• Sonuç bulunamadı

Kırmızı Liste

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Kırmızı Liste"

Copied!
4
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)
(2)

Anadolu cadısı, fisto, dumanlı apollo, turuncu süslü, beyazöncü, sarı azamet,

Akdeniz oyklösü, kleopatra, orakkanat, narin orman beyazı, yalancı beyaz melek,

benekli melek, dorukların benekli meleği, zegris, sevbeni, şeytancık, Anadolu

gelinciği, isli bakır, dağ ateşi, mavi zebra, balkan kaplanı, karsandra, everes,

minik kupid, mavi osiris, esmer korubeni, karamavi, doğulu esmergöz, Anadolu

çokgözlüsü, çokgözlü esmer, çokgözlü anadolu çillisi, lacivert Anadolu çokgözlüsü,

çokgözlü Erzincan mavisi, sultan, şehzade, sarı bantlı kadife, yırtık pırtık,

sarı ayaklı nimfalis, cengâver, böğürtlen brentisi, Hataylı iparhan, güzel nazuğum,

rus melikesi, mersin kızılmeleği, laz güzelesmeri, lidya yalancı cadısı, Anadolu

piri reisi, küçük zıpzıp perisi, pironiya, nostrodamus, sarı benekli zıpzıp…

Çoğu kişi bu sözcükleri bir kelime oyununun parçası sanabilir.

Ancak bu sözcükler aslında sayıları çok da fazla olmayan doğaseverlere, doğa

fotoğrafçılarına, ülkemiz doğasına ve kelebek meraklılarına yabancı değildir.

Türkiye Kelebekleri İçin

Kırmızı Liste

Zegris (Z egris eupheme), k ırmızı list e k at egorisi: NT (t ehlik ede değil), F ot oğr af : O na t B aşba y >>> Bülent Gözcelioğlu 50

(3)

Ü

lkemizde 380 kelebek türü var. Bunlardan 45’i ende-mik, yani yalnızca ülkemizde yaşıyor. Ancak her 10 türden birinin soyu tehlike altında ya da tehlike sını-rına çok yakın. Ülkemizde çok yakın zamana kadar kelebeklerle ilgili araştırmalar yok denecek kadar azdı. Yapılan çalışmalar da daha çok taksonomik düzeyde idi ve türlerin nerelerde bulundu-ğu ve yeni türlerin keşfedilmesiyle ilgiliydi. Ne kelebeklerin po-pülasyonu ne de soylarının tehlike altında olup olmadığı bilini-yordu. Ancak geçtiğimiz günlerde uzun ve detaylı bir araştırma yapılarak Türkiye’deki soyu tehlike altında olan kelebek türleri ile ilgili genel bilgiler, tehlike altında olma nedenleri ve koruma önerileri içeren kırmızı liste yayımlandı. Kırmızı listeler, soyu tehlike altında olan türlerin korunmasına yönelik envanterler-dir. Kırmızı listeler, Uluslararası Doğa

Koru-ma Birliği (IUCN) tarafından koordine edili-yor. Listelerin oluşturulmasındaki amaç, tür-lerin küresel, bölgesel ve ulusal ölçekte tüken-me hızlarının azaltılması, korunması gereken türlerin belirlenerek kayıt altına alınması ve biyolojik çeşitliliğin değişimine ilişkin bir in-deks oluşturmak. Türkiye’deki kelebeklerin

kırmızı listesiyse 40’a yakın bilim insanı, uzman ve kelebek göz-lemcisinin aktif desteği ile Erciyes Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr. Evrim Karaçetin ve Doğa Koruma Merkezi’nde doğa ko-ruma uzmanı olarak çalışan Hilary Welch tarafından hazırlan-dı ve kitap olarak yayımlanhazırlan-dı. İnternet üzerinden de erişilebilen

“Türkiye Kelebeklerinin Kırmızı Kitabı” adlı eseri, bu çalışma-nın neden ve nasıl yapıldığını birlikte inceleyelim.

Kırmızı listeler için ilk olarak ülkemizdeki kelebeklerle ilgili literatür toplanmış ve Türkiye kelebeklerinin genel durumu or-taya konmuş. Kırmızı liste oluşturulurken taksonomi, ekoloji ve tehditler, popülasyon ve koruma durumunu içeren yeni bir ve-ritabanı hazırlanmış. Böylece kelebek verilerinde sanal ortam-da güncellemeler, yeni girişler yapılabilmesi ve tüm verilerin bir arada toplanması sağlanmış. IUCN kriterlerinin doğru bir şekil-de uygulanabilirliğinin sağlanması sebebiyle bu kurumdan ge-len uzmanlar yönetiminde eğitim çalışmaları düzenge-lenmiş ve tür değerlendirilmeleri yapılmaya başlanmış. İlk inceleme so-nucunda, 380 türden sık gözlemlenen ve yaygın dağılım göste-ren ve sayılarında azalmaya dair kanıt gösterme-yen türler, düşük riskli (LC) olarak sınıflandırılmış. Türkiye’deki dağılımı dağınık ya da dar olanlar, du-rumu kritik olanlar ve nadir türler ise ilk değerlen-dirme listesine alınmış. Ardından bu türlerin yayı-lış alanları ve yaşam alanı büyüklükleri eldeki veri-ler kullanılarak “km2” olarak hesaplanmış.

Hesap-lamalar yapılırken türün yaşam alanının ulaşılabi-lirliği, uygun yaşam alanlarının varlığı, türün fark edilebiulaşılabi-lirliği, türün tanımlanmasındaki zorluk, uçuş zamanı (erken uçan ke-lebekler diğerlerine göre daha az kaydedilir) gibi faktörler de ek-lenerek türlerin yaşam alanı tahmini olarak hesaplanmış. Bun-lardan sonra türlerin değerlendirilmesi aşamasına geçilmiş.

De-Güz el Nazuğum ( E uph ydr yas orien talis) k ırmızı list e k at egorisi: EN (t ehlik ede), F ot oğr af : O na t B aşba y Me zopotam ya Ç ok gö zlüsü (P oly omma tus dama), Kırmızı list e k at egorisi:EN (t ehlik ede), Fot oğr af : S üleyman E kşioğlu

Bilim ve Teknik Nisan 2011

>>>

(4)

<<<

Türkiye Kelebekleri İçin Kırmızı Liste

ğerlendirme, tehlike altındaki 95 tür için araştır-ma yaparaştır-ma ve tür değerlendirmelerini detaylı şekil-de yazma biçiminşekil-de gerçekleşmiş. Her tür için bilgi-ler elde edilirken şu basamakların tümü gerçekleşti-rilmiş: Türlerin yaşam alanı, popülasyon büyüklük-lerinin IUCN kriterlerini sağlayıp

sağlamadığı, türlerin karşı karşı-ya olduğu tehditler ve bu tehdit-lerin türleri, türleri ne düzeyde et-kilediği, türlerin Türkiye’ye kom-şu ülkelerdeki durumları (bu ül-keden uzmanların yardımlarıyla), tüm bu faktörler göz önüne alına-rak son değerlendirmelerin yapı-lıp yazılması, uzmanlara

gönderi-lerek düzeltilmesi. Tehditler belirlenirkense şu yön-temler kullanılmış: uzmanlar tarafından ya da tü-rün bulunduğu alanlarda başkaları tarafından

kay-dedilmiş olan tehditler, hidroelektrik santral plan-ları, madencilik çalışmaları ve türlerin bulunduğu alanların araştırılarak kaydedilebilen tüm insan fa-aliyetlerinin göz önüne alınması.

Değerlendirilen 95 Tür İçin Bir Örnek:

Hatay Mavisi

Hatay Mavisi (Polyommatus bollandi) türü, kır-mızı listeye ilk olarak “yetersiz verili (DD)” olarak alınmış. Bunun nedeni türün tanımlandığı ve tür hakkındaki tek kaynak olan 1998 tarihli makalede, türün ilk bulunduğu yerin (tip lokalitesinin) belir-siz olması. Bu belirbelir-sizlik nedeni ile türün Hatay’ın neresinde olduğu kesin olarak belirlenememiş. Bu nedenle araştırmacılar Hatay’da bulunan deneyim-li kelebek gözlemcisi Adeneyim-li Atahan ile iletişime geç-miş, ondan da türü aramasına rağmen bulamadığı-nı öğrenmişler. Ali Atahan türün orijinal yaşam ala-nı taala-nımıala-nı, kendisindeki yerel bilgileri ve Google Earth programını kullanarak türün olabileceği yer-lerin koordinatlarını vermiş. Bu koordinatlar Goog-le Earth üzerinde çizildiğinde sözü ediGoog-len alan civa-rında bir açık maden işletmesi, bir yaban hayatı ge-liştirme sahası ve bir radar istasyonu olduğu görül-müş. Bu bilgi ile “Önemli Doğa Alanları” kitabın-daki tehditler birleştirilmiş ve türün tehlike altında olabileceği öngörülmüş. Daha sonra, potansiyel bir tehdit olan madenciliğin araştırıl-ması amacıyla, maden mühendi-si ve deneyimli bir kelebek göz-lemcisi olan Onat Başbay ile ile-tişime geçilmiş. Başbay, bölgede-ki madencilik çalışmaları ve kele-beğin yaşam alanı üzerindeki olası etkileri konusunda öngörüde bu-lunmuş. Bu aşamada, türü tanım-layan ve şu ana kadar gözlemle-miş tek kişi olan Dominique Dumont (Belçika) ile bağlantıya geçilerek, hem tam kayıt noktası hem de hangi tehditlerin türü etkilediği ortaya çıkmış. Tüm bu çalışmaların sonucunda Dünya’da sadece Hatay’da kaydedilmiş olan Hatay Mavisi’nin kritik düzeyde tehlike altında olduğu ortaya çıkmış. Ha-tay Mavisi’nin değerlendirilmesi gibi diğer 94 tür de benzer biçimde değerlendirildi. Burada araştırmacı-lar dışında uzmanaraştırmacı-lar ve gözlemcilerin de süreçte rol alması önemlidir.

Kaynak

Karaçetin, E., Welch, H., Türkiye’deki Kelebeklerin Kırmızı Kitabı, Doğa Koruma Merkezi, Şubat 2011.

Merhaba Ç ok gö zlü (P oly omma tus merhaba), k ırmızı list e k at egorisi: EN (t ehlik ede), F ot oğr af : E vrim K ar aç etin “Türkiye Kelebeklerin Kırmızı Kitabı”na İnternet üzerinden erişilebiliyor

http://www.dkm.org.tr/tr/ kirmizi_liste_tr.html

Ekosistemler için çok hassas

bir tür olan kelebekleri

korumak, biyolojik izleme

yapmak ekosistemlerdeki en

küçük değişiklikleri izlemek

açısından da önemlidir.

Kafk asy a A zameti ( Colias c auc asic a), k ırmızı list e k at egorisi: EN (t ehlik ede), F ot oğr af : A hmet B aytaş 52

Referanslar

Benzer Belgeler

 İmar planları ile ilgili idarece doğrudan veya ihale suretiyle yaptırabileceği gibi İller Bankası Genel Müdürlüğü'ne yetki verilmesi suretiyle de yaptırılabilir.

Daha serin yerlere doğru göç/ler

• Türlerin çoğu birden fazla engel yüzünden genetik olarak yalıtılır... • Yalıtımdan kasıt sadece coğrafi yalıtım

Olgusal, tümel, doğru(lanabilir) bilgi niteliğindedir. Olgu ya da olgular arası ilişkiyi neden-sonuç bağıntısı ilkesine göre açıklamaya çalışır. Doğa yasası,

1. Anadili konuşanlar için hazırlanan sözlükler, o dilin tüm sözvarlığını, tüm farklılıkları ve nitelikleri ile vermeyi amaçlarlar; yabancı dil öğrencileri

• Yetişkin eğitimi, halk eğitimi, toplum eğitimi, yaşamboyu eğitim yapan;.. • Bireyin gelişmesine, toplumun kalkınmasına

öğrencilerin, SE düzeyi düşük ailelerden gelenlere göre kendi dersinde daha. zayıf olup olmadıklarını belirlemek

Renzoni ve Talluri (1966), Strigiformes’e ait olan Sitrix aluco ve Athene noctua’nın kromozom sayısılarını 2n=82, Tyto alba’nın ise 2n=92 ve Falconiformes takımına ait Falco