VATANDAŞLIK
11. HAFTA:
1982 TARİHLİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASINA GÖRE DEVLET SİSTEMİ
BU HAFTA NELER ÖĞRENECEĞİZ?
YÜRÜTME ORGANI
YARGI ORGANI
YÜRÜTME ORGANI
Yürütme
Yasaları Uygulama Uygulamayı yapan organ Tek kanatlı (monist)
İki kanatlı
YÜRÜTME ORGANI
Cumhurbaşkanı
1982 Anayasası’nın 101. ve 102. maddelerinde cumhurbaşkanının seçimi ve nitelikleri ile ilgili hükümler bulunmaktadır. Buna göre,
o Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilir.
o Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.
o Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.
o Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.
YÜRÜTME ORGANI
Cumhurbaşkanının Görevleri
a) Yasama ile ilgili olanlar :
• Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde açılış konuşmasını yapmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni gerektiğinde toplantıya çağırmak,
• Yasaları yayımlamak,
• Yasaları yeniden görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne geri göndermek,
• Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak,
• Yasaların, kanun hükmündeki kararnamelerin,Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün, tümünün ya da belirli kurallarının Anayasa'ya biçim ya da esas
yönünden aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açmak,
• Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek,
YÜRÜTME ORGANI
Cumhurbaşkanının Görevleri
b) Yürütme alanına ilişkin olanlar :
• Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek,
• Başbakanın önerisi üzerine Bakanları atamak ve görevlerine son vermek,
• Gerekli gördüğünde Bakanlar Kurulu'na Başkanlık etmek ya da Bakanlar Kurulu'nu Başkanlığı altında toplantıya çağırmak,
• Yabancı devletlere Türk Devleti'nin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyeti'ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek,
• Uluslararası andlaşmaları onaylamak ve yayımlamak,
• Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Başkomutanlığını temsil etmek,
• Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kullanılmasına karar vermek,
• Genelkurmay Başkanı'nı atamak,
YÜRÜTME ORGANI
Cumhurbaşkanının Görevleri
b) Yürütme alanına ilişkin olanlar :
• Milli Güvenlik Kurulu'nu toplantıya çağırmak,
• Milli Güvenlik Kurulu'na Başkanlık etmek,
• Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu kararıyla sıkıyönetim ya da olağanüstü hal ilan etmek ve kanun hükmünde kararname çıkarmak,
• Kararnameleri imzalamak,
• Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek ya da kaldırmak,
• Devlet Denetleme Kurulu'nun üyelerini ve Başkanını atamak,
• Devlet Denetleme Kurulu'na inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak,
• Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek,
• Üniversite rektörlerini seçmek,
YÜRÜTME ORGANI
Cumhurbaşkanının Görevleri
c) Yargı ile ilgili olanlar:
• Anayasa Mahkemesi üyelerini, Danıştay üyelerinin dörtte birini, Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Askerî Yargıtay üyelerini, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini, Hâkimler ve Savcılar
Yüksek Kurulu üyelerini seçmek.
• Cumhurbaşkanı, ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.
YÜRÜTME ORGANI
Bakanlar Kurulu
Anayasanın 109. maddesinde Bakanlar Kurulunun oluşumu düzenlenmiştir.
Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlardan kurulur.
Başbakan, Cumhurbaşkanınca, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından atanır.
Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliğine sahip olanlar arasından Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca atanır; gerektiğinde Başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca görevlerine son verilir.
YÜRÜTME ORGANI
Kamu Yönetimi
Türkiye Cumhuriyeti devletinin yönetim yapısı «Genel Yönetim Kuruluşları» ve Yerinden Yönetim Kuruluşları»
olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Genel Yönetim Kuruluşları, merkez örgütü ve taşra örgütü olarak ayrılmıştır. Yerinden yönetim kuruluşları ise, yerel kuruluşlar, hizmet kuruluşları ve meslek kuruluşları olarak ayrılmıştır.
(Daha ayrıntılı bilgi için, Prof. Dr. Metin Günday İdare Hukuku ve Prof. Dr. Şeref Gözübüyük Yönetim Hukuku kitaplarına bakınız.)
YARGI ORGANI
Yargı işlevinin amacı, hukuk düzeninin korunması ve adaletin sağlanmasıdır.
Demokratik ülkelerde, yargı organının (uyuşmazlıkları yasalar doğrultusunda çözen), siyasal organlar olarak nitelendirilen yasama ve yürütme organları karşısında bağımsız olması ilkesi kabul edilmiştir.
YARGI ORGANI
YARGI BAĞIMSIZLIĞI
Yargı bağımsızlığı Anayasa’nın 138. maddesinde düzenlenmiştir.
oHâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler.
oHiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz.
oGörülmekte olan bir dava hakkında Yasama Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz.
oYasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.
YARARLANILAN KAYNAK:
1) PROF.DR. YASEMİN KARAMAN KEPENEKCİ (2014). EĞİTİMCİLER İÇİN İNSAN HAKLARI VE VATANDAŞLIK. ANKARA: SİYASAL KİTABEVİ
2)https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/gorev_yetki/
TEŞEKKÜRLER
