Kanarya
KuşlarindaSalmonella Typhimurium (Aertrycke,
Bresl~u)dan Mütevellit
Enfeksiyonlar
K e ma I AKAT C')
Belkıs fŞILDAR Cd') Sabire AYDEMİR ("'""'') Mustafa LÜLECİ ( ,.,.,.,,,)
GİJtİŞ VE TARİHÇE
SALMONELLOSİS, damuzun Paratifo amili Bact. Suipesti- fer'i ilk defa yazan SALMON'un ismine izafeten LİGNİERES tara,
fından Salmonella adı altında guruplandırılan miln·oplar tarafından
lmsule getiıilen ve bütün hayvan nevHerinde müşahade edilen has-
tahklardır ( 5).
Bu gurup jermlerin sistematiği üzerinde uzun zaman bir karı
şııldık hiikW11 sürdü. Nihayet PHEİLLER, 1919 da, muhtelif ParaL.iıfo ..
larda, seroloj~k differansiasyon'dan faydalana.raık, birçok sınıHar teşkil etti ve bu sınıflar -sayesinde i·lkin insan Paratİfoları ile hayvan·
larınkini. ayırdı, sonrada hayvaniara ait birço-k Paratifolann insanı
enfekte etmeğe muktedir oldu•klarını ~-sbat etti.
Bugün artık çeşit'li Salmonella bakterilerinin kendi vücut v-eya kirpik antijenlerinin yapı·larında bJrbirinden ayrılıklar gösterdiği mallımdur (2).
İşte KAUFFMANN - WİHTE şeması Salmonella gurubunun bir serolajik sistemidir. Ve bunun pratikte teşhis bakımından büyük değeri va11dı.r. SalmonelLa bakteri'lerini guruplara ayırır. Her gurup da aynı (S) şeklindeki kalanilerin ısıya dayanıklı vücut maddelerini
(*)
(*~') (**<.')
(****)
Samsun Veı:: Bölg~ Lab. Miidüiü
ıı >> >> ıı Md. Muavini
ıı ıı ıı ıı Şefi
ıı ıı ıı ıı Şefi
kapsayan bakteriler bulunur. Bu guruplar tipiere ayrılır, tipler de kirpi•k antijenler·indeıki değişiklikler_e göre ayrılırlar.
SALMONELLA bakteırilerinin teşhisinde, herzaman mc·rfolo- jik, kültri.ir·el, morfolojik, biyo.şimiık ve serolojik ara'Ştırma metolt-
larının kullanılması gerektir. Salmonella Typhimuriuım (Aerıycke,
breslaviensis) en çok rastlanılan bir tip ir ( 5).
LESıBOUYRİES ve mesai arkadaşlan kanatlılardaki Paratifo
va.k'alarından ~zole ettikleri suşların serolajik idantifikaısyonunda diğer tipiere nazaran S. TYPHİMURİUM tipi % 95 gibi en: yüksek bir hadde ulaşmaıktadır. Keza S. Typhimurium kafes kuşlaTJnda ve
seıcbest halde yaşıyan birçok l<ınşlarda da tesbit ediLmiştir.
JOEST, 1906 da, Kanarya kuşlarında Paratifodan mü.tevellıit bir
eııfeksiyonu bildirdi, sonra ZSUPAN, 1909 da, EBERTH ile SCHULGİNA, GİLRUTH 1910 da, PFEİLER, ADıAlVl ile MEDER,
MANNİNGER 1912 de Kana-rya, İspinoz, Saka ve Yeşil İs;pinoz kuş
larında Salmonella buldular.
BEAUDETTE ile EDWARDS 1925- 1926 da, Kanarya kuşları ile
Papağa.nda Salmonellosisi tesbit ettiler (9). Şöyleki, bir kanarya
k:uşçu dükkanında aynı yaşta olan 200 kuşun enfekte olduğunu ve bunlar araısında % 35 mortalite ile hastalık amili olarak ta Typhi-
muıium tipini tesbit ediyorlar.
Keza, yine Birleşik Ameri·ka Deıvletler.inde EMMEL ile STAF- SETH, 1929 da Michigan vilayetinde bütün kuş dükkanlarmdaki Kanaryalarda bir Paratifi Epizooti:;.ini müşaıhede ettikierini, ayrı, ayrı bildiriyorlar. Hasta ve ölen kuşlardan da S. TYPHİMURİUM'n
izole ediyorlar.
Yine Birleşik Amerika De·vletleriın.de BEAUDETTE, 1926 da pa-
pağanları kanaryalara nazaran S. Typhimurium ile daha kolaylıkla
enfekte edebildiğini bildiriyor ve ayrıca kanarya ile papağanlardan
evvelce ,izole ettiği S. Typhimurium kuşları arasında bir fa.rk olma-
dığını da belirtiyor.
BERGE 1926 da, Almanyada, MARTİNAGLİA 1908 de, Ce- nubi Afrika da ve GRAY İngiltere de kanarya kuşlarında S· TYPHİ
MURİUM dan mütevellit birçok epidemileri bildiriyorlar (5).
PETTER 1930 da Almanyada, UBERTİNİ 1931 de İ-talyada, ORR 1932 de yine İtalyada, CERNAİAıNU ve müteakiben SURACI Ro-
manya ·da ve REİS ile NOBREGA BreziLyacia benzeri vak'aları bil- dirdiler.
G. LESBOUYRİES ile mesai. arkacl;aşları . 1926 dan itibaren Fr.ansada Aifort'da kaıfes kuşlannda S. Typhimurium'dan mütevel- lit birçok Salmonellozis vak'asmı müşa:hade ve tesbit ettiklerini
biLdirnüşlerdir.
ALTMAN 1940 da B. A. D. de 170 Kanarya kuşluk hir gurupta
çıkan Paratifo üzerinde % 60• nisbetinde mortaHte teısbit ettiğini ve etiyolojikal amil olarakta S. OHOLERA•AE SUİS'i izole ettiğini bil- clirdi (9).
G. SMİTZİS 1962 de Fransa'ya Almanya'dan ithal edilen ve ge- lir gelmez bir Fraınısız kuş yetiştirme hanesindeki kuşlara karıştırı
lan kanarya kuşlan S. TYPHİMURİUM'dan ileı-i gelen bir enfeksi- yonu bildirdi ( 8).
Bilinen bazı kuş SALMONELLOSİS'lerinin insaına bulaşaibil
i.nesinin mümkün oluşu ve alimenter entok.sikaısyonlara sebebiyet
verişi dobyısiylede halkın sağlığı noıktai nazarından çok büyük önelffi arzettikleri malfundur (5).
Meınlekcetimizde de Hk defa H. BıRAU ile CASPARi 1937 de, İs
tanbulda kanarya lmşlai-ında S. TYPHİMURİUM'dan hasıl olan enı
feksiyonları tesbit etmişlerdir (1). Ayrıca TURGUT ARGUN'da gü- vercinlerdeki enfeksiyonlardan S. Typhimurium'u izole etmiştir.
T E S B İ T E T T İ
G
İ M İ Z V A K' AMüessesemiz laboratuvarına 30.5.1964 günü Samsun'un Zafer mahallesi Şevketiye caıdde·si No. 55 de oturan Asım Erdoğan müra- caat ederek: - «Bu sene kulruçka mevsiminden önce Cermeın, Biil- büllü, Fram>ız, Alman, Kırmızı muhteHf cinsten çok kıymetli 70 r<det, ergin kanarya· kuşlannın bulunduğunu ve Belediye çavuşu ArJıf'ten alınan bir erkek kanarya ·kuşu ile kuşlarına bir haıs.talığın geldiğini ve ilkin bu erkek kuşu bıraktığı kaıfeıs.tekıi yavru kuşların
ve sonradan ana ile baba kuşun öldüklerini, ondan sonrada bu katfes
altında bulunan salmada·ki 20 adet kuşun hastalanıp bir ha,fta zar- fmda öldüklerini ve şimdi de orta He· üst ıkat odalarındak,i salma
kuşlar arasında telefatın başladığını, yalnız, en alt kat odalarmdaki
kuşlara henüz hastalığın giıımediği.ni ve Veteriner Hekim'lerin tav- siyesi üzer:ine lraısta ve sağlam kuşlanna Bf.iuron verdiğini, fakat bundan bir f.ayda görmediğini ve bugün ölen bir kuşunu muayene için laboratuvara getirdiğini» bildirmiştıir.
Yetiştirmede hastahk bilahaı-e a1t kattaki odalarada sirayet eelerek mezkur şahsa ait erıgin ve yavru 235 Kaınarya'dan 233 adedi- nin mevsim sonuna 'kadar ölümüne se beb olmuştur.
LABORATUVAR ÇALIŞMALARIMIZ
Laboratuvarda yaptığımız otopsi, Bakteriyoskopik, Bakteriyolo- jik ve sorolajik muayeneler neticesiın:de kanarya kuşlarında karekte- ristik afat göstermeyen, akut seyirli bir SALMON:ELLOSİS :enıfeksi
yonunun bulunduğunu ve bu enfeksiyoıida S. TY.PHİMURİUM'un rol
oynadığını tesbit etmiş olduk. Suş'un özellikleri hakkında a~ağıda
izahat vereceğ.imizden kendi laboratuvar çalışmalarımı·zdan burada
bahsetmiyeceığiz. Yalnız bu meyanda izole ettiğimiz suş'un 48 saat- lik Buyyon kültütünü 1 saaıt 60° C. de ısıtarak otova:kısen hazırladı
ğımızı ve bu has•talıktan önce ödünç olarak başkasına veriimiş 2 adet dişi kanarya kuşunun her birine 0,2 cc. adele içi zerk ettiğimi
zi, bu kuşların enfekte odalarda kalmalarına rağmen 2 aylık müşfı
hadenüz esnası.nda ölmediklerini zileretmek isteı,iz.
Laboratuvar teşhisimizi doğrulamale maksadiyle izole edilen
suşlar, tip t·ayini için gerek Etliık Veteriner BakteoriyoLoji Ens. Md.
ne ( 6) ve gerelcıse Lünbanıdaki FANAR Tavuk Hastalıkları Bölge Laboratuvanna (7) gönderildiler. Her iki laboratuvard~ı.ıı da bizim
teşhisimizi teyit eder cevap alındı. Bu meyan:da ısuş'w1 Biyoşünik ve Serolajik özellikieı~ini özetliyecek olursa!k : ·
İndole ... ..
.. .. Menfi
Methyl Red ... . Müsibet Voges Proskauer ... . Menfi
Citrate utilisation Müsbet
HıS : .. Mü~bet
Urease ... M·enfi
Malonate Menfi
Phenyl alanine Menfi
Reduction of Nitrates to Nitııites Mi.i.sbet
Motility ... . Müsb et _ Şekerler ...
Kanlı agar -Slide test
Glucose
+
A, Lactose - , Suc- rose - , Manni tol+
A G, Dul- citol+
A, Salicin-- , İnosritol -- Xylose+
A,Düz, mta büyüklükte koloniler Poly. «H»
+++
»
o +++
o
4+++
o
5+++
H i
+++
H 2
+++
identification of orgamsm : SALMONELLA TYPHİMURİUM O. I, 4, 5, 12.,İ, 2
Ölen bir ıkanaryadan alınan iç organ parçalan, Histo- patolo' jik mu_ayenesd için de A. Ü. Veteriner Fakültesi Patoloji Küıısüsüne
gönderildi.
Alınan cebavi yazıda :
Karaciğerde Akciğerde
Focal Lymphoid hücre topluLuğu ve Centrolobüler necrose'ler.
Congestion ve bazı daımarlar İÇ'erisinde Mono nuc- leer hüoreı topluluğunun meydana getirillği tıkaç-
lar mevcut.
Böbreklerde : Focal :Miliar necrose'lar
Bezli Mide'de: Squamose epithel metaplasiesı,
1es:bit edildiği bildirilmiştir.
NETiCE VE MÜNAKAŞA
Yazımızın tarihçesinde de kaydedildiği üzere dünyada birçok memleketlerde gerek kafes ve gerekse yaıbani kuşlarda ve bilhassa kanaryalarda Salmonellozisler muhtelif müellifler tarafından mü-
şahade ve tesbit edilrrriştir.
y;urdumuz kanatlı hayvanlannda da çeşitli Salmonella Bakte- rileri bulunmuştur. ıBu meyanda 1937 senesinde Ord. Prof. Dr.
BRAUN ile OASPtARİ ilk defa istanbulcia kanaryalar arasında
BRESLAU enfeks,iyonlannı tesbit. etmişlerdir ( 1).
Kanaryalarda tesbit edilen SalmoneHozis vaık'alannın ekseri-
sinıde S. TYPHİMURİUM tipi izole ve idantifiye ediLmiştir. ıBu ti· pin antijenik formülü: 1, 4, 5, 12 (O) : i, 1, 2 (H) dır. (9) (3).
Biziınde Samsundaki bir kanarya yetiştirmesinde enfekte ka- naryalardan izole ettiğimiz suşun aynı antijellik yapıya malik oldu-
ğunu, bu çalışmamızda tesbit etmiş olduk.
Kanatlı SaJmonellozisi gençlerde olmak üzere çok öLdürüci.idür.
(5). Bilhassa üç gün1üğe kaıdm- olan yavrularda öLüm % 95 olur.
Saımsundaki, mi..i.şaıhaıde ettiğimiz yetiştirmede de vaziyet ayni de- recede vahim idi. Kıuluçka devres'inde başlıyan ısa1gın ilkin yavru-
laı~da bilahare de erginlerde olrmak 'üzere % 99'a varan bir derece- de mortaHteye sebeıbiyet veııdi. Adeta girdiği yetiştirmedeki kuşları
tamamiyle öldürdü.
Bazı Salmoneiloziıs Epizcosinde irsi bulaşrma münaıkaşa kabul etmez bir yol is,e de (S) epidemiyolojik etütler ile ıi.spat edilmiştir
ki fareler de bir enfeksiyon fuvayesi olabilmektedirier ( 4). Nite- kim bizim Salmonelliızis müşahade ettiğimiz yetiştirmede yeıtiştiri-.
ci, bu yere hariçten bir kanarya koyması neticesi hastalığın başla
dığını iddia etmekte ise de, Samsuncia evlerin ahşap ve farelerin fazla miktarda bulunuşu, dolayısiyle böyle bir ihtimal de düşüniil
rrreıktedir.
Salmonellıozis tedaviisinin ekiseriya hayali ve bazen tehli- keli olduğu malumdur (5). Nitekim iLgiH yeüştiriciye Eıfuron, Ter- ramysin ve Chloromycetin'li birçok preparatlar tavsiye edilmişse
de, bunlardan hiçbir netice alınamamıştır.
Kontamine yetişıtirmede hastalan izole etmek, kaıdavraları im- ha etmek, .kafes ve salmahaneleri temizlemek, kuvvetli antiseptik solusyonlada dezenfekote etmek, gaita ve yem artıklarını yakmak i c ap ediyor,sada ( 5) serolajik testlerle portörlerin araştırılması ve salim kuşlardan ayrılmaısı ve ıbi1hassa medikal profilaıkıs,i noktai
nazarından hir epideminin seyri esnasında faydalı bir usul olan sa- lim kuşların aşılanması gerekmektedir. Bu ba:kımdan bizde, yetişti
ricinin muvafakat etmemesi üzerine ancak kiraya verdiği iM dişi kuşunu hazırla:dığımız Otovaokısen ile aşılıya:bildik. Tek bir aşılama
ya rağmen bu kuŞların sağ kalmalarJyle bu hususun nekadar yerin de olduğunu görmüş olduk.
•
ÖZETBu yazrmızda :
1 - Samsun Vilayeti içiınde bir kanarya kuşu yetiştirmesin
deki SALMONELLOSİS enfeksiyonunun S. TYPHİMURİUM tipin- den ilerıi geldiği,
2 - Yetiştirmedeki yavru ve ana 235 kuş'tan 233 adedinin bu epidemi esnaısında, ,karakteristik lezyonlar göstermiyerek çok seri seyreden bir hastahktan öldükleni,
3 - Küratif ve Profilaıktik oLarak kullanılan Efüron Terra- mycine, Chloromycetine gibi ilaçlaf'dan hiçbir netice alınmadığı, '
4 - Lahoratuvarımızda hazırladığımız hastalıktan ari kanarya üzerinde yaptığımız alındığını tesbit etmiŞ olduk.
TE
ŞEKil( ÜROtovaksen ile birkaç denemeden iyi sonuç
Yazarlar, çalışmalar esnasında gerak göndeııdiğiımiz suş'ların
tip tayin'lerinde ve gerekse fti,stoıpatolojik muaynelerinde bize alii- ka ve yardımlarıru esirgemiyen Lübnan . Fanar Bölge Tavuk Hasta-
lıkları Laboratuvarı Direk1öri.i Dr. Jean RİZK'e, Uı:boratuvar Şefi
Teknisyen H. ,AMAL'a, Veteriner Fakültesi Patoloji Kürsüsü Doç.
Dr. Hüseyin K. URMAN'a, Etlik Veteriner Baıkteriyoloji Enstitıi.isii
Müdürü Dr. Ahmet ÖZSOY'a, Laboratuvar Şeıfi Salih YILMAZ'a te-
.şekkıürlerini arzederler .
•
• SUMMRAY
The enfections-of Salmonella typhimurium ( Aertrycke·, Breslau) at the canary birds.
Kemal AKAT (*)
BeJ.kis IŞILDAR ( *'~) Sabire A Y.DEMİR
e**)
_ Mustafa LÜLECİ ('~**,.,) İn this passage :
1 - The Salmonellasis enfections come's from the type of Salmonella typhimurium at canary bird's in Samsun.
2 -::___ At the breeding 235 bird 233 are kıiUed by a seri disease
.-not showing the characteristic lezyons. -
3 - Efuron, terramycine, chloromycetine wich are used as cu- rative and propholactis woulrit be effective.
4 - Autovacdne wich has been preapered by us at aur Iabo- ratery gave us better result\s at the testing of healty cana-ry bird's.
Acknowledgement:
Writers; whlle we ar'e studying at the designation of sur and on the his·topatologic inspections that we sert there we wou-lde like the thank the people ·who showed irrterest in our work and contri- buted their time as effort towai'd the completion of our experiment.
Thanık's again the director's of Fanar Central Poultry Desease's la- boratory (Le:banon) Dr. Jean RİZK, Ohief o.f laboratry technicia•s H. JAMAL, Doç. doctor'ı.s Veterinary Faculty Hüseyin K. URMAN, the direotor's of ETLİK Veterinary Hacteriology İnstitue Dr. Ah- met ÖZSOY, Chief o.f laboratory Dr. Salih YILMAZ.
(*) : The director of Samsun Central Vcıcrinary Lalıoratory
(**) :The Assistant of :ıı )) )) :ıı
(***) :The chief of )) )) )) ))
(****) :The chief of )) )) n ))
'
;
BİBLİOGRAFİ
1 - BERKMEN, L. : Besin Kontrolu (Özel olarak gldai zehirlenıneler) bakı·
nundan hayvanlarda göriilen Salmonelloz'lar ve Sağlık Konıma tedbirleri (özel baskı- 1947, S. 5.)
2 - BRAUN, ll. ve ÖZEK, Ö. : Tıp Fakiiltesi Mecmuası monoğrafi seri!fi 1946, Ekim, Sayı l, S. 7.
3 - DUI11AS, J. : Ba~ter,iologie M:edicalc l95L, S. 400
4 - EL AGROUDİ, M. A. : Proc. İst. Ann, Vet, Congr, (Le eaire) 1960, S, 35, 5 - LESBOUYRİES, G. : La Pathologie des Oiseaux, 1941.. S. 388.
6 - ÖZSOY, A., YILMAZ, S. : Resmi Muhabere 18.6.1964, S, 247 - 3319, 7 - RİZK, ]. ve JAMAL, ll. : Resmi Mu1ıabere 18.1.1965, No: 36 8 - SMİTZİS, G. : Bull. Soc. Sei. Vet, Lyon, 1962 T, 64, S, 333 9 -- WİLLİAMS, !. E. : Diseases oE Poultry 1962, S. 202.
