Ferhat ERATA. Geylani KARDAŞ

(1)

Ferhat ERATA

Geylani KARDAŞ

(2)

1. Giriş

2. Model Güdümlü Geliştirme ve Modelleme Yaklaş ımı

• 2.1. Model Güdümlü Geliştirme (Genel Bak ış)

• 2.2. Model Güdümlü Mimari içerisinde Tez Çal ışması

• 2.3. PSM4WSS türetilmesinde kullan ılan Modelleme Yaklaşımı

3. MOF-tabanlı Üstmodelin ve UML Profilin Türetilmesi

• 3.1. Üstmodelleme ve MOF-tabanlı Üstmodelin Türetilmesi

• 3.2. UML Genişletme ve UML Profilin Türetilmesi

4. Örnek Senaryo ve PSM4WSS Çat ısı

• 4.1. Örnek Senaryo – Temel Performans Göstergeleri –

• 4.2. PSM4WSS’e Dayal ı Yazılım Çatısı

5. İlgili Çalışmalar

• 5.1. WebML

• 5.2. UWE

6. Sonuç ve İleriye Yönelik Çal ışmalar

2 Ulusal Yaz ılım Mimarisi Konferansı 2010

(3)

• Yaz ılımın geliştirme maliyetlerini azaltan ve verimliliği arttıran bir yazılım ürün hattı (“software product line”) oluşturabilecek bileşenleri gerçekleştirmek ve bu bileşenlerin üstmodellerinin soyutlama seviyesini yükseltip web sistemlerin spesifik bir platformda tamamen otomatik olarak gerçekleştirimine uygun bir geliştirme süreci sunmak

Amaç

• SharePoint Platformunu, web uygulamalar ı sunmayı olanaklı kılacak ek bileşenlerin gerçekleştirimi

• Yeni modeller ve model elemanlar ı tanımlayarak yeni ihtiyaçların karşılanması,

• WSS nesne modelinin bu yeni ek ihtiyaçlar ışığında tekrar tanımlanması,

• Tanımlanan yeni üstmodeli grafik bazlı modelleyebilecek bir araç geliştirilmesi,

• Üstmodelleme ve model dönüşümleri içeren bir yaz ılım geliştirme süreci ile birlikte PSM4WSS modellerini girdi olarak kullanan ve SharePoint platformu üzerinde otomatik bir şekilde web-uygulaması üretebilmeyi olanaklı kılacak bir çatı geliştirilmesidir.

Model güdümlü bir yaklaşımı takip ederek amaca ulaşmak için izlenen yöntem

• Sonuç (Alternatif Sunum Ak ışı)

Sonuç

(4)

Ulusal Yaz ılım Mimarisi Konferansı 2010 4

• SharePoint yazılımı, sunucu tabanlı çalışan bir iş yönetim uygulamasıdır. Bu uygulama firma/kuruluşların düzenli bir şekilde çalışmasını ve süreçlerin maksimum seviyede elektronik olarak ilerlemesini desteklemektedir.

Windows SharePoint Services(WSS)

• WSS – Windows SharePoint Services (“WSS”)

• WSSNM – WSS Nesne Modeli (“WSSOM-WSS Object Model”)

• PSM4WSS – Platform Specific Metamodel for Windows SharePoint Services

• MGG – Model Güdümlü Geliştirme (“MDD-Model Driven Development”)

• SoC – İlgilerin Ayr ımı (“Separation of Concerns”)

• SPL –Yaz ılım Ürün Hattı (“Software Product Line”)

• OMG - Nesne Yönetim Grubu (“Object Management Group”)

• MOF – Üst-Nesne Binası (“Meta-Object Facility”)

• MGM – Model Güdümlü Mimari (“MDA-Model Driven Architecture”)

• UML – Birleşik Modelleme Dili (“Unified Modeling Language”)

• XMI –Genişletilebilir Biçimleme Dili Üstveri Değişimi (“XML Metadata Interchange“)

• OCL – Nesne Kısıt Dili (“Object Constraint Language“)

• BPEL – İş Süreçleri İşletim Dili (“Business Process Execution Language”) Diğer Kavramlar

(5)

2.1. Model Güdümlü Geliştirme

2.2. Model Güdümlü Mimari içerisinde Çalışma

2.3. PSM4WSS türetilmesinde kullanılan Modelleme Yaklaşımı

(6)

• Farklı soyutlama seviyelerindeki modelleri kullanarak yazılım geliştirmedeki karmaşıklığı azaltır.

Model Güdümlü Geliştirme (MGG)

• Çalışma alanına özgü üst modellerin tanımlanmasına,

• Bu üst modellere uyan sistem modellerinin oluşturulmas ına,

• Modellerin içerdiği varlıklar arasındaki eşlemelere dayalı olarak modeller arasında dönüşümlerin tanımlanmasına ve uygulanmasına

• Çıktı modellerinden sistem yazılım kodlarının otomatik olarak elde edilmesini sağlayan modelden metne dönüşümlerin tanımlanmasına ve uygulanmasına ihtiyaç duymaktadır.

Model Güdümlü Geliştirme için Gerekenler

• WSS üzerinde çalışacak kurumsal web uygulamalarının model güdümlü geliştirme süreci ortaya konurken OMG’nin MGG yaklaşımının bir gerçekleştirimi olarak önerdiği Model Güdümlü Mimari (“Model Driven Architecture”) (MGM) kullanılmıştır.

Model Güdümlü Mimari (MGM)

2.1. Model Güdümlü Geliştirme (Genel Bak ış)

(7)

2.2. Model Güdümlü Mimari içerisinde Çal ışma ( devam – MDA )

(8)

2.2. Model Güdümlü Mimari içerisinde Çal ışma ( devam – M1 seviyesi)

(9)

• PSM4WSS için MOF-tabanlı bir üstmodel gerekliliktir.

Üstmodelleme

• UML Profilleme mekanizma sayesinde mevcut araçlar ın UML’yi özel amaçlar için özelleştirilmesi ve düzenlenmesi sağlanılarak, modelleyicinin PSM4WSS modellerini üretmesinde UML‘in ifade etme gücü yüksek somut notasyonunu kullanması sa ğlanmıştır.

UML Genişletme

• PSM4WSS için MDA’nın M2 katmanında hem bir MOF tabanlı üstmodel hem de o üstmodelden UML üstsınıflarına eşleme yolu ile bir UML profil

geliştirilmiştir.

4 Katmanlı Mimari

2.3. PSM4WSS türetilmesinde kullan ılan Modelleme Yaklaşımı

(10)

3.1. Üstmodelleme ve MOF-tabanlı Üstmodelin Türetilmesi 3.2. UML Genişletme ve UML Profilin Türetilmesi

(11)

3.1. Üstmodelleme ve MOF-tabanlı Üstmodelin Türetilmesi

• özniteliyicileri ile Sınıflar (“classes with attributes”),

• ikili ilişkiler (“binary associations”),

• içerme ilişkisi (“composition”),

• paketler (“packages”),

• içiçe geçmiş paketler (“nested packages”),

• dışarıdan çağrılmış paketler (“package import”),

• iyi biçimlendirme (“well-formedness”) kısıtlarını belirtmek için Nesne Kısıt Dili (OCL) kullanılmıştır

MOF tabanlı üstmodeller, UML gösteriminin kısıtlı bir alt kümesini kullanarak nesne yönelimli model olarak ifade edilebilir

• PSM4WSS’i ilgilerine (“concerns”) göre paketlere bölerek ve her pakete bir model türü atayarak, web sisteminin farklı bakış açıları (“viewpoints”) ile geliştirilebilmesi sağlanmıştır.

• Üstmodelin tüm yapısı 6 ayrı paket diyagramı ile görünümlere ayrılmıştır.

İlgilerin Ayrımı (“Separation of Concerns – SOC ”)

(12)

3.1. Üstmodelleme ve MOF-tabanlı Üstmodelin Türetilmesi ( devam - paketler)

(13)

3.1. 1. İçerik Paketi (“Content Package”)

(14)

3.1. 2. Gezinim Paketi (“Navigation Package”)

(15)

3.1. 3. Sunum Paketi (“Presentation Package”)

(16)

3.1. 4. Kullan ıcı Paketi (“User Package”)

(17)

3.1. 5. İş Akışı Paketi (“Workflow Package”)

(18)

3.2. UML Genişletme ve UML Profilin Türetilmesi

• sterotipler (“stereotypes”),

• etiket değerler (“tagged values”),

• kısıtlar (“constraints”)

UML Profilleme Mekanizmas ı

Üstmodelden Profile Dönüşüm

(19)

3.2. UML Genişletme ve UML Profilin Türetilmesi (devam)

(20)

4.1. Örnek Senaryo – Temel Performans Göstergeleri –

• Petrokimya endüstrisinde faaliyet gösteren bir kurumun üretim kaybı, kapasite kullanımı, üretim birimlerinin (üniteler) işletme emirlerini yerine getirebilme oranı gibi temel performans göstergelerinin (“key performance indicators-KPI”)

belirlenmesinde planlama ve üretim kesimlerinden gerekli bilginin toplanması ve işlenmesini yöneten bir web sistemi çözümü gerçekleştirimidir.

Amaç

• Planlanan, ideal ve gerçekleşen şarjların takibi yanında, gerçekleşen şarjların planlanandan sapmasının kurum içerisinde gerçekleşen olaylar ile –kök-sebep çözümlemesi (“root cause analysis”) yapılarak sınıflandırılmış– ilişkilendirilmesi sistemin işlevsel ihtiyaçlarıdır.

İhtiyaçlar

Content Model Navigation

Model Presentation

Model User Model Workflow

Model

Go To Giriş

(21)

4.1. Örnek Senaryo – Temel Performans Göstergeleri – (devam – içerik modeli)

(22)

Domain Decomposition

Go To Giriş

(23)

 izmit tup01srv153 tpg prod.rdp

4.1. Örnek Senaryo – Temel Performans Göstergeleri – (devam – canlı uygulama)

(24)

4.2. PSM4WSS’e Dayal ı Yazılım Çatısı

• PSM4WSS’e dayalı yazılım çatısı WSS platformunu hem genişletir hem de platformun uygulama sunucusunda çalışan örneğini kullanır.

• Üretilen uygulamanın temel bileşenlerini WSS çatısı üretir;

• PSM4WSS çatısı ise onu bir web uygulaması olarak nitelendirecek diğer bileşenleri ile tamamlar.

Kısaca

(25)

4.2. PSM4WSS’e Dayal ı Yazılım Çatısı (devam – davranışsal model)

• Olay yakalayıcıları, bir içerik birimde (liste, liste öğesi gibi) önceden tanımlanmış bazı olayları (öğe yaratma, öğe silinmesi gibi) senkron veya asenkron olarak yakalayan ve uygulama özel kullanıcı kod bloklarını çalıştıran olay-bazlı bir programlama modelidir.

Olay Yakalay ıcıları (“Event Receivers”)

• İş akışları, model güdümlü olarak bir iş süreci (“business process”) ile tanımlanan akışın üzerindeki bir takım aktivitelerin sistem kullanıcıları ya da web servisleri tarafından tamamlanmasını koordine edebilen bir yapıdır.

• İş akışları ise ayrıca model güdümlü olarak BPEL’in platforma özgü örnekleri olan SharePoint durum makinesi iş akışı (“Sharepoint State Machine Workflow”) ya da Sharepoint sırasal iş akışı (“Sharepoint Sequential Workflow”) şeklinde gerçekleştirilir.

• PSM4WSS’in iş akış modeli (“WorkflowModel”) ile Sharepoint iş akışlarının

entegrasyonu diğer görünümler ile (NavigationModel, ContentModel, vb.) sağlanır.

Sırasal ya da Durum Makinesi İş Akışları (“Sequetial or State Machine Workflows”)

(26)

• Literatürde WSS’in kendi nesne modeli ve onun XML şemas ı dışında web mühendisli ği kavramlarını ve bakış açılarını içeren platforma özgü bir üstmodel bulunamamıştır. İlgili çalışmalar kapsamında daha çok platform ba ğımsız üstmodel önerilerinin olduğu söylenebilir.

Platforma Özgü Seviye

• WAE – Web Application Extensions

• OO-H – Object-Oriented Hypermedia

• WebML – WebModeling Language

• UWE – UML-based Web Engineering

Platform Ba ğımsız Seviye

(27)

5.1. UWE – UML-based Web Engineering

(28)

5.2. WebML – Web Modeling Language

(29)

• PSM4WSS isimli platforma özgü bir web mühendisli ği üstmodeli önerilmektedir.

• Microsoft SharePoint uygulama çat ısı üzerinde geliştirilen ve Model Güdümlü Mimari’ye dayanan bir yöntem ile önerilen üstmodelin kullanıcı modellerinden web tabanlı kurumsal çözümlerin otomatik olarak üretilmesi sa ğlanmaktadır.

• PSM4WSS çatısı birçok ticari projede başarılı olarak kullanılmıştır.

• Proje Yönetim Sistemi (“PMS -Project Management System-“),

• De ğişim Yönetim Sistemi (“Change Management System”),

• Doküman Yönetim Sistemi (“DMS -Document Management System-“),

• Yaz ışma Yönetim Sistemi (“Correspondence Management System”),

• Finansal Durum Tespiti, (“FDD -Financial Due Diligence-“)

• Temel Performans Göstergeleri (KPI -Key Performance Indicators-)

• Devam eden:

• Üretim Planlama Talimatlar ı Yönetimi Sistemi

• Ünite Duruşları Yönetim Sistemi

• Go To Giriş

Sonuç

(30)

• PSM4WSS ile UWE üstmodeli arasında model dönüşümlerini sağlamaktır.

Böylece web servislerine dayalı yazılım sistemlerinin eksiksiz bir model güdümlü yazılım geliştirme yöntemine uygun olarak önce platform

bağımsız seviyede tasarlanması ve otomatik model dönüşümleri ve kod üretimleri sonrasında WSS çerçevesi üzerinde gerçekleştirimi mümkün olacaktır.

• PSM4WSS ile UWE üstvarlıkları arasındaki eşlemeler şu an için tamamlanmıştır. Eşlemelere dayalı dönüşüm kurallarının yazılması hedeflenen ilk çalışmadır.

• Service Paketi: PSM4WSS ile geliştirilen çözümlerin farkl ı uygulamalar ile etkileşimini sa ğlayan bileşenlerin model güdümlü olarak üretilebilmesini olanaklı kılacak modülün mevcut çatıda gerçekleştirilmesidir. Bunun için literatürdeki servis yönelimli platform ba ğımsız üstmodellerden

mevcut çalışma için uygun olanını PSM4WSS üstmodeline yeni bir ilgi olarak eklenmeli ve mevcut üstmodel ile tümleştirilmelidir. (içerik yönetimi ve REST ilişkisinden bahset)

İleriye Yönelik Çal ışmalar

(31)

Sorular ve Eleştiriler...

ferhat.erata@unitbilisim.com 05395661271