MARX VE REALİZM
“ŞEYLERİN GÖRÜŞLERİ VE ÖZLERİ AYNI OLSAYDI BİLİME GEREK KALMAZDI”
• Marksizm nesnel gerçekliğin varlığını kabul eder.
• Objektif bir bilimin var olduğu görüşüne katılır.
• Pozitivist bilim idealini genel yasalar
aramayı ve bununla bağlantılı açıklama modellerini reddeder.
Marksizm ve realizmi bir arada düşünürken:
• Doğa bilimlerine özgü realizm tanımından kaçınmak gerekir
• Sosyal bilimlerde realist yaklaşımı
benimseyen her kişi Marksisttir gibi bir genellemeden kaçınmak gerekir.
Marx’ın çalışmalarının temel amacı
• Kapitalist üretim tarzının içsel yapısını karakterize etmektir.
• Bunun yolu ise çeşitli üretim tarzlarının (ilkel komünal, köleci, asya tipi, feodal ve kapitalist) betimlenmesidir.
• Sosyal hayatı,
üretim tarzının altta yatan yapıları, bu
yapılardaki nedensel mekanizmaların keşfi aracılığıyla açıklar.
• Marx’ın teorik amacının farklı üretim
tarzlarının yapılarını betimlemek olduğunu söyledik. Ancak Marx’a göre hiçbir tarz
sarf bir form halinde bulunmaz. Başat olan tarz genel formunu belirler. Örneğin;
kapitalist tarz başat ise toplum kapitalist toplum olarak karakterize edilir. Ama her toplumda farklı tarzların bir arada
bulunduğu görüşü hakimdir.
• Marx’ın sosyal analizi iki aşamadan oluşur 1- Her üretim tarzının içsel yapısının
saydamlaştırılması yani nedensel yapı ve mekanizma modellerinin oluşturulmasıyla ilgili teorik bir etkinlik
2- Belirli bir toplumda farklı üretim tarzlarının birlikte bulunma biçimlerinin ve bunu
izleyen sosyal ve politik sonuçların analizi.
• Marksist yöntemi anlayabilmek için Marx’ın 18. yy. ve 19. yy. politik ekonomisine
yönelttiği metodolojik itirazları sıralamakla başlayalım:
1- Çeşitli psikolojik ve bireysel açıklama tipleri ve sabit insan ihtiyaçlarından oluşan değişmez insan doğasını konumlayan teoriler reddedilmelidir. İnsan her zaman belirli tarihsel yapılar bağlamında incelenmelidir.
Tarihte emeğin rolüne ilişkin materyalist görüş temeline dayanır.
Farklı toplum tipleri, farklı insan ihtiyaçlarının insan
emeğinin farklı şekilde organize edilerek tatmin edildiği toplum tipleridir.
İhtiyaçlar ile insanın yetenek ve istekleri tarihsel olarak üretilir.
2- Tüm sosyal fenomenler gizil olarak birbiri ile ilişkilidir.
Ücretli emek, kapital, artı değer gibi
kavramlar bir dizi ilişkiye işaret eder. Söz gelimi ücretli emek kategorisi kapitale
referansta bulunmadan anlaşılamaz veya tanımlanamaz.
3- Tüm toplumlara uygulanabilir doğal ekonomik yasalar olamaz.
Kapitalizm üzerine dayanılarak geliştirilen kapitalist toplumun özelliklerini tüm toplumun özellikleri
olarak almak kapitalizmin ebedi olduğunun varsayılmasına yol açar.
Tarihsel yapılardan bağımsız, ekonomik yaşama ilişkin hiçbir yasa yoktur.
Yasalar feodalist ya da kapitalist tarzın yasaları gibi belirli üretim tarzlarına özgü görülmelidir.
4- Vulgar ekonomi sosyal ve ekonomik yaşamı sadece yapay, fenomenal veya aşikar göstergeleri üzerinden analiz
etmiştir. Derinde yatan tabakaya, öze, realiteye nüfus etmekte başarısız
olmuştur.
