Artroplasti, herhangi bir eklemde ağrıyı azaltmak, stabilizasyonu ve hareket genişliğini sağlamak amacıyla eklemin yeniden yapılanmasıdır.
Günümüzde bir yüzü polietilen, diğer yüzü metal olan protezler kullanılmaktadır.
Metal komponent krom-kobalt-mobildenyum
veya titanyum-aliminyum-vadanyum
alaşımlarından yapılmaktadır.
a) Sementli (Çimentolu) Fiksasyon:
Protezin kemikle fiksasyonu
metilmetakrilat ile yapılmaktadır.
b) Biyolojik Fiksasyon: Yüzeyi 100-400 mikron çapında porlar içeren metalik
protezler kullanılmakta, kemiğin bu
porlardan içeri doğru büyümesi ile biyolojik fiksasyon sağlanmaktadır. Son yıllarda
metalik komponent ince bir tabaka
kalsiyum seramik ile kaplanmış ve biyolojik fiksasyonun daha hızlı geliştiği
gösterilmiştir.
1. Total Artroplasti: En sık kullanılan şekildir.
Eklemin her iki yüzünün de değiştirilmesi
esasına dayanır. Genellikle bir parçası metal, diğer parçası plastikten oluşur.
2. Hemiartroplasti: Eklemin sadece bir parçası değiştirilir.
3. Rezeksiyon Artroplastisi: Eklemi
oluşturan kemik uçları çıkarılarak psödoartroz oluşumu sağlanır. Bu tip artroplasti enfeksiyon durumlarda uygulanmakta, destrüktif olmasına rağmen ağrısız ve stabil bir eklemle
sonuçlanmaktadır.
Şiddetli ve sürekli ağrı olması
İlerleyici deformite
Fonksiyon kaybıdır.
Artroplastide asıl amaç ağrıyı dindirmek ve stabiliteyi sağlamaktır.
Hareketin yeniden kazanımı ise ikincil bir kazançtır.
Artroplasti proflaktik amaçla yapılmaz.
a) Kesin Kontrendikasyonlar:
Aktif enfeksiyon,
Nörolojik eklem (Charcot artropatisi)
Çevre kasların paralitik olması
Dolaşım ve solunum sistemi gibi genel sağlık durumunu etkileyen hastalıklar
Anemi,
Obesite,
Mental hastalıklar, kooperasyon bozuklukları,
Anormal skar oluşumu,
Motivasyon yetersizliği.
a) Genel Komplikasyonlar:
Pulmoner emboli, ciddi kan kaybı, üriner infeksiyon, idrar retansiyonu, nadiren miyokard infarktüsü, serebrovasküler olay ve konjestif kalp yetmezliği vs.
b) Spesifik Komplikasyonlar:
Sinir zedelenmesi, tendon kesisi,
osteoporotik hastalarda kırık, protezde
gevşeme veya aşınma, dislokasyon ve
heterotopik ossifikasyon vs.
Gereğinden daha küçük protez
kullanma, protezin kötü pozisyonda fiksasyonu ve uygunsuz sement
teknikleri protezde gevşeme ve kırıklara zemin hazırlayabilir.
Gevşeme ve kırığın diğer bir nedeni
de sementli protezde zaman içinde
oluşan kemik kitlesinde azalmadır.
1.
Genel Durumun Değerlendirilmesi (vital bulgular)
2.
Kas-iskelet Sisteminin Değerlendirilmesi (EHA, Kas kuvveti, egzersiz toleransı)
3.
Nöropsikiyatrik Değerlendirme
4.
Vücut Ağırlığı
5.
Kardiyovasküler Değerlendirme
8.
Hematolojik Değerlendirme (Anemi)
9.
Periferik Dolaşımın Değerlendirilmesi (Ateroskleroz)
10.
Radyolojik Değerlendirme
11. Fizik Tedavi ve İş Uğraşı Tedavisi;
Ameliyat öncesi dönemde kas kuvveti ve tonusunun arttırılması için egzersizler,
Solunum egzersizleri,
Kas eğitimi,
Postoperatif dönemde alacağı yardım ve
günlük yaşam aktiviteleri öğretilmelidir.
12. Hasta ve Yakınlarının Eğitimi
Cerrahi girişimin amacı,
Ameliyattan neler beklendiği,
Ameliyattan sonra uygulanacak
rehabilitasyon programının önemi ve gerekliliği hasta ve yakınlarına
anlatılmalıdır.
Vital fonksiyonlar
Yara infeksiyonu
Sistemik komplikasyonlar
Dislokasyon
Üst ve alt ekstremite protezleri yapılacaksa önce alt ekstremite yapılmalıdır. Çünkü üst ekstremite protezi uygulanan hastanın baston, koltuk değneği veya yürüteç kullanması istenmez
Eğer bir tarafa kalça ve diz protezi yapılacaksa önce kalça yapılmalıdır.
Arka arkaya protez uygulamalarında 3
aylık araların olması uygundur. İlk
protezde gelişen komplikasyonlar için
ikinci uygulamada önlem alınmalıdır.
Omuz eklemine yönelik artroplastik girişimler iki eklem yüzüne birden
(total artroplasti) veya
sadece humerus başına
(hemiartroplasti) yönelik
gerçekleştirilmektedir.
Primer osteoartrit
Sekonder osteoartrit Sekonder osteoartrit
-
Postravmatik (kırık, çıkık sonrası)
-
Osteonekroz
-
Romatoit artrit
-
Kristal artropatiler (Gut, psödogut)
-
Septik artrit
Rotator kaf yırtığı
Diğer artropatiler
-
Jüvenil Romatoit artrit
-
Spondiloartropatiler
-
Nörotrofik artropatiler
Radyasyon artropstisi
Tümörler
Glenohumeral eklem patolojilerinde en belirgin semptom ağrı ve hareket
kısıtlılığıdır.
Günlük yaşam aktivitelerini olumsuz yönde etkileyen ağrı ile birlikte EHA’nın
kısıtlanmasının konservatif tedaviye yanıt
vermediği olgularda artroplasti gündeme
gelmektedir.
Glenoid komponentin gevşemesi
Rotator manşette yırtık
Protezin subluksasyonu ve dislokasyonu
Humeral komponentin gevşemesi
Enfeksiyon
Periferik sinir zedelenmesi
Artroplasti sonrasında rehabilitasyon uygulamalarına başlamadan önce
operasyonu gerçekleştiren cerrahla rehabilitasyon hekimi ve fizyoterapist arasında işbirliği sağlanmalıdır.