Kerem Köker / Kenan Osmanoğlu
KPSS GEOMETRİ KONU ANLATIMLI KİTAP ISBN 978-605-318-091-3 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.
“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”
27.Baskı: Temmuz 2015, Ankara
Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu
Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A
Yenimahalle/ANKARA
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 13987
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
Değerli Adaylar;
Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testinde
önemli bir yer tutan “Geometri” kapsamındaki 3 veya 4 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.
Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup;
GEOMETRİ
- Geometrik Kavramlar ve Doğruda Açılar, - Çokgenler ve Dörtgenler,
- Çember ve Daire, - Analitik Geometri ve - Katı Cisimler
bölümlerinden oluşmaktadır.
Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine özen gösterilmiştir.
Her ünitenin sonunda, - çıkmış sorular ve - cevaplı testlere;
yer verilmiştir.
Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen Pegem Akademi sınav komisyonuna teşekkürü bir borç biliriz.
Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız.
Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.
Kerem Köker - Kenan Osmanoğlu
SUNU
1. BÖLÜM GEOMETRİK KAVRAMLAR VE
DOĞRUDA AÇILAR ...1
Geometrik Kavramlar ...2
Tanımsız Kavramlar ...2
Açılar...2
Açının Ölçüsü ...2
Açının Düzlemde Ayırdığı Bölgeler ...2
Açı Ölçü Birimleri ...2
Derecenin Alt Birimleri ...3
Açı Çeşitleri ...3
Dar Açı ...3
Dik Açı ...3
Geniş Açı ...3
Doğru Açı ...3
Tam Açı ...3
Komşu Açılar ...3
Açıortay ...3
Tümler Açılar ...4
Bütünler Açılar ...4
Ters Açılar ...5
Paralel İki Doğrunun Bir Kesen ile Yaptığı Açılar ...5
Paralel İki Doğrunun Birden Çok Kesen İle Meydana Getirdiği Açılar ...5
Kenarları Paralel Açılar ...7
Kenarları Dik Açılar ...7
Üçgenler ...10
Üçgen Çeşitleri ...10
Açılarına Göre Üçgenler...10
Kenarlarına Göre Üçgenler ...10
Üçgende Temel ve Yardımcı Elemanlar ...11
Yükseklik ...11
Açıortay ...11
Kenarortay...11
Üçgende Açılar ile İlgili Özellikler ...12
Dik Üçgen ...16
Pisagor Teoremi ...16
Öklid Bağıntıları ...17
Kenarlarına Göre Özel Dik Üçgenler ...18
Açılarına Göre Özel Dik Üçgenler ...19
Üçgende Açıortay Teoremleri ...21
İç Açıortay Teoremi...22
Dış Açıortay Teoremi ...23
Üçgende Kenarortay Teoremleri ...25
Ağırlık Merkezi ...25
Kenarortay Bağıntıları ...27
Özel Üçgenler...29
İkizkenar Üçgen ...29
Eşkenar Üçgen...31
Üçgende Alan ...35
Üçgende Benzerlik ...40
Açı – Açı – Açı Benzerlik Kuralı ...40
Tales Teoremi ...42
Temel Orantı Teoremi ...42
Çapraz Tales Teoremi ...43
Kenar – Açı – Kenar Benzerlik Kuralı ...44
Kenar – Kenar – Kenar Benzerlik Kuralı ...45
Üçgende Açı – Kenar Bağıntıları ...48
Üçgen Eşitsizliği ...48
Çıkmış Sorular ...53
Cevaplı Test - 1 ...56
Cevaplı Test - 2 ...58
Cevaplı Test - 3 ...60
Cevaplı Test - 4 ...62
Cevaplı Test - 5 ...64
Cevaplı Test - 6 ...66
Cevaplı Test - 7 ...68
Cevaplı Test - 8 ...70
Cevaplı Test - 9 ...72
Cevaplı Test - 10 ...74
Cevaplı Test - 11 ...76
Cevaplı Test - 12 ...78
Cevaplı Test - 13 ...80
2. BÖLÜM ÇOKGENLER VE DÖRTGENLER ...83
Çokgenler ...84
Dışbükey ve İçbükey Çokgenler...84
Düzgün Çokgen ...85
Dörtgenler ...90
Dörtgenlerde Alan ...91
Paralelkenar ...93
Paralelkenarda Alan ...94
Paralelkenarın Alan Özellikleri ...94
Paralelkenarda Uzunluk İle İlgili Özellikler ...96
Eşkenar Dörtgen ...97
Dikdörtgen ...98
İÇİNDEKİLER
Kare...100
Yamuk – Deltoid ...102
İkizkenar Yamuk ...105
Dik Yamuk ...107
Deltoid ...107
Çıkmış Sorular ...108
Cevaplı Test - 1 ...110
Cevaplı Test - 2 ...112
Cevaplı Test - 3 ...114
Cevaplı Test - 4 ...116
Cevaplı Test - 5 ...118
3. BÖLÜM ÇEMBER VE DAİRE ...121
Çemberde Açı ...122
Çemberde Yardımcı Elemanlar ...122
Çemberde Yay ve Açı Özellikleri ...123
Merkez Açı ...123
Çevre Açı ...124
Teğet Kiriş Açı ...125
İç Açı ...125
Dış Açı ...125
Çemberde Kiriş Yay Özellikleri ...127
Kirişler Dörtgeni ...127
Çemberde Uzunluk ...128
Bir Noktanın Bir Çembere Göre Kuvveti ...128
Kuvvet Ekseni ...130
İki Çemberin Ortak Teğetleri ...131
İki Çemberin Birbirine Göre Durumları ...133
Üçgenin Çemberleri...133
Üçgenin İç Teğet Çemberi ...133
Üçgenin Dış Teğet Çemberi ...134
Teğetler Dörtgeni ...134
Dairede Alan ...135
Dairenin Alanı ve Çevresi ...135
Daire Diliminin Alanı ...135
Çember Yayının Uzunluğu ...135
Daire Kesmesinin Alanı ...135
Daire Halkasının Alanı ...136
Çemberde Benzerlik ...137
Çıkmış Sorular ...139
Cevaplı Test - 1 ...140
Cevaplı Test - 2 ...142
Cevaplı Test - 3 ...144
4. BÖLÜM ANALİTİK GEOMETRİ ...147
Noktanın Analitik İncelenmesi ...148
Analitik Düzlem ...148
İki Nokta Arasındaki Uzaklık ...149
Doğrusal Noktalar...150
Doğrusal Olmayan Noktalar ...152
Doğrunun Analitik İncelenmesi ...155
Doğrunun Eğim Açısı ve Eğimi ...155
Doğrunun Grafiğinin Çizimi ...157
Doğrunun Denklemleri ...158
Özel Doğrular ...160
İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları ...160
Doğru Demeti ...162
Simetriler ...165
Noktanın Simetriği ...165
Doğrunun Simetriği ...168
Eşitsizlikler ...170
Çıkmış Sorular ...172
Cevaplı Test ...173
5. BÖLÜM KATI CİSİMLER ...175
Prizma ...176
Dikdörtgenler Prizması ...177
Küp ...179
Silindir ...179
Dönel Silindir ...180
Piramit ...182
Düzgün Piramit ...182
Kesik Piramit ...183
Koni ...183
Küre ...185
Çıkmış Sorular ...186
Cevaplı Testler - 1 ...187
Cevaplı Testler - 2 ...189
1
2015
PEGEM AKADEMİ YAYINLARINDA YER ALAN 2015 KPSS - BENZER SORULAR
1. 56: :
25 24
65
c − m işleminin sonucu kaçtır?
A) –12 B) –6 C) 6 D) 12 E) 24 Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 169 / 5. soru
2. 1
3 2
31 2
|
+ -
d n
işleminin sonucu kaçtır?
A) −5 B) −1 C) 1 D) 3 E) 5
Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 12 / Soru 1
3. 2
2 2
94 93- 92
işleminin sonucu kaçtır?
A) 2
1 B)
3
1 C)
4
1 D)
5
1 E)
6 1
Modüler Soru Bankası Sayfa 174 / Soru 17
4. !! !!
10 5 9 12 24 10
$
$ + -
işleminin sonucu kaçtır?
A) 84 B) 72 C) 70 D) 64 E) 60 Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 19 32. soru
5. ! !
! !
8 7
10 9 +
-
işleminin sonucu kaçtır?
A) 64 B) 65 C) 68 D) 70 E) 72 Modüler Soru Bankası Sayfa 117 / Soru 4
6. a b
x––––––––8 c 2 6 8 • • • +––––––––
5 6 2 8
Yanda verilen çarpma işleminde ab ile 8c iki basamaklı doğal sayılardır.
Buna göre, a + b + c toplamı kaçtır?
A) 17 B) 18 C) 19 D) 20 E) 21 Modüler Soru Bankası Sayfa 64 / Soru 16
7. x y z
1 1 5 8 K L L K M x
+ • • • • 2 3 Yanda verilen çarpma işlemine göre, K + L + M toplamı kaçtır?
A) 11 B) 12 C) 13 D) 14 E) 15 Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 6 / Soru 5
2
2015
PEGEM AKADEMİ YAYINLARINDA YER ALAN 2015 KPSS - BENZER SORULAR
8. x < 0 < y olmak üzere, x y- + x - y ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
A) −2x B) −y C) y D) 2y E) 2x Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 15 / Soru 1
9. y 0 x 2< < < olmak üzere,
− + − + + − −
y 1 x 5 y 2x 3 işleminin sonucu aşa- ğıdakilerden hangisidir?
A) x y 1+ - B) x 3+ C) y 3- D) x y 1+ + E) x y 3- + Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 193 / 3. soru
10. −x2 2y 0 olduğuna göre,
x x y y x
− + − − +
ifadesi aşağıdakilerden hangisine eşittir?
A) − x B) 2y − x C) 2y + x
D) y E) 3y − 2x
Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 14 33. soru
11. x < y olmak üzere, I. x z+ 1y z+ II. x21y2 III.
x y
121
ifadelerinden hangileri daima doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 14 / Soru 2
12. 3 2
2
x 3 x
2 1 3 4
=
+ +
e o e o
olduğuna göre, x kaçtır?
A) 2
-3 B) – 1 C) 2
-1 D) 5
1 E) 1
Modüler Soru Bankası Sayfa 177 / Soru 6
13. 1 x 45 32
=
olduğuna göre, x kaçtır?
A) 2 B) 3 C) 4 D) – 3 E) – 2 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 179 / Soru 8
14. Gerçel sayılar kümesi üzerinde bir f fonksiyonu x x2
f 2x 15
3 9
= + +
Buna göre, f(a) = 6 ise a kaçtır?
A) −4 B) −3 C) −2 D) 2 E) 3
5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 213 / Soru 1
3
2015
PEGEM AKADEMİ YAYINLARINDA YER ALAN 2015 KPSS - BENZER SORULAR
15. A 1020m B
A dan dakikadaki hızı 10 metre olan hareketli, B den dakikadaki hızı 20 metre olan bir kuş aynı anda karşılıklı olarak harekete başlıyor. Kuş hareketliyle karşılaşıp, tekrar B ye dönüyor ve hiç durmadan tekrar A dan hareket eden hareketliye doğru uçuyor ve karşılaşınca durmadan tekrar B ye dönüyor.
Kuş bu hareketine A dan hareket eden hareketli B ye varıncaya kadar devam ettiğine göre, bu süre içinde kuş toplam kaç metre yol almıştır?
A) 4020 B) 3960 C) 2840 D) 2420 E) 2040 Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 388 / 20. soru
16. Bir sınıftaki 20 öğrencinin 1. sınav sonuçlarının ortalaması 4,5 dir. 2. sınavda 4 öğrenci notunu 2 puan, 8 öğrenci 1 puan yükseltirken diğerleri 1,5 puan düşürmektedir.
Buna göre, son sınavın ortalaması kaçtır?
A) 5 B) 4,9 C) 4,8 D) 4,7 E) 4,6 Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 306 / 14. soru
17. A torbasında 5 beyaz ve 7 kırmızı, B torbasında 10 beyaz ve 5 kırmızı top vardır.
A ve B torbalarından sırasıyla birer top çekildiğin- de iki topun renginin aynı olma olasılığı kaçtır?
A) 4 9 B)
17
36 C) 1 2 D)
5 9 E)
7 12 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 222 / Soru 18
18. - 20. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbi- rinden bağımsız olarak cevaplayınız.
Pamuk 74◦
Diğer
Mısır 60◦
Buğday
Naranciye100◦ 100◦
Greyfurt70◦ 40◦
Limon Naranciye150◦
Bir bölgedeki tarım arazisinin ne kadarının hangi ürün için kullanıldığını gösteren daire grafik aşağıdadır.
Narenciye ürünlerinin çeşitlerini göstermek için ayrıca başka bir daire grafik çizilmiştir.
18. Bu bölgedeki pamuk, narenciye, buğday ve mısır dışında kalan diğer ürünler için kullanılan arazi tüm ürünler için kullanılan arazinin yüzde kaçıdır?
A) 6 B) 8 C) 10 D) 12 E) 15
19. Bu bölgede mandalina için kulanılan arazi 200 dö- nümse mısır için kullanılan arazi kaç dönümdür?
A) 900 B) 840 C) 800 D) 720 E) 648
20. Bu bölgede greyfurt için kullanılan arazi limon için kullanılan araziden 150 dönüm fazlaysa buğ- day için kullanılan arazi kaç dönümdür?
A) 1000 B) 1080 C) 1100
D) 1120 E) 1150 Modüler Soru Bankası Sayfa 410 / Soru 7-9
4
2015
PEGEM AKADEMİ YAYINLARINDA YER ALAN 2015 KPSS - BENZER SORULAR
21. - 23. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbi- rinden bağımsız olarak cevaplayınız.
D E
A
A1 A2
A3 A4 A5 B
C 35°80°
I. Grafik II. Grafik
120°
50° 75°
60°
45°
75° 80°
I. grafik beş farklı otomobil firmasının yıl içerisindeki satış sayısının sayısal dağılımını göstermektedir.
D E
A
A1 A2
A3 A4 A5 B
C 35°80°
I. Grafik II. Grafik
120°
50° 75°
60°
45°
75° 80°
II. grafik ise A markalı otomobil firmasının beş farklı modeline ait satış sayılarının dağılımı göstermektedir.
21. Yıl içinde A1 modelinden 450 adet satıldığına göre, C marka otomobilden kaç adet satılmıştır?
A) 560 B) 600 C) 610 D) 630 E) 700
22. A5 modeli A2 modelinden 80 adet fazla satıldığına göre, B marka otomobilden kaç adet satılmıştır?
A) 840 B) 900 C) 960 D) 1080 E) 1120
23. C markasının satış sayısının 53 'i, D markasının satış sayısının 31 'ü yerine, B markası satılmış olsaydı B markalı otomobilin bu beş marka içindeki satış yüzdesi kaç olurdu?
A) 10 B) 15 C) 18 D) 20 E) 35 Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 19 Soru 23-25
24. A(2, 1) noktasının 3x – 4y + 3 = 0 doğrusuna göre simetriği B olduğuna göre, |AB| kaç birimdir?
A) 1 B) 2 C) 2 2
D) 2 5 E) 3 5
5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 286 / Soru 9
25. ABCD dikdörtgen, AC +DE = F 6 @ 6 @ " ,,
AD =20 cm, DC =15 cm ve EC = cm'dir.5 Yukarıdaki verilenlere göre, A ADF^ T h kaç cm2 dir?
A) 120 B) 100 C) 90 D) 80 E) 60 Geometri Yaprak Test 13 / Soru 8
A D
C E
B
20
15 F
5
G eometr İ k K avramlar ve
D oğruda A çılar
� GEOMETRİK KAVRAMLAR
� DOĞRUDA AÇILAR
� ÜÇGENLER
� ÜÇGEN ÇEŞİTLERİ
� ÜÇGENDE TEMEL VE YARDIMCI ELEMANLAR
� ÜÇGENDE AÇILAR
� DİK ÜÇGENLER
� ÜÇGENDE AÇIORTAY TEOREMLERİ
� ÜÇGENDE KENARORTAY TEOREMLERİ
� ÜÇGENDE ALAN
� ÜÇGENDE BENZERLİK
� ÜÇGENDE AÇI – KENAR BAĞINTILARI
“... Evren her an gözlemlerimize açıktır; ama onun dilini ve bu dilin yazıldığı harfleri öğrenmeden ve kavramadan anlaşılamaz. Evren matematik diliyle yazılmıştır;
harfleri üçgenler, daireler ve diğer geometrik biçimlerdir. Bunlar olmadan tek sözcüğü bile anlaşılamaz; bunlarsız ancak karanlık bir labirente dalanılır.”
Galıleo
Yıllara Göre Çıkmış Soru Analizleri
2012 1
2011 1
2010 1
2009 1
2008 2
2007 2
2006 -
2005 2
2013 1
2014 1
2015 -
2
PEGEM AKADEMİ
GEOMETRİK KAVRAMLAR VE DOĞRUDA AÇILAR
GEOMETRİK KAVRAMLAR
Tanımsız Kavramlar
Nokta, doğru, düzlem gibi kavramlar tanımsız kavram- lardır.
Nokta
Kalem ucunun kâğıt üzerine bıraktığı işaret veya izdir.
Noktanın belli bir alanı, hacmi veya boyutu yoktur. Nokta büyük harfle gösterilir.
Örneğin;
A A noktası B B noktası
Doğru
İki ucu sınırsız aynı doğrultulu noktaların kümesidir.
A B d
Doğrular genelde küçük harfle temsil edilirler. d doğrusu veya AB diye sembolize edilebilir.
Doğru Parçası
iki nokta ile bu iki nokta arasında kalan noktaların birle- şim kümesine doğru parçası denir.
A B
doğru parçası AB6 @ sembolü ile gösterilir.
CD "CD
6 @ doğru parçası
CD "CD doğru parçasının uzunluğu olarak gösterilir.
Işın
Bir ucu başlangıç noktası olup diğer ucu sonsuza giden noktaların oluşturduğu kümeye ışın denir.
A B d
AB "
6 AB ışını diye okunur.
Yarı Doğru
6AB ışınından başlangıç noktası yani A noktasının çı- kartılması ile elde edilen noktaların kümesine AB yarı doğrusu denir.
A B d
AB AB"
@ ışını diye okunur.
Düzlem
Bir masanın üstü, durgun su yüzeyi gibi tamamen düz ve aynı zamanda her yöne sınırsız olan noktaların oluştur- duğu kümeye düzlem denir.
AÇILAR
Başlangıç noktaları aynı olan iki ışının bir- leşimine “Açı” denir.
Yani; 6AB ve AC6 ışınlarının birleşimi ile oluşan açı BAC ya da CAB açısıdır.
BAC açısı BAC%
ya da CAB%
açısı ile gösterilir.
Açının Ölçüsü AB ve AC
6 6 ışınları arasında kalan bölgeye At’nın ölçüsü de- nir. Her At’na 0 ile 180 arasında bir tek reel sayı karşılık gelir. Bu reel sayıya BAC açısının (ya da CAB açısının) ölçüsü denir.
Yani BAC açısının ölçüsü α dır.
ve (mBAC%)=m( )At =α veya (BAC) ( )A
s % =s t =α
ile gösterilir.
Eş Açılar: Ölçüleri eşit olan açılara eş açılar denir.
Yani; ( )m At =m B( )t &A ileB açýlarý eş açılardır.
Açının Düzlemde Ayırdığı Bölgeler
Herhangi bir açı düzlemi üç farklı bölgeye ayırır. Bu böl- geler
I. Açının kendisi II. Açının iç bölgesi III. Açının dış bölgesi
Açı Ölçü Birimleri
Derece, Grad, Radyan açı ölçü birimleridir. Genelde ölçü birimi olarak derece kullanılır. 20 40o, o,... şeklinde gösterilir.
Bu üç farklı açı ölçü birimleri arasındaki bağıntıyı şöyle verebiliriz,
D: Derece G: Grad
R: Radyan olmak üzere
D G R
180 200 π = = bağıntısı vardır.
A
B
C
[
AB∪[
AC A=A
B
C α
A
B
C α II.
I.
III.
3
Not
Bir ışının başlangıç noktası etrafında bir tur dön- dürülmesi ile oluşan açı 360o, 400 Grad ve 2π Radyandır.
Derecenin Alt Birimleri '
. '
''
' '' '' dýr Bir derece
Bir dakika Bir saniye 1 60
1 1
11 60 1 3600
o o
o
"
"
"
=
=
= _
` a bb b
AÇI ÇEŞİTLERİ
Dar Açı
Ölçüsü 0o ile 90o arasında olan açılara dar açı denir.
Yani;
< < 90 dar açýdýr.
0o a o+α
Dik Açı
Ölçüsü 90o olan açıya dik açı de- nir.
Yani; α=90o+αdik açýdýr.
Geniş Açı
Ölçüsü 90o ile 180o arasında olan açılara geniş açı denir.
Yani;
< < 180 geniþ açýdýr.
90o a o+α
Doğru Açı
Ölçüsü 180o olan açıya doğ- ru açı denir.
Yani;
doðru açýdýr.
180o+
α= α
Tam Açı
Ölçüsü 360o olan açıya tam açı denir.
Yani;
tam açýdýr.
360o+
α= α
A
B
C α
A B
C α
A B
C α
180 α = °
C A B
360 α = °
A B
Örnek
A, O, B noktaları doğrusal, (DOB) ,
m % =2α
(m COD%)=7α
ve (m AOC%)=3α
Yukarıdaki verilenlere göre α kaç derecedir?
A) 10 B) 12 C) 15 D) 18 E) 20 Çözüm:
A, O, B noktaları doğrusal olduğundan doğru açı tanımı gereği 180o lik açı meydana getirirler.
Yani; 3α+7α+2α=180o dir.
. bulunur 12 180
15
o o
&
&
α α
=
=
Komşu Açılar
Köşeleri ve birer kenarı ortak olan iç bölgelerinin kesişimleri boş küme olan açılara komşu açılar denir.
Yani; COB%
ile BOA%
komşu iki açıdır.
AÇIORTAY
Açıyı iki eşit açıya ayıran ışına açı- ortay denir.
Yani; (m COB%)=m(BOA%) dır.
6OB ye COA%
nın açıortayı denir.
6OC ile OA6 ye açıortayın kolları (ke- narları) denir.
Örnek
A, O, B noktaları doğru- sal OC6 ile OF6 açıortay
(DOE) m % =80o
Yukarıdaki verilenlere göre (m COF% kaç derecedir?) A) 100 B) 110 C) 120 D) 130 E) 140
C D
A O B
3α 7α 2α
A C B
O
A B C
O
A O B
C 80°
D E
F
4
Çözüm:
A, O, B noktaları doğrusal olduğundan meydana gelen açıların ölçüleri toplamı 180o
dir.
(AOC) (COD) ,
m % =m % =α
(EOF) (FOB)
m % =m % =β
dersek
180 2 2 100 50
2α+2β+80o= o& a+ b= o&a+ =b o
m( ) 130
(COF) COF
m % = + +α β 80o& % = o
bulunur.
Örnek
Komşu iki açının açıortayları arasında kalan açı 54o dir.
Buna göre bu iki açının ölçüleri toplamı kaç derece- dir?
A) 100 B) 104 C) 106 D) 108 E) 110 Çözüm:
BOC% ile COA%
komşu iki açıdır. OD6 ile OE6 açıortaydır.
(DOE) m % =54o
verilmiş (m BOD%)=m(DOC%)=α ,
(COE) (EOA)
m % =m % =β
dersek m(DOE%)= + =α β 54o dir.
Buradan (m BOC%)+m(COA%)=2α+2β
( )
2 108o
54o
& α β+ =
S bulunur.
Not
Açıortay üzerinde alınan herhangi bir noktanın, açının kollarına olan dik uzunlukları birbirine eşittir.
6OD açıortay, OB6 ile OA6 açıortayın kolları ol- mak üzere
, ,
CK = OB DL = OB
6 @ 6 6 @ 6
ve
CE= OA DF = OA
6 6 6 @ 6
çizilirse
. ,
,
CK CE DL DF ve
KO EO LO FO dur
= =
= =
O C
D B
E F A L
K
A O B
C 80°
D E
α F
α β
β
TÜMLER AÇILAR
Ölçüleri toplamı 90o olan iki açıya tümler iki açı denir.
Yani α ile β bulundukları açıların ölçüleri olmak üzere
90o+ a
α β+ = ile β tümler iki açı- dır.
α nın tümleri 90’ o- a nın tümleri 90o- b dır.
BÜTÜNLER AÇILAR
Ölçüleri toplamı 180o olan iki açıya bütünler açılar denir.
Yani; α ile β bulundukları açıların ölçüleri olmak üzere
180o+
α β+ = α ile β bü- tünler iki açıdır.
α nın bütünleri 180’ o- a β nın bütünleri 180’ o- b dır.
Örnek
Bir açının 4 katının 5o fazlası aynı açının tümlerine eşit olduğuna göre açının bütünleri kaç derecedir?
A) 157 B) 159 C) 161 D) 163 E) 165 Çözüm:
Açı Tümleri
α 09 o- a dır.
Denklem kurulursa;
90 dýr.
. bulunur
4 5
5 85 17
o o
o& o
= -
α α
α α
+
= =
O halde açının bütünleri
180 17 163
180o-α = o- o= o bulunur.
Örnek
Bütünler iki açıdan biri diğerine bölündüğünde bölüm 4, kalan 10o dir.
Buna göre küçük açı kaç derecedir?
A) 32 B) 34 C) 36 D) 38 E) 40 A B
α β C
O
A O B
β α C
5
Çözüm:
Bütünler iki açı α ile β olsun
O halde α β+ =180o dir.
Verilen denklem yazılacak olursa α
− 10°
β
4 ⇒ α = β +4 10 dir.°
Buradan α=4β+10o denklemi 180o
α β+ = denkleminde yerine yazılacak olursa
180 5 170
dýr.
4 10
34 146
o o o
o o
&
&
&
+ =b b=
β
β α +
=
=
O halde küçük açı β =34° bulunur.
TERS AÇILAR
Kesişen iki doğrunun oluşturduğu açılardan birbirine komşu olmayan açılara ters açılar denir.
Yani; Kesişen d1 ve d2 doğrula- rında at ile ct, bt ile dt açıları ters açılardır.
Ters açıların ölçüleri birbirine eşittir. a c= ve b d= dir.
PARALEL İKİ DOĞRUNUN BİR KESENLE YAPTIĞI AÇILAR
// ,
d d1 2 a, b, c, d, x, y, z, t bulun- dukları açıların ölçüleridir.
(i) Yöndeş açılar //
d d1 2 ise
at ile xt, bt ile yt, dt ile tt, ct ile zt yöndeş açılardır. Yöndeş açıların ölçüleri birbirine eşittir.
Yani; a x b y c z d t= , = , = , = dir.
d1
d2
b a c d
d1
d2
b a c d y x z t
(ii) İç ters açılar //
d d1 2 ise
ct ile xt ve dt ile yt iç ters açılardır. İç ters açıların ölçüleri birbirine eşittir.
Yani; c x= ve d y= dir.
(iii) Dış ters açılar //
d d1 2 ise
at ile zt ve bt ile tt dış ters açılardır.
Dış ters açıların ölçüleri birbirine eşittir.
Yani; a z= ve b t= dir.
(iv) Karşı durumlu açılar //
d d1 2 ise
ct ile yt ve dt ile xt karşı durumlu iki açıdır. Karşı durumlu açıların ölçüleri toplamı 180o dir.
Yani; c y 180+ = o ve d x 180+ = o dir.
Not
Karşı durumlu açıların açıortayları birbirine diktir.
Yani; //d d1 2 AC6 ile BC6 açıortay &6AC=6BC dir.
d2 d1 d3
B C A
PARALEL İKİ DOĞRUNUN BİRDEN ÇOK KESEN İLE MEYDANA GETİRDİĞİ AÇILAR
(i) // ;d d d1 2 3+d4= " ,B ,
α ,δ β bulundukları açıların ölçüleri olmak üzere α δ β+ = dır.
(ii) // ;d d1 2 ,
α ,β δ bulundukları açı- ların ölçüleri olmak üzere
360o α β δ+ + = dir.
Not
Paralel doğrular n doğruyla kesilirse meydana ge- len aynı yönlü açıların ölçüleri toplamı n 180: o dir.
d2
d1
A
β α
δ d3
B
C d4
d2
d1
A
B
C α β
δ
6
(iii) //d d1 2 ise şekildeki açılar ardışık zıt yönlü açılardır.
Aynı yöndeki ardışık açıların ölçüleri toplamı ile bu açılara göre ters yönde olan ardışık aynı yönlü açıların ölçülerinin toplamları birbirine eşittir.
Yani; , , ,α β δ x, y bulundukları açıların ölçüleri olduğuna göre α β δ+ + = + dir.x y
Örnek
// , AB CD
6 6 6EC@=6CD, (AEC)
m % =140o
Yukarıdaki verilenlere göre (BAE)
m % =α
kaç derecedir?
A) 30 B) 40 C) 50 D) 60 E) 70
Çözüm:
Şekilde 6AB CD//6 olduğuna göre sağ tarafa bakan açı- ların ölçüleri toplamı sol tarafa bakan açıların ölçüleri toplamına eşit olacağından α +90o=140o&a=50o bulunur.
Örnek
// , AB CD
6 6 a, b, c, d, e bulun- dukları açıların ölçüleridir.
Yukarıdaki verilenlere göre a b c d e+ + + + kaç derece- dir?
A) 360 B) 450 C) 540 D) 630 E) 720
Çözüm:
//
AB CD
6 6 dir. Paralel doğrular 6AE EF FG@,6 @,6 @, GC6 @ ile kesildiğine göre doğru parçası sayısı 4 dür.
O halde a b c d e 4 180+ + + + = : o=720o bulunur.
d2
d1
α β δ
x y
A α B
C D
140° E
b a cd
e
A B
C D
E F
G
Örnek
// ,
d d AF1 2 6 @=6CF@ (BAF) (FCD) , m % =m % =3α
(ABE) , m % =5β
(EDC) m % =3β
ve (BED) m % =80o
Yukarıdaki verilenlere göre α β+ kaç derecedir?
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 25
Çözüm:
Paralel doğrular arasında oluşan aynı yöne bakan açıla- rın ölçüleri toplamı, zıt yönlü açıların ölçüleri toplamına eşit olduğundan
6 90 15
. dir
3 3 90
5 3 8 80 10
o o o
o o
& &
&
= =
a a
α α
β β β β
+ =
+ = = =
O halde α β+ =15o+10o=25o bulunur.
Örnek
//
CD AB
6 6
, (EAB) m % =65o
(AEC) m % =55o
Yukarıdaki verilenlere göre (ECD)
m % =α
kaç derecedir?
A) 100 B) 110 C) 120 D) 130 E) 140
Çözüm:
A B
C D
E
120 α = ° 55°
65°
F K
65°
E noktasından KF CD AB//6 //6 olacak biçimde KF çizilir- se (m KEA%)=m(EAB%)=65o
(iç ters açıların eşitliği) ve (KEC) (ECD)
m % =m % =120o
dir. (iç ters açıların eşitliği) O halde α =120o bulunur.
d2
d1
3α 5β
3α 3β
A B
C D
F E 80°
A B
C D
E α 55°
65°
7
KENARLARI PARALEL AÇILAR
(i) Kenarları aynı yönde para- lel açılar:
//
AB DE
6 6 ve 6DF AC//6 ise yön- deş açıların eşitliğinden
(BAC) (EDF)
m % =m % =α
dır.
(ii) Kenarları ters yönden paralel açılar:
//
AB CD
6 6 ve 6CB AD//6 ise yöndeş ve iç ters açıların eşit- liklerinden dolayı;
(BCD) (BAD)
m % =m % =α
dır.
(iii) Kenarlarından biri aynı diğeri ters yönde paralel açılar:
//
AB EF
6 6 ve 6ED AC//6 ise yöndeş ve karşı durumlu açı tanımlarından
(DEF) (BAC)
m % +m % = + =α β 180o dir.
KENARLARI DİK AÇILAR
(i) DE6 =6AC ve DK6 =6AB ise (EDK) ,
m % =α
(BAC) m % =β
olmak üzere α β= dır.
(ii) AB DF6 =6 ve AC6 =6DE ise m(BAC%)=α ,
(FDE) m % =β olmak üzere α β+ =180o dir.
Örnek
// , // ,
AK EC AB CD
6 @ 6 @ 6 6
FH = AK
6 @ 6 @ ve (mECD%)=35o Yukarıdaki verilenlere göre
(AFH) m % =α
kaç derecedir?
A) 25 B) 35 C) 45 D) 55 E) 65 α
α α
A
B E
F C D
A
α α
α B
C D
α E
B α F
A C
β D
α
A β
B
C D
E
L K
A α β
B
C D
E F K
L
35°
α
A B
D C E
F
H K
Çözüm:
//
AB CD
6 6 ve 6AK EC@//6 @ olduğundan BAK%
ile ECD% ke- narlarından biri aynı diğer kenarı ters yönde paralel açı- lardır.
O halde
(BAK) (ECD) m % =m % =35o
dir.
FAH üçgeninde iç açıların ölçüleri toplamı yazılırsa
90 180 55
35o+ +α o= o&a= o bulunur.
Örnek
// , ,
AB CD KE = AB
6 6 6 @ 6
KF= AC
6 6 ve (m FKE%)=50o Yukarıdaki verilenlere göre
(ACD) m % =α
kaç derecedir?
A) 50 B) 55 C) 60 D) 65 E) 70
Çözüm:
CAB% ile FKE%
kenarları dik iki açıdır.
O halde (m CAB%)+m(FKE%)=180o dir.
180 m( ) 130
(CAB) CAB
m % +50o= o& % = o
bulunur.
CAB% ile ACD%
karşı durumlu iki açı olduğundan (CAB) (ACD)
m % +m % =180o
180 50
130o+α = o&a= o bulunur.
Örnek
Bütünleri tümlerinin 2 katından 50o fazla olan açı kaç derecedir?
A) 40 B) 50 C) 60 D) 70 E) 80
Çözüm:
Açı Tümleri Bütünleri α 90o−α 180o−α
Bütünleri tümlerinin 2 katından 50o fazla ise
) 2(90 ) 50
180 2 50
° 50 bulunur.
(180 180
2 50
o o o
o o o
& o
- = - +
- = - +
= a
a a
a a a
α
− =
50°
α
A B
C D
E
F
K
8
Örnek
// , ,
AB CD AF = CF
6 6 6 @ 6 @
(BAE) (FCE),
m % =m %
(EAB) (ECD)
m % =m %
Yukarıdaki verilenlere göre (AEC)
m % =α
kaç derecedir?
A) 30 B) 45 C) 50 D) 60 E) 75
Çözüm:
Paralel doğrular arasında- ki aynı yöne bakan açıla- rın ölçüleri toplamı zıt yöne bakan açıların ölçüleri top- lamına eşit olduğundan
(BAE) (ECD) (AEC)
m % +m % =m %
ve (mBAF%)+m(FCD%)=m(AFC%) dir.
(BAE) (FCE) , (EAB) (ECD)
m % =m % =a m % =m % =b
dersek a b α + = ve a2 +2b=90o bulunur.
a b 45o
& + = = a bulunur.
Örnek
// , // ,
AB DE AC DF
6 6 6 6
6 @AK ile DK6 @ açıortay
Yukarıdaki verilenlere göre (AKD)
m % =α
kaç derecedir?
A) 60 B) 75 C) 90 D) 120 E) 135
Çözüm:
CAB% ile EDF%
bir kenarları aynı, diğer kenarları zıt yönlü paralel açılar olduğundan ölçüleri toplamı 180o dir.
Yani; (m CAB%)+m(EDF%)=180o dir.
α
A B
C D
F E
α
A B
C D
F E
a
b b a
C
K
F E
B D
A
α
( ) ( )
( ) ( )
CAK KAB
EDK KDF
m m a
m m b dersek
= =
= =
% %
% %
(a b)
2 + =180odir.
O halde a b 90+ = o dir.
// , AC DF
6 6
//
AB DE
6 6 olduğundan (CAK) (FDK) (AKD)
m % +m % =m %
dir. O halde a b α + = dır.
90o
α = bulunur.
Örnek
// , AB CD
6 6 FP6 @ ile KP6 @ açıortay, m(BAE%)=160o, (AEF)
m % =150o ve (FPK)
m % =50o dir.
Yukarıdaki verilenlere göre (m KCD%)=α
kaç derece- dir?
A) 150 B) 145 C) 140 D) 135 E) 130
Çözüm:
//
AB CD
6 6 olduğundan aynı yöne bakan BAE%,
, AEF%
, EFK%
, FKC%
KCD%
açılarının öl- çüleri toplamı 072 o dir.
FPK∆
de iç açıların öl- çüleri toplamı yazıla-
cak olursa (m PFK%)+m(FKP%)+m(FPK%)=180o 180
(PFK) (FKP)
m % +m % +50o= o dir.
(PFK) (FKP) m % +m % =130o
Buradan 160o+150o+2(m(PFK%) m(+ FKP%))+ =a 720o
150 260 720 150
160o+ + o+α = o&a= o bulunur.
C
K
F E
B D
A
α aa
bb
A B
C D
E F
K
150°160°
50° P
α
A B
C D
E F
K
150°160°
50° P
α
9
Örnek
// //
( )
( )
( ) ( )
BAK FEK
EKC AKC
ve AB CD EF m
m
m m
120 150
o o
=
=
=
6 6 6
%
%
% %
Yukarıdaki verilenlere göre (m DCK%)=α
kaç derece- dir?
A) 115 B) 120 C) 125 D) 130 E) 135
Çözüm:
// // //
AB CD EF d
6 6 6 çizilirse FEK%
ile EKL%, BAK%
ile AKL%,
DCK% ile CKL%
karşı durumlu açılar olduğundan ölçüleri toplamı 180o dir.
Buradan
150 m( ) 180
120 m( ) 180
30 2m( )
( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
FEK EKL EKL
EKL
BAK AKL AKL
AKL
AKL EKL CKE CKE
CKE CKE
m m
m
m m
m
m m m
m m 180
30 180
60
2 60
30 2 15
o o o
o
o o o
o
o o
o
o
&
&
&
&
&
&
&
+ =
+ =
= +
+ =
=
+ =
=
= +
=
=
%
%
% % %
%
% % %
%
% % % %
O halde (m CKL%)=m(CKE%)+m(EKL%) m(CKL%)=15o+30o=45o Buradan
180
bulunur.
( ) ( )
( )
( )
DCK CKL
DCK DCK
m m
m m
180 45
135
o
o o
o
&
&
=
+ =
+
=
% %
%
%
Örnek
, // (FEK) AB CD m =120o
6 6 %
, (FAB) m % = +α 5o
(DCK)
m % =2α +10o
Yukarıdaki verilenlere göre (FAB)
m % kaç derecedir?
A) 35 B) 40 C) 45 D) 50 E) 55 α
150°
120°
A C E
K B
D F
15°15°
30°
B A
150o K C
120o α=135o
D F d L
B
D 2α +10° 5 α + °
120°
A
K E
C F
Çözüm:
6AB ile CD6 doğrusal uzatı- lırsa ters açıların eşitliğinden
° (FAB) (TAE) m % =m % = +α 5
(ECH) (DCK)
m % =m % =2α +10o bulunur.
//
BT DH olduğundan (TAE) (ECH) (FEK)
m % +m % =m %
. .
(FAB) .
dir
Ohalde dir
m bulunur
5 2 10 120 3 15 120 3 105
35 5 40
o o o o o
o
o o
&α α & α & α
α α
+ + + = + = =
=
= + =
%
Örnek
// , ,
AB CD EF = CF
6 6 6 @ 6 @
(EAB) m % =110o
ve (FCD)
m % =55o
Yukarıdaki verilenlere göre (m AEF%)=α
kaç de- recedir?
A) 60 B) 65 C) 70 D) 75 E) 80
Çözüm:
// //
KL CD AB6 6 çizilirse KEA%
ile EAB%
karşı du- rumlu iki açı olduğundan ölçüleri toplamı 180odir.
180 dir.
( ) ( )
( )
( )
KEA EAB
KEA KEA
m m
m m
180 110
70
o
o o
& o
+ =
+ =
=
% %
%
%
//
KL CD6 olduğundan
90
( ) ( ) ( ) ( )
( ) .
LEF FCD EFC LEF
LEF
m m m m
m dir
55 35
o o
o
&
&
+ = + =
=
% % % %
% K, E, L noktaları doğrusal olduğundan
( ) ( ) ( )
.
KEA AEF LEF
m m m
bulunur 180
70 35 180 75
o o α o o&α o
+ + =
+ + = =
% % %
B
D 2α +10°
5 α + °
120°
A
K E
C F
2α +10° 5 α + °
T
H
B A C D
110° 55°
α E
F
B A C D
110° 55°
α E
F K L
70° 35°
10
PEGEM AKADEMİ
ÜÇGENDE AÇILAR
ÜÇGENLER
Doğrusal olmayan üç noktayı birleştiren doğru parçaları- nın birleşimi ile oluşan geometrik şekle üçgen denir.
AB ,BC , AC ABC= ∆ 6 @ 6 @ 6 @ ABC "∆
ABC üçgeni diye okunur.
A, B, C noktaları ABC∆
nin köşeleri ve 6 @AB ,6 @BC, AC6 @ üçgenin ke- narlarıdır.
ABC üçgeninde , ,α β δ üç- genin iç açıları, , ,α β δ
l l l
üçge-nin dış açılarıdır.
, ,
BC =a AC =b AB = c uzunluklarına üçgenin kenar uzunlukları denir.
Not
Üçgenin iç bölgesinde kalan açılara iç açılar, üçge- nin dış bölgesinde kalan ve iç açıların bütünleri olan açılara dış açılar denir.
, , ,
180o 180o 180o
α α+
l
= β β+l
= δ δ+l
=ÜÇGEN ÇEŞİTLERİ
Açılarına Göre Üçgenler (i) Dar açılı üçgen
İç açılarından her birinin ölçüsü 90oden küçük olan üçgenlere dar açılı üçgenler denir. Yani
90 90 90
<
<
<
o o o
α β δ ABC∆
dar açılı üçgendir.
(ii) Dik açılı üçgen
Herhangi bir açısının ölçüsü 90o olan üçgenlere dik açılı üçgen denir.
Yani; ( )m Bt =90o ise ABC∆
dik üçgen- dir. 6 @AC na' hipotenüs denir.
A
B C
A
B C
α
β δ
β′
δ′ α′
a c b
A
B C
α
β δ
B C
A
(iii) Geniş açılı üçgen Herhangi bir iç açısının öl- çüsü 90o dan büyük olan üçgenlere geniş açılı üçgen denir.
Yani; ( )m Bt =α >90o ise ABC∆
geniş açılı üçgendir.
Kenarlarına Göre Üçgenler (i) Çeşitkenar üçgen
Bir üçgeninin bütün kenar uzun- lukları birbirinden farklı ise ABC çeşitkenar üçgendir.
Yani; ABC üçgeninde ,
,
BC a
AC b
AB c
=
=
= olmak üzere
( )
AB ! BC ! AC a b c! ! ise ABC çeşitkenar üçgendir.
(ii) İkizkenar üçgen
Bir üçgenin herhangi iki kenarının uzunlukları birbirine eşit ise üçgene ikizkenar üçgen denir.
Yani; AB = AC ise ABC üçgeni ikizkenar üçgendir.
' BC na
6 @ “taban”, eşit kenarların taban ile yaptıkları açılara “taban açıları” ve köşesi A noktası olan açıya “tepe açısı” denir.
İkizkenar üçgende taban açıları eşittir. Bu ifadenin terside doğru- dur.
O halde (m ABC%)=m(ACB%)+ AB = AC dir.
(iii) Eşkenar üçgen
Bütün kenar uzunlukları birbi- rine eşit olan üçgene eşkenar üçgen denir.
Eşkenar üçgenin iç açılarının ölçüleri birbirine eşit ve 60o dir.
Yani; AB = BC = CA ise
( ) ( ) ( )
m At =m Bt =m Ct =60o dir.
Buradan ABC üçgeni eşkenar üçgendir.
B C
A
α
A
B C
c b
a
A
B C
A
B 60° C
60°
60°