Tanımı ve Özellikleri

KOLİN

Tanımı ve Özellikleri

• Adını latince safradan (chole) almıştır.

• Laboratuar hayvanları için büyüme ve karaciğer yağlanmasını önleyici etmen olduğu

gösterilmiştir.

• Vücut dokularında lesitin ve sfingomyelin gibi fosfolipitlerin bileşiminde bulunur.

• Vücutta da sentezlenebilir. Dokularda diğer vitaminlerden daha yüksek bulunur.

• Vücuttaki senteze serin baz oluşturur. Metionin de 3 metil grubu verir.

Tanımı ve Özellikleri

• Suda ve alkolde erir.

• Isıya dayanıklıdır.

• Hidroskopik olduğu için hava temasında su çeker ve asit ile muamele

edildiğinde beyaz kristaller oluşur.

Emilimi

• Kolin sodyuma bağlı taşıyıcı sistemle absorbe edilir

• Diyetle alınan kolinin 2/3’ü barsak bakterileri ile trimetilamine yıkılır

• Kalanı trimetilamin ve lesitin

barsaktan kana emilir

Fizyolojik Fonksiyonları

• Transmetilasyon tepkimelerinde

görevlidir. Vücut çalışması için gerekli, çeşitli moleküllere metil grubu taşır

• Kas metabolizması için gerekli olan kreatinin oluşumu ve atımı epinefrin gibi bazı hormonların yapımı ve

aminoasitlerin yapımı.

Fizyolojik Fonksiyonları

• Asetil kolin sentezi

AsetilCoA Asetilkolin Asetik asit+Kolin

• Fosfolipitlerin ve B-lipo proteinlerin senetezi

Kolinin metil grubu sağlama görevini yapan diğer moleküller betain ve metionindir.

Kolin esteraz Asetil Kolin esteraz

Fizyolojik Fonksiyonları

• Betain kolinin okside ürünüdür ve metil kaynağıdır.

• Kolinden aldığı metil gruplarını THFA’e aktarır.

Bu işlemde B₁₂ de görevlidir.

• Kolin karaciğer yağlanmasını önleyen lipotropik bir ajandır. Yağ taşıyıcı lipoproteinleri

oluşturarak, yağın KC’e taşınmasını sağlar ve KC’de yağ birikimini önler.

• Kolin ve lesitin yaşlılarda unutkanlığı azaltıp hafızayı geliştirici etkiye sahiptir.

Fizyolojik Fonksiyonları

• Kan kolesterolünü düşürücü etkisi olduğu görüşü de bulunmaktadır.

Kronik alkoliklerde görülen KC yağlanmasının tek nedeni kolin

yetersizliği değildir. Kaliteli protein eksikliği, buna bağlı olarak metionin, folik asit ve B₁₂ eksikliği nedenleri

arasındadır.

Kardiyovasküler Hastalıklar

• Kolin vücutta, betaine okside olduğunda

homosisteinin metionine dönüşmesinde metil transferini sağlar.

• Burada görev alan enzim betain homosistein metil transferaz (BHMT)’dir.

• Homosistein düzeyinin yüksek olması KVH ile ilişkilidir

• Kandaki kolin ve betain düzeylerinin

homosistein düzeylerini etkilediğine dair insanlarda veriler yetersizdir.

Yetersizliği

• Vücutta sentezlendiğinden ve

besinlerde yaygın olarak bulunduğundan doğal yetersizliği bilinmemektedir

• Lab. Hayvanlarında büyüme geriliği,

KC nekrozu ve kalp damar bozuklukları

yetersizlik belirtileridir.

Gereksinme

• Günlük diyet 150-500 mg kadar kolin içermektedir.

• Kolin gereksinmesi 19-65 y erkeklerde;

550 mg/gün ve kadınlarda 425 mg/gün (Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi)

• Günlük lesitin alımı yaklaşık 6 g’dır.

Alzheimer, demans (bunama) ve

unutkanlık durumlarında tedavi dozu 2.5

g’dır.

Kaynakları

• Fosfolipit içeren besinlerde yoğundur.

• Yumurta sarısı, organ etleri, süt, buğday özü gibi

• Ayrıca kurubaklagiller ve tahıllar da iyi kaynaklarıdır.

Toksisite

• 20 g gibi yüksek dozlarda; sindirim sistemi bozuklukları ve depresyon görülmüştür.

İnositol

Tanımı ve Özellikleri

• Non-esansiyel besin ögesidir.

• İnsan vücudunda glikozdan sentezlenir. Bu

miktarın gereksinmeyi karşılayamadığı görüşü bulunmaktadır.

• Bazı fosfolipitlerin bileşiminde bulunur.

• Kolin gibi lipotropik ajan olduğu düşünülmektedir.

Tanımı ve Özellikleri

• Vücutta, beyin, omurilik sıvısı, kalp ve iskelet kaslarında bulunmaktadır.

• Diyabet ve multiple sklerozda (MSS bozukluğu) inositol metabolizmasının değiştiğine ilişkin veriler vardır.

Yetersizliği

• İnsanlarda inositol yetersizliğine rastlanmaz.

• Laboratuar hayvanlarında oluşturulan inositol

yetersizliğinde hepatosteatoz, büyüme geriliği ve dermatit belirlenmiştir.

Kaynakları

• Fosfolipit bulunan besinlerde bulunur.

• Yumurta sarısı, et, süt

• Meyve, sebze ve tahıllarda bulunur.

• Tahıllarda bulunan inositol, fitik asitle birleşerek, Ca, Fe, Zn gibi mineralleri bağlar ve emilimlerini azaltır.

LİPOİK ASİT

Tanımı ve Özellikleri

• Non-esansiyel besin ögesidir.

• Yapısında kükürt bulunur.

• Pürivatın Asetil CoA’ya dönüşümünde,

vitamin B₁, B₂, niasin, pantotenik asit ve Mg ile birlikte görev alır.

• Güçlü bir antioksidan olarak belirtilmiştir.

• Vitamin C ve E’nin etkinliliğini arttırır.

• Serbest radikal hasarına karşı deri hücrelerinin yenilediği belirtilmiştir.

Tanımı ve Özellikleri

• Ateroskleroz,diyabet (katarakt, nöropati), osteoartrit, KC ve Ac hastalıkları,

nörodejeneratif hastalıklar ve deri

yaşlanmasında etkili olduğu gösterilmiştir.

• Lipoik asidin, insan ve hayvan dokularında sentezlenip, sentezlenmediği ve besinlerle yeterli miktarlarda alınıp alınmadığı

tartışmalıdır.

Kaynakları

Kırmızı et maya ve KC’ de fazla miktarda bulunur.

KARNİTİN

Tanımı ve Özellikleri

• Tenebrio molitor için elzem olması nedeniyle B_T adı verilmiştir.

• İnsan vücudunda KC ve böbrekte lizin ve metioninden vit B₆, Fe ve askorbik asit yardımıyla sentezlenir.

• Vücutta sentezlenen miktarın yeterli olduğu düşünülmektedir.

• Lizin ve metioninden yetersiz bitkisel

beslenme tarzında, karnitin sentezi azalır.

Un kurdu

Tanımı ve Özellikleri

• Protein enerji malnutrisyonunda yapımı azalır.

• Yeni doğanlar karnitini sentezleyemezler.

Gereksinimi, yeterli miktarda karnitin sağlayan sütten alırlar.

• Laktoz intoleransı gibi süt tüketilmediği durumlarda, soya sütü veriliyorsa, ek karnitin verilmesi gerekir.

Yapısı

ß-OH-y-N- trimetil aminobütirik asit

Emilimi

• İnce barsaklardan kolayca emilir.

Emilim oranı %54-87 arasındadır.

• Vücutta sentezlenen ile birlikte dolaşımda serbest olarak taşınır. En çok bulunduğu doku kaslardır (%90)

• Böbreklerden geri emilim oranı %84’tür.

• Kalanı trimetil amin olarak atılır.

Fizyolojik Fonksiyonları

• Uzun zincirli YA’ni, ß-oksidasyon için mitokondriye taşımak

• Asetil CoA’yı mitokondriden stoplazmaya taşıyarak, yağ asidi sentezi için

kullanılmasını sağlamak

• Yağ asidi + ATP + CoA Asil CoA

• Asil CoA + Karnitin Asil karnitin

• Asil karnitin + CoA Asetil CoA + Karnitin

Fizyolojik Fonksiyonları

• Metil grubu vericisidir.

• Keton cisimlerinin kullanımını hızlandırır.

Yaşlılık

• Yaşa bağımlı olan mitokondrial fonksiyon azalır, mitokondrial oksidantlar artar.

• Yaşla birlikte insan ve hayvan dokularında L- Karnitin düzeyi azalır.

• Yaşlı ratlar üzerinde yapılan çalışmalarda, ALCAR (Asetil-L-Karnitin) ve lipoik asitiin birlikte verilmesi, mitokondrial enerji

metabolizmasını düzelterek, oksidatif strresi azalttığı ve hafızayı düzelttiği belirlenmiştir.

İkisinin birlikte verilmesi daha etkilidir.

Gereksinme

• Hayvansal kaynaklı besinleri içiren bir diyetle 100-300 mg karnitin alınır.

• Bitkisel besinlerle beslenen vejeteryanlar ise, günde ortalama 30.8 mg karnitin alır.

• RDA bir rakam belirlememiş.

• Vejeteryanlarda idrarla karnitin atımı 33mg/gün’den 2.3 mg/gün’e düşmüştür.

• Bu nedenle, bitkisel kaynaklı beslenen büyüme çağındaki çocukların diyetlerine karnitin ilavesi önerilmiştir.

Yetersizliği

• Hipoglisemi, kas yorgunluğu, kas ipliklerinde lipit birikimi (Tip 1 lipit birikim

miyopatisi)görülür. Bu hastalıkta, sirozda, iskemik kalp hastalığında karnitin verilmesi önerilmiştir.

Kaynakları

Besinler Karnitin (mg/100 g)

Et 62.9

İnek sütü 0.53-3.91 Buğday tanesi 0.35-1.22

Ekmek 0.24

Karnabahar 0.13