26 TEMMUZ Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu

26 TEMMUZ 2019

Yasama-Yürütme-Yargıdan sonra 4.Kuvvet

MEDYA (4.KUVVET!!!)

➢ 1980 Darbesi / Depolitizasyon Süreci

➢ 1983 Özal İktidarı / Neo-Liberal Politikaların Yükselişi ile yükselen Yeni Değerler

➢ Cilalı İmaj Devri

➢ Tiraj-Raiting Canavarı (Sansasyonalizm, şiddet, vahşet, kamu yararı yerine kamu merakı odaklı habercilik)

➢ Medya mülkiyet yapısının değişimi, medya-siyaset-büyük sermaye ilişkileri,

➢ Gazeteci ve gazeteciliğin geçirdiği metamorfoz

Medya (4.Kuvvet!!!)

➢ Geleneksel Gazeteci sahiplerinin ortadan kayboluşu

➢ Yeni Medya Patronlarının gazete ve TV kanallarını güç ve kazanç için silah olarak kullanmaları

MEDYA SAHİPLİK YAPISININ DEĞİŞİMİ

➢ İletişim haklarından ifade özgürlüğü, katılım hakkı, kültürel

çeşitlilik ve dahil olma hakkı, medyada farklı grupların temsilinin göz ardı edilmesi, medyanın ötekileştirme gücü

➢ En çok etkilenen kesim; kadın, çocuk, etnik azınlıklar, lgbti

Medyanın, anlamın toplumsal inşasında ideolojik bir işlevi vardır:

➢ Kişiselleştirme: toplumsal bağlamdan uzak, kişisel hikayeler

➢ Dramatizasyon

➢ Normalleştirme

➢ Ötekileştirme

MEDYANIN İDEOLOJİK İŞLEVİ

➢ Ana akım medyanın benimsediği ve aktardığı “biz”lik tanımı temelde toplumda ekonomik ve siyasal olarak hakim olanın ideolojisi tarafından biçimlendirilmiştir, buna göre;

Biz, Türküz, Müslümanız (hatta sunniyiz) heteroseksüeliz, erkeğiz, geleneklerimize bağlıyız, evlilik kurumunu kutsal sayarız,

muhafazakarız vs.

BİZ KİMLİĞİNİN TANIMI

➢ Ahlak, “insanın iyi veya kötü olarak nitelendirilmesine yol açan

manevi özellikleri, huyları ve bunların etkisiyle ortaya koyduğu iradeli davranışlar” bütünüdür.

➢ Etik ise bu davranışları ahlaklılık koşulları içinde araştırır.

Etik ve Ahlak İlişkisi

➢ Görevci etik anlayış

İki Farkli Etik Anlayışı/Yaklaşımı

➢ Yararcı etik anlayışı

➢ Sosyal sorumluluk kuramı etik anlayış temelinde gelişerek halkın çıkarlarını gözeten bir anlayış olmakla birlikte, etik ahlâk

çerçevesinde hem insanları hem de yönetimdekileri denetleme mekanizmasını da oluşturmak istemiştir.

Sosyal Sorumluluk Kuramı

➢ Özel yaşama müdahale

➢ Eleştiri sınırlarının aşılması

➢ Haber ve yorum ayrımı-Haberde Doğruluk

➢ Paralı habercilik (çek defteri gazeteciliği)

➢ Armağanlar, bedava geziler

➢ Kurum çıkarları ve kişisel çıkarlar

➢ Reklamcı etkisi

➢ Ulusal çıkarlar ve habercilik dengesi

➢ Haber kaynaklarıyla ilişkiler ve haber kaynağının gizliliği

➢ Gotcha Journalism

Medyada Yaşanan Etik Sorunlar

Basın Konseyi Sözleşmesi’nin 1.

maddesinde ifade edildiği gibi;

Özgürlükçü bir demokratik sistemin temel taşı olan, “halkın gerçekleri öğrenme hakkı”nı savunmak; özgür ve sorumlu basının ve basın mensuplarının, meslek uygulamalarını, özgür ve saygın bir

basından beklenecek düzeyde

sürdürmelerine yardımcı olmak üzere kurulmuştur.

Basın Konseyinin Kuruluş Amacı

➢ Basın Konseyi demeç veren kuruluş ötesine geçemediği gibi kararlarında tarafsız davranamamakta hatta zaman zaman çifte standart uygulamaktadır.

➢ Kurulduğundan beri aynı başkan ile yönetilen Konsey, Özgürlükçü değil, ulusalcı bakış açısıyla kendi siyasi düşüncesine yakın şikayetlere taraf olmaktadır.

➢ Basın Konseyi verdiği kararların mahkemelerde delil olarak

kullanılmaması kuralını da kaldırdı, bir tür bilirkişilik görevi yapmakta.

KONSEYİN ETKİLİLİĞİ

➢ Gazete içeriğini doğru, dengeli ve adil olmasını için izleyen,

➢ Haber içeriklerine yönelik şikâyetleri alıp inceleyen ve uygun yanıtlar veren,

➢ Gazete çalışanlarının içeriğe yönelik dikkatlerini çeken,

➢ Gazete çalışanlarından okuyucu için açıklamalar alan ve bunları okuyucu ile

Gazetecilikte Ombudsmanlık

OKUYUCU AÇISINDAN: Şikâyetlerini ciddiye alacak birinin bulunduğunu, gazetenin daha doğru, daha kaliteli çıkmasına katkıda bulunduğunu bilmek, gazete ile sürekli diyalog halinde kalabilmek onların "ben bu gazetenin

anlamlı bir parçasıyım" diye düşünmesini ve ona olan güvenini korumasını sağlar.

GAZETE AÇISINDAN: Okurlarının habercilik, başlık seçimi, baskı kalitesi, sayfa düzeniyle ilgili olarak neler düşündüğünü görme şansına sahip olur.

Yapılan hatalarla ilgili olarak saydamlaşıp hesap verme kültürünü benimseyerek okur gözünde güven tazelemek ve belki de tazminat

mahkûmiyetlerine yol açabilecek hukuki sorunları uzlaşarak (cevap hakkı, düzeltme, özür) çözüme kavuşturma şansı yakalar.

Okur Temsilcisinin Yararları

İsveç Modeli

Temsilci, komisyon tarafından seçilir.

Maaşı Yayıncılar Derneği tarafından ödenir.

ABD Modeli

Basın organı temsilcisini kendi belirler. Maaşını, basın organı öder.

Modeller

➢ Basının içinden gelen birisini, kendi mesleğiyle ilgili, meslektaşlarını, patronlarını eleştirecek bir tavır içine girebilir mi?

➢ Okur temsilcisi maaş aldığı kurumu etki altında kalmadan eleştirebilir mi?

➢ Cevaplanmayan mailler/iletiler belli kriterlere uymadığı için mi, başka sebeplerle mi cevaplanmıyor?

Eleştiriler

➢ Gazeteci başta barış, demokrasi, insan hakları olmak üzere insanlığın evrensel değerlerini, çok sesliliği, farklılıklara saygıyı savunur. Milliyet, ırk, etnisite, cinsiyet, din, dil, sınıf ve felsefi inanç ayrımcılığı yapmadan tüm ulusların, tüm halkların ve tüm bireylerin haklarını ve saygınlığını tanır.

➢ İnsanlar, topluluklar ve uluslar arası nefreti, düşmanlığı körükleyici yayından kaçınır. Bir ulusun, bir topluluğun ve bireylerin kültürel

değerlerini ve inançlarını veya inançsızlığını doğrudan saldırı konusu yapamaz.

Gazetecinin Hak ve Sorumluluk Bildirgesi

- Kalıp yargı - Ön yargı

- Temsil (Medyanın Temsil Üzerine Rolü)

MEDYA VE ÖTEKİLEŞTİRME

Kadınlarla ilgili haberlerde özellikle ahlak ağırlıklı kültürel kodlar ön plana çıkarılmakta. Böylece medya kendi gerçekliğini süreklilik içerisinde

üretmektedir.

MEDYADA TEMSİL SORUNLARI :

KADIN TEMSİLLERİ

➢ Medya İzleme Grubu'nun (MEDİZ) "Medyada cinsiyetçiliğe son"

kitabından….

➢ Medyada yöneticilerin % 15'i kadın, % 85'i erkek;

➢ Köşe yazarlarının yüzde 12'si kadın, yüzde 88'i erkek;

➢ Televizyonlarda, siyasi tartışma programlarına katılanlardan % 11'i kadın,

% 89'u erkek; buna mukabil,

➢ Arka sayfa güzellerinin %100'ü kadın, % 0'ı erkek."

Medyada Cinsiyetçiliğe Son

➢ “AİLE MECLİSİ KARARI”

➢

“NAMUSUMUZU KİRLETTİN ANNE”

➢

➢

“GAY BARLARDAN ÇIKIP GASP YAPTILAR”

➢

➢

“EŞCİNSEL CİNAYETİ”

➢

➢

“BAKİRE ÇIKMADI DİYE KIZINI KESİP ÖLDÜRDÜ”

Ana Akım Medya Haber Başlıkları

➢ Medyada cinsiyetçi haber dili kullanıyor.

➢ Suçluyu ya da suçu değil, daha çok suça maruz kalan kadını cinsiyetçi önyargılarla yargılamaya kalkışıyor.

➢ Kadınlara yönelik suçları

magazinleştirerek ve bu suçları

pornografik röntgenciliği besleyecek şekilde reyting/izlenirlik malzemesine dönüştürüyor.

Medyada Kadına Yönelik Şiddet

➢ Töre saikiyle cinayet işleyenler ve buna azmettirenler cezalandırılırken, namus saikiyle cinayet işleyenler maalesef aynı cezayı

almıyor. Sonuçta kadınlar toplumun namus anlayışından ötürü ölümle cezalandırılıyor.

➢

➢ Onlara uygulanan şiddet ve aşağılayıcı davranışları meşrulaştıran

zemini oluşturuyor. Hoşgörüsüz ve olumsuz bir haber dili var. Bir takım tanımlamalar, ölçüler, öngörüler üzerinden basın hareket ediyor.

➢ İnfaz,kan,intikam,kurşun yağmuru gibi sözcükler şiddeti ve bireysel silahlanmayı özendirici,

➢ Fail suçu hafifletilerek,mağdur da neredeyse suçunu hak etmiş/ölümü hak etmiş gibi veriliyor

TÖRE VE NAMUS HABERLERI

➢ Haberler, suç,şiddet,ahlaksızlık ekseninde işleniyor.

➢ WHO eşcinselliğin bir hastalık olmadığını deklare etmiş olmasına

LGBTİ Haberleri

➢ Çocuk: Eksik yurttaş

➢ Çocuklar Dünya nüfusunun 2/3’ü

➢ Medya’da %5 yer almakta

➢ Medyada temsil sorunu

➢ Çocuk → kurban, pasif varlık ya da şeytan

➢ “Harika çocuk”, “büyümüş de

küçülmüş”,“sokak çocuğu”, “çalışan çocuk”, “çocuk işçi”,“geleceğimizin teminatı çocuklar”, “tinerci çocuklar”

Medyada Çocuk

➢ Savaş, yoksulluk, doğal afet olaylarında medyada yer alıyorlar

➢ Duygu sömürüsü (diziler, haberler, yarışma programları, reklamlar)

➢ Çocuğun kendi düşüncesi değil Yetişkinin onun adına düşüncesi yer almakta

➢ Çocuktan önce ekonomik, sansasyonel beklenti

Medyada Çocuk

➢ 18 yaş altındaki bireylerin haklarıdır

➢ 1989’da BM Çocuk Hakları Sözleşmesi(ÇHS)→ Çocukların tüm insan haklarına sahip olduğu

➢ Yaşama ve gelişme hakkı

➢ Eğitim hakkı

➢ Ayrım gözetmeme hakkı

➢ Katılım hakkı

Çocuk Hakları

1997 yılında Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi nefret söylemiyle ilgili bir Tavsiye Kararı kabul etti. Bu kararda nefret söylemi şöyle tanımlanmıştır:

“Irkçı nefret, yabancı düşmanlığı, anti-Semitizm ve hoşgörüsüzlüğe dayalı diğer nefret biçimlerini yayan, teşvik eden, savunan ya da haklı gösteren her tür ifade biçimi.

Hoşgörüsüzlüğe dayalı nefret, saldırgan milliyetçilik ve etnik merkeziyetçilik, ayrımcılık ve azınlıklara, göçmenlere ve göçmen kökenli kişilere karşı düşmanlık yoluyla ifade edilen hoşgörüsüzlüğü içermektedir.¹”

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), nefret suçunu şöyle tanımlamaktadır:

‘‘Mağdurun, mülkün ya da işlenen bir suçun hedefinin, gerçek veya hissedilen ırk, ulusal yada etnik köken, dil, renk, din, cinsiyet, yaş, zihinsel ya da fiziksel engellilik, cinsel

yönelim veya diğer benzer faktörlere dayalı olarak benzer özellikler taşıyan bir grupla

Nefret Söylemi Nedir?

Nefret Söylemi = Önyargı / Nefret

Sonuçta suç olabilir de olmayabilir de.

Nefret Suçu = Suç + Önyargı / Nefret

Nefret Söylemi ve Suçu

Apoel-Karşıyaka basketbol maçında yaşanan olaylar sonrasında:

•Bir grup fanatiğin davranışlarının tüm ulusa mal edilmesi, sıfat yapıştırılması

•Ulusal kimliğe saldırı

•Tüm Rumların barbar olarak tanımlanması

•Hedef gösterme

•Nefret uyandırma

BARBAR RUM SALDIRDI

Bu haber Yurt gazetesinde yayımlanmıştı.

“Türk askeri savaşıyor, Suriyeliler sevişiyor”

SURİYELİ SIĞINMACILARIN MEDYADA

TEMSİLİ

KALIP ANLATILAR, İLİŞKİLENDİRME

“ Suriyeli-hırsız”

“ Suriyeli insan taciri”,

“ Suriyeli-kaçak”, gibi kalıp anlatılar sayesinde suç kavramı ile ilişkilendiriyor.

Suriyeliler, “Suriyeli hırsız tutuklandı”, “Canlı bomba Suriyeli” başlıklarıyla terör, güvenlik sorunu ve suçla ilişkilendiriliyorlar.

TEHDİT UNSURU OLARAK GÖSTERME, AYRIMCILIK UYGULAMA

- “Suriyeliler Aids getirdi” başlığıyla sağlığa yönelik tehdit gibi gösteriliyorlar.

- “Suriyeli gelin uyutup soydu” başlığıyla Suriyeli kadınlara çifte ayrımcılık

uygulanıyor.

Teyid.org

https://www.youtube.com/watch?v=Myf2kYno xgs&fbclid=IwAR1C2GPL24jmHftB601Eegzp zWTrhY4tij8mqmy0L6wd5J2WXhsuy6MAUZ 8

SURİYELİLER İLE İLGİLİ

DEZENFORMASYON

1. Siyasi nedenler

2. Ekonomik nedenler 3. Kültürel nedenler

Sosyal Medyadaki Etik Sorunların Nedenleri

➢ Özel yaşamın gizliliği

➢ İçeriğin asıl kaynağının gösterilmemesi

➢ Telif/patent hakları

➢ Üretilen içeriklerin olgunlaşmadan ve doğruluğunun teyit edilmeden yayılması

➢ Kişisel verilerin güvenliğinin sağlanamaması

➢ Veri madenciliği

➢ Dijital gözetim olgusu

➢ Haber ve ticari enformasyonun sınırlarının belirsizleşmesi

➢ Yoğun reklam içeriği

➢ Yanıltıcı etiketleme ve başlıklandırılma

➢ Nefret söyleminin varlığı

➢ Bireyin sosyal medya ortamında sadece tüketici olarak konumlandırılması

Sosyal Medyada Etik Sorunlar

MEDYA ETİĞİNE DAİR ÇÖZÜM ÖNERİLERİ VE TARTIŞMA

- İçinde yaşadığımız medya ekolojisinde medya etiği günümüz ve yarının medyası için ne kadar uygun?

- Medya etiği artık küresel nitelikte olan gazetecilik için yeniden amaçlarını ve kurallarını mı formüle etmek durumunda?

.