12 TÜ R KİYE TURÎNG ve OTOMOBİL KURUMU
Askerî Müze binasının
Sultan Abdülaziz çöküntü devrinde Osmanlı İmparatorluğunu Karadeniz Müdafaa kudretini şerefli tarihine lâyık bir dereceye yükselten, İmparatorluğu dünyanın birinci sınıf devletleri arasına sokan bir padişahdır. Bunda padişahın enerjisi ve yılmaz azmi kadar yeni keşiflerin de büyük tesiri olmuştur.
İğneli tüfekler icat edilmiş, tahtadan yapılan harp gemileri yerlerini demir ve çelik zırhlı do nanmaya bırakmıştı. Dünyanın en büyük askerî devletleri eski silâhlarını ve harp gemilerini ata rak yeni keşiflere göre hazırlanmak mecburiye tini duyuyorlardı. İşte Abdülaziz böyle bir za manda iktidara gelmişti. Yeni buluşlar Abdül- azizin bir çeşit müttefiki olmuştu.. Padişah bir taraftan memlekette yeni silâh fabrikaları ve tersaneler kurarken bir taraftan da dışarıdan, bilhassa İngiltere ve Amerikadan yeni silâhlar satın alıyordu. Anası Pertevniyal Sultan da oğ lunun mesaisini, şahsî servetiyle orduya silâh lar satın almak suretiyle takviye ediyordu. O vakte kadar Bab-ı Hümayunun iç tarafındaki Aya İrini kilisesi devletin silâh deposu halinde idi. «Harbiye ambarı» adım taşıyordu. Burası yeni silâhları almaya müsait değildi.
Sultan Abdülaziz yeni buluşlara ve yeni esas lara göre yepyeni bir silâhhane yaptırmaya ka rar vermiş ve Maçkadaki Harbiye Mektebini yık tırarak yerine 15 milyon silâh ve yedek silâh parçaları alabilecek olan silâhhaneyi yaptırmış tı. Bu silâhhane, bir çok bakımlardan İngiltere, Amerikadaki yeni silâh depolarından çok mü kemmeldi.
Silâhhaneyi Mabeyn-i hümayun Baş Mimarı Serkis Balyan yapmıştı. Bina 1290 yılında ta mamlanmış, Harbiye ambarlarındaki yeni silâh lar buraya nakledilmiştir.
Tamamlandıktan sonra Padişahın anası Per tevniyal Sultan silâhhaneyi görmeye gelmiş ve
(Henri Martini) cinsinden beş bin tüfek satm alınması için silâhhane muhafızına para vermiş tir. Valide Sultan binayı yapan mabeyn-i hüma yun Baş Mimarı Serkis Balyan ile kardeşi Karar bet Efendiye ve umum ebniye-i emiriye memuru Simon Efendiye murassa ve çok kıymetli birer enfiye kutusu hediye etmiştir. Valide Sultanın bu tüfekleri sonra silâh tarihimizde «Valide Sultan Şeşhaneleri» şeklinde meşhur olmuştur.
Silâhhane ve muhafaza teşkilâtına tahsis edilen kısım ve kışlası îstanbulun Marmaraya,
yürekler acısı durumu
Boğaza hâkim tatlı bir meyli üzerine yapılmıştır. Muntazam kesme taşla, yapılan binanın orta kıs mını geniş bir camekân örtüyordu.'Altında mu azzam bir depo vardı.
İkinci Cihan Harbi sıralarında Ayairini mâ- bedinde bulunan askeri müzenin bütün eşyası ih tiyatî bir tedbir olarak Niğdeye nakledilmişti. Harpten sonra, silâhhanenin müze yapılması dü şünülmüş ve Niğdedeki eşya buraya getirilerek sandıklarla yerleştirilmiştir. Demir silâhlıkları, koridorları ve diğer teşkilâtiyle başlıbaşına bir müze olan binanın olduğu gibi muhafaza edil mesi düşünülmüş, uzun zaman ihmal edildiği için yağmuru kalbur gibi altına geçiren camekânla- rımn tamiri kararlaştırılmıştır. Millî Müdafaa Vekâleti 250.000 liraya cemakânları tamir et tirmiş ve teslim alma heyeti müteahhidin bazı kusurlarım tesbit ettiği için mahkeme karariyle müteahhide 17.000 liralık bir ilâve tamir daha yaptırmıştır. Bu karar alınırken binanın Askerî Müze haline getirilmesi düşünülmüş, Avrupada- ki askerî müzeleri görenlerin iştirak edecekleri bir plân müsabakası açılmış, birinciliği, ikinci liği ve üçüncülüğü kazananlara 16.000 lira ikra miye dağıtılmıştır.
Bundan sonra binanın iç kısımları yıktırıl maya başlanmıştır. Alâkalı memur âmirlerine başvurmuş:
— Mahkeme karariyle sarfettirilecek 17 bin lirayı Vekâlet adına gelir kaydedelim!., demiş...
— Bu teklif gayrikanunidir. Mahkeme kara rı yerine getirilecektir! Cevabı alınmış... Bir ta raftan müteahhid noksanları tamamlamış, öbür taraftan da binayı yıkmayı üzerine alan müteah hid harıl harıl yıkma işine devam etmiştir.
Muhteşem tarihî âbide içi yenilmiş bal kova nı haline getirilmiş, yalnız dört duvarı kalmıştır. Alâkalı daire evvelce ikramiye kazanan plân ları çok teferruatlı ve masraflı bulduğu için ye niden bir plân hazırlatmış ve ilk kısmım 650.000 liraya bir müteahhide ihale etmiştir. Müteahhit inşaatı geçen sene tamamlamış, bu sırada bina Teknik Üniversiteye tahsis edilmiştir. Teknik Üniversite bir milyon liraya yakın para sarfedi- lerek meydana gelen yeni inşaatı beğenmemiş ve Martın 27 sinden itibaren yıktırmaya başlamış tır. Şimdi hani harıl yıkılıyor. Askerî Müzenin eşyası da tam on beş senedenberi bu harabenin bodrumlarmdadır.
t. H. K.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
