BURSAGAZ’DA CNG’li ARAÇ KULLANIMI
NURETTİN ERİKCİ İşletme Bakım Md.
BURSAGAZ
29.05.2013
AJANDA
1. GİRİŞ
2. DOĞAL GAZIN ÖZELLİKLERİ
3. CNG ‘SIKIŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ’
4. TAŞITLARDA CNG KULLANIMI
5. TÜRKİYE’DE ARAÇLARDA DOĞAL GAZ KULLANIMI 6. BURSAGAZ’DA DOĞAL GAZLI ARAÇ KULLANIMI 7. SORU - CEVAP
GİRİŞ
Ülkemizde kullanımı hızla yaygınlaşan doğal gaz, yüksek ısıl değeri ve diğer nitelikleriyle önemli bir tercihe dönüşmektedir. Günümüzde konutlarda ısınma, sıcak su ve pişirme amaçlı kullanılan doğal gaz, sanayinin can damarı enerjinin elde edilmesinde de ekonomiklik ve çevreci özelliklerinden dolayı tercih edilmektedir.
EPDK’nın hazırlamış olduğu Doğal Gaz Piyasası 2011 Yılı Sektör Raporuna göre, ülkemizde doğal gazın 2011 yılı sektörel tüketim payları grafiği aşağıdaki gibidir.
DOĞAL GAZIN ÖZELLİKLERİ
Doğalgazın başlıca özellikleri şunlardır:
Renksizdir, Kokusuzdur, Zehirsizdir,
Havadan hafiftir,
Kömür gibi depolama gerektirmez, Çevre dostu yakıttır,
CNG ‘SIKIŞTIRILMIŞ DOĞAL GAZ’
Doğal gazın ulusal iletim şebekesi veya şehir içi dağıtım sisteminden satın alınıp, yaklaşık 200-250 bar basınç altında sıkıştırılması ile elde edilen sıkıştırılmış doğal gaz (CNG);
kokusuz, renksiz ve zehirli olmayan gaz fazında bir yakıttır. Yüksek basınç altında gaz fazında taşınır ve depolanır, basıncının düşürülmesi suretiyle yine gaz fazında tüketime sunulmaktadır.
CNG, uluslararası standartlara uygun olarak üretilen yüksek basınçlı tüpler ve özel taşıma araçları ile tüketicilerin kullanımına sunulmaktadır.
TAŞITLARDA DOĞAL GAZ KULLANIMI
Doğal gaz taşıtlarda ilk olarak 1930 yılında İtalya’da kullanılmaya başlanmıştır.
Doğal gaz taşıtlarda 200-250 bar basınçta sıkıştırılarak CNG veya sıvı formda LNG şeklinde kullanılmaktadır. Mevcut benzinli veya dizel motorlarda dönüşüm yapılarak kullanıldığı gibi doğrudan doğal gazla çalışan motorlar da mevcuttur.
A Natural Gas Vehicle of the 1930's Source: NGSA
TAŞITLARDA DOĞAL GAZ KULLANIMI
Doğal gazlı araçların desteklenmesinin en önemli nedeni çevresel avantajlardır. Lokal seviyelerde emisyonlarda ( Hidrokarbon, CO ve NOx) kükürt ve partiküllerde çok büyük bir düşüş sağlamaktadır. Ayrıca sera etkisi gazlarında da % 20 oranında bir azalmaya sebep olmaktadır. Yeni nesil doğal gazlı araçların benzinli ve dizel yakıtlı araçlara göre emisyon değerleri şu şekildedir:
* NOx' de % 77 – 80 azalma,
* CO' de % 76 azalma,
* Benzende % 97' nin üzerinde bir azalma,
* Ozona zararlı hidrokarbonlarda yaklaşık % 90 azalma,
* Partiküllerde % 99 ve üzerinde bir azalma.
* Doğal gaz çevreyi etkileyici toksik ve korozif
ürünler üretmediğinden diğer fosil yakıtlara göre en temiz yakıttır.
TAŞITLARDA DOĞAL GAZ KULLANIMI
• Doğal gaz temiz yanan bir yakıt olduğundan araç bakımlarını azaltır.
• Doğal gaz diğer sıvı yakıtlara benzemediği için dışarı çekilerek çalınma riski yoktur.
Bu durum, özellikle büyük filolarda görülen yakıt çalma işini engellemektedir.
• Araçlar, büyük kompresörlere sahip hızlı dolum istasyonlarında 3 – 4 dakikada doldurulabilmektedir.
Ayrıca;
• Bir doğal gazlı motorun sera etkisi yapıcı gaz ve toksik madde salma oranı benzinli bir motora göre oldukça düşüktür.
TAŞITLARDA DOĞAL GAZ KULLANIMI
• Doğal gazlı araçların bir özelliği olmak üzere CO2 emisyon oranı % 20'nin üzerinde azalmaktadır.
• Doğal gaz boru hatları ile taşındığından, karayolu ile taşınan akaryakıt ve LPG göre otoyollarda tehlike unsuru, ekstra masraf ve kirlilik oluşturmamaktadır.
• Doğalgazlı araçların bir ülkede veya ülkenin doğal gaz kullanan herhangi bir
bölgede kullanımının yaygınlaşmasının yeni istihdam alanları oluşturacağı açıktır.
Bir örnek olarak Arjantin'de doğal gazlı araç kullanımın yaygınlaşması ile yaklaşık 10.000 kişilik yeni iş alanları açmıştır.
TAŞITLARDA DOĞAL GAZ KULLANIMI
1930 yılından günümüze doğal gazlı araç sayısı oldukça artmıştır. Uluslararası Doğal Gazlı Araçlar Birliği (IANGV) ve Avrupa Doğal Gazlı Araçlar Birliği (ENGVA) dünya genelinde doğal gazlı araç sektör bilgilerini, gelişmeleri, yapılan çalışmaları sürekli takip etmekte kamuoyuna bildirmektedir. Ülkemizde de Oto Doğal Gaz İstasyonları Derneği (ODİDER) CNG ve LNG çalışmalarını ve sektörü takip etmektedir.
TAŞITLARDA DOĞAL GAZ KULLANIMI
Yine 2011 dünya verilerine göre; Doğal gazlı taşıtlar ve doğal gazın taşıtlarda kullanımı açısından İran ön plana çıkmaktadır. İran’ı, Pakistan, Arjantin, Brezilya, Hindistan ve İtalya izlemektedir. Dünya genelindeki doğal gazlı araç sayılarında ilk 10 ülke aşağıdaki gibidir.
Ülke CNG'li Araç Sayısı İstasyon Sayısı
İran 2.859.386 1.820
Pakistan 2.850.667 3.300
Arjantin 2.044.131 1.890
Brezilya 1.702.790 1.729
Hindistan 1.100.376 724
İtalya 779.090 858
Çin 600.000 2.500
Kolombiya 348.747 651
Tayland 267.698 444
Ermenistan 244.000 345
Dünya Toplam 14.518.200 20.519
TÜRKİYE’DE ARAÇLARDA DOĞAL GAZ KULLANIMI
5 ayrı noktadan doğal gaz girişinin bulunduğu, dünyanın en büyük 14 doğal gaz yatağına direk boru hatları ile bağlı ve dolayısı ile dünya rezervlerinin %70’ine ulaşabilen konumu ile doğal gaz arz güvenliğinin en çok olduğu ülkelerden biri olan Türkiye, CNG'nin araçlarda kullanımı konusunda dünya ortalamasının ve birçok az gelişmiş olarak nitelendirilen ülkenin altında yer almaktadır.
Ulaştırma Bakanlığının; Ulaşımda Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Yönetmeliği İkinci Bölüm Uygulamalar Madde 8 de Belediyeler için yer alan “Doğal gaz dağıtım şebekesi bulunan şehirlerde toplu taşıma aracı olarak doğal gazlı araçlara öncelik verir “ ibaresine ve 62 adet ilimizde doğal gaz kullanımı olmasına rağmen CNG‘li araç sayısı yok denecek kadar azdır.
TÜRKİYE’DE ARAÇLARDA DOĞAL GAZ KULLANIMI
1993 yılında Ankara ve İstanbul’da belediye otobüslerinin doğal gaz dönüşümü ile başlayan süreci Kocaeli, Kayseri, Gaziantep, Bolu Belediyeleri izlemiştir. Özellikle toplu taşımada ve kamuya ait araçlarda doğal gaz kullanımı son yıllarda artmaktadır.
Bunun yanında büyük filo taşıma şirketleri de araçlarının dönüşümü yaparak CNG kullanmaktadır.
İGDAŞ 2010 yılında Ülkemizde doğal gazlı araçların yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar yapmıştır. Bu proje kapsamında 1 adet VW Caddy Ecofuel doğal gazlı araç satın alınmıştır. 2010 Yılı Mart Ayı içerisinde kullanılmaya başlanan araç, İGDAŞ Şebeke Şefliklerinde kullanılarak şehir içi kullanım performansı ve yakıt tüketimi gibi parametreler üzerinden bir takım değerlendirmelere tabi tutulmuştur.
IANGV 2011 istatistiklerine Türkiye’de yaklaşık 4000 adet CNG’li araç olduğu belirtilmektedir.
TÜRKİYE’DE ARAÇLARDA DOĞAL GAZ KULLANIMI
Ayrıca Fiat, Doblo model aracının CNG’li versiyonunu Bursa’daki fabrikada üretmekte olup, özellikle İtalya’ya ihraç etmektedir. Hatta talep olması durumunda yurtiçi satışları da olmaktadır. İtalyan otobüs firması olan Bredamenarinibus Karsan ile Türkiye’de doğal gazlı otobüs üretilmesi konusunda ortaklık yapmıştır. Temsa, BMC, MAN, Mercedes gibi fabrikaların Türkiye’de özellikle toplu taşımaya yönelik doğal gazlı araçlar ürettiği bilinmektedir.
Ancak bu çalışmaların istenilen düzeyde olmadığı Doğal Gaz Piyasası 2011 Yılı Sektör Raporunda da görülmektedir. 2011 yılı ulusal toplam doğal gaz tüketimi 44.145.580.829 Sm3 gerçekleşirken bunun 11.339.450 Sm3 araç yakıtı olarak tüketilmiştir
BURSAGAZ’DA CNG’Lİ ARAÇ KULLANIMI
Türkiye’nin en büyük üçüncü doğal gaz dağıtım şirketi BURSAGAZ araçlarda CNG kullanımı konusunda dünyadaki ve ülkemizdeki gelişmeleri sürekli takip etmektedir. Bursa halkına ekonomik, konforlu ve çevreci yakıt olan doğal gazı sürekli ve güvenli kullanıma sunan BURSAGAZ çevreye verdiği değer ve sosyal sorumluluk bilinci ile yerel yönetimlere CNG’nin özelliklerini, kullanım alanları gibi birçok konuda da bilgilendirmeler yapmaktadır. Özellikle toplu taşıma araçları, özel halk otobüsleri, kamu araçları için fizibilite çalışmaları yapılmış ve yerel yönetimdeki ilgili kişilerle paylaşılmıştır.
BURSAGAZ’DA CNG’Lİ ARAÇ KULLANIMI
Kamu için bu çalışmalar devam ederken kendi araçlarında da CNG kullanımı için proje geliştiren BURSAGAZ 11.07.2011 tarihinde TOFAŞ fabrikasından deneme amacıyla Doblo Cargo 1.4 CNG 120 HP marka ve model araç teslim alınarak 22.08.2011 tarihinde kadar test etmiştir. Deneme amaçlı kullanılan araç 22 litrelik benzin ve yaklaşık 23 m3 doğal gaz alan CNG tüpleri bulunmaktadır. Araç benzin veya doğal gazla çalışmaktadır. Yaklaşık 1,5 ay test edilen aracın doğal gaz tüketim ve yapılan km verileri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Aracın dolumu Naturelgaz Bursa dolum tesislerinde yapılmıştır.
Alınan yakıt m3 Yapılan km
23 215
13 107
14 113
18 151
21 175
BURSAGAZ’DA CNG’Lİ ARAÇ KULLANIMI
Yapılan bu testler sonucu CNG’li Doblo’nun 100 km de 11 m3 gaz tükettiği hesaplanmıştır. Bu veri doğrultusunda mevcut kullandığımız dizel Ford Transit araçlarımıza göre aynı km yol için yaklaşık %47 yakıt maliyetinde tasarruf sağlanmış oldu. Bu tasarruf doğrultusunda BURSAGAZ İşletme Bakım Müdürlüğü, İşletme Birimi için 1 adet VW Caddy Ecofuel doğal gazlı araç satın alma kararı verildi.
2012 yılı Ocak ayı içerisinde de araç teslim alındı. Alınan araç 37 kg gaz ve 13 lt benzin deposuna sahip. Bu aracın doğal gaz dolumu için de Coltri marka 24 m3/h dolum kapasitesine sahip kompresör satın alınarak İşletme Birimi yerleşkesine montajı yapıldı. 4 barlık doğalgaz hattından beslenen kompresörün giriş basıncı 200 mbar ve doldurma basıncı 240 bara çıkmaktadır. Kompresör montajından sonra da aracın performansı, yakıt tüketimi, kompresör işletme maliyetleri gibi birçok parametre takip edildi. Yapılan sürüşler sonunda aracın 100 km’de 12 m3 gaz tükettiği görüldü. Yakıt tüketimi verileri dışında daha önce test edilen Fiat Doblo ve Caddy’nin performansı mevcut kullanılan Ford transit araçlarımıza göre düşüktü.
Özellikle rampa yerlerde CNG’den kaynaklanan çekiş problemleri görüldü.
BURSAGAZ’DA CNG’Lİ ARAÇ KULLANIMI
Bu iki araç denemesi sonunda BURSAGAZ İşletme Birimine 5 adet daha VW Caddy Ecofuel satın alınarak 2013 yılı Şubat ayından beri kullanılmaktadır.
Araç sayımızın artmasıyla mevcut CNG kompresörümüzün gaz doldurma süresini kısaltmak amacıyla da çıkışına CNG tüpü koymak için yeni bir proje başlatıldı.
SONUÇ
• Doğal gazın araçlarda kullanılması sırasında dünyada uygulanan teşviklere zıt olarak ülkemizde uygulanan yüksek vergi oranına (ÖTV-0,6964 TL/m3 + KDV-
%18) rağmen, toplu taşıma yakıt giderlerinde %30-40’lere varan tasarruf, bakım giderlerinin ve çevre kirliliğinin azaltılması etkileri göz önüne alındığında Türkiye de CNG’li araç ve dolum istasyonları sayısının artması beklenmektedir.
• Mevcut motor teknolojileri ile uygulanabilirliği, yapılan yatırım maliyetlerinin düşük amortisman süreleri bu sistemleri cazip kılmaktadır.
• Türkiye’nin doğal gaz ithalatı sırasında al ya da öde anlaşmaları nedeni ile kullanılmayan doğal gazın parasının ödenmesi gibi durumlar ile karşılaşılmaması adına doğal gaz tüketimlerini artıracak, yeni istihdam sahaları ve teknolojik gelişmelere kapı açacaktır.
SONUÇ
• Türkiye’deki CNG sektörünün gelişiminin önündeki en büyük engel, bu yakıtın motorin ile yarışmasını engelleyen yüksek orandaki vergilendirmedir.
• Ayrıca dolum istasyonları için gerekli ruhsat işlemleri, ilgili uygulama standartları gibi mevzuata dair konuların bir an önce netleştirilerek girişimcilerin önünün açılması gerekmektedir.
• Benzinli araçların dönüşümü için aynı LPG dönüşümde olduğu gibi gerekli dönüşüm kitlerinin üreticiler tarafından hazırda olduğu, ancak yeterli dolum istasyonu olmaması nedeni ile oto doğal gaz dönüşümlerinin gerçekleştirilemediği bilinmektedir.
• Dünyadaki ve yanı başımızdaki Avrupa uygulamaları örnek alınarak, yüksek orandaki vergilendirmenin kaldırılması ve hatta doğal gazlı araçların alınması ve kullanılması sırasındaki vergi teşvikleri ile CNG oto gaz sektörünün büyüme hızı çok daha hızlı olacaktır.
TEŞEKKÜRLER
