Bebeğin doğumunu izleyen ilk 6 hafta)

(1)

DOĞUM SONU DÖNEM POSTPARTUM

POSTNATAL PUERPERİUM

LOĞUSA

(

Bebeğin doğumunu izleyen ilk 6 hafta)

(2)

DOĞUM SONRASI DÖNEM;

Annede meydana gelen gerileyici (retrogresive) ve ilerleyici (progresive) değişikliklerle

karakterize bir dönemdir.

Bu süreçte anneler, çeşitli fiziksel ve psiko- sosyal değişiklikler yaşamaktadırlar.

(3)

İNVOLÜSYON:

Üreme organlarının doğumu izleyen 6 hafta içinde normal ölçülerine ve fonksiyonlarına

dönme sürecidir

(4)

UTERUS İNVOLÜSYONUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

• Uterus kas liflerinin kontraksiyonu

• Uterus duvarında fibro elestik dokuların otolizi

• Atrofi

(5)

UTERUS KAS LİFLERİNİN KONTRAKSİYONU

• Uterus kontraksiyonları kan damarlarını sıkılaştırarak kanamayı kontrol eder.

• Uterus kontraksiyonları yeterli olursa,uterus atonisi,dolayısıyla kanama tehlikesi azalır.

(6)

Uterus duvarında fibro elastik dokuların otolizi

• Dokular kendi kendini yeniler.

(7)

ATROFİ

• Yüksek düzeyde östrojen varlığında prolifere olan dokuların,plasentanın ayrılması ile düşen östrojen seviyesine cevap olarak gerilemesidir.

• Plasentanın ayrıldığı yerin iyileşmesi 8hafta sürer.

(8)

Uterus involüsyonu,fundusun umblikusuna göre işaretlenmiş bazı noktalarına göre tayin edilir

• Doğumdan hemen sonra, simphisis pubis ile umblikus arasında orta hatta palpe edilebilir.

• Plasenta ayrıldıktan sonra umblikus hizasına yükselir

• 24 saat sonra fundus yaklaşık 1 cm lik bir inme gösterir ve hergün birer cm lik bir inme gözlenir.

• 10-12. günlerde artık karın duvarından palpe

(9)

DOĞUM SONRASI AĞRILARI

• “Doğum sonrası ağrıları”= aralıklarla devam eden kontraksiyonlar

• Bu rahatsızlık multiparlarda daha akuttur, (Kaslardaki tekrarlayan kasılmalar kas tonusunun kaybolmasına ve bu da birbiri ardına gelen kontraksiyon ve gevşemelere neden olmaktadır)

• Primiparlarda ise uterus kontrakte kalmaya eğilimlidir.

(Fakat bununla birlikte eğer ikiz gebelik, iri bebek,

(10)

DOĞUM SONRASI AĞRILARI

• Ağrıların Şiddeti

Doğum sonrası ağrıları özellikle emzirme sırasında şiddetlidir.

Emzirme sırasında süt inme refleksini

sağlayan oksitosin aynı zamanda uterusta kuvvetli kontraksiyonları uyarmaktadır.

(11)

ENDOMETRİUM REJENERASYONU

• Katabolik sürecin ürünleri nitrojen olarak idrarla atılmaktadır

• Endometrial tabakanın dış parçası plasenta ile atılmaktadır.

• 2-3 gün içerisinde geride kalan decidua iki

tabakaya ayrılmaktadır. İlk tabaka loşia olarak

(12)

ENDOMETRİUM REJENERASYONU

• Plasentanın ayrıldığı alan dışında kalan

endometriumun rejenerasyonu 2-3 haftada tamamlanırken; plasentanın ayrıldığı alanın iyileşmesi için yaklaşık 6-7 hafta geçmesi gereklidir.

(13)

LOŞİA VE ÖZELLİKLERİ

• LOŞİA:Doğumdan sonra tüm püerperyum boyunca süren vajinal akıntıya denir.

– LOŞİA RUBRA:1-4gün sürer.Koyu kırmızı renktedir.Kan içeriği fazladır.

– LOŞİA SEROZA:4-10gün sürer.Pembe ve seröz renktedir.

– LOŞİA ALBA:10-14 günden sonra 6. Haftaya kadar sürer.Sarı renktedir. Miktar olarak azalır.

(14)

LOŞİA

• Loşianın renk ve miktarındaki değişiklikler

involüsyon süreci konusunda bilgi vermektedir:

(15)

Total loşia miktarı 150-400cc’dir.Multiparlarda primiparlara göre daha fazladır.

Loşia ilk 8 saatten sonra normal mentruasyon akıntısı gibidir.

(16)

LOŞİA VE ÖZELLİKLERİ

• Çok az

5 cm den az (10 ml)

• Az

10 cm den az (10-25 ml)

• Orta

15 cm den az (25-50 ml)

• Fazla

15 cm den fazla (50-80 ml)

(17)

LOŞİANIN NORMAL OLUP OLMADIĞINI DEĞERLENDİRMEDE DİKKAT

EDİLECEK KRİTERLER

• Miktarı çok fazla ve parlar kırmızı renkte olmamalıdır.

• Pis kokulu olmamalıdır.

• İçinde büyük doku parçaları olmamalıdır.

• İlk üç hafta boyunca sürmesi ve bu süreden önce kesilmemesi gerekir.

• Karekteri rubradan serozaya,serozadan

(18)

LOHUSALIK BAKIMI

• Püerperal bakım;

• Anne ve bebeği sağlıklı bir şekilde taburcu etmek,

• Bu iyilik halinin bütün püerperyum

döneminde devam etmesini sağlamak, amacını güder.

(19)

BU AMACA ULAŞMAK İÇİN;

• Gebelik ve doğumun fiziksel ve emasyonel yorgunluğunu atabilmesi için annenin yeterli şekilde dinlenmesini sağlamak.

• Hızlı fizyolojik değişikliklerin olduğu bu dönemde vital bulguları sıkı takip etmek.

• Püerperal kanama,atoni ve enfeksiyon gibi komplikasyonlara karşı dikkatli olmak.

• Zedelenmiş dokuların iyileşmesini baskılayan

(20)

SERVİKS

• İnvolüsyonu altı hafta sürer.

• Gebelik öncesi servikal os yuvarlak,gebelik sonrası düz çizgi halindedir.

• Hiçbir zaman gebelik öncesi haline gelmez.

(21)

VULVA VE VAGİNA

• Üç hafta sonra gebelik öncesi halini alır.

• Vajinal orifis doğumdan sonra hafif açık kalır.

• Postpartum period süresince vajinal mukoza atrofiktir ve overler tarafından estojen

üretimi başladıktan sonra vajinal duvarlar gebelik öncesi kalınlığına ulaşmaktadır.

(22)

VULVA VE VAGİNA

• Laktasyon süresince over fonksiyonu ve

dolayısıyla estrojen üretimi yeterli olmadığı için emziren annelerin 4-6 aya kadar vajinal kuruluk ve cinsel ilişki sırasında rahatsızlık yaşama olasılığı vardır

(23)

PERİNE

• Doğumdan hemen sonra gevşektir.

• Beşinci günden sonra tonüsüne kavuşur.

• Çok doğum yapanlarda perine ve abdominal kaslarda relaksasyon meydana gelebilir.

• Epizyotomiye bağlı insizyon annede rahatsızlığa

(24)

GÖĞÜSLER

• Laktasyonun sonuna kadar tam olgunluğuna ulaşır.

• Prolaktin hormonunun etkisiyle süt salınır.

(25)

OVULASYONUN BAŞLAMASI ve MENSTRUASYON

• Emzirmeyen pek çok annenin menstruasyonu

doğum sonrası genellikle 7-9 hafta içinde başlar.

Bu kadınların yaklaşık olarak yarısının ilk siklusu ovulasyonla birlikte olmaktadır.

• Emzirme, ovulasyon ve menstruasyonu ertelemektedir. Ertelemenin süresi,

LAKTASYONUN SÜRESİ ve EMZİRME

(26)

OVULASYONUN BAŞLAMASI ve MENSTRUASYON

• Emzirme, etkili bir kontraseptif yöntem değildir.

• Menstrual siklus başlamadan önce de ovulasyon olabilmektedir.

(27)

DİĞER ORGAN VE SİSTEMLERDEKİ

DEĞİŞİKLİKLER

(28)

ÜRİNER SİSTEM

• Mesane kapasitesinde artma ve kas tonüsünde azalma bulunmaktadır.

• Doğum sırasında üretra, mesane ve üriner açıklığın etrafındaki dokunun fetal başın baskısına maruz

kalması sonucunda ödem gelişebilmektedir

(29)

ÜRİNER SİSTEM

• Mesanede duyarlılığın azalması+idrar yapma gereksinimi hissetmeme=mesanenin yetersiz boşalması

• Bu durum MESANE DİSTANSİYONU için risk oluşturmaktadır.

(30)

ÜRİNER SİSTEM

• Mesanede üriner retansiyon ve distansiyon ise 2 komplikasyona neden olabilmektedir:

– Üriner Yol Enfeksiyonları – Postpartum Kanama

(31)

ÜRİNER SİSTEM

• İlk 24 saatte, sfinkterlerdeki spazm,ödem ve perinedeki laserasyonlar nedeniyle idrar yapmak zordur.

• Proteinüri,uterus duvarındaki proteinlerin otolizi sonucu görülür.Üçüncü günden sonra olmaz.

• Glikozüri,meme glandlarından dolaşıma laktoz absorbe olmasıyla görülür.ilk günde olur.

• İdrar volümünde artış,2-5.günlerde görülür.

(32)

GASTRO İNTESTİNAL SİSTEM

• Doğumdan hemen sonra anne, doğumda harcadığı enerji nedeniyle genellikle açtır.

• Aynı şekilde, doğum eyleminde sıvı kısıtlaması nedeniyle de susamıştır.

• Barsak fonksiyonları 3-4 günde normale döner

• Konstipasyon doğum sonrası dönemde görülen yaygın bir problemdir. Nedenleri;

– Gebelikte progesteronun etkisiyle barsak tonüsünün azalması, – Doğum eyleminde sıvı ve besin kısıtlaması,

– Etkili barsak boşaltımını engelleyen ve rahatsızlığa neden olan perineal travma-epizyotomi-hemoroidlerin varlığı

(33)

KARDİYO VASKÜLER SİSTEM

• Erken püerperal dönemde total kan volümünde artma vardır.(ilk 48 st.)Diürezden sonra normale döner.

• Hb.beşinci haftadan sonra normale döner.

(34)

KARDİYO VASKÜLER SİSTEM Kardiyak out-put:

Kan kaybına rağmen, doğumdan hemen sonra kardiyak out put’ta geçici bir artış olmaktadır. Bu artışın

nedenleri şunlardır:

I. Kalbe dönen kan miktarındaki artış (utero-plasental bölgedeki kanın dolaşıma dönmesi nedeniyle)

II.Fazla miktardaki ekstrasellüler sıvının damarlara geçişi

(35)

KARDİYO VASKÜLER SİSTEM

• Kardiyak out-put kademeli olarak azalmakta ve 12 hafta sonra normal düzeye dönmektedir

(36)

PSİKOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER

• Hormonal durumdaki değişiklikler,normalde kolayca baş edebileceği olaylara karşı anneyi duyarlı kılar.

(37)

Doğumdan sonra

ateş,nabız,tansiyon,fundus,kanama ve mesane kontrolü riskli bir durum yoksa

şu şekilde yapılır

• İlk 1 saatte;15 dakikada bir,

• Sonraki 1 saate;30 ‘’ bir,

• İki saatten sonra;4 saat süre ile,1saatte bir,

• Sonraki 24 saatte;4 saatte bir yapılır.Daha sonra günde 2 defa izlemek yeterlidir.

(38)

ATEŞ

• Doğumdan sonra ateş yüksek

olabilir.Yalnız 38 C’yi geçmemelidir.Bunun üzerindeki ateş doktora bildirilmelidir.

• Huzursuzluk ,lokal ağrı,titreme gibi enfeksiyon belirtileri gözlenir.

• Günde en az iki kez ateş takibi yapılmalıdır.

(39)

NABIZ

• İlk günlerde 60-70dk.’dir.10. Günlerde normale döner.

• Taşikardi;kanama,kalp rahatsızlığı ve enfeksiyon belirtisi olabilir.

(40)

KAN BASINCI

• Annenin vajinal kanaması yada pre-

eklemsisi varsa sık ölçülür.Normalde iki saatte bir ölçülür.

(41)

DOĞUM SONRASI AĞRILARINDA HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI

• Ağrıların verdiği rahatsızlığın azaltılmasında genellikle analjezikler kullanılmaktadır.

• Eğer emziren bir anne ise, emzirmeden en az yarım saat önce ilacın alınması en üst düzeyde rahatlama sağlamaktadır.

• Pek çok emziren anne, ilacın sütten bebeğe geçeceği endişesi ile ilaç alma konusunda isteksizdirler. Ağrı kesiciler, bebeğe zarar vermeksizin ağrının kısa

(42)

DOĞUM SONRASI AĞRILARINDA HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI

• Ağrının hafifletilmesi, rahatlık ve gevşeme

sağlayarak süt inme refleksini kolaylaştırmaktadır.

• Ayrıca, ağrıların 48 saat sonra hızla azalacağı konusunda anne bilgilendirilmelidir.

(43)

PERİNE BAKIMI

• Enfeksiyonları önlemek amacıyla yapılır.

– Çünkü;loşia ve perinedeki zedelenmeler,bakterilerin üremesi için uygun bir ortam oluştururlar.

• Perine bakımı verirken ayrıca;

– Bölgede ödem,hematom,hemoroid ve yara olup olmadığını gözlemlememize yardımcı olur.

(44)

Perineyi rahatlatmak için;

• Perinede ödem yada hematom varsa buz torbası konulabilir.(15dk.)

• Sıcak oturma banyosu yada ışık rahatlatmak amacı ile kullanılır.(günde 3 kez,15dk. Işık 25 wolt ve 50cm uzaklıktan verilmelidir.)

(45)

MESANE KONTROLÜ

• Anneler doğum sonu ilk 6-8st.’te idrar yapar. İdrar yapmakta güçlük çekilebilir. Bunun nedeni;

– Eylemin ikinci evresinde fetüs başının üretraya taptığı basınç,

– Eylem ve doğum travması sonucu mesanede oluşan tonüs kaybı,

– Perinedeki yırtıklar,sıyrıklar,epizyo gibi

problemlerin,üretra sfinkterinde reflesk bir spazm meydana getirmesidir.

(46)

• Doğumdan 4 st.sonra anneye sürgü verilerek mesanesinin

boşaltılması için teşvik edilmelidir.Belli aralıklarla mesanenin dolu olup olmadığı kontrol edilmelidir.

• Dolu bir mesane;simfisis pubis üzerinden gergin ve bir çıkıntı halinde hissedilir.

• Dolu bir mesane (glob) acil müdahale gerektirir.

(47)

SPONTAN İDRAR YAPMAYAN ANNEDE YAPILMASI GEREKENLER

• Su sesi dinletilir.Duş veya musluk açılır.

• Elleri sıcak suya sokulur.

• Vulvanın üzerine ılık su dökülebilir.

• Sıcak içecekler verilebilir.

• Yürütülebilir.Yürüyemiyorsa yatak içinde oturtulabilir.

• İlk 12 saat içinde idrar hissi olmassa,ilk24 st’te 2-

(48)

BARSAK KONTROLÜ

• Kabızlık olabilir.Bazı hastanelerde rutin laksatif verilebilir.

• Erken mobilizasyon,posalı diyet,hareket ve bol sıvı alması önerilir.

(49)

BESLENME

• Diyet; protein,demir,kalsiyum,vitamin ve posadan zengin olmalıdır.Günlük;1000cc süt olmak üzere,3000cc sıvı

almalıdır.Diyeti 2700 kalöri olacak şekilde düzenlenmelidir.

• Oturamayan,kalkamayan annelerin yemesine yardıncı olunmalıdır.

• Taburcu olurken et,süt,sebze ve sıvı alması önerilir.ilk 4 hafta demir preparatların verilmişse nasıl alacağı(yemeklerden

1st.önce yada sonra alması) acıklanmalıdır.

(50)

UYKU VE DİNLENME

• Uyku ve dinlenmeye ihtiyacı vardır.Gece saatlerinde mümkün olduğunca rahatsız edilmez.

• Gündüz ziyaret saatinden sonra 2 st.dinlenmesi sağlanır.

(51)

FUNDUS KONTROLÜ

• Uterus ilk 1 st.’te 15 dk.’da bir,sonra 4 st’te bir kontrol edilir.

• Uterus kontrolü;bir elle fundus yakalanır,diğer elle simfisis pubis üzerinden bastırılarak uterus

desteklenir.

• Uterus yumuşak ele gelirse dairevi hareketlerle hafifçe masaj yapılır.

• Sert masaj yapılmaz.Çünkü;aşırı ve sert masajda uterus iyice kasılır ve yorulur.Buda atoniye neden olur.

(52)

ANNENİN EĞİTİMİ

• Annenin kendi yada bebeği hakkında ihtiyacı olan eğitimi alması sağlanır.

• Bireysel yada toplu eğitim yapılır.

(53)

EĞİTİM VERMEDEN ÖNCE GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKENLER

• İhtiyaç duyulan konular belirlenir

• Annelerin konu ile ilgili ön bilgileri test edilmelidir.

• Eğitime başlamadan önce fizik ve emasyonel rahatlığı değerlendirilmelidir.

• Eğitim için uygun ortam hazırlanmalıdır.

• Eğitime annelerinde katılımı sağlanmalı ve sonucu değerlendirilmelidir.

(54)

DOĞUM SONU AYAĞA KALDIRMA VE EGZERSİZLER

• Normal doğumdan sonra hayati bulguları stabil olduktan sonra,sezeryanda 8 saat sonra ayağa kaldırılabilir.

• Erken ayağa kaldırma;venöz trombozu önleme ,supinvolüsyonu önleme ve konstipasyonu önleme acısından önemlidir.

• Egzersizler ise;abdominal kasların gerginleşmesi,pelvik taban kaslarının güçlenmesini sağlayarak stres inkontinansının

önlenmesi ve kan dolaşımının düzenlenmesi için önemlidir.

• Doğum sonu egz.1.günden başlayarak önce hafif sonra zor

(55)

Örnek Soru

• Postpartum kanamaların önlenmesinde hemşirelerin sorumlulukları nelerdir ?