Mikroadenomlar n saptanmas nda manyetik rezonans görüntüleme

(1)

Tan›sal ve Giriﬂimsel Radyoloji (2001) 7:158-164

N Ö R O R A D Y O L O J ‹

M

ikroadenomlar›n saptanmas›nda manyetik rezonans görüntü- leme (MRG) en duyarl› yöntem olmas›na karş›n, değişik merkezlerde farkl› MRG protokolleri uygulanmaktad›r. Ru- tin değerlendirmelerde, özellikle adenom şüphesi olan olgularda, ço- ğunlukla küçük görüntü alan›nda (FOV) ve ince kesit kal›nl›ğ›nda T1 ağ›rl›kl› spin eko (SE) sekans› kullan›lmaktad›r. İnceleme koronal ve sagital düzlemlerde, paramanyetik kontrast madde kullan›m› öncesi ve sonras› tekrarlanarak yap›lmaktad›r. Baz› merkezlerde üç boyutlu (3 B) gradyent eko (GRE) ince kesit görüntüler eklenmektedir (1,2).

Hipofizer mikroadenomlar›n saptanmas›nda dinamik görüntülemenin rutin incelemelere üstünlüğünün olup olmad›ğ›n› göstermek, rutin ça- l›şmalar aras›nda prekontrast ve postkontrast tetkiklerin karş›laşt›r›lma- s› ve sonuçta en uygun protokolün belirlenmesi amaçlanm›şt›r.

Gereç ve yöntem

Hormon kan biyokimyas›nda değişikliğe sebep olabilecek hipofizer patolojiler d›ş›ndaki nedenlerin ekarte edildiği, hipofizer hormon kan biyokimyas› patolojik düzeylerde yüksek 46 kad›n, 7 erkek olmak üze- re adenom şüphesi bulunan 53 olguya hipofizer MRG (1T, Siemens Magnetom 42 SP cihaz›nda lineer polarize kafa sarmal› kullan›larak) tetkikleri yap›ld›. Olgular›n 43' ünde prolaktin, 4' ünde adrenokortikot- rop hormon (ACTH) ve 6' s›nda growth hormon (GH ) kan hormon dü- zeyleri normal değerlerin üzerindeydi.

Tüm olgulardan önce koronal ve sagital düzlemlerde T1 ağ›rl›kl› SE rutin görüntüler (TR: 480 msn, TE: 14 msn, FOV: 23 cm, NEX: 3, Mat- rix: 256 x 256, kesit kal›nl›ğ› 3 mm), ard›ndan yaklaş›k 10 cc (0.1 mmol/kg) paramanyetik kontrast maddenin bolus tarz›nda İV enjeksiyonu ile 30 s aral›klarla koronal planda SE dinamik görüntüler (TR:

200 ms, TE: 15 ms, FOV: 25 cm, NEX: 1, Matrix: 128 x 256, kesit ka- l›nl›ğ› 3 mm) elde edildi. Dinamik çal›şma, rutin çal›şma ile ayn› dü- zeylerden geçen en az 3 kesitin 7 defa tekrarlanmas›yla yap›ld›. Son olarak rutin tetkik postkontrast olarak, koronal ve sagital düzlemlerde ayn› tetkik parametreleri ile yinelendi.

Rutin (prekontrast ve postkontrast) ve dinamik görüntüler iki radyolog taraf›ndan ayr› ayr› değerlendirildi. Değerlendirmelerde hipofiz bo- yutlar›, diyafragma sella, hipofizer stalk ve adenom varl›ğ›na bak›ld›.

Sadece bir radyolog taraf›ndan şüpheli adenom olarak belirtilen olgularda, adenom yok kabul edildi. Mikroadenom izlenen ard›ş›k dinamik görüntülerde, bez ve adenomdaki sinyal intensiteleri ayr› ayr› ölçülerek

AMAÇ

Hipofizer mikroadenomlar›n tan›s›nda dinamik manyetik rezonans görüntülemenin (MRG) yerinin de¤erlendirilmesi ve dinamik, rutin kontrasts›z ve rutin kontrastl› tetkiklerin karﬂ›laﬂt›r›lmas›.

GEREÇ VE YÖNTEM

Hipofizer hormon düzeyleri yüksek ve hipofizer adenom ﬂüphesi taﬂ›yan 53 hastada rutin kontrast- s›z, rutin kontrastl› ve dinamik T1-a¤›rl›kl› MRG tet- kikleri yap›ld›. Tüm görüntüler çift kör metodla iki radyolog taraf›ndan de¤erlendirildi. Dinamik tet- kikte 30 saniye aral›klarla normal hipofiz bezi ve adenomdan sinyal intensite ölçümleri yap›ld›.

BULGULAR

Dinamik çal›ﬂmada 11 makroadenom ve 29 mikro- adenom görüldü. Yirmidokuz mikroadenomun 10’u rutin kontrasts›z, 12’si rutin kontrastl› T1-a¤›r- l›kl› tetkiklerde izlendi. Rutin tetkiklerde görülen tüm mikroadenomlar dinamik çal›ﬂmada da sap- tand›. Mikroadenomlar en iyi dinamik görüntülerin erken fazlar›nda (60-120. saniyeler) izlendi.

SONUÇ

Dinamik MRG incelemesi hipofizer mikroadenom- lar›n gösterilmesinde rutin incelemelerden daha duyarl› bir yöntem olarak bulundu.

Hipofizer mikroadenomlar›n

de¤erlendirilmesinde dinamik MRG’nin yeri

Erkan Y›lmaz, Handan Çakmac›, Can Usal, ‹lhami Kovanl›kaya

E. Y›lmaz (

E

), H. Çakmac›, C. Usal, ‹. Kovanl›kaya Dokuz Eylül Üniversitesi T›p Fakültesi, Radyoloji Anabilim Dal›, 35340 ‹zmir

Geliﬂi: 26.06.2000 / Kabulü: 24.04.2001

(2)

intensite-zaman grafiği yap›ld› (Gra- fik 1) . Rutin ve dinamik tetkiklerin her ikisinde de mikroadenom izlenen olgularda, adenom ve hipofiz bezi ara- s›ndaki kontrast rezolüsyonlar›, adenom ve bez aras›ndaki intensite fark›- n›n sfenoid sinüs içindeki havan›n in- tensitesine (gürültü) bölünmesi ile he- sapland›. Kontrast rezolüsyon değer- lerinin zamana göre değişimi grafik olarak gösterildi (Grafik 2).

Bulgular

Hipofizer hormon plazma değerleri yüksek olmas›na karş›n 13 olguda (%24.5) rutin ya da dinamik tetkikte adenom ile uyumlu lezyon saptanma- d›. Bunlar›n aras›ndaki 1 olguda hipofiz bezinde lokal bombelik, 2 olguda difüz konveksite şeklinde indirekt adenom şüphesi vard›. Onbir olguda (%20.7) görülen makroadenomlar›n tümü hem rutin hem dinamik çal›şma- da rahatl›kla saptand›. Makroadenom- lu 2 olguda kavernöz sinüs invazyonu,

2 olguda optik kiyazma bas›s› vard›.

Dinamik görüntülerde izlenen 29 (%54.7) mikroadenom olgusunun 8’inde mikroadenomlar tüm tetkiklerde görülebilirken, 15' i prekontrast ya da postkontrast tetkiklerde gösterile- medi (Resim 1-6). Oysa rutin tetkiklerde gösterilen tüm adenomlar dinamik tetkikle kolayl›kla saptand› (Tab- lo 1).

Hem dinamik hem rutin olarak izlenen 8 mikroadenomda, adenom ile normal bez aras›nda sinyal intensite farklar›n›n sistemdeki gürültüye oran- t›lanmas›yla, iki doku aras›ndaki kontrast farkl›l›klar› ortaya konuldu (Grafik II). Kontrast farkl›l›klar› dinamik ve rutin tetkiklerde karş›laşt›r›ld›- ğ›nda dinamik çal›şmada ortalama 9.2 kontrast farkl›l›k değerine karş›n, rutin çal›şmada bu değer 4.4 idi. Böyle- ce dinamik çal›şmalar adenomun saptanmas›nda daha duyarl› bulundu.

Adenom ve normal bez kontrast fark- l›l›klar› rutin görüntülerde düşük olup, adenomlar gözden kaçabilmek- teydi.

Dinamik tetkikle gösterilen 29 mikroadenom ve komşu normal hipofiz bezinden, 30 s aral›klarla yap›lan intensite ölçümlerinde, normal hipofiz bezinde maksimum ortalama sinyal art›ş› 60-120 s’ler aras›nda izlenirken, mikroadenomlarda maksimum ortalama sinyal art›ş› 90-150 s’ler ara- s›ndayd› (Grafik 1). Adenomlar ve normal hipofizer bezin farkl› vasküla- rizasyonundan kaynaklanan bu görü- nüm, dinamik erken görüntülerde hi- perintens bez içinde hipointens adenomun ay›rt edilmesini sağlad›.

Çal›şmada SE sekans›nda hipofiz MRG’de; prekontrast rutin, postkontrast rutin ve dinamik görüntülerin duyarl›l›klar› s›ras›yla %39.62, %43.39 ve %75.47 dir. Hipofizer incelemede dinamik MRG rutin incelemelerden daha duyarl› bir yöntem olarak bulundu (p<0.0001). Prekontrast ve postkontrast rutin tetkikler aras›nda duyarl›l›k yönünden anlaml› fark izlen- mezken, birlikte kullan›ld›klar›nda duyarl›l›klar› %47.16 olup, etkinlikle- ri bir miktar artmaktayd›.

Resim 1. Kontrastl› rutin tetkikte izlenmeyen, dinamik çal›ﬂmada erken görüntülerde (90. sn) hipofiz bezi sol lateralinde mikroadenom.

Resim 2. Kontrasts›z ve kontrastl› rutin tetkiklerde izlenmeyen (üst s›ra), dinamik çal›ﬂmada hipofiz bezi sol late- ralinde hipointens(ok) görünümde mikroadenom (alt s›ra). Operasyon sonras› tan›s› prolaktinoma.

(3)

Tart›ﬂma

Hipofiz bezinin incelenmesinde MRG yayg›n olarak ilk tercih edilen görüntüleme yöntemidir. Rutin olarak T1 ağ›rl›kl› koronal ve sagital düzlem- de ince kesit kal›nl›ğ› ile yap›lmakta- d›r. Ayr›ca intravenöz kontrast madde enjeksiyonu sonras› ayn› düzlemlerde T1 ağ›rl›kl› kontrastl› görüntüler elde

edilmektedir. Dwyer ve arkadaşlar›- n›n 26 mikroadenomlu olguda yapt›k- lar› çal›şmada rutin sekans MRG duyarl›l›ğ›, 2-3 mm’ye kadar olan mikroadenomlarda %65-75 olarak belir- tilmiştir (3). Bizim çal›şmam›zda bo- yut s›n›rlamas› olmaks›z›n %47.16’- d›r. Hipofiz adenomlar›n›n çoğunluğu normal bezle karş›laşt›r›ld›ğ›nda dü-

şük sinyal intensitesi göstermektedir.

Gerek kontrasts›z gerekse kontrastl›

T1 ağ›rl›kl› SE görüntüleri hipofiz bezi ile adenom aras›nda yeterli kontras- t› her zaman sağlayamamakta, bez içinde adenom ay›rt edilememektedir.

Çal›şmada kontrast madde enjeksiyonu ard›ndan h›zl› görüntüler elde ede- rek normal bez ve adenom aras›nda kontrast›n sağlanmas› amaçlanm›şt›r.

Otuz saniye aral›klarla dinamik MRG görüntülerinde normal hipofiz dokusu ve adenom aras›nda farkl› sinyal art›- m› izlenmiştir. Dinamik olarak hipofiz bezinde pik sinyal art›m› birinci veya ikinci görüntülerde izlenirken, adenomlarda sinyal art›m› yavaş ger- çekleşmekte, pik yapt›ğ› görüntüler normal bezden daha sonra izlenmektedir (Grafik 1). Normal bezdeki belirgin sinyal art›m›, erken dinamik gö- rüntülerde normal bez içinde adenomun düşük intensite olarak ay›rt edilmesini sağlamaktad›r. Bunun nedeni adenom ve normal hipofiz parankimi- nin vaskülarizasyon farkl›l›ğ›d›r. Pa- rankim indirekt yoldan, kan beyin ba- riyerinin bulunmad›ğ›, kapillerlerin oluşturduğu portal sistemden kanla- n›rken, adenom direkt arteriyel yolla kanlanmaktad›r (4-6). Ancak adenomdaki kan ak›m› yavaş olup, dinamik kontrastl› çal›şmada erken fazlarda adenom ile parankim aras›nda kontrast fark› oluşmaktad›r (7). Adenom ile parankim aras›ndaki kontrast fark›- n›n erken görüntülerde ortaya ç›kma- s›, ilerleyen görüntülerde bu kontras- t›n azalmas› ya da kaybolmas› h›zl›

görüntüleme yöntemlerinin kullan›l- mas›n› gerektirmiştir. Öyleyse “gradyent eko (GRE) sekanslar neden uy- gulanmad›?” sorusu akla gelebilir.

GRE sekans› kullan›lmas›n› s›n›rlayan sella taban ve sfenoidal septumdan kaynaklanan MRG suseptibilite artefakt›d›r. Bu artefakt hipofiz bezine komşu sellar taban ve sfenoidal septu- mun kesiştiği alanda en belirgin olarak izlenmektedir (8). Ayr›ca kaver- nöz sinüslerde arteriyel vasküler ya- p›larda ak›ma bağl› hareket artefaktla- r› da görüntü kalitesini düşürmektedir (9-11). Yirmisekiz olguluk bir çal›ş- mada paramanyetik kontrast madde kullan›m› sonras› FLASH görüntüler Tablo 1. Çal›ﬂmada tespit edilen adenomlar›n da¤›l›m›

Yüksek hipofizer hormon Rutin kontrasts›z Rutin kontrastl› Dinamik

Prolaktin Mikroadenom 8 8 8

(n:32) Mikroadenom 9 11 24

GH Makroadenom 2 2 2

(n:5) Mikroadenom 1 1 3

ACTH Makroadenom 1 1 1

(n:3) Mikroadenom 0 0 2 Grafik 1. Adenom ve parankimin zamana göre intensite de¤iﬂimi.

adenom

zaman (s)

intensite

parankim

Grafik 2. Adenom ve parankimin zamana göre kontrast/gürültü oran›.

700 600 500 400 300 200 100

0

0 30 60 90 120 150 180

x x

x

x x

adenom

zaman (s)

kontrast/gürültü oran› parankim

10 8 6 4 2

0

0 30 60 90 120

x

x x

(4)

SE prekontrast tetkik ile karş›laşt›r›l- m›şt›r. FLASH görüntülerin SE prekontrast tetkike üstün olmad›ğ›, hatta bir miktar daha az duyarl› olduğu bil- dirilmektedir (12). Çal›şmam›zda 30 s aral›klarla görüntüler elde edilmiştir.

Bugün SE sekans› varyantlar› kullan›- larak daha k›sa aral›klarda görüntüler elde olunabilir. Bunun için dinamik keyhole h›zl› SE sekanslar› kullan›la- bilmektedir. H›zl›, dinamik, düşük spasyal frekansl› bilgiler elde etmek

için k alan›n›n santral %25'lik kesimi- ni örneklemeye yönelik, tekrarlayan ekolar kullan›l›r. Dinamik görüntüler k alan›n›n d›ş k›sm›n› dolduran yük- sek spasyal frekansl› bilgiler ile kom- bine edilir. Böylece h›zl› ve rezolüs- yonu yüksek görüntüler meydana ge- lir (13,14).

Rutin tetkikte şüpheli olarak tespit edilen, beze göre minimal hipointens görünümlerin, dinamik tetkikle ortaya konulmas›na çal›ş›lm›şt›r. Chong ve

arkadaşlar›n›n yapt›ğ› çal›şmada 52 normal, 14 adenom şüpheli olguya rutin MRG yap›lm›şt›r. Olgular›n 20' sinde bez içinde şüpheli hipointensite- lere rastlanm›şt›r. Non-spesifik olarak tan›mlanan asemptomatik lezyonlar›n hipofizer kist, fokal iskemiler, voksel- ler aras› heterojenite ve MRG siste- mindeki gürültüye bağl› olabilecekleri belirtilmektedir (15,16). Bu tip psödo- adenomlar›n ortak özellikleri, küçük boyutta (5mm' den küçük) ve sinyal intensite farkl›l›klar›n›n normal bez ile karş›laşt›r›ld›ğ›nda az olduğu belirtilmektedir. Gerçekten de adenom olarak yanl›ş pozitif sonuç verebilecek bu hipointensitelerin dinamik çal›şma ile ortaya konmas› gerekmektedir. Dina- mik çal›şmada lezyon ile normal bez aras›nda sinyal intensite farkl›l›klar›

çok belirgindir. Bizim olgular›m›zda 2 adet sadece kontrasts›z T1 ağ›rl›kl›

koronal kesitlerde bir radyolog tara- f›ndan şüpheli rapor edilen hipointensite dinamik tetkikte izlenmemektedir.

Bir olguda önceki rutin MRG' lerde adenom olarak rapor edilen, dinamik çal›şmada sinyal art›ş› göstermeyen anterior-posterior lob aras›nda rastlan- t›sal kist izlenmiştir.

Çal›şmada 53 olgunun sadece 14’ü (%26) cerrahi sonras› histopatolojik tan› alm›şt›r. Kuşkusuz bunun en bü- yük nedeni olgular›n büyük çoğunlu- ğunun hiperprolaktinemi kan biyokimyas›na sahip olgular olmas› ve bunlar›n öncelikle medikal olarak te- davi edilmesidir (4,17). Ondört olgunun 8' i mikroadenom, 6's› makroade- nomdu. Tüm olgular dinamik çal›şma- da gösterilebildi. Mikroadenomlar›n 5’i prolaktin, 2'si GH, 1'i ACTH salg›- layan adenomlar olup, 6’s› sadece dinamik incelemede gösterildi. Colom- bo ve arkadaşlar›n›n rutin MRG ile yapt›klar› çal›şmada cerrahi korelas- yonlu 26 mikroadenomlu olguda, ya- lanc›-pozitif değerler %10 olarak bu- lunmuştur (18). Çal›şmam›z, hem rutin, hem de duyarl›l›ğ› belirgin üstün olan, dinamik olarak yap›ld›ğ›ndan ve baz› olgular›n histopatolojik tan›lar›- n›n bulunmas›ndan dolay› yanl›ş-pozitif değerlerin %5-7 dolaylar›nda ol- duğunu düşündürmektedir (19-21).

Resim 3. A. Dinamik çal›ﬂmada 30 sn aral›klarla ard›ﬂ›k görüntülerde 60. sn de hipofiz bezi santralinde mikroade- nom (ok). B. Ayn› olguda kontrasts›z ve kontrastl› rutin tetkiklerde sadece hipofiz bezinde konveksite (üst s›ra), di- namik erken görüntüde hipointens olarak mikroadenom izleniyor (alt s›ra).

A

B

(5)

benzer yol izlenmiş ya da opere edil- miş, ancak k›s›tl› say›da olgu değer- lendirilmiştir. Medikal tedaviye yan›t vermeyen olgularda, adenomun operasyon öncesi saptanmas› önem ka- zanmaktad›r. Transsfenoidal girişim- de adenomun lokalizasyonu, özellikle lateralize edilmesi cerrah için önemli- dir (24). Bunun d›ş›nda medikal teda- videki hastada, adenomun boyutsal ta- kibi önemlidir. Çünkü süpresyon teda- visinin uzun süreli kullan›lmas› sonu- cunda, olas›l›kla vaskülarite değişikli- ğine bağl› adenomun küçülmesi, hatta kaybolmas› mümkündür. Tedavinin sonland›r›lmas› için, dinamik MRG ile adenomdaki küçülme hatta kaybol- ma takip edilmelidir. Kan hormon dü- zeyi süprese olgularda tek takip şans›

MRG’dir (25,26).

Çal›şmada s›kl›kla karş›m›za ç›kan problem erken görüntülerde, özellikle posteriorda ya da bezin anterior-posterior lob bileşiminde beze göre hipointens alanlard›r. Bu hipointens alanlar yanl›şl›kla adenom olarak rapor edile- bilir. Hipofizer bezin farkl› vaskülari- zasyonundan kaynaklan›r ve erken gö- rüntülerde ortaya ç›kar. Nedeni posterior lobun erken kanlanmas›, anterior lobun ise kanlanmas›n›n geç gerçek- leşmesidir. Bu zaman fark› posterior lobun önünde, simetrik, daha hipointens alanlar›n izlenmesine neden olur.

Adenomdan farkl› olarak bu alanlar simetrik, anterior ve posterior loblar›n kesiştiği lokalizasyondad›r. Bir sonraki görüntülerde simetrik olarak hipofiz bez intensitesi ile izointens hale geçer. Asimetrik olarak hipointensite gösteren ve sonraki birkaç görüntüde sebat eden görünümler adenomu dü- şündürmelidir (27-29).

Çal›şmam›zda kontrast madde veril- meden ve verildikten sonra rutin tetkiklerde duyarl›l›k yönünden belirgin bir fark izlenmemektedir. Doppman ve arkadaşlar›n›n 8 adenom üzerine yapt›klar› çal›şmada, prekontrast

%38, postkontrast %50 gerçek pozitif adenom bildirilmiştir. Dwyer ve arka- daşlar› cerrahi doğrulanmas› olan 12 mikroadenomda pre-kontrast çal›şma- lar›n üstün olduğunu belirtmektedir.

Stadnik ve arkadaşlar› 28 olguda yap›-

Resim 4. A. S›ras›yla 0, 30, 60 ve 90. sn lerde dinamik görüntüler. Erken görüntüde (60. sn) hipofiz bezi sa¤ la- teralde mikroadenom (ok). B. Ayn› olguda mikroadenomun izlenmedi¤i kontrasts›z ve kontrastl› rutin (üst s›ra) ve adenomu gösteren (ok) dinamik görüntüler (alt s›ra).

Ekstrahipofizer nedenli hormon de- ğişikliği olabilecek olgular çal›şma d›ş› b›rak›ld›. Olgular›n çoğunluğu (%88) hiperprolaktinemi kan biyokimyas›na sahipti. Hiperprolaktinemi yaratan ekstrahipofizer nedenler ön- celikle gebelik olmak üzere, hipotala- mik hastal›klar, ilaç kullan›m›, primer

hipotiroidizm, siroz, kronik böbrek yetmezliğidir (22,23). Değerlendir- meler birbirinden habersiz iki radyolog taraf›ndan yap›lm›şt›r. Tek bir radyolog taraf›ndan şüpheli olarak de- ğerlendirilen olgularda adenom yok kabul edilmiştir. Benzeri çal›şmalarda da prolaktinomalar›n tetkikinde ya

A

B

(6)

lan çal›şmada prekontrast duyarl›l›ğ›

%70, postkontrast duyarl›l›ğ› %54 bulmuşlard›r. Postkontrast tetkikte hipofiz parankim ve mikroadenom ara- s›ndaki kontrast fark› kaybolmaktad›r.

Bu yüzden prekontrast ve postkontrast SE sekanslar› aras›nda belirgin bir üstünlük bulunamam›şt›r. Çal›ş- mam›zda rutin incelemelerin duyarl›- l›ğ› benzer çal›şmalarla karş›laşt›r›ld›- ğ›nda bir miktar düşüktür. Başl›ca ne-

deni klinisyenlerin hipofizin incele- mesinde ilk s›rada bilgisayarl› tomog- rafiyi (BT) tercih etmeleridir. BT' de tespit edilen, özellikle makroadenomlar başka bir görüntüleme modalitesi- ne ihtiyac› ortadan kald›rmaktad›r. Ol- gular›m›zda makroadenomlar›n say›- sal azl›ğ› bu düşünceyi desteklemek- tedir. Dinamik çal›şma, kavernöz si- nüs içindeki yap›lar›n neden olduğu parsiyel volüm artefaktlar›ndan dolay›

sagital düzlemde yap›lmam›şt›r.

Hipofiz adenomlar›na yönelik MRG’de önce kontrast madde kulla- n›lmadan T1 ağ›rl›kl› koronal ve sagital SE sekans› ile başlanmas›, adenom izlenmediği ya da şüpheli durumlarda dinamik kontrastl› çal›şman›n eklen- mesi gerektiği düşüncesindeyiz.

Resim 5. Dinamik görüntülerde erken dönemde (90. sn) hipofiz bezi sol lateralinde mikroadenom (ok) izleniyor (üst s›ra). Ayn› olgunun rutin kontrasts›z tetkikinde sadece hipofiz bezinde solda asimetrik volüm art›ﬂ› görülüyor (alt s›ra).

Resim 6. Kontrasts›z ve kontrastl› rutin tetkiklerde normal görünümde hipofiz bezi (üst s›ra) ve dinamik görüntüde santralde (alt s›ra) hipointens olarak izlenen mikroadenom (ok). Cerrahi sonras› tan›s› ACTH salg›layan mikroadenom.

(7)

THE ROLE OF DYNAMIC MR IMAGING IN THE EVALUATION OF PITUITARY MICROADENOMAS

PURPOSE: To evaluate the role of dynamic magnetic resonance (MR) imaging in the diagnosis of pituitary microadenomas and to compare dynamic, conventional unen- hanced and conventional contrast enhanced images.

MATERIALS AND METHODS: Conventional unenhanced, conventional contrast en- hanced and dynamic T1-weighted images were obtained in 53 patients whom had abnormal plasma pituitary hormone levels and suspicion of pituitary adenoma. Two radiologists evaluated all MR images independently. Additionally, signal intensity measurements in both normal pituitary gland and adenoma were performed at in- tervals of 30 seconds in the dynamic technique.

RESULTS: The dynamic study revealed 11 macroadenomas and 29 microadenomas. In total 29 microadenomas and 10 microadenomas were detected in conventional unenhanced and 12 microadenomas were detected in conventional contrast enhan- ced T1-weighted images. All microadenomas identified with conventional MR ima- ges were also identified with the dynamic study. Microadenomas were best visuali- zed at earlier phases (60-120 seconds) of dynamic images.

CONCLUSION: We have found that the dynamic MR imaging is a more sensitive tech- nique than conventional MR imaging in the diagnosis of pituitary microadenomas.

TURK J DIAGN INTERVENT RADIOL 2001; 7:158-164

Kaynaklar

1.Kulkarni MV, Lee KF, McArdle CB, Joel WY. 1.5-T MR Imaging of pituitary microadenomas. AJNR 1988; 9:5-11.

2.Miki Y, Matsuo M, Nishizawa S, Kuroda Y. Pituitary adenomas and normal pituitary tissue: enhancement patterns on gadopentetate-enhanced MR imaging. Radi- ology 1990; 177:35-38.

3.Dwyer AJ, Frank JA, Doppman JL, Oldfi- eld EH, Hickey AM. Pituitary adenomas in patients with cushing disease: initial expe- rience with Gd-DTPA-enhanced MR imaging. Radiology 1987; 163:421-426.

4.Thorner MO, Vance ML, Horvath E, Ko- vacs K. In:Wilson JD, Foster DW, eds.

Williams Textbook of Endocrinology. 8 th ed. Philedelphia: W.B. Saunders. 1992;

221-294.

5.Tien RD. Sequence of enhancement of va- rious portions of the pituitary gland on gadolinium-enhanced MR images: correlation with regional blood supply. AJR 1992;

158:651-654.

6.Gorzyca W, Hardy J. Arterial supply of the human anterior pituitary gland. Neurosur- gery 1987; 20:369-378.

7.Yuh WTC, Fisher DJ, Nguyer HD, Tali ET. Sequential MR enhancement pattern in normal pituitary gland and in pituitary adenoma. AJNR 1994; 15:101-108.

8.Grossman CB. Magnetic resonance imaging and computed tomography of the he- ad and spine. 2nd ed. Baltimore:Williams Wilkins, 1996; 10-55.

9. Elster AD. Sellar susceptibility artifacts:

theory and implications. AJNR 1993; 14:

129-136.

10.Carlier PG, Fawzy KM, Gilson V, Leroux GB, Lesur G, Ries M. Three-dimensional Turbo FLASH MR imaging of the pituitary gland. Radiology 1991; 181: 91.

11.Carlier PG, Fawzy KM, Gilson V, Leroux GB, Lesur G, Ries M. Three-dimensional Turbo FLASH MR imaging of the pituitary gland. Radiology 1991; 181: 91.

12.Czervionke, LF, Daniels DL, Wehrli FW et al. Magnetic susceptibility artifacts in gradient-recalled echo MR imaging. AJNR 1988; 9:1149-1155.

13.Kucharczyk W, Bishop JE, Plewers DB, Keller MA. Detection of pituitary microadenomas: comparison of dynamic keyhole fast spin-echo, unenhanced, and conventional contrast-enhanced MR imaging.

AJR 1994; 163:671-679.

14.Finelli DA, Kaufmann B. Varied microcir- culation of pituitary adenomas at rapid, dynamic, contrast-enhanced MR imaging.

Radiology 1993; 189:205-210.

15.Chong BW, Kucharczyk W, Singer W, George S. Pituitary gland MR: a compara-

tive study of healthy volunteers and patients with microadenomas. AJNR 1994;

15:675-679.

16.Cano A, Martinez M, Benito P, et al.

Analysis of indirect signs of microprolacti- noma at MR imaging. Eur J Radiol 1999;

157-164.

17.Davis PC, Hoffman JC, Spencer T, Tindall GT. MR imaging of pituitary adenoma:

CT, clinical, and surgical correlation. AJR 1987; 148:797-802.

18. Colombo N, Loli P, Vignati F, Scialfa G.

MR of corticotropin-secreting pituitary microadenomas. AJNR 1994; 15:1591- 1595.

19.Pojunas KW, Daniels DL, William AL, Haughton VM. MR Imaging of prolactin- secreting microadenomas. AJNR 1986; 7:

209-213.

20.Newton DR, Dillon WP, Norman D, New- ton TH. Gd-DTPA-enhanced MR imaging of pituitary adenomas. AJNR 1989;

10:949-954.

21.Parent D, Brown B, Smith EE. Incidental pituitary adenomas: a retrospective study.

Surgery 1982; 92:880-883.

22.Wolpert SM, Molitch ME, Goldman JA, Wood JB. Size, shape and appearance of the normal female pituitary gland. AJNR 1984; 5:263-267.

23.Wiener SN, Rzeszotarski MS, Droege RT, Pearlstein AE, Shafron M. Measurement of pituitary gland height with MR imaging.

AJNR 1985; 6:717-722.

24.Dina TS, Feaster SH, Laws ER, Davis DO.

MR of the pituitary gland postsurgery: se- rial MR studies following transsphenoidal resection. AJNR 1993; 14:763-769.

25.Weissbuch SS. Explanation and implications of MR signal changes within pituitary adenomas after Bromocriptine therapy.

AJNR 1986; 7:214-216.

26. FitzPatrick M, Tartaglino LM, Hollander MD, et al. Imaging of sellar and parasellar pathology. Radiol Clin North Am 1999;

37:101-121.

27.Sakamoto Y, Takahashi M, Korogi Y, Bus- saka H, Ushio Y. Normal and abnormal pituitary glands: Gadopentetate Dimeglumi- ne-enhanced MR imaging. Radiology 1991; 178:441-445.

28.Davis PC, Hoffman JC, Malko JA, Tindall G. Gadolinium-DTPA and MR imaging of pituitary adenoma: a preliminary report.

AJNR 1987; 8:817-823.

29.Caruso RD, Rosenbaum AE, Sherry RG, et al. Pituitary gland: variable signal intensiti- es on MRI. Clin Imaging 1998; 22:327- 332.