HİRiTA VE KADASTRO MÜHENDİSLİĞİ

ita

YİL: 3 OCAK 196E SAYI: 9

İ Ç İ N D E K İ L E R

Sayla Harita, Tapu - Kadastro Sektörünün Kalkınma Planlarındaki

Yeri

Haldun ÖZEN

İsviçre'de, Resmi Ölçülerin Yeniden Gözden Geçirilmesi Hakkında Çağrı

Wa!fer SCHNEIDER - M. Emin ERTÜRK

İsviçre'de, Resmi Ölçülerin Yeniden Gözden Geçirilmesi Walter HABERLİN - M. Emin ERTÜRK

İmar Planı Uygulamalarında Parsellerin Düzenlenmesi Zühtü ÖNDER

31. Fotogrametri Haftaları CdâSeiiin SONGU

Yol Projelerinin Yapımında Fotogrametri ve Geodezi Bilimlerinin Fonksiyonu Fahrettin AYDSN

Poligon Dengelemesi Cemil ERGİN

Bakan!ıklararasi Harita İşlerini Koordinasyon ve Planlama Kurulu Bilimsel Araştırma ve Koordinasyon Toplantısı

Ahmet YAŞAYAN

Harita ve Kadastro Mühendislerinin Kurumlara ve İllere Göre Dağılımı

Haberler ;

3-13

14-17

18-28

29-42

43-50

51 -58

59-71

72-74

75-76 77- 80

HİRiTA VE KADASTRO MÜHENDİSLİĞİ

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası tarafından dört ayda bir Ocak, Mayıs, Eylül aylarında yayınlanır.

Sahibi : Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası adına Başkan M. Emin EBTÜRK

İ' " ' ■ . '

' Sorumlu Müdür : Kadir PALA . ı

'• »Yayın Kurulu : Seleattin ÖNEü Erdoğan ÖRÜKLÜ

Haldun ÖZEN Iladir PALA

f ' Ahmet YAŞAYAN'

Yönetim ve Mü

racaat yeri t Demirtepe - Sümer Sok. No : 12/2

«, ■" ■ Yenişehir - ANKARA Tel : 1195 42 Fiatı. : 5 TL. Yıllık abonesi : 15 TL.

Dizildiği ve

Basıldığı yer : Güzel İstanbul Matbaası —- Ankara Kân tarifesi : Arka dış kapak ~ 600 TL.

Ön iç kapak = 500 TL.

Arka iç kapak = 450 TL.

îç saMfeler = 400 TL.

Yarım saîıifeler = 250 TL.

1/4 sahife = 150 TL. ' .

•

Devamlı ilân verenlere % 20 indirim yapılır.

% Yaymlanah bütün yazılara telif ve tercüme hakkı ödenir.

% Gönderilen yazılar yayınlansın yayınlanmasın geri verilmez

% Yazı ve ilânlardaki fikirler yazarlarına aittir. Odayı ve Dergiyi sorumlu kılmaz.

% Çevirilerden doğacak hertürlü sorumluluk çevirene aittir.

% Dergide yayınlanmak üzere gönderilen yazıların daktilo ile seyrek satır olarak yazılması, şekillerin aydıngere çini mürekkeple çizilmesi, şekil yerlerinin belir- tilmesi ve yazıların imzalanmış olarak iki nüsha gönderilmesi lâzımdır. Kısa yazılar tercih edilir.

Harita, Tapu, Kadastro Sektörünün Kalkınma PÜanlanndaki Yeri

Y. Müh. Haldun ÖZEN Giriş ;

Harita, tapu, kadastro (HTK) sektörü hizmetleri Birinci ve İkinci 5

Beş Yıllık Kalkınma Pilanlan'nda ana çizgileriyle 20 yıllık bir genel puan- lamaya bağlanmıştır (1). Bu yazıda, sektörün kalkınma puanlarının muh- tevasıyla olan fonksiyonel ilişkileri belirtilmekte, Birinci Beş Yıllık Pilan uygulamasının sonuçları hakkında topluca bilgi verilmekte, İkinci Beş Yıllık Pilan'da yer alan sektör hedefleri açıklanmaktadır.

1. Harita, Tapu, Kadastro Sektörünün Kalkınma Pilanlannsn Muh- vasıyla Fonksiyonel İlişkileri : .

Birinci ve İkinci Beş Yıllık Kalkınma Pilanlan'nda yer.alan şu sektör- ler ve hizmetler HTK sektörü ile yakın ilişkileri olan sektörlerdir : Köy sorunu, şehirleşme, yerleşme, bölge puanlaması, konut, toprak ve su kay- naklarının geliştirilmesi, tarım, bitkisel durum, su ürünleri, prmancılık, madencilik, inşaat, elektrik, ulaştırma, haberleşme, turizm, içme suyu, belediye hizmetleri, imar planları. Bu sektörlerle HTK sektörü arasında başlıca iki yönde temel ilişki vardır.

Sektörün diğer sektörlerle birinci temel ilişkisi durum tesbiti, etüt, pilanlama, pıroje hizmetlerine kaynak olmak suretiyle karar verme alter- natiflerinin etüdünü, seçilen alternatifin puanlanmasını sağlayacak bir kı- sım verileri hazirlamasidir.

Sektörün diğer sektörlerlg ikinci temel ilişkisi etüt, pilanlama, pıroje .işlerinin uygulama aracı olmak suretiyle seçilen karar alternatifine uygun olan projelerin zemine uygulanmasını sağlaması, proje hedeflerinin ger- çekleşmesine yardımcı olmasıdır.

(1) Bakınız:

Kalkınma Plânı, Birinci Beş Yıl, 1963 -1967. İkinci Baskı, 1964. js: 417-419İ

Kalkınma Planı, İkinci Beş Yıl, 1968-1972. 1967. s: 612-613.

3

HTK sektörü hizmetleri zaman, nitelik, nicelik yönlerinden bu fonk- siyonel ilişkilere uygun şekilde formüle edilmediği taktirde daima bir olgu ile karşılaşılacaktır. Bu da, sözü geçen sektörlerde en uygun (optimum) bir çözümün seçilmesinin, uygulanmasının mümkün olamayacağı olgusu- dur. Dolayısıyla sektör diğer sektörlerde işgücü, zaman, para kaynaklarının israfına yol açacaktır. Türkiye gibi kaynakları kıt olan bir memlekette dev- letin ve özel sektörün kaynaklarının en uygun kullanımının sağlanması ise temel sorunlardan biridir (2). Bu nedenle, HTK sektörü hizmetlerinin kay- nak israfına yol açmayacak şekilde teknik nitelik ve sosyal muhteva yö- nünden düzenlenmesi sektörün ana sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır.

2. Birinci Beş Yıllık Uygulama ve İkinci Beş Yıllık Hedefler ;

, < *■ Pilan uygulaması için gerekli olan haritalar, Birinci Beş Yıllık Pilan ' döneminin başında, teknik nitelik yönünden sitandart - kadastral - f©p©ğ»

rafik harita olarak tanımlanmıştır. Pilan metni sektör hizmetlerinin ilk te-'■

sisinin 1982 yılına kadar 20 yıllık bir süre içinde bitirileceğini hedef olarak belirtmiştir. Bu sürenin, teknik gelişmelerden yararlanılarak kısaltılması olanaklarının araştırılması da öngörülmüştür (3). İkinci Beş Yıllık Pilan Hedefleri ve Sıtratejisi île pilan metninde de kadastro ve tapulama işlerinin' daha hızlı bir tempoda yürütüleceği, yurt kadastrosunun 20 yılda bi- tirilmesinin hedef olarak alınacağı belirtilmektedir (4). 1968 pırogramı'n-da ise, «Türkiyenin tüm kadastro sorununun, mevcut bütün maddi imkanlardan faydalanabilmesi şartı ile, pilanda öngörülen süreden önce halledilmesi için bir pırogram hazırlanacak ve 1968 yılında uygulamaya konulacaktır»

denilmektedir (5).

İkinci Beş Yıllık Pilan'da, toprak-insan ilişkilerinin düzenlenmesin- deki zorunluluk, tarım reformundan beklenen sonucun elde edilmesi' ve reformun başarıyla uygulanması, toprak toplulaştırılması çalışmaları, ta- rım kesiminde vergi kaybına sebep olma, bazı sektörlerde yatırımların aksamasına, arazi ihtilâflarına, sosyal huzursuzluğa yol açma yönlerinden sektörün sosyal muhtevasına ilişkin bilgiler yer almaktadır (6).

HTK sektörü hizmetlerinin Birinci Beş Yıllık Pilan dönemindeki, hem de daha önceki yıllardaki genel görünümü ile İkinci Beş Yıllık Pilan hedef

leri Çizelge: l'de topluca verilmiştir.

,

(2)«Plan Hedefleri ve Stratejisi», Kalkınma Plânı Birinci Be§ Yıl. s: 527.

(3)Kalkınma Plânı Birinci Beş Yıl. s: 417, 418.

(4)Kalkınma Planı İkinci Beş Yıl. s: 246, 302, 612, 641.

(5)1968 Programı, s: 131. Ayrıca Bakınız; s: 49.

(6)Kalkınma Planı ikinci Beş Yıl. s: 246, 302, 612, 641. Ayrıca Bakınız; 1968 Programı, s: 49, 131.

4

Çizelge : 1 — HARİTA, TAPU, KADASTRO SEKTÖRÜ UYGULAMA SONUÇLARI, HEDEFLERİ, YATIRIMLARI (Aralık 1967 Durymv}

Halihazır • Yatırım Kadastro Tapulama Harita (Milyon) Dönem (Parsel) (km ² ) (Hektar) ___JL___

1962 Sonuna 939419 53 ^ Kadar

1963-1967 254 367 20 570 172 384 117.9 1968-1972 600 000 80 000 120 000(^!i:) 400.0

Toplam 1793 786 153 692 503 084 517.9

(*) 1939-1964 ortalamasına göre bir kasaba 300 hektar alınmıştır.

Kaynak : 1. Kalkınma Plânı, Birinci Beş Yıl. s: 419.

2.Kalkınma Planı, İkinci Beş Yıl. s: 613.

3.İkinci Beş Yıllık Plan Harita, Tapu, Kadastro Sektörü özel İhtisas Komisyonu Raporu.

4.1967 Yılı Programı, s: 376.

5. TMMOB. Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası'nca derlenen

ı bilgiler.

Yapılmış olan işlerin coğrafi dağılımı ile 1968 yılına devredilen işle- rin coğrafi dağılımı ise şu şekildedir.

Çizelge : 2 — SEKTÖR HİZMETLERİNİN UYGULAMA YERLERİNE GÖRE DAĞILIM! (Aralık 1967 Durumu)

' Hjzmet_Kolu__ : _J|__ " İlse Bucak, Köy "

Kadastro 38 65 —

Tapulama — — 6225

Halihazır Harita 67 551 396

Belediye Sayısı 67 553 577

Yerleşme Noktası 67 551 35444

Sayısı

Kaynak : 1. DİE Yayım No : 452. s: XLIV - LII.

2.Türk Belediyecilik Derneği, Türkiyede Belediyeler, s: 7.

3.TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası'nca derlenen bil giler.

Çizelge : ■ 3 — 1968 YILINA DEVREDİLEN SEKTÖR HİZMETLERİNİN • UYGULAMA YERLERİNE GÖRE DAĞILIMI (Aralık 1967 Durumu)

Hizmet K olu İl İlçe _JBucajc,J<öy_

Kadastro 26 33 — Tapulama 25 33 1180

Halihazır Harita — 2 38

Kaynak : 1. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası. 2.

İller Bankası Genel Müdürlüğü.

Uygulama sonuçlarına göre, 1967 yılı sonuna kadar illerin % 100'ü- nün, ilçelerin % 100'ünün, bucaklarla köy belediyelerinin % 69'unun ha-

■ . ' ■ ■ i : 5

lihazir haritası yapılmıştır. İllerin % 57'sinin, ilçelerin % 12'sinin, bucak- larla köylerin de % 18'inin ilk tesis kadastrosu yapılmıştır. Yapılan işle- rin tümü sitandart-kadastral - topoğrafik nitelikte değildir. Ancak tapu- lama haritalarının bir bölümü bu niteliktedir.

HTK sektörü için öngörülen ikinci beş yıllık tedbirlerin başlıcaları şunlardır :

1. Yatırım giderlerinin gerektirdiği giderler öncelikle karşılanacak tır.

2. Elektronik bilgi işlem sistemi sektörün ihtiyacını karşılayacak du ruma ve kapasiteye çıkarılacaktır.

3. Konu ile ilgili teknik tüzük, yönetmelik ve izahnameler Ue ista- ' tistik ve envanterlerin düzenlenme, zamanlama ve ilkelerinde sitandartlaş-

* kırmaya gidilecektir.

'* t 4. Personel devir hızı azaltılacak, uzmanlaşma artırılacaktır.

5. Tapulama, kadastro hizmetleri ile harita alımı işlerinin, kuruluş-' ların görevleri içinde süratle yürütülmesini sağlamak üzere mevzuat göz- den geçirilecektir (7).

6., Arsa ofisi kurulacaktır (8).

i . . •

■ 7. Şehirlerin gelişme alanlarındaki arsalar üzerinde kamu kontrolü sağlanacak, kamu elindeki arazi satılmayacak, arsa sıtoku çoğaltılacak- tır (9).

4 İkinci Beş Yıllık Pilan'ın uygulama düzenine getirdiği başlıca yenilik beşer yıllık uzun vadeli faaliyet pırogramlarının hazırlanmasıyla ilgilidir.

Yıllık pırogramların pilan ilke, hedef ve politikalarına uygun şekilde rea- list olarak hazırlanabilmesi için beş yılı kapsayan ve her yıl bir yıl ilerle- mek suretiyle devamlı olarak beş yıllık süreyi koruyan birer faaliyet pırog- ram, pilanla kendilerine görev verilmiş olan tüm kamu kuruluşlarınca en geç Haziran 1968 tarihine kadar hazırlanacaktır. Yıllık pirogramlar da de- taylı iş pfrogramlarına dayalı olarak uygulanacaktır. (10)

1968 pıragramı, bakanlıkların" ve kuruluşların puanlama ünitelerinin daha fonksiyonel hale getirilmesini, uygulamanın daha etkili izlenmesini sağlayacak metotların geliştirilmesini öngörmektedir (11). 1968 Yılı Pirog- ramının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Karar'da ise, kadastro hizmetlerine 1968 pırogramında özel bir önem verildiği, bu ko-

(7) Kalkınma Planı îklnci Beş Yü. s: 613.

(8)age. s: 281.

(9)age. s: 270, 273, 285, 639.

(10) 1968 Yılı Programı, Resmi Gazete Sayı : 12774, 12 Aralık 1967. s: 131.

(11) age. s: 4, 132.

(12) age. s: 5. .

6

nuda Devlet Puanlama Teşkilâtı sorumluluğunda koordinasyon ve piroje çalışmaları yapılacağı kabul edilmiştir (12).

HTK sektörü hizmetlerinin mevcut gelişme potansiyeli hakkında bir bilgi vermek ve 1968 - 1972 beş yıllık döneminde karşılaşılacak dar boğaz- ları tahmine yardımcı olmak üzere sektör hizmetlerinin ortalama yıllık ge- lişmesi ve 1968 hedefleri aşağıya alınmıştır.

Çizelgei 4 — SEKTÖR HİZMETLERİNİN ORTALAMA YİLLİK GELİŞMESİ

1962 Sonuna . Yüzde Gelişme

Hiamet Kata Göre Yıllık 1063 -1967 1068-1812 (Zincirleme Endeks) Birim Ortalama Yıllık Orta. Yıllık Orta. 1063-1961 1968-1912 - Kadastro Parsel

(Başlama Yılı : 24 722 50 873 120 000 206 236

* 1925)

*■ Tapulama km²

».■'(Başlama Yılı: 4 086 4 114 16000 101 389

. 1950) .

Halihazır Harita

Hektar (Başla- 9 161 32 420 24 000 354 74 . ma-Yılı : 1939)

Kaynak : Çizelge 1. '

Çizelge : 5 — ORTALAMA YILLIK GELİŞME VE 196S YIL! HEDEFLERİ

t 1068 -1072

Sıra Ortalama Yıllık 1968

No Hedefler ve Birini Miktarı Miktarı ■ Fark 1 T/5000 Ölçekli Sıtandart

Topoğrafik Kadastra! — ' 10 500 10 500 Harita (km²)

2

M

/ 5 0

,

,;

t"

ıs°°° - ıs°°°

Harita (km²)

3Tapulama (km²) 16000 6 000 10000

4Kadastro (Parsel) 120 000 70 000 50 000

5Halihazır Harita (Hektar) 24 000

» » (Adet) 80 115 35

6 Yatırımlar (Milyon TL) 80 36.1 43.9

Kaynak: 1. Kalkınma Planı, İkinci Be§ Yıl. s: 613.

2.1968 Yılı Programı, Resmi Gazete Sayı: 12774. s: 131.

3.Çizelge 4.

4.İller Bankası Genel Müdürlüğü.

Çizelge : 4'e göre; kadastro hizmetlerinde 1968 - 1972 döneminde

% 236, tapulama hizmetlerinde. % 389 yıllık gelişme beklenmektedir. Hali-

: . ' 7

hazır harita işleri ise azalmakta, Birinci Beş Yıllık Pilan döneminde ger- çekleştirilen işin % 74'üne düşmektedir.

Çizelge 5'de 1. sıradaki Sıtandart Kadastral Topoğrafik Harita hedefi ile 2. sıradaki Topoğrafik Harita hedefinin aynı hedef olması gerekmektedir. Bu hedefle 3. sıradaki tapulama hedefi arasında uyumluluk sağlanmamıştır. Bu tip yanlışltklar iş pırogramları düzenlenirken tereddütlere yol açmaktadır.

İkinci Beş Yıllık Pilan'daki hedeflerin ortalama yıllık miktarı ile 1968 miktarı arasında dengesizlik vardır. Bu dengesizlik pilan hedeflerinin gerçekleşmesine olumsuz etki yapacak niteliktedir. Yalnız Halihazır Harita hedefinin 1968 miktarı 1968- 1972 ortalama yıllık miktarından fazladır.

1969 yılında da 22 halihazır harita pırograma alınacaktır. Böylelikle . Türkiyedeki 1193 belediyenin halihazır haritasının ilk tesisi bitirilmiş ola-

- çaktır.

' . 3. İkinci Beş Yıllık Filan Uygulamasının Gene! Esasları Hakkında ' Bazı Görüşler :

İkinci Beş Yıllık Pilan dokümanında HTK sektörü hizmetleri yönünden karşılaşılan birinci sorun hizmetin bitirilme süresiyle İlgilidir. Birinci Beş - Yıllık,Pilan'da hizmetin 1982'ye kadar bitirileceği belirtilmişse de, İkinci

6eş Yıllık Pilan'da sadece sürenin 20 yıl olacağı belirtilmekle yetinilmiştir.

Bu sürenin başlangıç ve bitim tarihlerinin açıkça belirtilmesi, reel bir pi- lanlamanın sağlanması yönünden gereklidir.

İkinci sorun sektörün ilk tesis hizmetlerinin dışındaki bölümüyle ilgi- lidir. Her iki pilan dokümanında da sektörün ilk tesis hizmetlerinin pilan- lanmasıyla yetinilmîştir. Halbuki, harita ve kadastro hizmetlerinde ilk te- sisin yanısıra, ilk tesis kadar büyük önemi olan nirengi, nivelman, poligon tesislerinin korunması; haritaların bütünlenmesi, yenilenmesi; imar par- sellerinin düzenlenmesi ve imar pilani uygulaması hizmetlerinin de puan- lanmasına ihtiyaç vardır. Orman kadastrosu çalışmalarının da pilana alın- ması uygun olacaktır.

İkinci Beş Yıllık Pilan döneminde, hizmetin ilk tesisinde, Birinci Beş Yıllık Pilan dönemine oranla ortalama % 230 bir gelişme olacağı pîlan dokümanında tahmin edilmiştir. 1968 Yılı Pırogramı'nda ise ortalama

% 50 kadar bir gelişme öngörülmektedir. Pilan hedefleriyle pırogram he defleri arasındaki bu çelişme İkinci Beş Yıllık Pilan döneminin üçüncü

sorunudur. s

1925-1962 döneminde ortalama 24 722 parsel yıllık randıman ve- ren kadastro hizmet kolu, 1963 - 1967 döneminde ortalama 50 873 par- sel yıllık randıman vermiştir. Bu randımanın 1968- 1972 döneminde orta- lama olarak yılda 120 000 parsele ulaşacağı kabul edilmiştir. 1950-1962 8

döneminde ortalama 4 086 km² yıllık randıman veren tapulama hizmet kolu da 1963- 1967 döneminde ortalama 4114 km² ortalama yıllık randıman vermiştir. Bu randımanında 1968- 1972 döneminde ortalama olarak yılda 16 000km²'ye ulaşacağı kabul edilmiştir. Dönemin dördüncü sorunu, kadastro ve tapulama hizmet kollarında öngörülen bu hedeflerin hangi değişkenlere bağlı olarak gerçekleşebileceği sorunudur. Hedeflerin gerçekleşme oranını etkileyecek olan işgücü, para, araç ve malzeme, çalışma metotlarını ve idareyi yeniden düzenleme değişkenlerinin sektör bünyesinde bugüne kadar sağladığı gelişmelerin incelenmesi konumuzun dışında kalmaktadır. Burada sadece şunu belirtmek yerinde olur : HTK sektörü hizmet kollarının hedefleri ile bu hedeflerin gerçekleşmesini etkileyen başlıca değişkenler arasındaki bağıntılar araştırılmalı, hedeflerin yanısıra bu değişkenlerde pilanlanmalıdır. İkinci Beş Yıllık Pilan döneminin yıllık „ pırogramlarında bu değişkenler arasında tutarlı bir puanlama sağlanması yararlı olacaktır. 1968 Yılı Pırogramı'nda yer alan .beş yıllık, uzun vadeli ı faaliyet pırogramlarında da bu değişkenlerin tutarlılığı öncelikle göz önünde tutulmalıdır.

İkinci Beş Yıllık Pilan'ın HTK sektörü yönünden temel özelliği sektör hizmetlerinin en kısa zamanda yapılmasını sağlamak noktasında top- lanmaktadır. Sektör hizmetlerinin pilan ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için yukarıda ele alınan dört puanlama sorununun çözümlenmesi zorunluğu vardır. Hizmetin en kısa zamanda yapılması ise öncelikle bir zaman puan- lamasına bağlıdır.

, HTK sektörü hizmetlerinin en kısa zamanda yapılmasını kolaylaştıra- cak temel araçlardan biri de sektörün idari bünyesinin, idari ve teknik me totların yeniden.düzenlenmesidir. Hizmetin süratlendirilebilmesi için, İkSn- ci Beş Yıllık Pilan döneminde gerçekleştirilmesi gereken başlıca düzenleme fonksiyonları aşağıda belirtilmiştir. Birinci Beş Yıllık Pilan döneminde ön görüldüğü halde yeterli şekilde uygulanamayan tedbirlere de bu arada yer

verilmiştir. >

3.1—Düzenlenecek Pilanlama ve Teşkilâtlanma Fonksiyonları:

3.1.1.— HTK hizmetinin ve tesislerinin teknik kıymetini koru ma, devamlılığını sağlama, arazi kullanma, imar uygulama, arazi düzen

leme, orman kadastrosu olguları pilana alınmalı, gelecek yıllık pırogram-

larda belirli hedeflere bağlanmalıdır.

3.1.2.—203 sayılı kanunla kurulan Bakanlıklararası Harita İş lerini Koordinasyon ve Pilanlama Kurulu'nca sadece hizmetin bir bölümü

programlanmaktadır. Pırogramlanan arz ve talep piîan hedefleriyle uyum

luluk halinde,değildir. Kurulun çalışmaları yeniden düzenlenmeli, Devlet

Pilanlama Teşkilâtı'na İkinci Beş Yıllık Kalkınma Pilanı ve

yıllık pırogram-

9

larının hedeflerine uygun şekilde hizmet, işgücü, para, araç ve malzeme, za- man arz ve taleplerini dengeleyen yıllık harita ve kadastro iş pırogramlan vermesi sağlanmalıdır.

3.1.3. — Pilan uygulamasının etkinliğini artıracak, dünyadaki gelişmeleri Türkiye şartlarına uygulayacak uygulamalı araştırmaların İs- tanbul Yüksek Teknik Okulu, Karadeniz, Orta Doğu ve İstanbul Teknik Üniversitelerinin işbirliğiyle yürütülmesi, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araş- tırma Kurumu (TÜBİTAK)'nca desteklenmesi sağlanmalıdır.

3.1.4— Sektör çalışmaları kapsayan envanter ve istatistik ça lışmaları geliştirilmeli, Devlet Puanlama ve Devlet İstatistik Enstitüsü'nün

işbirliğiyle toplanan bilgiler yayimlanmalidır.

3.1.5— Türkiye'njn şehirleşme ve gelişme kesimlerinde puan lama ihtiyaçları için bütün resmi ve özel kurumlarca kullanılmak üzere

ıS: arazinin kullanılma yeteneklerini/kıymet sınırlarını, topografya ve kadas-, tto durumunu, gerekli iktisat bilgilerini kapsayan haritaların düzenlenmesi _, işleri öncelikle programlanmalıdır.

3.1.6 —HTK sektörü için 1968-1972 dönemini kapsayan bir eğitim pîlanı Devlet Personel Dairesi'nin işbirliğiyle düzenlenmelidir.

. 3.1.7 — Sektörün ilk tesis hizmetlerini 20 yılda gerçekleşti re- cek, koruma, bütünleme, yenileme görevlefini yeterli şekilde yürütebilecek bir teşkilât puanlaması sağlamak üzere, Merkezi Hükümet Teşkilâtı Araş- tırma Pırojesi (MEHTAP)'ndeki bilgiler geliştirilmeli, Türkiye ve Orta Do-

8ğu Amme İdaresi Enstitüsü (TODAİE)'nin işbirliği ile bir teşkilât araştır- ması yapılmalıdır.

3.2 — Düzenlenecek Yöneltme ve Koordinasyon Fonksiyonları:

3.2.1— 1968 Yılı Pırogramı gereğince Devlet Puanlama Teşki lâtı tarafından yürütülmesi kararlaştırılan harita ve kadastro koordinas

yon ve pıroje çalışmaları için bir uzmanlık birimi kurulmalı, 20 yıllık sek

tör hedeflerini kapsayacak bir temel pıroje modeli geliştirilmelidir.

3.2.2— Eğitim kurumlarının hizmetin amaçlarına yöneltilme sini ve uygulamacı kurumlarca desteklenmesini sağlamak için devamlı ha

berleşme, işbirliği, sağlanmalıdır. Hizmet öncesi ve hizmetiçi eğitimin sü

rekli olarak koordinasyonu HTK sektörü hizmetlerini standartlaştırmanın

temel aracı olarak kullanılmalıdır.

3.2.3— Sektör hizmetleriyle ilgili teknik tüzük, yönetmelik ve izahnameler ile idari çalışma metotları sitandart hale getirilmeli, bu ko

nuda Türk Sıtandartları Enstitüsü'nün işbirliği sağlanmalıdır.

Uygulanmak

ta olan teknik ve idari metotların etüdü, yeni teknolojilere uygun şekilde

10 . . .

geliştirilmesi için yapılacak organizasyon ve metot çalışmalarına öncelik verilmelidir.

3.2.4—Kurulacak Arsa Ofisi'nin elindeki arsa sıtokunun ar- tırılmasını ve tarım arazisinin dengeli dağılımını sağlamak için, Devlet ara- zisinin zilyetlik hükümleriyle kişilere mal edilmesini önleyici politika ka- rarları geliştirilmelidir.

3.2.5 — Her yıl sektörün taşra kuruluşlarının yöneticileri için bir seminer düzenlenmelidir. Bu seminerde, pilan uygulamasında karşıla- şılan dar boğazlar incelenmeli, yeni yıl pırogramınin direktifleri verilme- lidir.

3.2,6—Kadastral, halihazır, topoğrafik-kadastral haritaların basımı, çoğaltılması sağlanmalıdır.

3.2.7—Kadastral ve topoğrafik - kadastral haritaların nirengi,

{nivelman, poligon işlerinin özel sektörce yapılması için gerekli teşvik ted- birleri alınmalıdır.

3.2.8 — Biribirine intibak etmeyen kadastro haritaları ile hali hazır haritaların koordinat sistemleri, Tapu ve Kadastro Elektronik Bilgi İş lem Merkezi'nden yaralanarak, ortak sistemlere dönüştürülmelidir. Kadas-

*tr.o, tapulama haritaları, toprak-iskân haritaları, halihazır haritalar ortak amaçlar için kullanılabilecek şekilde düzenlenmelidir.

3.2.9 — HTK hizmetini yürüten kuruluşlarca yapılan haritala rın ve ilgili belgelerin orijinal niteliğindeki kopyalarının sektör kurumla rına dağıtımı sağlanmalıdır.

3.3 — Düzenlenecek Haberleşme, İzleme ve Değerlendirme Fonksi- yonları :

3.3.1—Pırogramlanan işlerin gerçekleşmesi için kararların ve uygulama bilgilerinin ilgili hizmet kademelerine zamanında ulaşmasını sağ- layacak bir haberleşme düzeni kurulmalıdır. Devlet Puanlama Teşkilatının izleme ve değerlendirme çalışmalarının etkinliğini artıracak tedbirler alın- malıdır.

3.3.2 — Düzenlenen kadastro, tapulama, toprak-iskan harita- larının, halihazır haritaların ortak teknik esaslara uygun olarak kontrolü- nü sağlayacak kontrol sıtandartlan ve yönetmeliği hazırlanmalıdır.

4. Yararlanılacak Kaynaklar :

Konu hakkında tamamlayıcı bilgi almak isteyenlerin yararlanabileceği bazı kaynaklar aşağıda topluca verilmiştir.

4.1— Akçakoca, Ülker, «Planlama ve Türkiyedeki Tatbikatı», Bele diyeler El Kitabı, s: 709-729. TODAİE Yayımı.

4.2— Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Kamu Perso nelinin Eğitimi Konferansı. Ankara, 1967. 488 s.

4.3— Aran, Muhittin, «imar İle İlgili Harita ve Kadastro İşleri», Harita ve Kadastro Mühendisliği Dergisi Sayı : 1, Mayıs 1965. s: 30- 37.

, 4.4 — Arısoy, Şevket, «Kadastronun Yenilenmesi», Harita ve Kadas- tro Mühendisliği Dergisi Sayı : 8, Eylül 1967. s: 15 - 34.

4.5— Artukmaç, Sadık, Türk İmar Hukuku. Ankara, 1957. 460 s.

4.6— Bozkır, Hüseyin, «Çok Yönlü Ekonomik Haritalar», Harita ve - Kadastro Mühendisliği Dergisi Sayı : 7, Mayıs 1967. s: 72-86.

4.7—- Çetiner, Dr. Ay ten, Türkiyede İmar Planlama Eylemleri ve '* Dayanması Gereken Bilimsel Kurallar. İstanbul, 1965, İstanbul Teknik Üniver-

» sitesi Mimarlık Fakültesi Yayımı. 129 s.

1, 4.8 — Demircan, Mehmet, «Belediye Hizmetlerinde Haritacılığın Önemi ve İstanbul Belediyesi», Harita ve Kadastro Mühendisliği Dergisi Sayı:

6, Ocak 1967. s: 29-32.

4.9 — Devlet Planlama Teşkilatı, 1968 Yılı Programı ve 1968 Yılı

^Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Karar, Resmi Gazete, 12 Aralık 1967, Sayı: 12774. 133 s.

4.10 — Devlet Planlama Teşkilatı, 1963 -1964 - 1965 Program Tedbir leri ve Uygulama Durumu, s.

4.12 — Devlet Planlama Teşkilatı, İkîlııci Beş Yıllık Plan Harita -

8 Tapu - Kadastro Özel İhtisas Komisyonu Raporu. 90 s.

4.13— Devlet Planlama Teşkilatı, Kalkınma Planı, Birinci Beş Yıl 1963 -1967. İkinci Baskı, Ankara, 1964. 528 s.

4.14__ Devlet Planlama Teşkilatı, Kalkınma Planı, İkinci Beş Yıl 1968 - 1972. Ankara, 1967. 656 s.

4.15— (Erbudak, Macit - Kıran, Hasan - Tansuğ, Burhanettin - TJ1-.

soy, Ekrem), «Toprak Reformu Hakkında Rapor», Harita ve Kadastro Mühen

disliği Dergisi Sayı : 3, Ocak 1966. s: 3-8.

4.16— Erbudak, Macit, «Harita ve Kadastro Mühendisliğinin Deği şik Mühendislik Kollanyle İlişkisi», Harita ve Kadastro Mühendisliği Dergisi.

Sayı : 7, Mayıs 1967. s: 65-71.

4.17— Ersoy, İlhan, «Şehircilik ve İmar İşleri», Belediye Başkanları Kurs Notları. Ankara, 1967. Türk Belediyecilik Derneği' Yayınları No: 18. s:

175-187.

4.18— Ersöz, Zeki, «Harita İşlerinde Teknik Yönetmeliğin Önemi», Harita ve Kadastro Mühendisliği Dergisi Sayı : 6, Ocak 1967. s: 11.- 12.

4.19— Esmer, Galip, «Mevzuatımızda Gayrimenkul Hükümleri ve Ta pu Sicili».

4.20— Geray, Dr. Cevat, «Belediyelerimizin Şehir Planlamasıyla İl gili Görev ve Yetkileri!», Belediyeler El Kitabı. Ankara, 1963.

TODAİE Yayım No : 63. s: 133-160.

• 12

4.21— imar ve İskan Bakanlığı, II. İmar Kongresi. Ankara, 1963.

434 s.

4.22— Önder, Zühtü, İmar Planı Uygulaması ve Yol İşleri. Anka ra, 1967. 29 s. Milli Eğitim Bakanlığı II. Topografya Semineri Çalışmaları.

4.23— Özen, Haldun, «Devlet Puanlama Teşkilatı», Harita ve Ka dastro Mühendisliği Dergisi Sayı : 7, Mayıs 1967. s: 87 - 92.

4.24— Özen, Haldun, «Doğu Anadolunun Kalkınmasında Harita ve Kadastro Sektöründen Yararlanma İmkanları ve Sınırları», Doğu Anadoluyıı

Kalkındırma Soranları Semineri, Ankara, 1967. s: 226-234.

Türkiye Ticaret

Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği Yayımı.

4.25— Özen, Haldun, «İktisadi ve Teknik Kalkınmanın Temel Hiz metli: Çok Yönlü Kadastro Planı», Teknik Haber Sayı : 201, 6 Kasım 1961.

4.26— Özen, Haldun, «Kadastro Politikasının Üç Temel tikesi», Ye- nigün, 6/12/1961.

4.27— Özen, Haldun, «Türkiyenin Harita ve Kadastro Problemi», Yenigün, 10/9/1961.

■ . * 4.28 — Öztürk, Enver, «Kadastroda Sabit Noktaların Korunması», ,* Harita ve Kadastro Mühendisliği Dergisi Sayı : 5, Eylül 1966. s: 39-41.

, *' 4.29 — Pala, Kadir, «Kadastromuz ve Düşündürdükleri», Harita ve Kadastro Mühendisliği Dergisi Sayı : 6, Ocak 1967. s: 25-28.

4.30— Seckler - Hudson, Catheryn (Çev: Gülgûn Gönenç), Nazari ve Tatbikisi Teşkilat ve İdare. Ankara, 1965. 315 s. TODAİE Tercüme Serisi No: 8.

4.31— Songu, Celalettin, «Arazi Kadastrosu», İskan ve Şehircilik .Haftası Konferansları. Ankara, 1961. s: 295-308. Ankara

Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayımı.

4.32 — Songu, Celalettin, «İmar Planı Uygulamaları», Harita ve Ka dastro Mühendisliği Dergisi Sayı: 7, Mayıs 1967. s: 5-29.

4.33— Tarhan, Mümtaz, Mukayeseli Türkiye Kadastrosu. Ankara, 1951. 99 s. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Yayımı.

4.34■— Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü (TODAİE), Merkezi Hükümet Teşkilata Kuruluş ve Görevleri. İkinci Baskı, Ankara, 1966.

458 s.

4.35— TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri pdası, Harita - Kadastro Sektörü. Ankara, 1963. 80 s.

4.36— TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Biirinci Beş Yıllık Plan Uygulaması ve ikinci Beş Yıllık Plan Hazırlığı Hakkında Görüşler.

Ankara, 1965. 57 s.

4.37— TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Türkiye Ka dastrosu Hakkında Rapor, Ankara, 1962. 48 s.

4.38— Yavuz,. Prof. Fehmi, «Arsa Meselesi ve İmar», Üçüncü İskan ve Şehircilik Haftası Konferansları. Ankara, 1959. s: 21-48. Ankara Üniversi

tesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayımı.

4.39— Yılmaz, Turan, «Harita İşleri Müdürlüğü», İller Bankası Dergisi Sayı : 5, 1 Ocak 1968. s: 18-22.

13

isviçre'de Resmi Ölçülerin Yeniden Gözden Geçirilmesi Hakkında Çağrı

Wa!ier Sehneicfer Kısaltarak çeviren :

Müh. M. Emin ERTÜRK

İsviçre kadastrosu ile ilgUi olan ve meslekdaşımız M.

Emin Ertürk tarafından Türkçeye çevrilen bu yazılar İs- viçre'de yeni başlamış olan dazı önemli tartışmaları yan- sttmaktadır.

Tartışma şu şekilde başlamıştır : Zürich'te yayım- lanan Neuen Zürcher Zeitung' (Yeni Zürich Gazetesi) da

«Kadastro ölçülerinin Yeniden Düzenlenmesi» başlığıyla bir yazı çıkmıştır. Bu yazıda; kadastro ölçülerindeki an-.

layışm, tıpkı asrın başında çıkarılmış olan kanunlardaki muhafazakâr anlayışta olduğu gibi, değişip değişmeyeceği sorusu ortaya atılmıştır. Yazar tarafından, kültür ara- zisine ait kadastro ölçülerinin, sadece hukuk alanında hiz- met görecek şekilde değil de geniş çapta uygulanan imar ve inşaat hizmetlerine ve daha birçok amaçlara yarayacak şekilde yapılmasının zorunlu olduğu belirtilmiştir. Yazı, yenileme konusu hakkında isviçre meslek çevrelerinde tartışmalara yol açmıştır. Schweizerische Zeitschrift Für Ver'messung, Photograımmetrie und Kulturtechnik (İsivçre Kültür Teknik, Fotogrametri ve Ölçme Dergisi) sayfalarını bu tartışmalara açmıştır. Böylelikle tartışmaların düzenle devamı, bu tanışmalardan bazı sonuçlar çıkarılması güven altına alınmıştır.

ilk yazı, Dipl. ing. Walter Schneider tarafından «is- viçre'de Resmî Ölçülerin Yeniden Gözden Geçirilmesi Hakkında Çağrı» adı altında yayımlanmıştır. Bu çağrıyı, Federal ölçü Direktörü Walter Hâberlin'in cevabı izle- miştir. Dergimiz, memleketimiz yönünden ilginç olan bu iki yazıyı okuyucularına duyurmayı görev saymıştır.

Çağrıya gelecek diğer cevapların da dergide yayım- lanmasına çaba gösterilecektir. Harita ve kadastro ölç- meleri konusunun, Türkiye gerçekleri açısından meslek"

daşlarwmz araso/nda tartışılması olanakları doğduğu tak- tirde dergimiz bu görevi de memnunlukla yerine getire- cektir.

14

Zürich'te yayınlanan ve gerek meslekdaşları, gerekse kamu oyunu etkileyen bir yazı üzerine açılan tartışmaların, belirli bîr düzen içinde kanalize edilmesi amacıyla, yukarıda başlığını verdiğim «Çağrı» ile bütün meslekdaşlarımın bu tartışmaya katılmalarını dilerim.

Gerçekten, eski kadastro ve ölçü düzeninin gelişen teknik ve modern imkânlar karşısında yeniden gözden geçirilerek belirli bir yöne sokulma- sında zorunluk vardır.

Bu düşünceler altında, beni bu «Çağrı» ya zorluyan nedenleri şu şekilde açıklamam mümkündür:

1 ■— Mesiekdaşlar arasında genel bir hoşnutsuzluk olması ve başta ücret politikasının yeniden düzenlenmesiyle bunun çarelerinin aranmaya başlanması,

2 — Her hususta yapılan mesleki toplantı ve seminerlerde, modern

„ çağa uyularak hamle ve değişiklikler yapılmasına dair fikirlerin ortaya atılması ve bunun için, resmi sektör, özel sektör ve yüksek okullar iş-

5birliğinden yararlanma istekleri,

3 — Kendi sorumluluklarını müdrik bir çok Kanton Geometrlerinin, Hükümet Başkanıyla yaptıkları konuşmalarda, bu meyanda görüş ve istek lerde bulunmaları,

4 — Mesleğe yeni atılan mühendislerin, yetkili geometr olmak için 'yapacakları sınavların, eski uygulamalara dayanılarak yürütülmesinden şikâyetleri ve modernleşen ölçü tekniğine göre bunların düzeltilmesi is- tekleri,

Bu girişten sonra, uygulamaların durumunu ve bu günkü ölçü tek-^e niği ve modern aletler yönünden düşüncelerimi, aşağıdaki başlıklar altında, açmayı yararlı görmekteyim.

50 SENE ÖNCEKİ KADASTRO ÖLÇÜ TEKNİK VE UYGULAMASINDAN MUTLAK SIYRILIŞ :

Bir zamanlar, memleketin her tarafında olmamakla beraber, ge- nellikle sınırların ölçüden evvel ve normları belirlenmiş işaretlerle emniyet"

altına alınması çok önemli olmakta idi.

Bu günkü kadastro tekniği, sadece sınır esasına göre yürütülme- melidir. Bundan ayrı olarak, fotoğrometrî, bazı ön çalışmalar ve ayrıca yersel çalışmalarla, şu bilgilerin alınmasına hizmet etmektedir.

—Sınırların belirtilmesi,

—Her türlü detayın alınması,

—Topraktaki bitki örtüsünün tesbiti,

—Arazinin kullanılma şekli,

—Belli bir dereceye kadar, toprağın cinsi,

—Yeter sayıda ve sıklıkta kot tesbiti/

—Topografya bilgileri,

15

—Her konumda profil çıkartılabilmesi,

—Toprak alt ve üst tesis ve kanallarının tesbiti.

Bu sayede, İsviçre Medeni kanununda yazılı özelliklerin plâna ge- çirilmesi, alanlarının bulunması ve kayıtların yapılması, süratli ve ha- tasız olarak, fotoğrametrik ve elektoronik aletler yardımıyla sağlana- bilmektedir.

Durmaksızın yapılan arazi toplulaştırma çalışmaları, evvelce dikilen sınır taşlarını tamamen hükümsüz bırakmakta ve bugünkü kadastro paf- talarının bütün memleket için sonuçlanamamış olması, sınırların işaret-, lerle tesbit edilme zorunlusundan ileri gelmektedir.

Oysa modern optik ve elektoronik aletler, toprak hakkında her türlü bilgileri toplama ve yaşatma bakımından, bugünkü imkân ve kolaylıkları hiç bir zaman sağlamamıştır.

11 Sınırları betonlarla belirlenmemiş parsellerin, bilinen koordinatla-*

riyle araziye uygulanması her zaman mümkündür. Bu günkü modern ' aletler ve modern usuller buna yeterlidir.

Bunun mümkün olan hızda denenmesi ve uygulamaya geçilmesin- de gecikmemek şarttır. Gecikmeler, kamu oyunun kadastroya olan güven ve inancını sarsacak ve bunun sorumluluğunu omuzlarımıza yükliyecek-

^.tir. •

TOPOGRAFYA

Memleket haritaları askeri gayeler için yapılmıştır. Bu arada 1/10.000 ve 1/5.000 lik genel plânlar da, genellikle bitirilmiştir.

e Ancak, gerek genel plânlar, gerekse memleket haritaları, memleket için gerekli olan milli bir plânlamada yararlı olmamaktadırlar. Nitekim, bu noksanlığı duyan Basel Kantonu, bölgesel plânlama'için, bütün kan- tonun 1/1.000.ölçeğinde haritalarını y.aptırtmıştır.

Bu yüzden, iskân, nüfus, kara, demir ve nehir yolları şebekesi, zeminden yararlanma durumu v.b. gibi, çeşitli özellikleri içinde bulundu- ran büyük ölçekli «Memleket Atlası» yapılması ve bu meyanda, arala- rında yetersiz işbirliği olan Topografya dairesi ile Fedaral Ölçü Daire- sinin birleştirilmesi düşünülmelidir. Böylelikle, hem çok maksatlı bir kadastro sağlanmış olacak, hem de memleket için Milli Plânlama uygula- masına süratle geçilebilinecektir.

MEMLEKET NİRENGİSİ

Eski nirengiler genellikle doğrudurlar. Yalnız, tektonik hareketler, sel v.b. hareketler sebebiyle bunların da kayboldukları, yerlerinin az da olsa, değiştikleri ve bu yüzden kontröla ihtiyaç gösterdikleri anlaşılmış- tır.

İlmi tetkikler, gerek memleket nirengisi, gerekse Avrupa nirengisi yönünden, birinci derecede nirengiler de bile noksanlıklar bulmuştur, 16

Bu yüzden bunun tenkidini de bir «Tabu» olmaktan kurtarmak lâzımdır»

Bunun yanı sıra, sabit nokta sıklığı da bilhassa kadastro için yeterli de- ğildir. Fotogrametriyle dahi, mevcut noktaların bir takım konum ve yük- seklik hataları meydana çıkarılmaktadır.

Sabit noktaların yetersiz olduğu yerlerde, bunları tesis için ayrıca para sarfedildiği ve aşağıda belirtilen faaliyetlerin gerçekleşmesi için buna zorunluk olduğu açıktır :

—Arazi toplulaştırılmasr,

—Teleferik hatları,

—Devlet kara ve demir yolları,

—Benzin, süt ve gaz nakil boruları,

—İçme suları, kanalizasyon, hidroelektrik yüksek gerilim hava hat ları, telefon kablo döşemeleri v.b.

• * Bu projelerin yalnız inşaları için değil, istimlâk ve irtifak hakları

■'* tescilleri için de, buna zorunluk doğmuştur. -

1 Bu bakımdan, ne Topografya Dairesi, ne de Feda rai Ölçü Dairesince ' sabit nokta sıklaştırılmasına gidilmemiş olması anlaşılamamaktadır.

Her iki dairece, kilometre kareye 5-20 olacak şekilde, nokta sık laştırılmasına girişilecek olursa, çok yönlü bir hizmet görülmüş olacak-

,. tır. '. ^:■ ' • . ' ■ ■

* FİNANSMAN

Kadastro ölçüleri ve onların yaşatılması masrafları daima tartış- ma konusu olmuştur.

Sayıları en fazla 500.000 olan taşınmaz mal malikleri azınlıkta ol- maktadır. Milli plânlamaya da yarıyacak kadastro çalışmalarının finans- manını bu azınlığa yüklemek doğru olmayacaktır.

Ancak, kadastro ölçülerinin, devlet, Kantonlar ve eyaletlerce finanse edilmesi doğru mudur? Bunun, toprağı az kıymetli bölgeler istisna edil- mek suretiyle, gene de maliklere yükletilmesinden başka bir çare akla gelmemektedir.

SONUÇ

Mevcut plânlar, yukarıda açıklanan gaye ve hizmetlere yeterli olma- dığından, devletçe ayrı masraflar edilerek gayeye uygun plânlar yaptırıl- maktadır. Oysa, çok maksatlı bir kadastro, bütün bu ihtiyaçları karşıla- mış olacaktır.

Kadastro ve ölçü anında görülen resmi çalışmalar, tamamen rutin'leş- mîştir

Gerek bu sebebten, gerekse kritiğinden kaçınılan «Hukuki - İdari»

düzene tabi olmaktan, aralıklı olarak mesleki görev ve sorumlulukları gözden geçirmek ve zamanın gidişine uymak problemi ihmal edilmiştir.

İhmali affettirmek ve gecikmeyi daha da uzatmamak için, bütün meslekdaşlar yol bulmada ve bu yolu çizmede acele etmejidîrlei".

, - . ' .. .

17