İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI ANAYASAL-YASAL DAYANAKLAR

(1)

AY, md. 2: “Türkiye Cumhuriyeti…hukuk Devletidir ”

AY, md. 138/son: “Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.”

 Buradaki “uyma zorunluluğu” ifadesi, bir yandan kararların uygulanma zorunluluğunu, bir yandan da yargı kararlarının eksiksiz ve tam olarak uygulanmasını kasteder.

“Değiştiremez ” ifadesi kararların bağlayıcılığına ve yerine getirilirken idarenin herhangi bir takdir yetkisi olmadığına işaret ederken, “ geciktirilemez ” ifadesi, mahkeme kararlarının belli bir süre içinde uygulanması gerekliliğini belirtmektedir.

İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI

ANAYASAL-YASAL DAYANAKLAR

(2)

İYUK, md. 28/ 1. “Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarının icaplarına göre idare, gecikmeksizin işlem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. Bu süre hiçbir şekilde kararın idareye tebliğinden başlayarak otuz günü geçemez …ancak disiplin hükümleri saklıdır.

3. Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemeleri kararlarına göre işlem tesis edilmeyen veya eylemde bulunulmayan hallerde idare aleyhine Danıştay ve ilgili idari mahkemede maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.

4. Mahkeme kararlarının süresi içinde kamu görevlilerince yerine getirilmemesi hâlinde tazminat davası ancak ilgili idare aleyhine açılabilir.”

İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI

ANAYASAL-YASAL DAYANAKLAR

(3)

 İYUK, md. 28’de ifade edilen «Esasa ilişkin kararlar», idari yargı yerlerinin baktıkları maddi uyuşmazlıklara ilişkin uyuşmazlığı sona erdiren, dava konusu işlemin hukuka aykırılığı iddiasını sonuçlandıran nihai kararlardır. Kesinleşmiş olması gerekli değildir.

 İdarenin «gecikmeksizin işlem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecbur olması»

ifadesi, kararların uygulanması yönünden bağlı yetki içinde olduğunu göstermektedir.

AY, md. 125/4’e göre “Yargı yetkisi, idarî eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olup, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamaz.

Yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde veya takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı verilemez .” Anayasada sözü geçen takdir yetkisi, idarenin mahkeme kararlarına uyup uymamayı seçmesi bakımından geçerli değildir, İYUK, md. 28 de idareye bu yönde bir seçim şansı sunmaz. Yani idarenin önünde, mahkeme kararının gereğini yapmak veya tazminat ödediği takdirde kararın gereğini yerine getirmeyebilmek gibi bir seçeneği yoktur. Her durumda yargı kararını uygulamak zorundadır, uygulamadığı takdirde tazminata mahkûm edilmesi, uygulama zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.

İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI

ANAYASAL-YASAL DAYANAKLAR

(4)

 Yargı kararları uygulanmaması AY, md. 125/1’deki “idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır .” ifadesi anlamını yitirmesine neden olur. Diğer taraftan, AY, md. 36 ile tanınmış olan Adil yargılanma hakkı bakımından mahkemeye erişim hakkının ihlali anlamına gelir.

 İdarenin yargı kararlarına uymaması içtihatta “ağır kusur” olarak nitelendirilir. Benzer şekilde kanun yollarına başvurulduğu gerekçe gösterilerek kararın uygulanmasının ertelenmesi de ağır kusur olarak kabul edilir. Yine, yürütmeyi durdurma kararı verilen bir davada idarenin, “esasa ilişkin kararın verilmesinin beklendiği” gerekçesiyle yürütmeyi durdurma kararını uygulamaktan kaçınması da ağır kusur kabul edilmektedir.

İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI

ANAYASAL-YASAL DAYANAKLAR

(5)

HUKUKİ İMKÂNSIZLIK

 Emeklilik- İstifa : Kamu görevlilerinin görevine son verme, görevden uzaklaştırma, başka bir yere naklen atama gibi işlemler hakkında yargılama devam ederken ya da iptal kararı verildiği sırada yasal emeklilik yaşını doldurmuş olması, yargı kararını uygulamak bakımından imkânsızlık oluşturabilir.

 Kamu Görevlisinin İptal Davası Sırasında veya Öncesinde Kendi İsteğiyle Tesis Edilen İşlemlerin Varlığı: Kendi isteğiyle emekli olduysa veya istifa etmişse vs.

bu durum davanın görülmesine etki etmez, menfaat bağı ortadan kalkmaz ancak kararın sonuçlarını uygulanamaz hale getirir.

 Belli Bir Süre İçin Yapılan Atamalar: Belli bir sürenin dolması ile görevin sona erdiği görevlendirmeler açısında geçerlidir.

İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI

KARARLARIN UYGULANMASINDA İMKANSIZLIK HALLERİ

(6)

 Özelleştirme: Bir kamu görevlisi hakkında görevden alma gibi bir işlem tesis eden kamu kurumunun bu işleminin iptali dolayısıyla açılan dava görülmekte iken, ilgili kurum özelleştirilirse, idarenin yargı kararlarını uygulamak bakımından yükümlülüğünün özelleştirmenin gerçekleştiği tarihe kadar sürdüğü kabul edilmektedir.

 Görevi Sürdürebilmek İçin Aranan Niteliklerin Kaybı: Kamu görevlilerinin statüsüne etki eden idari işlemlere karşı açtığı davalarda, dava devam ederken görevlerine devam edebilmek için aranan nitelikleri kaybetmiş olmaları, yargı kararının uygulanmasını imkânsız hale getirebilir.

İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI

(7)

FİİLİ İMKÂNSIZLIK

Yargı kararının uygulanmasının işlem ya da eylemin konusunun ortadan kalkması ya da geçen zamanda gerçekleşmiş ve bitmiş durumlar nedeniyle fiilen imkansız hale gelmesi.

 Gerçekleşmiş olan yıkım kararları, Yetişmiş ağaçların kesilmesi, davacının ölümü, televizyon kanallarının yayınlarının durdurulması vs.

İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI

(8)

1. HİÇ UYGULAMAMA

Yargı kararı sonucunda idare, gecikmeksizin işlem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. İdarenin bir eylemde bulunması ve işlem yapması hem yapma hem de yapmamayı gerektirebilir. Eğer hukuka aykırılık idarenin “yapma”sından kaynaklanıyorsa, idare artık “yapmayacaktır ”. Eğer “yapmadığı”

için hukuka aykırıysa, idare “yapmak” zorundadır. Eğer hiçbir yönde hareket etmiyorsa, yargı kararlarına hiç uymama söz konusu olur.

İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI

İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMAMASININ ORTAYA ÇIKTIĞI HALLER

(9)

2. GEREĞİ GİBİ UYGULAMAMA

 Geç Uygulama: İYUK 28.maddede idareye tanımış olan 30 gün içinde yargı kararlarının uygulanmaması geç uygulama anlamında gelir ve idarenin sorumluluğunu doğurur. İYUK, md. 28’in idareye tanıdığı 30 günlük süre, idareye süreyi sonuna kadar kullanıp son gün kararı uygulamak açısından bir imkân tanımamaktadır. Çünkü kararların gereğinin gecikmeksizin yerine getirilmesi kuralı mümkün olan en kısa süreyi ifade eder.

İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI

(10)

 Eksik Uygulama: Bu durumda yargı kararı yerine getirilmiştir ama kararın gereği tam olarak yapılan işlemle yansıtılmamıştır. Örneğin göreve iade işlemiyle beraber, parasal hakların da iade edilmesi gerekir. İdare bu konuda harekete geçmemişse eksik uygulama söz konusu olur.

İDARİ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI

(11)

 Biçimsel Uygulama: Görünürde yargı kararı uygulanmakla birlikte aslında yargı kararının gerekleri yerine getirilmemektedir. Yargı kararına uygun işlem tesis edilir ancak kısa süre sonra başka bir işlemle yargı kararı gereği ortadan kaldırılır. Yani aslında hiç uygulanmama sonucu ortaya çıksa da başlangıçta bir süreliğine uygulanıyormuş gibi görünmektedir.

Amacı yargı kararını etkisiz bırakmaktır.