• Sonuç bulunamadı

Beyinnasılgörüntüleniyor? Birbilgisayarsistemidü ş üncelerimizinasılokuyabilir? S İ N İ RB İ L İ MC İ LERZ İ HN İ M İ Z İ OKUYOR

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Beyinnasılgörüntüleniyor? Birbilgisayarsistemidü ş üncelerimizinasılokuyabilir? S İ N İ RB İ L İ MC İ LERZ İ HN İ M İ Z İ OKUYOR"

Copied!
1
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

BiLiMveTEKNiK106Eylül 2008

İnci Ayhan inciayhan@yahoo.fr

Birinin zihninden geçenleri okuyabilmek in-sanların kuşkusuz en büyük bilimkurgusal fan-tazilerinden biridir. Dünyanın ileri gelen sinirbi-limcilerinden oluşan bir grup geliştirdikleri yeni bir yöntemle bu kurguyu gerçek yapma yolunda büyük bir adım attı. Bu yöntem sırasında kişile-rin beyinlekişile-rindeki biyolojik etkinliği analiz eden bilim insanları düşünceleri daha eyleme geçme-den okuyabildiklerini söylüyor.

Max Plank Enstitüsü’den John-Dylan Haynes ile University College London ve Oxford Üniver-sitesi’nden çalışma arkadaşları beyindeki etkin-liği çözünürlüğü yüksek beyin taramalarıyla gö-rüntülüyor. Zihinden belli düşünceler geçirildi-ğinde tetiklenen beyin fetkinliklerini kaydeden bilim insanları bunların bir bilgisayar sistemine girerek ne tür düşünceler sırasında ne tür et-kinlik örüntüleri uyandığına ilişkin geniş bir ve-ritabanı oluşturuyor. Daha sonraysa bu sisteme beyin etkinliğini gözlemledikleri herhangi biri-nin verisini girdiklerinde sistem bu kişibiri-nin ne düşünüyor olabileceğine yönelik bir tahminde bulunuyor. Bu yöntemin en büyük üstünlüğü de zihinsel işleyişleri beyne dışarıdan herhangi bir kimyasal madde verilmeden ya da ameliyat gibi fiziksel bir müdahelede bulunulmadan yalnızca görüntüleme yoluyla çalışıyor olması.

Beyin nasıl görüntüleniyor?

Sinirbilimcilerin kullandığı en yaygın beyin görüntüleme tekniği işlevsel manyetik rezonans (fMRI). Enerji harcayan hücrelerin oksijen kay-bettiğini ve gerekli oksijenin kanla taşındığını biliyoruz. Dolayısıyla beynin herhangi bir bölge-si etkin haldeyken o bölgeye kan akışının da yo-ğun olması bekleniyor. İşte fMRI bu beklentiden yola çıkarak beynin farklı bölgelerindeki kan do-laşım dinamiklerini inceliyor ve hangi bölgede ne kadar kuvvetli bir etkinlik olduğuna ilişkin çı-karımlarda bulunuyor.

Şekilde, kişiye insan yüzü gösterildiğinde be-yindeki fusiform yüz bölgesinin, bina ve içinde bulunduğu sokak resmi gösterildiğindeyse pa-rahipokampal mekan bölgesinin etkinleştiğini ve iki etkinlik grafiğinin farklı bir yapı sergilediği-ni görüyoruz. Bilim insanları yalnızca bu iki be-yin etkinliğini inceleyerek o anda kişinin neye bakıyor olabileceğini tahmin edebiliyor. Zihin okuma yöntemi de yine buna benzer bir man-tıkla işliyor. Düşüncelerimizin neyle ilgili oldu-ğu hangi beyin bölgelerini tetiklediğinin analiz edilmesiyle tahmin edilebiliyor. Bir de bu etkliğin grafiği ötekilerle karşılaştırmalı olarak in-celendiğinde düşüncenin ne içerdiğine ilişkin bir yorumda bulunulabiliyor.

Bilim tarihinde çığır açabilecek böylesi bir buluşun kuşkusuz birçok uygulama alanı var. Bunlardan biri de zihin gücüyle çalışabilecek tak-ma kol ve bacaklar. Eğer bu teknoloji geliştiri-lebilirse, kişinin düşünceleriyle hareket ettirebi-leceği takma uzuvlar yapılabilecek. Bu projenin ilk fikrinin söz ettiğimiz araştırma grubunun ça-lışmalarından doğmadığını, daha önceden Migu-el NicolMigu-elis’in başını çektiği başka bir araştırma grubunun da benzer çalışmalar yürütmüş oldu-ğunu eklemekte yarar var. Ancak Nicolelis ve grubu yalnızca düşünce ve kas hareketleri ara-sındaki bağlantıya odaklanmışken Haynes ve gru-bu beyin görüntüleme teknikleriyle zihin okuma konusunu her türlü algısal uyaran ve bilişsel iş-leyişi içerecek kapsamda çalışıyor. En büyük

amaçlarıysa rüyaların, anıların, kısacası kişinin zihninden geçebilecek her türlü görsel imgenin şifresini beyin görüntülerinden yola çıkarak çö-zebilmek. Ancak bunu yapmadan önce bilimin rüyalar ve bellekle ilgili birçok bilinmeyeni de açığa çıkarması gerekiyor.

Bir bilgisayar sistemi

düşüncelerimizi nasıl

okuyabilir?

FMRI geniş bir beyin yüzeyini bilgisayar or-tamında küçücük karelere ayırarak bu karelerin her birindeki oksijen miktarı değişiminin ayrın-tılı olarak ayrı ayrı dökümünü veriyor. Mavinin tonlarındaki değişim etkinliğin şiddetini göste-riyor. Herhangi bir bölgeye kan akışı yükseldik-çe mavinin tonu da koyulaşıyor. Bilim insanları, bir kişiye şekildeki A ve B gibi farklı desenler gösterildiğinde bu karelerdeki beyinsel etkinli-ğin de farklı şiddetlerde gerçekleştietkinli-ğinden yola çıkıyor. Bunlar gibi yüzlerce uyaran-yanıt kom-binasyonunu akıllı bir sisteme girerek geniş bir bilgi havuzu oluşturuyorlar. Bu aşamadan son-ray da sistem, girilen farklı yapılardaki beyinsel etkinliklerin ne tür bir düşünce ya da uyaranla ilişkili olabileceğini tahmin ediyor.

Ne var ki buluşun kullanım alanlarından bir başkası ilki kadar masum değil. Öyle ki bilim dünyasında etik tartışmaları da beraberinde ge-tiriyor: Suç işleyebileceğine inanılan kişilerin zih-nini okuyarak daha suçu işlemeden onları ya-kalamak. Bu kurgu bize çok da yabancı değil aslında. Birkaç yıl önce sinemalarda gösterime girmiş, Philip K. Dick’in kısa bir öyküsünden uyarlanan Azınlık Raporu adlı filmde de aynı ko-nu işleniyordu: Olası suçlular, gelişmiş bir beyin görüntüleme tekniği sayesinde zihinleri okuna-rak daha yasaları çiğnemeden yakalanıyordu. Teknoloji böyle bir amaç için kullanılmalı mı, kullanılsa bile güvenilirliği yüksek olur mu, işte bu konularda soru işaretleri halen büyük. An-cak çalışmayı yürüten bilim insanları böylesi bir teknikle kişinin zihnini okumadan önce mutlaka izninin alınması gerektiğini vurguluyorlar. Kaynaklar:

Haynes, J. D., Rees, G. (2006). Decoding mental states from brain ac-tivity in humans. Nature Reviews Neuroscience, 7, 523-534. HYPERLINK "http://www.guardian.co.uk/science/2007/feb/09/neurosci-ence.ethicsofscience" http://www.guardian.co.uk/scien-ce/2007/feb/09/neuroscience.ethicsofscience HYPERLINK http://news.nationalgeographic.com/news/2008/03/080305-brain-scan.html" http://news.nationalgeographic.com/news/2008/03/080305-brain-scan.html

SİNİRBİLİMCİLER ZİHNİMİZİOKUYOR

Referanslar

Benzer Belgeler

Bu birim, kronik hastalıklardan biri olan diyabetik ayak hastalarının interaktif bilgi teknolojileriyle hasta takiplerinin periyodik olarak izlenmesi, bakım ve

Yine oyun, çocukların sosyal uyum, zeka ve becerisini geliştiren, belirli bir yer ve zaman içerisinde, kendine özgü kurallarla yapılan, sadece1. eğlenme yolu ile

Roma tiyatroları Yunan tiyatroları gibi sahne (scene), yarım daire şeklinde basamaklı oturma yerleri (cavea) ve yarım daire meydan (orkestra) Roma tiyatrolarında bu üç bölüm

Okul birincileri, genel kontenjan (öncelikle) ve okul birincisi kontenjanı göz önünde tutularak merkezî yerleştirme ile yerleştirme puanlarının yeterli olduğu en üst

Yusuf’un kursu vardı ve Nil eve yalnız gitti eve vardığında çok şaşırdı çünkü pati onu görür görmez yanına geldi ama şaşırdığı şey bu değildi,

CITEXAM genel olarak sersemlik haline neden o|maz' Fakat yine de bu ilacı a|maya başladığınızda baş dönmesi veya uyku hali hissederseniz, bu etkiler geçinceye

• Bazı çalışmalarda enürezis şikayeti olan çocuklarda bu mekanizmanın uygun şekilde işlev görmediği, bu çocuklarda idrar kaçırma nedeninin artmış idrar

Özetle bu e-kitapta, modelleme, sorgulamaya dayalı eğitim, 5E öğrenme modeli ile hazırlanan ders planları ve bilgi işlemsel düşünmenin ana