Üstün Yetenekli Çocuklar için Eğitim Modelleri

(1)

Üstün Yetenekli Çocuklar için

Eğitim Modelleri

Üstün Yetenekli Çocuklar için

Eğitim Modelleri

Prof. Dr. Figen GÜRSOY

(2)

▰ Tek tip eğitim bütün çocuklara uymamaktadır.

Çocukların öğrenme süreçleri ve yetenek alanlarının belirlenerek çocukların özelliklerine göre eğitim programının farklılaşması gerekebilmektedir

2

(3)

▰ Üstün yetenekli çocukları yetenekli olduğu alanlarda değil tüm gelişim alanları ve çevresi ile ele alınması gerekmektedir

3

(4)

▰ Bütün çocuklar için eşit eğitim imkanlarından yararlanması ve çocukların sınıflarda etkili bir şekilde eğitim almalarını sağlamak için gerekli düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.

▰ Üstün yetenekli bazı ortaokul öğrencileri lise ya da üniversite düzeyinde bazı dersler alabilmeleri gibi çocuğun ihtiyaçları göz önünde bulundurularak uygulamalar yapılmalıdır

4

(5)

Erken Eğitim Programı

(6)

Erken Eğitim Programı Erken Eğitim Programı

▰ Erken çocukluk döneminde çocukların

yetenek ve ilgi alanlarının belirlenmesi, onlar için hazırlanacak eğitim programlarının

oluşturulmasında oldukça önemlidir.

6

(7)

▰ Üstün yetenekli çocukların erken

dönemlerde tanılanması; uygun eğitim programlarının hazırlanması, ev

ortamının düzenlenmesi ve ebeveynlerin hazırlığı açısından önemlidir.

7

(8)

▰ Erken çocukluk döneminde çocuğun

ihtiyaçlarının belirlenerek ona uyaranlarla donatılmış bir çevrenin sunulması oldukça önemlidir. Bunun sağlanabilmesi için de ebeveynlerin bilinçlendirilmesi ilk aşamayı oluşturmaktadır.

8

(9)

▰ Üstün yetenekli çocukların ihtiyaçları bireysel özellikler göstermektedir.

▰ Her çocuğun üstün olduğu yetenek alanı birbirinden farklıdır.

▰ Okul öncesi eğitimde programı çocuğa göre uyarlamanın yanı sıra çocuğun ilgisine göre okul dışı destekler sağlanabilmektedir

9

(10)

İlköğretim ve Sonrası için

Eğitim

Programları

İlköğretim ve Sonrası için

Eğitim

Programları

(11)

““ ^{▰ Normal} ^okul müfredatının üstün yetenekli çocukların ihtiyaçlarını karşılamaya yetmediği ve programların üstün yetenekli çocukların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir

11

(12)

““Üstün Yetenekli Çocukların Eğitimlerinde Kullanılan Yöntemler:

▰ 1.Gruplama

▰ 2.Hızlandırma

▰ 3.Zenginleştirme

12

(13)

1. Gruplama 1. Gruplama

(14)

1. Gruplama 1. Gruplama

▰ Çocukların başarı düzeylerine göre farklı okullarda veya sınıflarda eğitim görmesidir.

▰ Çocuklara az kısıtlayıcı çevre imkanı sunmaktadır.

▰ Gruplamanın türü ve gruplarda verilen eğitim programlarının içeriğine bağlı olarak etkililiği değişmektedir

14

(15)

Gruplama Türleri Gruplama Türleri

(16)

16

Gruplama Türü Tam Zamanlı Yarı Zamanlı

Homojen Tam özel sınıf

Özel okul

Okul içinde okul Sınıflara özel sınıf Erken özel sınıf XYZ Sınıfları

Hızlandırılmış sınıflar arası sınıf

Kısmen özel sınıf Kaynak oda

Derse dayalı tekrarlı gruplar Sınıf içi benzer yetenek grupları

Heterojen Karma sınıf

Normal sınıfta öğretim

Sınıf içi karışık yetenek grupları Sınıf içi çok düzeyli gruplar

Kaynak: Sak, U. (2012). Üstün Zekalılar. Ankara: Vize Yayıncılık. s.135.

(17)

▰ Tam gün homojen sınıflar: Özel sınıflar ve özel okullar.

Sanat, matematik, fen, iş ve ticaret gibi becerilere yönelik uzmanlaşmış okullardır.

▰ Tam gün heterojen sınıflar: Örgün eğitim sınıflarında çocukların seviyelere göre çalışma gruplarına ayrılmasıdır

17

(18)

▰ Özel gruplar üstün yetenekli çocukların özel gruplara ayrılmasını olumlu değerlendirirken akademik değerlendirme nedeniyle tipik gelişim gösteren çocuklar ve aileleri bu uygulamaya sıcak bakmamaktadır

18

(19)

Okul İçinde Okul Okul İçinde Okul

▰ Öğrenci sayısı az olan birbirine yakın okulların ya da öğrenci sayısı çok olan büyük okulların uyguladığı bir yöntemdir.

▰ Üstün zekalı çocukların ayrı bir şekilde eğitim almasıdır.

▰ Üstün zekalı çocukların eğitimi konusunda branşlaşmış öğretmenler yer almaktadır

19

(20)

Okul İçinde Okul

Modelinin Avantajları Okul İçinde Okul

Modelinin Avantajları

▰ Bu yaklaşım modeli ekonomiktir.

▰ Üstün zekalı öğrencilere tam zamanlı eğitim hizmeti sunmaktadır.

▰ Tipik gelişen akranları ile bir arada olmasına ve sosyalleşmesine olanak sağlamaktadır.

20

(21)

Okul İçinde Okul Modelinin

Dezavantajları

Okul İçinde Okul Modelinin

Dezavantajları

▰ Üstün zekalı çocukları tipik gelişen akranlarından ayırmaktadır.

▰ Eğitimde eşitlik anlayışından uzaktır.

21

(22)

Özel Okul Özel Okul

▰ Tam zamanlı olarak sadece üstün zekalı çocuklara eğitim veren bir modeldir.

▰ Uygulanan eğitim programının çocukların eğitim ihtiyaçlarını karşılaması amacıyla özelleşmesi gerekmektedir.

▰ Öğretmenlerin alanda uzmanlaşmış deneyime sahip olması gerekmektedir.

22

(23)

▰ Benzer özelliklere sahip üstün yetenekli çocukların aynı ortamda olması ve bu gruptaki çocukların birbirlerini desteklemesine olanak sağlamaktadır.

▰ Benzer özelliklerdeki çocukların bir arada olması çocukların kendilerini yalnız hissetmemelerini sağlar.

23

(24)

▰ Okul öncesi dönemden üniversiteye kadar

faklı kademelerde bu model

kullanılabilmektedir.

▰ Bu eğitim modeli en etkili yöntemlerden birisidir ve öğrenciler akademik olarak daha başarılı olabilmektedir

24

(25)

Özel Okulun Dezavatajları Özel Okulun Dezavatajları

▰ Tamamı üstün zekalı öğrencilerden oluşan bir okuldaki rekabet de o kadar fazladır.

▰ Tipik gelişen akranları ile birlikteyken sınıfın yıldızı olabilecekken kendi gibi öğrenciler ile birlikte

olması kendisini sıradan hissetmesine neden olmaktadır.

▰ Bu nedenle öğrencilerin benlik algıları, öz yeterlilikleri düşük olabilmektedir

25

(26)

Özel Okul Dezavatajları Özel Okul Dezavatajları

▰ Üstün yetenekli çocuklar tipik gelişim gösteren akranları ile bir arada olmadıklarından diğer akranları ile iletişimleri eksik kalabilmektedir.

▰ Uygulaması pahalı bir modeldir

26

(27)

Tam Özel Sınıf Tam Özel Sınıf

▰ Okulda kendi sınıf düzeyine uygun üstün

zekalı çocukların bir arada olduğu homojen bir özel sınıf oluşturulmaktadır.

▰ Özel okul modelindeki gibi üstün zekalı

çocuklar sadece kendileri gibi öğrenciler ile

birlikte olduğu için akademik anlamda başarılı olsalar da benlik algısı olumsuz

etkilenebilmektedir

27

(28)

Erken Özel Sınıf Erken Özel Sınıf

▰ Tam özel sınıf modelinin farklı bir türüdür.

▰ Henüz okula başlama yaşı gelmemiş ama gelişimi ileride olan çocuklar için

açılmaktadır.

28

(29)

Kısmen Özel Sınıf Kısmen Özel Sınıf

▰ Aynı sınıf düzeyindeki üstün zekalı

öğrencilerden oluşmaktadır. Ancak yarı zamanlıdır.

▰ Çocuklar bazı derslerini bu sınıflarda alırken bazı derslerini diğer tipik gelişen akranları ile aynı sınıfta almaktadırlar.

▰ Aynı anda iki sınıfta öğrencidirler.

29

(30)

Kısmen Özel Sınıf Kısmen Özel Sınıf

▰ Sosyal, duygusal ve fiziksel olarak tipik gelişip zihinsel olarak yüksek potansiyeli olan çocuklar için ideal yöntemlerden

birisidir.

▰ Çocuklar iki farklı sınıfta eğitim alarak bazen adaptasyon sorunu yaşayabilmektedirler

30

(31)

XYZ Sınıfları XYZ Sınıfları

▰ Çocuklar akademik başarılarına göre gruplara ayrılarak sınıflara

yerleştirilmektedir.

▰ En başarılar x sınıfına, ortadakiler y sınıfına ve en sondakiler de x sınıfına

yerleştirilmektedir.

▰ Eğitim programı standarttır. Çocuklara özel olarak planlanmamıştır

31

(32)

Karma Sınıf Karma Sınıf

▰ Tipik gelişen ve üstün zekalı çocuklar aynı sınıfta eğitim almaktadır.

▰ Sınıftaki çocukların dörtte biri kadarı üstün zekalı çocuklardan oluşabilir.

▰ Öğretmen dersleri ve ödevleri çocukların ihtiyaçlarına göre çocuklar için

özelleştirebilir.

32

(33)

Karma Sınıf Karma Sınıf

▰ Başarının ölçülmesi konusunda iki farklı çocuk grubuna ortak ölçüm yapılması tartışmalı bir konudur.

▰ Ölçütlerin tipik gelişen ve üstün zekalı

çocuklar için ayrı ayrı belirlenmesi ise eşitlik ilkesine aykırıdır

33

(34)

Derse Dayalı Yeniden Gruplama

▰ Çocuklar belirli bir sınıfa kayıtlıdır ancak her dersi kendi ihtiyacına göre farklı sınıf

düzeylerinden almaktadır.

▰ Örneğin beşinci sınıf öğrencisi olan bir çocuk yedinci sınıftan matematik dersi

alabilmektedir.

▰ Okuldaki tüm derslerin saatlerinin ve

programın uyumlu olması gerekmektedir.

34

(35)

Hızlandırılmış sınıflar arası sınıf

▰ Tam zamanlı olarak çocuklar yetenekleri göz

önünde bulundurularak farklı dersler için yeniden gruplara bölünmek yerine sınıf atlatılmış üstün zekalı çocuklar için sabit sınıf oluşturulmaktadır.

▰ Örneğin hızlandırılmış sınıflar arası 6.sınıfta hem 5. sınıftan hem 4.sınıftan çocuk zeka düzeylerine göre birlikte eğitim almaktadırlar.

35

(36)

Kaynak Oda Kaynak Oda

▰ Okul binası içerisinde oluşturulmuş bir odada haftada birkaç kez diğer üstün zekalı çocuklar ile bir araya

gelmektedirler.

▰ Geri kalan zamanlarda tipik gelişen akranları ile birlikte kendi sınıflarında eğitim almaktadırlar.

36

(37)

▰ Üstün zekalı çocuklar konusunda uzman olan bir öğretmen tarafından eğitim verilmesi

beklenmektedir.

▰ Normal sınıflarındaki müfredattan bağımsız olarak çoğunlukla çocukların bilişsel

gelişimlerine yönelik etkinlikler yapılmaktadır.

37

(38)

▰ Kaynak odada haftada birkaç kez eğitim alan çocuklar kendi sınıflarındaki

müfredatın gerisinde kalabilmektedirler.

▰ Akranlarından ayrılıp ayrı bir odada

eğitim almak da sosyal açıdan olumsuz karşılanabilmektedir

38

(39)

Sınıf içi benzer yetenek grupları

▰ Sınıfta ders içi etkinlikler yürütülürken benzer yeteneğe sahip olan çocuklar aynı gruplara yerleştirilir.

▰ Bu model çocukların sosyal ve akademik

gelişimlerinde olumlu yansımaları olabilmektedir.

▰ Grup içerisinde çocukların etkileşimlerinin

artması ve lider özelliklerini sergilemesine olanak sağlaması açısından önemlidir

39

(40)

Sınıf içi karışık yetenek grupları

▰ Çocuklar yetenek düzeyleri göz önünde bulundurulmadan rastgele küçük gruplara ayrılmaktadırlar.

▰ Çocuklar karışık bir grup olarak birbirlerinin zayıf yanlarını telafi edebilirler.

▰ Sosyal gelişim ve liderlik özellikleri için önemlidir.

▰ Grup ortak çalışırken üstün yetenekli çocuk uyum

sağlayamayabilir ya da diğer çocuklar üstün yetenekli çocuğu yavaşlatabilirler

40

(41)

Sınıf içi çok düzeyli gruplar

▰ Öğretmen çocukları yeteneklerine göre

gruplar ve oluşturulacak yetenek gruplarına eşit düzeyde farklı yetenek gruplarından

çocuklar dahil edilir.

▰ Her küçük grup içinde olan düşük

performanslı öğrenciler yüksek performanslı çocuklarının gerisinde kalabilirler

41

(42)

Kaynakça Kaynakça

▰ Aral, N. & Gürsoy, F. (2012). Özel Eğitim Gerektiren Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş. İstanbul: Morpa Yayınevi.

▰ Baykoç Dönmez, N. (2011). Üstün ve Özel Yetenekli Çocuklar ve Eğitimleri (Necate Baykoç Dönmez, ed.). Ankara: Eğiten Kitap.

▰ Baykoç Dönmez, N. (2018). Üstün Yetenekli Çocuklar. Özel Gereksinimli Çocuklar (Nilgün Metin, ed.).

Ankara: Anı Yayıncılık.

▰ Sak, U. (2012). Üstün Zekalılar. Ankara: Vize Yayıncılık.

▰ Santrock, J. W. (2012). Yaşam boyu gelişim. (Çev. Galip Yüksel). Ankara: Nobel Yayınevi.

▰ Saranlı, A. G. & Kurtulmuş, Z. (2018). Üstün Yetenekli ve Üstün Zekalı Çocuklar. Özel gereksinimli çocuklar ve eğitimleri içinde. (Neriman Aral & Figen Gürsoy, ed.). Ankara: Hedef Yayıncılık.

42