HUKUK BAŞLANGICI 11
Yorumlayıcı hukuk kuralları
-Taraf iradeleriyle açıkça belirtilebilecekken belirtilmemiş, birkaç anlama gelebilecek beyanların hangi anlama geldiğini saptamamıza imkan
veren kurallardır.
-Tamamlayıcı hukuk kuralları ile birbirine benzeyen yönleri, zorunlu olmamalarıdır. Ancak tamamlayıcı kurallarda belirli bir hususun
taraflarca hiç kararlaştırılmaması söz konusu iken, yorumlayıcı hukuk kurallarında taraflarca kararlaştırılmış ancak anlamı belirsiz olan
hususlar bulunmaktadır.
Yorumlayıcı hukuk kuralları
ÖRNEK 1: Borçlar Kanununda aya ilişkin sürelerin nasıl anlaşılması gerektiğini belirten düzenleme:
MADDE 91- Borcun ifası için bir ayın başlangıcı veya sonu belirlenmişse, bundan ayın birinci ve sonuncu günü; ayın ortası belirlenmişse, bundan da ayın onbeşinci günü anlaşılır.
Borcun ifası için gün belirtilmeksizin sadece ay belirlenmişse, bundan o ayın son günü anlaşılır.
ÖRNEK 2: Tatil gününe denk gelen vadenin nasıl anlaşılması gerektiğine ilişkin Borçlar Kanunu düzenlemesi:
MADDE 93- İfa zamanı veya sürenin son günü, kanunlarda tatil olarak kabul edilen bir güne rastlarsa, kendiliğinden bu günü izleyen ve tatil olmayan ilk güne geçer.
Aksine anlaşma geçerlidir.
Yorumlayıcı hukuk kuralları (hatırlatma notu)
• Örneklerde belirtildiği üzere taraflar başka bir şekilde düzenleme
yapma yoluna gidebilirler. Örneğin sözleşmede geçen ayın başı terimi ile ayın 10’unun kastedildiğinde anlaşabilirler.
• Burada belirli bir husus kararlaştırılmış ancak bundan ne anlaşılacağı tespit edilmemiştir.
İlga edici hukuk kuralları
• Yürürlükteki bir kanunun yürürlükten kaldırıldığını gösteren hukuk kuralıdır.
• Emredici bir nitelik taşır.(Bir kanunun yürürlüğe giriş tarihini gösteren kuralın emrediciliği gibi onun yürürlükten kaldırılmasına sebep olan kuralın da emrediciliği bulunur.)
• Hak Kavramı :Hak kavramına ilişkin hukuk dünyasındaki tartışmalara değinmeden önce dikkat çekilmesi gereken husus pozitif hukukun düzenleme alanına giren hukuki haklar ile pozitif hukuk tarafından düzenlenmemiş olsa bile var olan ve gerçekleştirilmesi gereken etik haklar arasında bir ayrım yapma gereğidir. Örneğin insan hakları bu ikinci hak grubuna girer. Bugün insan hakları hukuku alanı içerisinde dile getirilen hakların pek çoğu böylesi etik hakların hukuki hak
şeklinde ifade edilmesinin ürünüdürler.
• Hak kavramını (hukuki hakları) açıklayan çok çeşitli teoriler mevcuttur.
Örneğin irade teorisine göre hak, hukuk düzeni tarafından tanınan iradi bir yetki olarak kabul edilir. Menfaat teorisi ise ihlal edilen ya da korunması gerektiği düşünülen bir menfaatin varlığından hareketle hakkı tanımlar. Karma teori, hakkı, “insana irade kudreti tanınması yoluyla korunan çıkar” olarak tanımlar.
• Eşitlik Kavramı: Şekli (hukuki) eşitlik kanunların genel ve soyut nitelikte oluşuyla, herkese eşit olarak uygulanmasıyla ilgili olarak
anlaşılmaktadır. Maddi (hukuki) eşitlik ise “aynı durumda bulunanlar için haklarda ve ödevlerde, yararlarda ve yükümlülüklerde, yetkilerde ve sorumluluklarda, fırsatlarda ve hizmetlerde eşit davranma
zorunluluğunu” içeren ve şeklin ötesinde içeriğin de hesaba katılmasını gerektiren eşitlik türüdür.
