T o p h a n e d e n g e ç e n le r , e s k i e s e r le r le a lâ k a d a r b u lu n s u n , b u lu n m a s ın , b u m e y d a n ı s ü s le y e n d ö r t c e p h e li v e s e k iz m u s lu k lu b ü y ü k çe şm e y e ; T ü r k r o k o k o s t ilin in en g ü z e l ö r n e k le r i o la n b ir b ir in d e n d e ğ iş ik v a zo v e ç iç e k le r le iş le n m iş te m iz m e r m e r le r in e , y a z ı s a n a t ın ın n e fis b ir nü- m u n e s in i v e re n k it a b e le r in e z e v k le v e h a y r a n lık la b a k m a k ta n k e n d ile r in i a la m a z la r . T o p h a n e ç e şm e s i b â z ı t a r ih le r im iz in y a z d ığ ı g ib i Ü ç ü n c ü A h m e t z a m a n ın d a y a p ılm a m ış t ır . B ir in c i M a h m u t d e v r in d e , 1732 s e n e s in d e in şa o lu n m u ş t u r . Ş â ir N a h if î'n in a ş a ğ ıy a a ld ığ ım ız t a r ih k it a b e s i de b u n a b ir d e lild ir :
Dedi bu, çeşme-i rânâya Nahifi târih Râh-ı Hakta hasenât eyledi Sultan Mahmud O n s e k iz in c i a s ır d a g it t ik ç e n ü fu s u a r ta n İs ta n b u l'u n T o p h a n e v e F ın d ı k l ı s e m t le r i, ş e h re y a k ın lığ ı b a k ım ın d a n , b ilh a s s a o r t a h a lli h a lk ın ra ğ b e t e t t iğ i b ir y e r o lm u ş tu . F a k a t b u m ın ta - k a d a su y o k d e n ile c e k k a d a r a z d ı. B u r a d a o t u r a n la r bu y ü z d e n b ü y ü k s ık ın t ı ç e k m e k t e id i le r. Ü ç ü n c ü A h m e t z a m a n ın d a b u s e m tin su iş i e h e m m iy e t le e le a lın m ış , n ih a y e t T o p h a n e 'y e d ö r t sa a t m e s a fe d e o la n B a h ç e k ö y 'd e k u v v e t li b ir su b u lu n m u ş , 1463 k e se s a r f e d ile r e k y o lla r ı k a z d ır ılm ış v e m a k s e m in in te m e li a t ılm ış t ı. P a tr o n a h â d is e s i, Ü ç ü n c ü A h m e d 'in b a ş la d ığ ı bu h a y ır lı iş in b it ir ilm e s in e m â n i o lm u ş tu . Y e n i p a d iş a h B ir in c i M a h m u d d a ta h ta ç ı k t ı ğ ı a n d a n it ib a r e n bu s e m tin su iş i ile y a k ın d a n v e e h e m m iy e t le m e ş g u l o la r a k Ü ç ü n c ü A h m e d ' in B a h ç e k ö y 'd e b u ld u r d u ğ u s u y u ; e k s e r is i T o p h a n e v e F ın d ı k l ı s e m tin d e o la n , V a ld e S u lta n ,
(Arkası 79 ııııcıı sayfada)
(Baştarafı 76
d e v le t r ic a li v e e r k â n ı t a r a f ın d a n y a p t ır ıla n k ır k t a n fa z la ç e şm e y e g e t ir t e r e k h a lk ı s u y a k a v u ş t u r m u ş , a y n ı z a m a n d a da m ü v e r r ih le r in tâ- r if in e g ö r e « T o p h a n e 'd e a d im ü lm is il h o ş t a r h s e k iz m u s lu k lu » bu çe şm e de m e r a s im le v e b iz z a t k e n d i e liy le ta k s im y e r in d e n s u y u s a lm ış t ır . B ir in c i M a h m u t bu e m s a ls iz ç e ş m e y i v a ld e s i- n e ih d â e d e r e k , b a k ım v e m a s r a f la r ın a k a r ş ılık da M İ h a liç v e t e v â b ii k ö y le r in d e n a lın a n rü s û - m i h a s s ı da t e m lik e t m iş t ir . S u lt a n M a h m u t y a p t ır a c a ğ ı b u ç e ş m e n in y e r i n i t e s b it e t t iğ i z a m a n b u ra d a b u lu n a n d ü k k â n la r , s a h ip le r in in r ız a la r iy le y ı k t ı r ı l m ı ş v e m e y d a n a ç ılm ış , d ü k k â n s a h ip le r i iç in d e b a ş k a y e r le r d e y e n id e n b in a la r y a p t ır ıla r a k m a ğ d u r o lm a m a-ncı sayfada)
la r ı te m in e t m iş t ir . # ( B u m e y a n d a , T o p h a n e d ö k ü m h a n e s in in d e su ih t iy a c ı g ö z ö n ü n d e b u lu n d u r u lm u ş , b u r a s ı iç in a y r ıc a d ö r t ta n e y e d e k su d e p o s u y a p t ır ılm ış t ı. T ü r k r o k o k o s u n u n v e ta ş iş ç iliğ in in e n g ü z e l ö r n e k le r in i v e r e n b u â b id e m iz ; m a lz e m e , u sta , h a k k â k , n a k k a ş , a m e le m a s r a f la r ı d a h il y e t m iş a lt ı b in k u r u ş v e s e k s e n d ö r t a k ç e y e m a lo lm u ş - tu . Ş im d i e t r a f ı a ç ıla r a k m e y d a n a ç ık a r ıla n bu ç e şm e y e , y a k a r ıd a e s k i r e s m in d e g ö r ü ld ü ğ ü g i b i o r i j in a l s a k a f v e k u b b e y a p t ı r ıl m a s ı b ir g ö n ü l t e m e n n is id ir . B u s u r e t le çe şm e k ıy m e t in i a r t t ır a - c a k v e T ü r k z e v k in i d a h a fa z la te b a r ü z e t t ir e c e k t ir .Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
