Aşağıda verilen bilgilerin karşısına doğru ya da yanlış olduğunu belirtiniz.

(1)

BÖLGE DÜZEYİNDE EKOLOJİ

219

9. S›n›f Biyoloji Konu Anlat›m›

Aşağıda verilen bilgilerin karşısına doğru ya da yanlış olduğunu belirtiniz.

Do€ru Yanl›ﬂ Özellikle durgun sularda azotlu ve fosfatlı organik atıkların artması su yüzeyinde

1.

alglerin aşırı derecede artmasına neden olur.

Su yüzeyinde alglerin artmasına bağlı meydana gelen kirlenmeye ötrofikasyon de- 2.

nir.

Atmosferde karbondioksitin aşırı artması sonucu meydana gelen küresel ısınmaya 3.

sera etkisi denir.

Gürültü kirliliği işitme kayıplarına ve ruhsal bozukluklara neden olabilir.

4.

Atmosferde SO

5. ₂ gibi gazların birikmesi asit yağmurlarına neden olur.

Atmosfer kirliliğini azaltmak için düşük kaliteli yakıtlar kullanılmalı ve fabrika baca- 6.

larına filtre takılmamalıdır.

Deterjanlar ve yanmış yağlar su kirliliğini artırırlar.

7.

Toprak kirliliğini azaltmak için kimyasal ilaçlar suyla seyreltilerek verilmelidir.

8.

Toprak kirliliğinin artması erozyonların azalmasına neden olur.

9.

Gama ışınlarının radyasyon etkisi en azdır.

10.

Alfa ışınları deri kanserine neden olabilir.

11.

Teknolojik ürünler arttıkça radyasyon etkisi azalır.

12.

Genetiği ile oynanmış gıdalar insan sağlığına zararlıdır.

13.

Katkı maddelerinin fazla kullanıldığı gıdalar kanserleşmeyi artırır.

14.

Işık kirliliği bazı canlıların yaşam döngüsünde bozulmalara neden olabilir.

15.

(2)

220

Afla€›da birbiri ile ba€lant›l› cümleleri içeren bir etkinlik verilmifltir. Bu etkinlikteki cümlelerin do€ru (D) ya da yanl›fl (Y) oldu€una karar vererek ilgili ok yönünde ilerleyiniz Her cevap bir sonraki aflamay› etkileyecektir.

Verece€iniz cevaplarla farkl› yollardan 8 ayr› ç›k›fl noktas›na ulaflabilirsiniz. Do€ru ç›k›fl› bulunuz.

Toprak kirlili€inde kimyasal at›klar etkilidir.

D

Y

Organik tar›m›n art›r›lmas› kirlili€i azalt›r.

Tar›msal ilaçlar›n az kullan›lmas› toprakta kirlili€i azalt›r.

Atmosfer kirlili€inin artmas› da toprak kirlili€ini art›r›r.

Toprak kirlili€inin azalmas› su kirlili€ini de azalt›r.

Ölü organik at›klar topra€›n mine- ral bak›m›ndan fakirleﬂmesine neden olur.

Toprak kirlili€inin artmas› bitki geliﬂimini olumlu etkiler.

D

D Y

Y

1. ç›k›ﬂ

D

2. ç›k›ﬂ

Y

3. ç›k›ﬂ

D

4. ç›k›ﬂ

Y

5. ç›k›ﬂ

D

6. ç›k›ﬂ

Y

7. ç›k›ﬂ

D

8. ç›k›ﬂ

Y Konu Sonu De€erlendirme

Afla€›daki yap›land›r›lm›fl girdde, numaraland›r›lm›fl kutucuklarda uygulamalar verilmifltir. kutucuk numaralar›n› kullanarak afla€›daki sorular› cevaplay›n›z.

Ormanl›k 1 alanlar›n art›r›lmas›

Fabrikalara 2 bacalar›n tak›lmas›

Geri dönüﬂüm 3 tesislerinin

kurulmas›

Tar›mda kim-4 yasal ilaç kullan›m›n›n azalmas›

Organik 9 tar›m›n art›r›lmas›

Zararl› otlar›n 10 kimyasal ilaçlarla yok

edilmesi

Zehirli y›lan-11 lar›n kimyasal

ilaçlarla yok edilmesi

Hayvanlar›n12 evcilleﬂtiril-

mesi

Biyolojik 5 mücadelenin

art›r›lmas›

Avc›l›€›n 6 kontrollü yap›lmas›

ﬁehirleﬂme-7 nin planl›

yap›lmas›

Elektrikli araç 8 kullan›m›n›n

art›r›lmas›

Denizlerdeki 13 bal›k çiftlik-

lerinin art›- r›lmas›

Türlerin14 kimyasal ilaç-

larla k›s›r- laﬂt›r›lmas›

Organik 15 at›klar›n yak›lmas›

Kömür16 kullan›m›n›n

art›r›lmas›

1. Tabloda verilenlerden hangileri toprak kirlili€ini art›r›r?

2. Tabloda verilenlerden hangileri atmosfer kirlili€ini azalt›r?

3. Tabloda verilenlerden hangileri su kirlili€ini art›r›r?

4. Tabloda verilenlerden hangileri ekolojik dengeyi bozan uygulamalard›r?

5. Tabloda verilenlerden hangileri tür çeﬂitlili€ini do€rudan azalt›r?

Konu Sonu De€erlendirme

(3)

221

BÖLGE DÜZEYİNDE EKOLOJİ ^TEST

1

A E D E C

1. 2. 3. 4. 5.

1. Bir ülkede y›llara ba€l› birey say›s› ve birey baﬂ›na düﬂen besin oran› tablodaki gibidir.

YILLAR

Birey say›s›

Birey ba›na düen besin oran›

1980 milyon40

5x 1985 milyon50

4x

1990 milyon60

3x

1995 milyon65

3x 2

2000 milyon70

x

Buna göre;

I. 1980 – 1985 y›llar› aras›nda birey say›s›n›n art›ﬂ h›z› en yüksektir.

II. Birey say›s› artt›kça birey baﬂ›na düﬂen besin oran› azalmaktad›r.

III. 1980 – 2000 y›llar› aras›nda bireylerin art›fl yüz- deleri de€iflmemifltir.

gibi ifadelerden hangileri söylenebilir?

A) I ve II B) Yaln›z II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

2. Taﬂ›tlarda kullan›lan kurﬂunlu benzin egzos gaz›

oluflumuyla havaya, oradan da ya€murla birlikte topra€a kar›fl›r. Kurflun, a€›r metal olup suda çözünemedi€i için canl›dan uzaklaflt›r›lamayan ve enzimlerin çal›flmas›n› engelleyen inhibitör madde- lerdendir.

Buna göre, aﬂa€›dakilerden hangisi söylene- mez?

A) Kurﬂunlu benzin kullan›m›n›n artmas› hayvan- larda hastal›klar› art›r›r

B) Bitkisel dokularda biriken kurﬂun enzimsel faali- yetlere zarar verir

C) Kurﬂun birikimi kar›ﬂ›k beslenenlerde, otçullara göre daha yüksek olur

D) Kurﬂunun suda çözünmemesi dokularda biriki- mini art›r›r

E) Bitkinin de€iﬂmez dokular›nda biriken kurﬂun mitoz bölünmeye etki eden enzim faaliyetlerini durdudur

3. Ayn› bölgede yaflayan iki farkl› türün ortamda- ki s›cakl›kla birey say›lar›n›n de€iflimi grafikte gösterilmifltir.

80 – 70 – 60 – 50 – 40 – 30 – 20 – 10 –

Birey say›s›

0 ›

15 ›

30 ›

45 ›

60 (°C)

B

A

Buna göre, bu iki tür için aﬂa€›dakilerden hangi- si do€rudur?

A) A ve B türleri s›cakl›k de€iﬂimlerinden ayn› oranda etkilenir

B) A türünün B türüne göre, düflük s›cakl›k de€er- lerinde yaflama flans› daha fazlad›r

C) B türü için en ideal ortam 40°C’nin üzerindedir D) A türünün s›cakl›k de€iﬂimlerine dayan›kl›l›€› B

türünden daha fazlad›r

E) 0°C’den sonra her türde art›ﬂ sürekli olur

4. Ses kirlili€i insanlarda, I. Uyku düzeninin bozulmas›

II. ‹ﬂ veriminin düﬂmesi

III. Geçici veya sürekli iﬂitme kayb›

ﬂeklindeki olaylardan hangilerinin meydana gel- mesine neden olabilir?

A) Yaln›z I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

5. Aşağıda verilen olaylardan hangisi, yeryüzünde yaşayan canlıların hayatını en az oranda tehdit eder?

A) Ozon tabakasının incelmesi B) Asit yağmurlarının artması

C) Bir balık türü için av yasağının uygulanması C) Orman yangınlar›nın artması

E) Nükleer santrallerin patlaması

(4)

222

1

B B E C D E

6. 7. 8. 9. 10. 11.

6. Ekvatordan kutuplara do€ru gidildikçe tür çeﬂitlili€i azal›r.

Bunun nedenleri aras›nda;

I. Bitki örtüsü II. S›cakl›k III. Nem

verilenlerden hangilerinin azalmas› gösterilebi- lir?

7. Sera etkisinin azalmas›nda;

I. Fotosentez II. Kemosentez III. Solunum

verilen olaylardan hangilerinin artmas› etkili olur?

8. Atmosferde karbondioksit gaz›n›n aﬂ›r› miktarda artmas› yeryüzüne gelen ›s›n›n atmosfere geri dönme- sini engeller ve küresel ›s›nmaya neden olur. Buna sera etkisi denir.

Buna göre, atmosferin CO₂ miktar› artt›kça;

I. Buzullar›n erimesi II. K›y› fleridinin de€iflmesi III. Ekolojik dengenin de€iflmesi

verilenlerden hangilerinin görülmesi beklenir?

9. Bir bölgedeki kontrolsüz nüfus art›ﬂ›n›n aﬂa-

€›dakilerden hangisine neden olmas› beklene- mez?

A) Su kaynaklar›n›n azalmas›na B) Yeﬂil alanlar›n azalmas›na C) Tar›m alanlar›n›n artmas›na D) Ekolojik dengenin bozulmas›na E) Do€adaki kirlili€in artmas›na

10. Sera etkisinin artmas›nda;

I. Fotosentez II. Kemosentez III. Yanma

verilen olaylardan hangilerinin artmas› etkili olur?

A) I ve II B) Yaln›z II C) I ve III D) Yaln›z III E) II ve III

11. K canlısının ortamdaki tuz oranına bağlı olarak birey sayısındaki değişim grafikteki gibidir.

Canl› say›s›

– K – –

I I I % tuz oran›

Buna göre, bu canlı için ;

I. Yüksek tuz miktarı K canlısının yaşaması için uygun değildir,

II. Düşük tuz oranı K canlısının yaşaması için uygun değildir.

III. Ortamdaki tuz miktarı sürekli artırılırsa K canlısı bu değişimden olumsuz etkilenir.

hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

(5)

223

BÖLGE DÜZEYİNDE EKOLOJİ TEST

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

D D E D A E E

2

1. Do€an›n korunmas›yla ilgili olarak aﬂa€›da veri- len önlemlerden hangisi, di€erlerinden daha dar kapsaml›d›r?

A) Nesli yok olan türlerin koruma alt›na al›nmas›

B) Tar›mda biyolojik mücadelenin tercih edilmesi C) ‹nsanlar›n yeﬂil alanlar› yaﬂama alan› olarak kul-

lanmamas›

D) Bir tür hayvan›n üreme dönemleri d›ﬂ›nda avlan- mas›

E) Sanayi bölgelerinin canl›lar›n daha az zarar görece€i alanlara kurulmas›

2. Su kirlili€inin artmas›nda;

I. Sanayi tesislerinde ar›t›c›lar›n olmas›

II. Tar›mda kimyasal ilaçlar›n kullan›lmas›

III. Temizlik için kullan›lan deterjan art›klar›n›n sulara kar›ﬂmas›

verilenlerden hangileri belirleyici etkenlerden- dir?

3. Birçok bakteri ve mantar olmasayd› madde dön- güsü gerçekleﬂmeyecek ölü bitki ve hayvanlar›n vücutlar›na ba€l› olarak kalacakt›.

Bunun sonucunda;

I. Bitki örtüsünün azalmas›

II. Erozyonlar›n artmas›

III. Kemosentetiklerin azalmas›

verilenlerden hangileri görülürdü?

4. Do€al bir ekosistemde kal›c› kirlilikleri önleme- de;

I. Zararl› maddelerin topra€a gömülmesi

II. Yanm›ﬂ ya€lar›n kanalizasyon sular›na dökül- mesi

III. Geri dönüﬂüm tesislerinin kurulmas›

verilenlerden hangileri gerekli yöntemlerdir?

A) I ve II B) Yaln›z II C) I ve III D) Yaln›z III E) I, II ve III

5. Çevre direncinin artmas›nda aﬂa€›dakilerden hangisi en etkili faktördür?

A) Besin k›tl›€›n›n artmas›

B) D›ﬂa göçlerin artmas›

C) Rekabetin artmas›

D) Avc›lar›n artmas›

E) Parazitlerin artmas›

6. Do€adaki erozyonlar›n h›zlanmas›nda;

I. Yeﬂil alanlar›n, yerleﬂim yeri olarak kulla- n›lmas›

II. Tar›m alanlar›nda yanl›ﬂ sulama yap›lmas›

III. E€imli arazilerde tar›m yap›lmas›

verilenlerden hangileri etkili olur?

7. Do€al bir ekosistemde;

I. Zararl› böceklerin öldürülmesi için kimyasal ilaçlar›n kullan›lmas›

II. Orman yang›nlar›n›n artmas›

III. Zehirli bitkilerin kesilerek yok edilmesi

verilenlerden hangilerinin yap›lmas› ekolojik dengenin bozulmas›na neden olur?

(6)

224

D A B D

8. 9. 10. 11.

2

8. Bir göle endüstriyel at›k, tar›msal gübre ve evsel at›klarla taﬂ›nan fosfor ve azot tuzlar›n›n artmas›, bu ekosistemde ötrofikasyona neden olur.

Buna göre, ötrofikasyon,

I. Derinlere do€ru, göl suyunun oksijen deriﬂimin- de azalma

II. Kokuﬂmada artma

III. Besin piramidindeki basamak say›s›nda artma verilenlerden hangilerine yol açar?

A) Yaln›z I B) Yaln›z II C) Yaln›z III D) I ve II E) I, II ve III

9. Bir balık ve bir kurbağa türünün yavru oluşumu ile su sıcaklığı arasındaki ilişkiler, aşağıdaki gra- fikte gösterilmiştir.

Yumurtadan ç›kan yavru say›s›

Su S›cakl›¤›

10 20 30 (°C) Kurba¤a Bal›k

Bu değişimlere göre kurbağa ve balıkların üre- mesiyle ilgili olarak verilenlerden hangisinin söylenmesi doğru olur?

A) 30° C'den sonra balık ve kurbağaların yumurtadan çıkma şansları yoktur.

B) Suyun sıcaklığının artması balık ve kurbağa yavrularının yumurtadan çıkma şansını her zaman artırır.

C) Balık ve kurbağaların optimal yumurtadan çık- ma sıcaklıkları aynıdır.

D) Balıkların sıcaklığa toleransları kurbağalardan fazladır.

E) Balık ve kurbağalarda yumurtadan çıkan yavru sayılarında birlikte artış görülmez.

10. Aşağıdaki grafik Mogan Gölü'ndeki sazan balık- larının zamana bağlı sayısal değişimini göster- mektedir.

Birey say›s›

Zaman

I II III

Buna göre, III. zaman aralığındaki azalmanın ne- deni aşağıdakilerden hangisi olamaz?

A) Besin miktarının azalması B) Rekabetin azalması C) Avcıların artması D) Sıcaklığın düşmesi E) Kirliliğin artması

11.

Zaman Canl› birey say›s›

B

A

X Y

Aynı ekosistemdeki sayısal değişimleri grafikte gösterilen A ve B populasyonları için;

I. A populasyonu bu ekosistemde B ile beslen- mekte olabilir.

II. Populasyonlardaki birey sayıları belirli zaman sonra sürekli artacaktır.

III. X evresindeki ortam koşulları A için uygundur.

IV. Çevre faktörleri A ve B populasyonlarında farklı etki yapmaktadır.

yukarıdakilerden hangileri söylenebilir?

A) I ve II B) I, II ve III C) III ve IV D) I, III ve IV E) II, III ve IV

(7)

225

BÖLGE DÜZEYİNDE EKOLOJİ TEST

1. 2. 3. 4.

E C D E

3

1. Grafikte azotlu gübre kullanımına bağlı olarak üretilen buğday miktarı gösterilmiştir.

Bu¤day Üretim (kg/km²)

Gübre Miktar›

(kg/km2) 100 200 500

1500 – 1000 – 500 –

Azotlu gübre Bu¤day

Grafiğe göre;

I. Birim alanda daha fazla buğday üretilmesi için belirli oranda azotlu gübre kullanılmalıdır II. Üretilen buğday miktarı kullanılan azotlu gübre

miktarına göre değişir.

III. Buğday üretimi için en uygun azotlu gübre mik- tarı 200 kg dır.

hangilerinin söylenmesi doğru olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

2. 1950 li yıllarda bir bölgede, DDT gibi tarım ilaçla- rının kullanılmaya başlanmasından hemen sonra, tarım ürünlerinden yüksek verim alınmış ve ayrıca, bölgede yaygın olan sıtma hastalığı hemen hemen ortadan kalkmıştır. Ancak sonraki 20 yıl içinde böl- gede tarım ilaçları giderek daha fazla kullanıldığı halde, tarım zararlıları ve sıtma hastalığı artmaya başlamıştır.

Kullanılan tarım ilaçların›n;

I. Tarım zararlılarının direnç kazanmasına II. Tür çeşidinin artmasına

III. Balık ve kurbağaların azalmasına

verilenlerden hangilerine neden olduğu söylene- bilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

3. Karasineklerin hastalık etkeni olan bakterilerin yayılmasında rol oynadığı bilinmektedir. Aşağı- daki tabloda üç ayrı bölgeden toplanan eşit sa- yıda karasineğin taşıdığı bakteri çeşitleri saptan- mıştır.

Sineklerin topland›¤›

bölgeler

Sineklerden elde edilen bakteri çeitleri

I.

II.

III.

+ + +

K L M N P

– + +

+ + –

– + +

– – +

Bu araştırmayla ilgili olarak;

I. K bakterisine her üç bölgede de rastlanır.

II. L bakterisine I. bölgede, M bakterisine II. bölge- de rastlanmaz.

III. P bakterisine sadece III. bölgede rastlanmıştır.

IV. I. bölgede daha az bakteri çeşidi bulunur.

ifadelerinden hangilerinin söylenmesi doğru olur?

A) I ve II B) I, II ve III C) III ve IV D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV

4. Tel kurdu say›s›

Su miktar›

Bazı tarla ürünlerine saldıran tel kurtlarının su tole- rans sınırı grafikteki gibidir.

Buna göre, tel kurtlarının gelişmiyle ilgili;

I. Tarla bolca sulanırsa tel kurdu sayısı azalır.

II. Tarla çok az sulanırsa tel kurtları zararsız hale getirilebilir.

III. Tarla kurtlarının su toleransları oldukça dardır.

verilenlerden hangilerinin söylenmesi doğru olur?

(8)

226

B D A B B E

5. 6. 7. 8. 9. 10.

3

5. Aşağıdaki grafiklerde farklı türlerin su kirliliğine bağlı sayısal değişimi verilmiştir.

Birey say›s›

Türler Temiz nehir 150

100

50 X Y N P

Birey say›s›

Türler Kirlenmi nehir 150

100

50 X Y N P

Buna göre,

I. Kirliliğe karşı toleranslı olan türler X ve Y'dir.

II. Kirliliğe karşı en az toleranslı olan tür P'dir.

III. N canlısının kirliliğe duyarlılığı P canlısından fazladır.

hangilerinin söylenmesi doğru olur?

6. Çevre kirliliğini önlemede;

I. Tarım ilaçlarının seyreltilerek kullanılması II. Biyolojik mücadele

III. Gaz halindeki ilaçların kullanımı

verilen yöntemlerden hangileri doğru değildir?

A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II D) I ve III E) II ve III

7. Aşağıda çevre kirliliğine neden olan bazı olaylar verilmiştir.

I. Çamaşır deterjanlarının doğaya dökülmesi II. Nükleer atıkların sulara karışması

III. Ölü organizmaların açık alanlara bırakılması IV. Ağaç yapraklarının yerlere dökülmesi

Verilen olaylardan hangileri kalıcı kirlilik oluştu- rur?

A) I ve II B) I, II ve III C) III ve IV D) I, III ve IV E) II, III ve IV

8. Hava kirliliğinin azalmasında;

I. Kentleşmenin artması II. Yeşil alanların artması III. Endüstrinin artması

verilenlerden hangileri etkilidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

9. Atmosfer havas›; % 78 azot, % 21 oksijen, %1 karbondioksit ve su buhar› gibi farkl› gazlar›n kar›ﬂmas›ndan oluﬂur.

Havadaki azot miktar›n›n fazla olmas›n›n temel nedeni;

I. Bitkilerin azot ihtiyac›n› karﬂ›lamak II. Oksijeni seyrelterek yak›c›l›€›n› önlemek III. CO₂ gaz›n›n oran›n› azaltmak

verilenlerden hangileri olabilir?

A) Yaln›z I B) Yaln›z II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

10. Günümüzde ilaç sanayinde kullanılan hammaddele- rin % 50' ye yakını, bitki ve hayvanlardan elde edilir.

Bitki ve hayvanların azalması ilacın yapımında sen- tetik hammaddelerin kullanılmasına neden olur.

Buna göre;

I. Plansız şehirleşmenin artması II. Erozyonların artması

III. Zehirli kimyasal atık kullanımının artması IV. Zararlılarla mücadelede biyolojik yöntemlerin

kullanılması

verilenlerden hangileri bitki türlerinin azalması- na neden olur?

A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve IV D) II ve III E) I, II ve III