2001 YILINDA AYDIN ÝL SAÐLIK MÜDÜRLÜÐÜ'NE ÝHBAR EDÝLEN ÝÇ ORGAN VE DERÝ LEISHMANIASIS OLGULARI*

9

ADÜ Týp Fakültesi Dergisi 2002; 3(1) : 9 - 12 Klinik Araþtýrma

2001 YILINDA AYDIN ÝL SAÐLIK MÜDÜRLÜÐÜ'NE ÝHBAR EDÝLEN ÝÇ ORGAN VE DERÝ LEISHMANIASIS OLGULARI*

Sema ERTUÐ , Neriman AYDIN , Berna GÜLTEKÝN , Eyüp S. DOYURAN

ÖZETAmaç:

Yöntem:

Bulgular:

Sonuç:

Anahtar Kelimeler:

Cutaneous and Visceral Leshmaniasis Cases Reported to The Bureau of Ministry of Health in Aydin in 2001

SUMMARY Objectives:

Methods:

Results:

Conclusion:

Key Words::

Çalýþmamýzda Aydýn ilinde 2001 yýlýnda saptanan deri ve iç organ leishmaniasis olgularýnýn yaþ, cins, lezyonun saptandýðý ay, yerleþim birimi ve klinik tipine göre daðýlýmlarýnýn incelenmesi amaçlanmýþtýr.

Aydýn Saðlýk Müdürlüðü ve Adnan Menderes Üniversitesi Týp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalý kayýtlarý geriye dönük olarak incelenmiþ, saptanan deri ve iç organ leishmaniasis olgularý deðerlendirilmiþtir.

Yaþlarý 1-81 arasýnda deðiþen 45 deri ve 1-6 yaþlarýnda arasýnda 4 iç organ leishmaniasis olgusu saptanmýþtýr. Olgularýn yerleþim merkezlerine göre daðýlýmý incelendiðinde, deri leishmaniasis olgularýnýn 3 (%6,7)'ünün il merkezinde 42 (%93.3)'sinin merkez ilçe ve köylerinde olduðu belirlenmiþtir. Ýç organ leishmaniasis olgularýnýn ise tamamýnýn merkez ilçe ve köylerinde yaþadýðý görülmüþtür. Deri leishmaniasis olgularýnda lezyon sayýsý ve lokalizasyonlarý incelendiðinde, 21 (%46,7)'inde bir, 11 (%24,4)'inde iki, 13 (%28,9)'ünde ise üç veya daha fazla sayýda lezyonun bulunduðu görülmüþtür. Lezyonlarýn 24 (%53,3) olgunun sadece yüzünde geri kalan olgularýn ise yüze ilaveten kol bacak gibi vücudun açýkta kalan diðer yerlerinde olduðu belirlenmiþtir.

Aydýn ilinde hem iç organ hem de deri leishmaniasis olgularý görülmektedir. Leishmaniasis'in bir saðlýk sorunu olarak karþýmýza çýkmasýný önlemek amacýyla parazite, vektöre ve rezervuarlarýna ait ileri çalýþmalarýn yapýlmasýnýn önemli olduðu düþünülmektedir.

Deri leishmaniasis, Ýç organ leishmaniasis,Aydýn

The aim of this study was to determine clinical and demographic characteristics of cutaneous leishmaniasis (CL) and visceral leishmaniasis (VL) in the province ofAydýn 2001.

The records of patients diagnosed with VL and CL were obtained from the Bureau of Ministry of Health inAydýn andAdnan Menderes University Hospital, and were evaluated retrospectively.

Forty-five patients were found to have CL, whose ages ranged from 1 to 81 and 4 patients had VL whose ages ranged from 1 to 6 years. Geographic distribution of the cases was as follows: 3 (6.7%) patients with CLwere from the city center, 42 (93.3%) were from small towns and villages. However, all of the VL cases were from towns and villages. 21 (46,7%) cases had one lesion, 11 (24,4%) cases had two lesions and 13 (28,9%) cases had three or more lesions. Twenty-four cases (53.3%) had lesions localized to face only, while the remaining, cases had whidespread lesions distributed throughout the arms, legs and face.

Both VL and CL cases are seen in Aydýn. In order to prevent leishmaniasis as a health problem, it is important to make more investigations about parasites, vectors and reservoirs.

Cutaneous leishmaniasis ,Visceral leishmaniasis,Aydýn

* Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti 70. Yýl Bilimsel Toplantýsý'nda kýsmen poster olarak sunulmuþtur.

Adnan Menderes Üniversitesi Týp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalý, AYDIN Saðlýk Müdürlüðü, AYDIN

1 2

Leishmaniasis, cinsi protozoonlarýn neden olduðu bir infeksiyondur. En sýk rastlanan üç klinik formu; kronik deri ülserleri ile ortaya çýkan deri leishmaniasisi (DL), mukozalarda erozyonlarla seyreden mukozal deri leishmaniasisi (MDL) ve retiküloendotelial sistem organlarýnýn tutulduðu iç or- gan leishmaniasisi (Visseral leishmaniasis,VL)'dir.

Yaklaþýk olarak 30 farklý tür

tarafýndan taþýnan 21 deðiþik

türünün farklý klinik bulgular oluþturan infeksiyonlara neden olduðu bildirilmektedir. DL'e yeni dünyada en

sýk , eski dünyada

neden olmaktadýr. VL olgularýnda etkenlerin çoðunlukla

olduðu bilinmektedir.

Dünyada L ile infekte olan insan sayýsýnýn 20 milyondan fazla olduðu, buna her yýl 500 bin yeni olgunun eklendiði ve 350 milyon insanýn da risk altýnda bulunduðu tahmin edilmektedir .

Bu çalýþmada Aydýn ilinde saptanan DL ve VL olgularý sunularak, ilimizde önemli bir sorun olan leishmaniasis'in irdelenmesi amaçlanmýþtýr.

Adnan Menderes Üniversitesi Týp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji AD'na Saðlýk Ocaklarý tarafýndan klinik olarak DL þüphesiyle gönderilen 30 olgunun lezyonlarýndan hazýrlanan yaymalarýn Giemsa boyasý ile boyanmalarý sonucu Leishmania

Phlebotomus ve/veya

Lutzomia Leishmania

L. brasiliensis, L. mexicana L. major, L. tropica ve L. aethiopica

L. donovani, L.

infantum ve L. chagasi

eishmania

1

13

3

4,5

6

GEREÇ VEYÖNTEM

2001 yýlýnda Aydýn Ýl Saðlýk Müdürlüðüne

10

incelenen preparatlarda amastigotlar görülerek tanýya gidilmiþtir Ayrýca Aydýn Saðlýk Müdürlüðü'ne 2001 yýlýnda çeþitli saðlýk kuruluþlarýndan (Aydýn Devlet Hastanesi ve Aydýn Sosyal Sigortalar Kurumu Hastanesi)örneklerin Giemsa ile boyanarak amastigotlarýn saptanmasý sonucu ihbar edilen 15 DL'li olgunun kayýtlarý çalýþma kapsamýna alýnmýþtýr.

VL'li olgular, Aydýn Saðlýk Müdürlüðü'ne Ýzmir Saðlýk Müdürlüðü tarafýndan yapýlan geri bildirimlerin incelenmesi ile tespit edilmiþtir. Bu olgularýn klinik tanýlarýnýn Ýzmir Behçet Uz Çocuk Hastanesi'nde, serolojik ve parazitolojik tanýlarýnýn ise Ege Üniversitesi Týp Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalý'nda konulduðu belirlenmiþtir. Tüm olgular yaþ, cins, lezyonun saptandýðý ay, yerleþim birimi ve klinik özelliklerine göre deðerlendirilmiþtir.Çalýþmada tanýmlayýcý istatistikler kullanýlmýþtýr.

Deri leishmaniasisi saptanan 45 olgunun yaþlarý 1-81 arasýnda deðiþmektedir. Olgularýn 26 (%57,8)'sý kadýn, 19 (%42,2)'u erkektir. DL olgularýnýn yaþa göre daðýlýmý Tablo 1'de, lezyonlarýn saptandýðý aylara göre olgularýn daðýlýmý Tablo 2'de belirtilmiþtir. Deri leishmaniasis olgularýnda lezyon sayýsý ve

lokalizasyonlarý incelendiðinde, 21 (%46,7)'inde bir, 11 (%24,4)'inde iki, 13 (%28,9)'ünde ise üç veya daha fazla sayýda lezyonun bulunduðu görülmüþtür.

Lezyonlarýn 24 (%53,3) olguda sadece yüzde geri kalan 21 (%46.7) olgunun ise yüze ilaveten kol, bacak gibi vücudun açýkta kalan diðer yerlerinde olduðu belirlenmiþtir. Deri leishmaniasisi saptanan olgularýn yerleþim merkezlerine göre daðýlýmý incelendiðinde, 3 (%6,7)'ünün il merkezinde 42 (%93.3)'sinin ilçe merkez veya köylerinde yaþadýðý belirlenmiþtir (Tablo 3). Yaþlarý 1-6 arasýnda deðiþen 4 VL olgusunun özellikleri Tablo 4'de sunulmuþtur.

Diðer Akdeniz çevresindeki ülkelerde olduðu gibi ülkemizde de deri ve iç organ leishmaniasisi görülmektedir. Ülkemizde deri leishmaniasisi Güneydoðu Anadolu Bölgesi'nde endemik, diðer bölgelerde sporadik olarak, iç organ leishmaniasisi ise Ege, Marmara, Ýç Anadolu ve Doðu Karadeniz Bölgeleri'nin kýyý kesimlerinde sporadik olarak görülmektedir. Özellikle deri leishmaniasisi son yýllarda kentler arasýnda yolculuklarýn ve göçlerin artýþý, hastalarýn tedavi edilmemesi ve tatarcýklarla düzenli mücadele edilmemesi gibi nedenlere baðlý olarak diðer bölgelerde de görülmeye baþlamýþtýr.

Aydýn ilinde her iki tip leishmaniasis görülmektedir.

'da vektörün sýklýkla

'de ise olduðu ileri sürülmektedir.

Türkiye'de lar üzerine yapýlan

çalýþmalarda

'nin varlýðýnýn saptandýðý ancak parazitin larda gösterilemediði bildirilmektedir.

Aydýn ili, iklim koþullarý nedeniyle vektörlerin BULGULAR

TARTIÞMA

YAÞGRUBU

Tablo II.

Tablo III.

Tablo IV.

Deri leishmaniasis saptanan olgularýn yaþ gruplarýna göre cinsiyetlerin daðýlýmý.

OLGU SAYISI

KADIN ERKEK TOPLAM

(%) (%) (%)

0-10 3 (6.67) 9 (20.00) 12 (26.67)

11-20 3 (6.67) 4 (8.89) 7 (15.56)

21-30 1 (2.22) - 1 (2.22)

31-40 6 (13.33) 3 (6.67) 9 (20.00)

41-50 3 (6.67) - 3 (6.67)

51-60 5 (11.11) 1 (2.22) 6 (13.33)

61-70 2 (4.44) - 2 (4.44)

71-80 3 (6.67) 1 (2.22) 4 (8.89)

81-90 - 1 (2.22) 1 (2.22)

TOPLAM 26 (57.78) 19 (42.22) 45 (100.00) Deri leishmaniasis olgularýnýn saptandýðý aylara göre daðýlýmý.

OLGU SAYISI

AY KADIN ERKEK TOPLAM

(%) (%) (%)

Ocak 6 (13.33) 4 (8.89) 10 (22.22)

Þubat 7 (15.56) 5 (11.11) 12 (26.67)

Mart 3 (6.67) 1 (2.22) 4 (8.89)

Nisan 6 (13.33) 6 (13.33) 12 (26.67)

Mayýs 1 (2.22) 2 (4.44) 3 (6.67)

Haziran - - -

Temmuz 2 (4.44) 1 (2.22) 3 (6.67)

Aðustos - - -

Eylül 1 (2.22) - 1 (2.22)

Ekim - - -

Kasým - - -

TOPLAM 26 (57.78) 19 (42.22) 45 (100.00)

Yerleþim birimlerine göre deri leishmaniasis saptanan olgularýn daðýlýmý.

Yerleþim birimi Olgu Sayýsý (%)

Aydýn Merkez 3 (6.67)

Sultanhisar 20 (44.4)

Ýncirliova 6 (13.33)

Umurlu 4 (8.89)

Baþçayýr 3 (6.67)

Çine 2 (4.45)

Karpuzlu 2 (4.45)

Kuyulu 1 (2.22)

Altýnova 1 (2.22)

Yeniköy 1 (2.22)

Esenköy 1 (2.22)

Erbeyli 1 (2.22)

Toplam 45 (100.00)

Ýç organ leishmaniasis olgularýnýn özellikleri.

Olgu Cinsiyet Yaþ Yerleþim yeri Ay

1 E 1 Kuþadasý Ocak

2 E 4 Kuþadasý Ocak

3 E 6 Karacasu Nisan

4 K 1 Bozdoðan Temmuz

7

6,8-13

14

15

16

L.tropica P. sergenti, L.

major P. papatasi Phlebotomus

P. papatasi, P. sergenti, P. major, P.

alexandri

Phlebotomus

Ertuð ve Ark.

11 üremesine oldukça uygun bir ekolojik ortama sahip

olduðundan, yapýlan saha çalýþmalarýnda larýn ilde yaygýn biçimde olduðu gözlemlenmiþ fakat vektörlere yönelik çalýþma yapýlmadýðýndan bölgemizdeki faunasý hakkýnda bilgi sahibi olunamamýþtýr.

Deri bulgularý türlerine ve coðrafi bölgelere göre deðiþiklikler göstermektedir. Küçük, kuru, kabuklu lezyonlardan büyük derin ülserli þekillere kadar varabilen deðiþik deri bulgularýnýn olabildiði bilinmektedir. Genellikle tek sayý da lezyon olabildiði ve bu lezyonun da sýklýkla vücudun dýþ ortamla karþýlaþtýðý yerlerde olduðu bildirilmektedir. Aydýn'daki olgularýn %46,7'sinde tek lezyon olduðu ve tüm lezyonlarýn yüz ,kol bacak ve boyun gibi vücudun açýkta kalan yerlerinde olduðu görülmüþtür.

Deri leishmaniasis etkeninin þehirlerde , kýrsal kesimlerde ise olduðu bildirilmektedir. Moleküler düzeydeki araþtýrmalarda Türkiye'de görülen DL etkeninin çoðunlukla

olduðu saptanmakla beraber nadiren neden olduðu DL olgularýnýn varlýðý da bilinmektedir.

Aydýn ilinde hem kýrsal alanda hem de kentsel alanda 'larýn neden olduðu infeksiyonun görüldüðü saptanmýþtýr (Tablo 3). Etkene yönelik çalýþmalar yapýlmadýðýndan Aydýn ilinde hangi türün etken olduðu belirlenememiþtir.

Özellikle 2-4 yaþ arasý oyun çocuklarýnda VL etkeninin kemik iliði, karaciðer ve dalak gibi iç organlara yerleþip, hepatomegali, splenomegali, ateþ, halsizlik, kilo kaybý, ishal, anemi gibi bulgularla seyrederek, tedavi edilmeyen olgularýn araya giren dizanteri, pnömoni, otit, tüberküloz ve baðýrsak kanamalarý ile kaybedildiði bilinmektedir.

Türkiye'de yapýlan moleküler düzeydeki çalýþmalarda VL'de etkenin olduðu bildirilmektedir.

Son yýllarda yapýlan çalýþmalarda, DL etkeni olan 'nýn da iç organ leishmaniasisine neden olabileceði belirtilmektedir. Aydýn ilinde etken olan türünün bilinmemesine karþýlýk DL olgularýnýn yanýsýra VL olgularýnýn da görülmesi bu olasýlýðýn gözardý edilmemesini gerektirmektedir.

Sonuç olarak Aydýn ilinde deri ve iç organ leishmaniasis olgularý görülmeye devam etmektedir.

Bu nedenle bölgede görev yapan saðlýk personeli ve halkýn leishmaniasis hakkýnda eðitilmesi, hastalarýn tedavilerinin düzenlenmesi, özellikle parazite, vektöre ve rezervuarlarýna ait ileri çalýþmalarýn yapýlmasýnýn gerektiði düþünülmektedir.

Phlebotomus

Phlebotomus Leishmania

tropica L. major L.

L. tropica L. major'un

Leishmania

L. infantum tropica L.

Leishmania

1,15

15

17,18

1,15

17,18

15

KAYNAKLAR

1. Bryceson ADM. Leishmaniasis. In: Cook GC, 20. eds.

Manson's Tropical Diseases. WB Saunders Co:London, 1996; 1213-44.

2. Wilson ME, Streit JA. Visceral leishmaniasis.

Gastroenterology Clinics. 1996; 25: 535-51.

3. Herwaldt BL. Leishmaniasis. Lancet 1999; 354: 1191- 99.

4. Kamhawi S, Belkaid Y, Modi G, et all. Protection against cutaneus leishmaniasis resulting from bites of uninfected sand flies. Science 2000; 290: 1351-54.

5. Goddard J. Leishmaniasis. Infect Med 1999; 16 (9):

566-69.

6. Kuman HA, Altýntaþ N. Protozoon Hastalýklarý.

Bornova, 1996; 79-100.

7. Aksu HSZ. Ülkemizde izole edilen viseral ve deri suþlarýnýn kinetoplast DNA ve nükleer DNA analizleri. XXVI. Türk Mikrobiyoloji Kongresi, 11-15 Nisan,Antalya. 1994; 431-34.

8. Çetin ET, Anð Ö, Töreci K. Týbbi Parazitoloji. 4.baský.

Fatih Gençlik Vakfý Matbaa Ýþletmesi, 1985; 96-115.

9. Aydýn N, Þendur N, Aydoðdu A, Gürel M. Aydýn ilinde görülen deri leishmaniosis'i olgularý. 8.Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Ýnfeksiyon Hastalýklarý Kongresi, 6- 10 Ekim ,Antalya. 1997; 566.

10. Doðan N, Saraçoðlu N, Kabukçuoðlu S, Ürer S, Akgün Y, Sabuncu Ý. Eskiþehir ve çevresinde deri leishmaniasis olgularý. 11. Ulusal Parazitoloji Kongresi Özet Kitabý. 6-10 Eylül, Sivas 1999; 218.

11. Erol N, Güven H, Yavrucu S, Göðcü Þ, Özgüner A. Bir olgu sunusu: Kala-azar. Türk Pediatri Arþivi 2001;

36(1): 56-60.

12. Ýnan (Gürel) G, Köprübaþý F, Bak M, Peynirci G, Cengiz Ö. 5 yýllýk kala-azarlý olgularýmýz. XXXIII.

Milli Pediatri Kongresi, Bursa 1989.

13. Þahin Ý, Aydýn N, Akþehirli G, Þimþek N. Bir Kala-azar olgusu ve Kayseri yöresinde Leishmaniasis problemi.

T Parazitol Derg 1992; 16: 25-30.

14. Suay A, Mete Ö, Elçi S. 1986-1994 yýllarý arasýnda Dicle Üniversitesi Týp Fakültesi Mikrobiyoloji Bölümü Parazitoloji Laboratuvarýnda saptanan vakalarý. T Parazitol Derg 1995;

19(2): 165-69.

15. Ashford RW, Bates PA. Leishmaniasis in the old world.

Collier L, Balows A, Sussman M, eds, Topley and Wilson's Microbiology and Microbial infections Vol edit: Cox FEG, Kreier JP, Wakelin D,. Vol 5 Parasitology. 9.baský, Ýngiltere: 1998: 215-41.

16. Budak S, Daldal N, Özbel Y, Özbilgin A. Ege Bölgesindeki Kala-Azar etkeni

'nin muhtemel rezervuar konaklarý ve vektörleri üzerine araþtýrmalar. T Parazitol Derg 1991;

15: 5-11.

17. Ozensoy S, Ozbel Y, Turgay N, Alkan MZ, Gül K, Gilman-Sachs A, Chang KP, Reed SG, Ozcel MA.

Serodiagnosis and epidemiology of visceral leishmaniasis in Turkey. Am J Trop Med Hyg 1998;

59:363-369.

18. Ozensoy S. Leishmaniasis tanýsýnda geliþmeler.

1.Ulusal Tropikal Hastalýklar Kongresi Özet Kitabý.15- 20 Haziran, Van 1998; 38-40.

Leishmania

Leishmania tropica

.

Leishmania donovani

12

YAZIÞMA ADRESÝ Doç.Dr. Sema ERTUÐ

Adnan Menderes Üniversitesi Týp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalý, AYDIN

Tel : 0 256 2124778-415

Fax :0 256 2120146

E-Posta :semaertug@hotmail.com Geliþ Tarihi : 28.02.2002

Kabul Tarih : 11.03.2002

2001 yýlýnda Aydýn Ýl Saðlýk Müdürlüðüne