Doç. Dr. Harun ÖZER SOĞAN YETİŞTİRİCİLİĞİ

Doç. Dr. Harun ÖZER

SOĞAN YETİŞTİRİCİLİĞİ

Sınıf : Monocotyledone Familya : Alliaceae

Cins : Allium

Tür : Allium cepa L. (Soğan)

Soğanın Sistematiği

YAYILIŞI VE EKOLOJİSİ

Allium türleri, kuzey bölgelerin sıcak kuşaklarından başlayarak, ılıman, sıcak ılıman gibi iklim bölgelerinde geniş yayılma alanı

bulmuştur. Tropik alanlarda ise, dağlara yakın kısımlarda yayılma göstermişlerdir.

Türkiye’den başlayarak doğuya doğru gidildiğinde, Orta Asya’nın dağlık alanları, İran, Afganistan, Pakistan, Tacikistan, Kırgızistan ve Kuzey Doğu Çin’ e doğru yayılma göstermiştir.

Türkiye (ton) Dünya (ton)

Soğan (7. sıra) 2 milyon ton 20 milyon ton

100 g

Energy 166 kJ

(40 kcal) - beta-carotene 0 μg (0%) Potassium 146 mg (3%)

Carbohydrates 9.34 g Water 89.11 g Vitamin C 7.4 mg (9%)

- Sugars 4.24 g Vitamin A equiv. 21 μg Vitamin E 0.02 mg (0%)

- Dietary fiber 1.7 g Thiamine (Vit. B₁) 0.046 mg

(4%) Vitamin K 0.4 μg (0%)

Fat 0.1 g Riboflavin (Vit. B₂) 0.027 mg

(2%) Calcium 23 mg (2%)

- saturated 0.042 g Niacin (Vit. B₃) 0.116 mg

(1%) Iron 0.21 mg (2%)

- monounsaturated 0.013 g Pantothenic acid (B₅) 0 μg (0%) Magnesium 0.129 mg (0%) - polyunsaturated 0.017 g Vitamin B₆ 0.12 mg (9%) Mangan 0 μg (0%) Protein 1.1 g Folate (vit. B₉) 19 μg (5%)

Phosphorus 29 mg (4%)

Soğanın faydaları;

Astım, gribal enfeksiyon, üşütmeler, tüberküloz,

uykusuzluk, zatürre, anti alerjik, fazla kilo problemleri, ateş

düşürme, sindirimi kolaylaştırma, yüksek kan basıncını azaltma,

kolesterolü düşürme, dayanıklılığı artırma, parazit yok etmeye

yardımcı, bronşite iyi gelir, sinir iltihabını azaltma, baş dönmesi

ve denge kaybını azaltma, idrar söktürme, şeker hastalığında

kan şekerini düşürür, saç, tırnak, ayak parmakları ve gözler için

faydalı, sinüzite faydalıdır.

2. Arpacık soğanı (yeşil soğan, yabani sarımsak):

Bu soğanlara shallot da denir. Gri ve kırmızı renkte olanları vardır. Bu soğanlar soğandan daha çok sarımsağa benzerler.

1. İspanyol (Sarı, kahverengi soğanlar):

Muhafaza edilebilen bu soğanlar nispeten acısızdırlar ancak tatlı soğanlar kadar acısız değildirler. Yuvarlak, ince kabuklu, kahverengimsi dış renkte ve kağıdımsı dış kabukları vardır.

3. Beyaz soğan:

Muhafaza edilebilen bu soğan, tatlı veya ekşiden daha keskin bir lezzeti vardır. Latin ve Orta Amerika özellikle Meksika yemekleri için aranan bir lezzettir.

4. İnci soğanları:

Bu çok küçük soğanlar, tatlı olmaları ve hoş lezzetlerinden dolayı değer kazanırlar. Çoğunlukla yemeklerin yanında eşlik edici olarak kullanılırlar.

Toprak üstü kısmı ayrılmamış genç kırmızı ve beyaz inci soğanları soğanlar

5. Kırmızı soğan (Mor soğan):

Parlak kırmızı mor dış kabuk rengi bu soğanlara özellik kazandırır. Salatalarda çok önemli derecede kullanılır.

Kırmızı soğanların bu familyadaki en keskin lezzete sahip olduğu bildirilmektedir

6. Tatlı soğanlar

Alternatif isimleri : Taze soğan, İlkbahar soğanları, yaz soğanları Bu muhafaza edilebilen soğanlar, tatlıdırlar. Çünkü daha az

konsantrasyonlarda kükürt içerirler. Bu şeker konsantrasyonunun daha yüksek miktarda olmasına izin verir. Soğanları seven ancak soğanın keskin kokulu

lezzetini sevmeyen insanlar tatlı soğanları iyi bir alternatif olarak görebilirler.

Bazı insanlar tatlı soğanları olgun bir meyve gibi çiğ olarak ta tüketmektedirler.

Tatlı soğanların bazı çeşitleri uzun süre muhafaza edilebilirken diğer bazıları kısa sürede tüketilmesi gerekir.

Tatlı Maui soğanları; Tatlı İtalyan soğanları;

Tatlı Walla Walla tipi soğanlar;

7. Yeşil, taze soğanlar

Alternatif adları: Demet soğan, Çin soğanı, Galler soğanı

Lezzetli bir yakıcılığı bulunan bu ilkbahar soğanları özellikle Asya mutfaklarında çok kullanılır.

Bazı yemek tariflerinde yeşil kısımlarının kullanılması, bazılarında ise köksü kısımlarının kullanılması yer alsa da tamamı tüketilebilen soğanlardır.

8. İtalyan inci soğanları

Üst kısımları düz ve basık şekillidir. Bu özellik bakımından diğerlerinden ayrılır. Lezzeti diğer soğanlardan daha az keskindir.

Morfolojik Özellikleri

1.Kök

 Bitki çok yoğun bir kök oluşumuna sahiptir ve kökleri çok ender hallerde dallanır.

 Köklerin çok önemli bir bölümü (%75) toprağın 20-25 cm lik derinliğinde gelişir.

 Azda olsa bitki gelişimine ve toprak yapısına bağlı olarak 50 cm derinliğe kadar giden köklere de rastlanır.

II. Gövde

Kök ile yaprağın birleştiği kısımda soğanın gövdesini oluşur.

Halk arasında gövde denen kısmını, etli yaprak kınları oluşturur. Toprak dışındaki kın gövdenin boyu türlere ve varyetelere göre değişir. Yaklaşık 10-50 cm boy alır.

Kın gövde yuvarlak kesitlidir.

III. Yaprak

Yapraklar dışarıdan içeriye doğru meydana gelirler ve bir aks oluştururlar.

Çeşide ve yetiştirme şartlarına bağlı olmak üzere yaprak kınlarının meydana getirdiği bu aks 20-60 cm boy alabilir.

Yaprakları toprakla dar açı yaparlar.

Yaprak rengi çeşitlere göre değişir. Yaprakların üst kısmı

mum tabakası ile kaplıdır.

IV. ÇİÇEK

Birinci yıl vegatatif olarak kalır. Çiçeklenme ikinci yıl olur.

Soğan, sarımsak ve pırasa, ikinci yılın ilkbaharında 80-160 cm uzunluğunda çiçek demeti sapı ve bu sapın uç kısmında da çiçekleri meydana getirirler.

• Çiçek sapı, çıplak olup üzerinde yaprak bulunmaz. Çiçek sapı üzerinde oluşan çiçek tablasının üzeri başlangıçta bir zarla kaplıdır. Daha sonra bu zar yarılarak her biri 2-3 cm uzunluğunda bir çiçek sapı üzerinde bulunan çiçekler çıkar.

8-10 cm çapında top gibi görünen bu çiçeklerden tohumlar

meydana gelir.

 Soğan çiçekleri büyük bir çoğunlukla erselik karakterde olmakla beraber geniş oranda yabancı döllenme hâkimdir.

 Bunun yanında, bazı kültür formları arasında polen tozları (erkek tozları) kısır olanlar da mevcut olduğundan,

bunlardan tohum alma gerektiğinde araya tozlayıcı baba çeşitlerin konulması gerekmektedir.

EKOLOJİK İSTEKLERİ

1. İklim İstekleri

Çok yağış alan bu kıyı kesiminde de taze olarak rahatça yetiştirilmektedir. Soğan kalitesinin artması için nispeten yağışın az olduğu bölgelerde yetiştiricilik yapmak önemlidir.

Büyük miktarlarda ve ekonomik üretimi ise deniz ikliminden

kara iklimine geçiş bölgelerinde başarı ile yapılır.

Yetiştirme döneminde optimum gelişmeyi 15-20 °C sıcaklıklarda %60-80 nemli ortamlarda gösterir.

Sıcaklık azalması ve artışı durumunda bitki gelişmesi yavaşlar, bitkilerin yapraklarında sararmalar görülür.

Bitkinin gelişme döneminde yüksek nem olumlu etki

yaptığı halde dişlerin ve başın oluşmasından sonra yüksek nem hastalıklar yönünden olumsuz etki yapar. Hasat

döneminde ise yağış istemez.

Toprak İstekleri

Soğan, bitki besin maddeleri ve organik maddelerce zengin, hafif karakterli

topraklardan başlayarak, tınlı ve pek ağır olmamak koşuluyla hafif killi topraklarda da yetiştirilebilir.

Doğal olarak gevşek yapılı, yeterince su tutabilen, kök sisteminin yayıldığı alan derin, humuslu ve kolayca işlenebilen tınlı, verimli topraklar soğan için tercih edilir.

Soğanlar yüksek asiditeye karşı oldukça duyarlıdır.

pH 6,0-6,5 arasında olmalıdır.

YETİŞTİRME TEKNİĞİ

 Soğan; Tohum, kıska (arpacık) ve fide ile olmak üzere 3 şekilde yetiştirilebilir:

KÜLTÜVATÖR

Tohum ile üretim

• Tohumla üretim için tarlanın çok iyi hazırlanması gerekir. Tarla sonbaharda 15-20 cm derinlikte işlenir.

• İlkbaharda mart veya nisan aylarında toprak tava gelir gelmez yüzlek işlenir. Toprak kültivatör, tırmık ile iyi parçalanır ve

silindirlenerek hafifçe bastırılır.

• Sonra tohumlar ekilir. Soğan tohumunu mibzerle ekmek mümkündür. Mibzerin olmadığı durumlarda serpme ekilir.

• Elle serpme ekmede veya çıplak soğan tohumlarının mibzerle ekiminde dönüme 1-2 kg gibi oldukça fazla tohum kullanılır.

Seyreltme yapılmaya gerek olabilir.

Tohum ekimi

• Tohumlar topraktaki nemden faydalanarak çimlenir. Tohumlar 2-3 cm derine atılır.

• Soğanlarda 25-30 cm sıra arası 8- 12 cm sıra üzeri mesafe bırakılır.

• Çimlenme süresi hava şartlarına bağlı olarak 3-4 hafta sürebilir.

Doğrudan tohum ekiminde pırasada m

ye 25 sarımsak da ve

soğanda 35-40 bitki gelecek

şekilde ekilmelidir.

Tohum ekimi

FİDE İLE ÜRETİM

• Fide ile üretim için önce ihtiyaç olan kadar fidenin zamanında dikime hazır olacak şekilde yetiştirilmesi gerekir.

• Dikim tarihi esas alınarak bundan 50-70 gün önce tavalara, yastıklara veya viollere ekim yapılır.

Fidesi yetiştirilecek alan ekimden 1-2 ay önce yanmış çiftlik gübresi ile dekara 4-5 ton gübre delecek şekilde gübrelenir.

Bu gübre toprağın 15-20 cm'lik derinliğine karıştırılır.

Tavalara ekim bu tavalara serpme (10-12 gr/m

) olarak yapılır.

50.000 adet fide için 300 gr tohum 25 m² tava gereklidir.

• Viollere tohum ekimi yapılmadan önce harç hazırlanır.

Tohum ekimleri her göze 1 tohum gelecek şekilde yapılır.

• Fidelerin gelişme dönemlerinde düzenli olarak ot alma ve sık olan yerlerde erken dönemde hafif seyreltme yaparak fidelerin birbirine denk homojen bir şekilde gelişmeleri sağlanır.

Dikim 30x12 cm aralıklarla yapılacaksa dekara yaklaşık 28-30 bin adet fide gereklidir.

Fide dikimi

Fide Dikim

FİDE BÜYÜME HIZLARI

Fide büyüme hızları çoğunlukla sıcaklığa bağlıdır.

Soğan ve pırasada oransal büyüme hızları ile sıcaklık arasındaki ilişkiye bakılacak olursa;

Soğan için oransal yaprak büyüme hızı, 6-20 ^oC arasında linear (doğrusal) olarak artar.

Arpacık İle üretim (Soğan)

• Bazı çeşitlerin tohumları ekildiğinde ne kadar özen gösterilirse

gösterilsin o yıl büyük baş meydana gelmez. En fazla 1-2 cm

çapında küçük soğanlar oluşur. Bu soğanlara kıska veya arpacık

denir. Arpacıklar ikinci yıl dikilerek baş soğan elde edilir. Geniş

alanlardaki üretimde ekonomik olmayan bir yöntemdir.

• Bu tahtalar üzerine serpme veya sıraya tohum ekilir. m² ye 5-7g tohum atılır.

Tohum ekim zamanı bölgelere göre şubattan başlar, mart, nisana kadar devam eder.

• Tohumlar 1-1,5 cm derine atılır, üstleri bastırılır. Arpacıklar 4-6 ay içinde istenen büyüklüğü alır. Arpacıklar topraktan çıkarıldıktan sonra 5-10 gün toprak üstünde bırakılır. Güneşte kurutulur. Sonra çuvallara doldurulup kışı geçirmek üzere nemi ve sıcaklığı az olan depolarda saklanır.

Arpacıkların elde edilmesi için 120-150 cm genişliğinde, boyu 20-25 m olabilen tahtalar hazırlanır.

Sıra üzeri 10-12 cm

Sıra arası 25-30 cm

Tohum Ekim Fide dikim ve Hasat

Oca Şub Mar Nis May Hazir Tem Ağus Eyl Eki Kas Ara

Kuru Soğan tohumdan

Isıtmalı seraya tohum ekim ^{X X}

Basit seraya tohum ekim ^X

Araziye tohum ekim ^X

Dikim ^X

Hasat ^{X X}

Seyreltme ^X

Kuru Soğan arpacıktan

Dikim ( İlkbahar çeşitleri) ^{X X X}

Hasat ( İlkbahar çeşitleri) ^{X X}

Dikim ( Sonbahar çeşitleri) ^{X X}

Hasat ( Sonbahar çeşitleri) ^{X X X}

Yeşil soğan

Isıtmalı seraya tohum ekim ^X

Basit seraya tohum ekim ^X

Araziye tohum ekim ^{X X X X X}

Dikim ^X

Hasat ^{X X X X X X X X X X}

TOPRAK VE GÜBRE İSTEKLERİ

 Soğanlar verimli toprakları ister.

 Toprak tuzluluğu soğan verimini önemli derecede azaltır (tuza en hassas).

 Potasyumlu ve fosforlu gübreler ekimden önce

verilmelidir. Bu gübreler, arazi pullukla ilk sürüldüğünde verilirler.

 Toprağın önceki potasyum ve fosfor miktarları göz

önüne alınarak, 26-129 kg/ha fosfor ve 50-250 kg/ha

potasyum ihtiyacı olabilmektedir.

 Soğanlar da azot miktarı 0-150 kg/ha kadar arttıkça verim de artar.

Bunun nedeni kök yapısının derinlere inmemesi ve bitkinin azotun belirli bir kısmını (% 37) almasıdır.

 Dikimden veya ekimden önce 60-80 kg/ha azot uygulaması yapılmalıdır.

Çapalama

 Dikiminden sonra, hemen kök meydana getirerek gelişirler.

Bitkiler 15-20 cm boy aldıklarında yabancı otları önlemek ve bitkilerin daha iyi gelişmesini sağlamak için 3-4 cm derinliği geçmeyecek şekilde yüzeysel bir çapalama yapılır.

 Soğan yüzeysel köklü (40-50 cm) bir bitkidir.

 Devamlı rutubetli bir toprakta yetiştiriliyorsa ve fazla sulama yapılıyorsa hastalıklar meydana gelir.

 Soğan en çok, baş bağlamadan olgunlaşmaya kadar geçen sürede suya ihtiyaç duyar.

 Bu kritik devrede, tam olgunluğa varıncaya kadar haftada bir kez sulanmalıdır.

 Olgunluk devresinde sulama kesilir ve mümkün olduğunca toprağın çabuk kuruması sağlanmalıdır.

Sulama

 Masura sisteminde yetiştiriliyorsa karık ve damlama usulü yapılır.

Eğer düzde yetiştirme yapılıyorsa yağmurlama usulü sulama

BAŞ SOĞANIN VERİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

İyi sulanmış, sonbahar ve ilkbahar ekimi baş soğan

ürünlerini karşılaştıran bir çalışmada; dikim sıklığı,

tohum ekim zamanı ve çeşide bağlı olarak beşten daha

fazla faktörün verimi değiştirebileceği ortaya

konulmuştur.

Tablo 1. Bitki sıklığı (bitki/m²)’ nın baş soğanın verimi ve ışık kesimi üzerine etkisi (Tohum ekim tarihi: 21 Nisan)

Parametreler Bitki sıklığı (bitki / m

)

25 100 400

Baş verimi (m

ye kg olarak kuru madde)

0.46 0.71 1.02

Baş oluşumu süresince yaprak alanı indeksi

0.82 1.5 2.3

Baş oluşturma sırasında kesilen ışığın yüzdesi

30.0 46.0 59.4

Olgunluk tarihi 14

Ağustos

2 Ağustos

24

Temmuz

Tablo 2. Tohum ekim tarihinin soğanın baş verimi ve ışık kesimi üzerine etkisi (25, 100 ve 400 bitki/m² ‘nin ortalaması olarak)

Parametreler Tohum ekim tarihi

15 Mart 21 Nisan Baş verimi (m

ye kg

olarak kuru madde)

1.04 0.73

Baş oluşumu süresince yaprak alanı indeksi

3.7 1.5

Baş oluşturma sırasında kesilen ışığın yüzdesi

69 45

Tablo 3. Erken ve geç olgunlaşan iki soğan çeşidinin baş soğan verimi ve ışık kesimi bakımından karşılaştırılması (100 bitki/m2 bitki sıklığı ve 21 Nisanda tohum ekimi uygulaması olarak)

Parametreler Çeşit

Agusto Robusta

Olgunluk tarihi 25 Temmuz 12 Ağustos

Baş verimi (m

ye kg olarak kuru madde)

0.71 0.99

Baş oluşumu süresince yaprak alanı indeksi

1.5 2.8

Baş oluşturma sırasında kesilen ışığın yüzdesi

46 66

Tablo 1 den de görülebileceği gibi, baş verimi bitki sıklığı arttıkça artmıştır. Bu artış, bitki yaprak kanopisi tarafından kesilen ışık ile

korelasyon oluşturmaktadır.

Tablo 2’ de, tohum ekim zamanı gecikmesinin verimi azalttığı görülmektedir. Bu verim azalmasının yaprak alanı indeksi değişimi ve buna bağlı olarak bitki yaprak kanopisi tarafından kesilen ışık yüzdesi ile doğrusal bir ilişki içerisinde olduğu görülmektedir.

Soğanlarda baş oluşumunun sıcaklık ve ışıklanma süresi (fotoperiyot) ile kontrolü

 Soğan baş oluşturma zamanı başlangıcı, verimi belirlemede kritik dönem olarak kabul edilir.

 Soğan çeşitlerinde yapılan araştırmalar, öncelikle

baş oluşumunun uzun ışıklanma sürelerinde

gerçekleştiği ortaya konulmuştur.

Soğanlarda tohum ekim tarihi ve baş büyümesi İki ana tohum ekim mevsiminde yetiştirilirler.

 Bu mevsimlerden bir tanesi sonbahardır.

Bu mevsimde tohum ekimi yapıldığında, hasat, tohum ekimini izleyen yılın ilkbaharında veya erken yazında yapılır.

 Diğer tohum ekim mevsimi de ilkbahardır.

Bu mevsimde tohum ekildiğinde hasat, aynı yılın geç

yazında yapılır.

Hangi mevsimde tohum ekimi yapılırsa yapılsın, baş soğan yetiştiriciliği için ekilen soğan tohumları, büyük başlar oluşturabilmeleri için, baş oluşumu başlangıcından önce yeterli yaprak büyümesi göstermeleri gerekmektedir.

Sonbaharda ekilen soğanlar, gelecek ilkbaharda

fotoperiyot ve sıcaklık arttığında baş soğan oluştururlar.

Baş oluşturma hızı (gün-1 )

0.07

0.04

0.01

Çeşit: Hyton

İlkbahartohum ekimi

Baş oluşturma hızı (BOH) (gün^-1) = -0.066 + 0.0032 * FP + 0.0018 * T Burada; FP: Fotoperiyot (saat, h), T: Sıcaklık (^o C) dir.

Baş oluşturma hızı (gün-1 )

0.04

0.01

Çeşit: Keepwell Sonbahartohum ekimi

Baş oluşturma hızı (BOH) (gün^-1) = -0.079 + 0.0043 * FP + 0.0027 * T Burada; FP: Fotoperiyot (saat, h), T: Sıcaklık (^o C) dir.

0.07

BAŞ SOĞANIN BÜYÜME DEVRELERİ

Genel dış görünüşleri dikkate alındığında, alliumların büyüme periyotları birbirlerine benzerdir.

Yani alliumlar, genel görünüşte vegetatif ve

çiçeklenme devrelerinde benzerlik gösterirler ancak bazı

türler baş oluşturmazlar.

Şekil. Tohumdan yetişen baş soğanların büyüme devreleri

A

B

C

Tohum ekiminden sonra topraktaki görünüşü

Kanca dönemidir. Çimlenmeden sonra kotiledon toprak üzerine çıkar.

İlk yaprak (bayrak) dönemidir.

Bu dönemde kotiledon keskin bir

şekilde kamçı gibi bükülür.

D

E

Kotiledonun kuruyarak düşme dönemidir.

Bu dönemde 2. ve 3. yaprak oluşur.

Pırasa dönemidir.

Bu dönemde 4. yaprak oluşur, bitki kök boğazı

şişmeye yani kalınlaşmaya

başlar.

F

G

Baş oluşumu başlangıcıdır .

Bu dönemde 2. ve 3.

yaprak kurumaya başlar ve 8 den 13’ e kadar değişen sayıda yeni yapraklar

oluşur.

Bu dönemde bitki en yüksek boyuna ulaşır.

İlk yaprağın (1. yaprak) düşme dönemidir.

Bu dönemde 5., 6. ve 7.

yapraklar oluşur.

H

I

Baş soğan şişmeye başlar.

Bu dönemde baş soğanın dış kabuğu oluşmaya

başlar.

Bu döneme hızlı baş

şişmesi dönemi de denir.

Tam yaprak düşmesi dönemidir. Bu dönemde

yeni yaprak oluşumu durur, yaprak turgoritesi azalır ve yapraklar düşmeye başlar.

Bu dönemde baş son

büyüklüğüne de ulaşır.

J

K

Baş olgunlaşma

dönemidir. Baş soğanda dış kabuk bu dönemde kurur.

Hasat edilmiş baş soğan

Şekil. Baş soğanda büyüme devreleri boyunca yaprak ve baş oluşumu (Soğan tohumları Nisan ortalarında Orta Avrupa şartlarında ekilmiş ve yetiştirilmiştir).

Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül

19 4 27

0 10 20 30 40 50 60 70

Baş çapı (mm)

Aylar Tohum

ekimi

Çimlenme

Yapraklanma

Baş soğan çapı

HASAT

HASAT

Yeşil soğan hasat makinası

 Tohumla, fideyle veya arpacık ile üretilen soğanlar belli büyüklüğü alıp (2-3 cm baş çapına ulaşmış), yaprakları sarmaya başladığı an üst kısmı kırılarak yatırılır.

 Böylece soğanın başını daha çok olgunlaşması ve soğan başındaki kofluğun kaldırılması sağlanır. 15-20 gün sonra soğanların tamamen dış yaprakları kurur.

 Erken dönemde pazara ürün sunmak istendiğinde baş gelişmesinin tamamlanıp alt yapraklar sarardığında hasat yapılır.

 Soğanın sökümü elle ve çapa kullanılarak yapılır. Geniş alanlardaki yetiştiriciliklerde özel hasat makineleri geliştirilmiştir.

 Soğanlar sökülüp çıkartılır. Toprak yüzünde 5-10 gün güneşte kurutulur. Fazla su uçurulur.

 Hasat edilen soğanlar toplanır. Üst kuru saplar koparılarak atılır.

Bazen saplar örülerek hevenk yapılır.

 Sapları koparılan soğanlar çuvallara doldurulur.

 Bu soğanlar yıl boyunca tüketim için depolarda saklanır.

 Dönümden 750-3000 kg ürün alınır.

Zararlılarla Mücadele

Soğan Sineği

• Larvaların bitki dokusunda beslenmesi ile verdiği zarar yanında beraberinde taşıdığı bakteriler de çürümelere sebep olur.

• Çürümeler, yumruların toprak altında kalan kısmıyla yapraklarda görülür; zarar, genç soğanlarda daha fazladır. Bitkide gelişme

durur, sararır, ileriki aşamada sapla yumrunun bağlandığı yerden

kopar.

Larva beyaz renkli, vücudu sona doğru genişleyen bir silindir

şeklindedir. Olgun larva 6- 8mm’dir.

 Ergin sinekler kara sineklere benzerse de daha küçüktür, 6-7 mm büyüklükte gri sarı

renklidir.

Kültürel Önlemler: Zararı daha çok birinci döl yaptığından, mümkün mertebe geç ekim yapılmalıdır. Sonbaharda tarla derin sürülmelidir. Çok bulaşık yerde çiftlik gübresi yerine kimyevi gübreler tercih etmelidir.

Kimyasal Mücadele: Ekimden önce, toprak ilaçlaması, ekim sırasında tohum ilaçlaması, erginlere karşı bitki ilaçlaması yapılır. 100 bitkide 2-3 soğan sineği zararına uğramış bitkiye rastlanır rastlanmaz ilaçlamaya başlanmalıdır.

Soğan Pisillidi

• Erginlerin ve larvaların yapraklarda beslenmesi sonucu soğan yaprakları kıvrılır.

• Geniş yapraklı bitkilerin yapraklarında ise buruşma, sertleşme ve renk değişikliği görülür.

• Bitkiler ilk gelişme dönemlerinde yoğun bir larva saldırısına uğrayacak olursa, tamamen kuruyabilir ve tarla boş bir görünüş alır.

• Gelişmiş bitkilerde, yapraklardaki şekil bozuklukları dışında, zarar şiddeti azalır. Soğan ve lahana konukçularıdır.

MANTARİ HASTALIKLAR :

• Soğanların toprakta çürümesine yol açan birçok mantar bulunmaktadır.

• Soğan mildiyösu ; nemli alanlarda etkili olmaktadır. Mildiyöye karşı toz halde kireç-sülfür uygulaması veya thiram gibi modern bir fungusit kullanılabilir.

Sebzelerde Kurşuni Küf Hastalığı

Fungus, zayıflık paraziti olarak bilinir. Ancak uygun koşullarda konukçuyu hastalandırır Sebzelerde Septerio Leke Hastalığı

Hastalık etmeninin meydana getirmiş olduğu lekeler küçük ve kahverengidir.

Sebzelerde Kök (beyaz Çürüklük) Çürüklüğü Hastalığı Tohumla da taşınabilen bir fungustur.

Kültürel Önlemler :

 Tohum ekimi sık olmamalı

 Hastalıklı fideler ayıklanmalı

 Fideler uygun hava koşullarında açılıp sık sık havalandırılmalı

 Fazla sulamadan kaçınılmalı

 Gereksiz yere fazla azotlu gübre verilmemeli

 Erken ekim yapmaktan kaçınılmalı

 Fidelikler bol güneş alan, soğuk rüzgarları tutmayan yerlerde kurulmalıdır.

 Hasattan sonra bitki artıkları yok edilmeli,

 Çok bulaşık olan alanlarda en az 5 yıllık ekim nöbeti uygulanmalı

 Hastalığın görülmediği yerlerde sera tesis edilmeli Kimyasal Mücadele :

Toprak İlaçlaması (ekimden önce)

Tohum Üretimi için Hasat Yapılması

 Tohumlar olgunlaştığında kapsüller gümüş renginde, tohumlar siyah renkli olur.

 Hasat zamanının belirlenmesinde iklim koşulları ve önceki yıllarda edilen tecrübeler dikkate alınır.

 hasat çiçek saplarının 10-20 cm’lik kısmı ele kırılarak veya bir bıçakla kesilerek yapılır.

 Tohum hasadı mekanik olarak makinelerle da yerden 15 cm yükseklikten yapılabilmektedir. Makine ile hasat için en uygun zaman tohumluk bitkilerinin %30’ i olgunlaştığı zamandır.

 Tohumların dökülmesi için kurutma işlemi çadır veya plastik örtüler üzerinde yapılabilir. Kesilen tohum sapları bu örtüler üzerinde koruyuncaya kadar bekletilir.

 Kurutmadan sonra tohum ayırma, harman makineleri veya kombine makineler ile yapılabilir. Bu işlem sırasında zayıf tohumlar da ayrılır.

 Daha sonra tohumlar paketleme ve depolama metoduna

bağlı olarak değişmekle birlikte %12 nem düzeyine kadar

kurutulur.

• Soğanda ortalama tohum verimi, yabancı tozlanan çeşitlerde ve ideal koşularda hektara 200 kg dır.

• Ancak bazı alanlarda 500-1000 kg arasında değişir.

• F1 hibrit çeşitlerinde ise tohum verimi hektara 50-100 kg dolayındadır.

• Tohumların renkleri parlak siyahtır. Üstü kırışıktır.

• 1 g’da 200-275 adet tohum bulunur. Bin tane ağırlığı 2,7- 4 g arasında değişir.

 Tohumlar çimlenme güçlerini 2-3 yıl muhafaza eder. Tohumlar tarlaya ekildikten sonra 4-6 hafta bozulmadan kalabilir.