanın 73/4 ve 167/2.
Hükümleri Uyarınca Yapacağı Düzenleyici İşlemler • 388 5) Bakanlar Kurulunun Diğer Düzenleyici İşlemleri • 392 III. Olağanüstü Yönetim • 394
A- Olağanüstü Yönetim Usulleri • 396 1) Olağanüstü Hal • 396
2) Sıkıyönetim • 398
B- Olağanüstü Yönetimde Düzenleme Yetkisi • 400 1) Kanunla Düzenleme • 401
2) Olağanüstü Kanun Hükmünde Kararnamelerle Düzenleme • 402 a) Olağanüstü Kanun Hükmünde Kararnamelerin Yetki
Unsuru • 403
b) Olağanüstü Kanun Hükmünde Kararnamelerin Diğer (Sebep, Konu, Amaç, Yer ve Süre) Unsurları • 405 c) Olağanüstü Hal/Sıkıyönetim Kanunu ile Olağanüstü
Kanun Hükmünde Kararname İlişkisi • 408 d) Olağanüstü Kanun Hükmünde Kararnamelerin
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce Onaylanması • 411 C- Olağanüstü Yönetimde Yargısal Denetim • 414
IV. Hükümet Sisteminin Niteliği• 417
XVII
ALTINCI BÖLÜM Yargı • 427
I. Yargı Fonksiyonunun Niteliği ve Yargının Kuruluşu • 427 A- Yargı Fonksiyonunun Niteliği • 427
B- Yargının Kuruluşu • 429 1) Adlî Yargı ve Yargıtay • 430 2) İdarî Yargı ve Danıştay • 430
3) Askerî Ceza Yargılaması ve Askerî Yargıtay • 431
4) Askerî İdarî Yargı ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi • 432 5) Uyuşmazlık Mahkemesi • 432
6) Sayıştay • 433
II. Yargının Temel İlkeleri • 434 A- Hâkimlerin Bağımsızlığı • 434 B- Hâkimlik Teminatı • 437
C- Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu • 438 D- Kanunî Hâkim Güvencesi • 443
E- Suç ve Cezalarla Yargılama Hukukuna İlişkin Bazı Temel İlkeler • 444
III. Anayasa Yargısı • 446
A- Anayasa Yargısı Kavramı • 446
1) Anayasa Yargısının Temelleri ve Ortaya Çıkışı • 446 2) Anayasa Yargısının İşlevi ve Meşrûluğu • 449 3) Anayasa Yargısında Modeller • 451
B- Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu, Çalışma ve Yargılama Usulü • 454
1) Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Üyelerinin Hukukî Statüsü • 456
2) Anayasa Mahkemesinin Çalışma ve Yargılama Usulü • 458 C- Anayasa Mahkemesinin Görev ve Yetkileri - Denetime
Tâbi Normlar • 461
1) Anayasa Mahkemesinin Norm Denetimi Dışındaki Görevleri • 461 a) Yüce Divan Sıfatıyla Yargılama Yapmak • 461
b) Siyasî Partilerin Kapatılması Hakkındaki Davalara Bakmak • 461
c) Siyasî Partilerin Malî Denetimini Yapmak • 462 d) TBMM’nin Milletvekillerinin Yasama
Dokunulmazlıklarının Kaldırılması ile Milletvekilliğinin Düşürülmesi Kararlarını Denetlemek • 462
e) Uyuşmazlık Mahkemesine Başkan Seçmek • 462 XVIII
2) Anayasa Mahkemesinin Denetimine Tâbi Normlar • 462 a) Kanunlar • 463
b) Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK) • 465 c) Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü • 465 d) Anayasa Değişiklikleri • 466
D- Anayasaya Uygunluk Denetiminde Ölçü Normlar (Anayasallık Bloku) • 467
1) Hukukun Genel İlkeleri • 470
2) Uluslararası Belgeler - İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi • 473 3) Anayasa İlke ve Kuralları • 484
4) Anayasa Mahkemesi Kararları • 487 E- Anayasaya Uygunluk Denetimi Yolları • 490
1) İptal Davası Yolu (Soyut Norm Denetimi) • 491 2) İtiraz Yolu (Somut Norm Denetimi) • 494
a) Davaya Bakmakta Olan Mahkeme • 496 b) Bakılmakta Olan Dava • 497
c) Davada Uygulanacak Kural • 498
d) Mahkemenin Davada Uygulanacak Kuralı Anayasaya Aykırı Görmesi veya Tarafların Anayasaya Aykırılık İddiasının Ciddî Olduğu Kanısına Varması • 499 F- Anayasaya Uygunluk Denetiminin Kapsamı • 501
1) Şekil Bakımından Denetim • 502 2) Esas Bakımından Denetim • 504
a) Sebep Unsuru • 505 b) Amaç Unsuru • 505 c) Konu Unsuru • 507
G- Anayasaya Uygunluk Denetiminin Sonucu Uygulanan Yaptırımlar ve Anayasa Mahkemesi Kararlarının Özellikleri • 510
1) Denetim Sonucu Uygulanan Yaptırım Teknikleri • 510 a) İptal • 510
b) Zımnî İlga ve Anayasanın Doğrudan Uygulanması • 511 c) İhmal ve Anayasanın Doğrudan Uygulanması • 513 d) Anayasaya Uygun Yorum • 515
e) Yürürlüğün Durdurulması • 518
2) Anayasa Mahkemesi Kararlarının Özellikleri • 521 a) Kararların Kesinliği ve Bağlayıcılığı • 522 b) Kararların Gerekçeli Olarak Resmî Gazetede
Yayımlanmak Suretiyle Yürürlüğe Girmesi • 525 c) İptal Kararlarının Geriye Yürümezliği • 527
XIX
