TRAVMATİK BOZUKLUKLAR

TRAVMATİK BOZUKLUKLAR

Prof. Dr. Ali BUMİN

Dokuların kendi dirençlerinin üzerinde herhangi bir etkiyle karşılaşması sonucu anatomik öğelerinin normal bütünlüğünü bozulur.

Bunun sonucunda;

Yara Ezik

Kırık gibi lezyonlar şekillenir Nedenler

Mekanik nedenler Donma

Yıldırım çarpması Röntgen ışınları

Elektrik akımlarının etkisi Yanık

Mekanik nedenlerden ileri gelen lezyonlar

– Kesik yaraları

– Sivri cisim yaraları – Isırık yaraları

– Ateşli silah yaraları

Sağaltımları yönünden travmatik bozukluklar

1. Kapalı travmatik bozukluklar

Deri ve mukoza sağlamdır; Ezilme, burkulma, çıkık

2. Açık travmatik bozukluklar

Deri veya mukoza bütünlüğü bozulmuştur. Dokular irkiltiye uğramış ve enfeksiyonlara açık hale gelmiştir.

Travmaya uğramış bir yara dudağında üç bölge görülür:

- Mortifikasyon veya gangrenli bölge - Uyuşuk ve anemik bölge

- İrkiltisel veya hiperemik bölge

YARA

Yumuşak dokuları oluşturan öğelerin kesici, yaralayıcı araçlarla birbirinden ayrılması olgusuna YARA denir.

Kısaca;

Yumuşak dokuların bütünlüğünün bozulması olayına YARA denir

Yaranın bölümleri

Kesik yaraları

Sivri cisim yaraları Ezik yaraları

Yırtık yaraları Isırma yaraları

Ateşli silah yaralanmaları Zehirli yaralar

Nedenler

- Bıçak, teneke, jilet, balta gibi keskin bir araç ile Basınç, Sürtme, Batırma yoluyla

- Çifte darbeleri, özellikle keskin nal uçları

- Trafik kazaları

Klinik Görünüm

1.Lokal semptomlar

A- Primer lokal semptomlar B- Sekonder lokal semptomlar

2. Görevsel semptomlar 3. Uzak semptomlar

- Ekimoz

4.Genel semptomlar

1.Lokal semptomlar

A- Primer lokal semptomlar B- Sekonder lokal semptomlar

A- Primer lokal semptomlar

1 - Ağrı 2 - Kanama

Kapillar kanama

Parankimatöz kanama Venöz kanama

Arterial kanama 3 - Yara kenarlarının açıklığı

B- Sekonder lokal semptomlar – Bunlar yaralarda iyileşme süreçlerini kapsar

1. Çabuk sikatrizasyon veya yapışmayla iyileşme (Birinci derece iyileşme - Sanatio per primam intentionem)

2. Granülasyon dokusu oluşumu veya irinleşme ile iyileşme (ikinci derece iyileşme – Sanatio per secundem intentionem)

3. Karışık iyileşme 4. Kabuk altı iyileşme

5. Anormal granülasyon veya sikatrizasyon ile iyileşme.

1. Çabuk sikatrizasyon veya yapışmayla iyileşme

derece iyileşme - Sanatio per primam intentionem)

Bu şekil iyileşmede yara irinleşmeden iyileşir. Bunun için bazı koşulların olması gerekir.

- Aseptik olmalı,Yara yeni veya yeni hale getirilmiş olmalı - Yarada yabancı cisimler olmamalı

- Varsa kanama durdurulmuş olmalı

- Doku kaybı veya yara kenarlarında mortifikasyonlu bölgeler olmamalıdır

- Yara temiz düzgün ve birbirine kolay yaklaşabilir durumda olmalıdır

- Bölgeye yeterli kan dolaşımı ulaşmalıdır

- Yara dudakları tekniğe uygun dikilmeli ve daha sonra kuru bir pansumanla hareketsizliği sağlanmalıdır

2. Granülasyon dokusu oluşumu veya irinleşme ile iyileşme

derece iyileşme – Sanatio per secundem intentionem)

Bu şekil yaralarda şekillenen fazla maddi kayıp yüzünden birinci derece iyileşme şekillenmez

- Yarın şekillendiği bölge anemik, saha ezilmiş, bazı noktalarında gangrenli ve mortifikasyonlu alanlar bulunur

- Bu yaralarda yara dudakları şişmiş ve konjesyone olmuştur . - Özellikle şişkinliğin artması ile yavaş yavaş irinleşme başlar.

- Daha sonra ki süreçte şekillenen irin mortifikasyonlu alanların altından ilerleyerek bu dokuyu atar. Yarada yavaş yavaş iyileşme başlar

- Daha sonra yara yüzeyi kırmızı, dayanıklı bir granülasyon katı ile örtülür

- Giderek bu katman yara dudağını deri seviyesine kadar doldurur ve üzeri epitel katmanı ile dolar.

3. Karışık iyileşme

Bu şekil iyileşmede yaranın bazı yerlerinde birinci, bazı yerlerinde ikinci derece iyileşme şekillenir.

4. Kabukaltı iyileşme

Yara üzerindeki eksudat kurur. Şekillenen kabuk altında sikatrizasyon olayları şekillenir.

Daha sonra epitelizasyon şekillenerek kabuk düşer

5. Anormal granülasyon veya sikatrizasyon

Bu daha çok doku kayıplı yaralarda şekillenir, ancak bazen dikiş konulmuş ve primer iyileşmeyi bozan olaylar nedeni ile şekillenebilir

- Dikişler tekniğine uygun atılmamıştır

- Dikiş materyali gevşeyip açılmış olabilir

- Yara dudakları hareket etmiştir

Fena sikatrizasyon; hypoplasia ya da hiperplasia şeklinde kendini gösterir.

2. Görevsel semptomlar

Yaranın şekillendiği yere göre değişir.

3. Uzak semptomlar - Ekimoz

4.Genel semptomlar

Prognoz

- Yaranın oluş nedeni (aseptik veya septik)

- Yaranın büyüklüğü

- Yaralanan bölge

- Hayvanın genel sağlık durumuna

- Hayvanın yaşam alanının şartlarına göre değişir

Yaraların komplikasyonları

Septik komplikasyonlar

- Septisemi - Piyemi - Tetanoz

- Gazlı gangren

Aseptik komplikasyonlar

- Travmatik kommosyo - Travmatik şok

- Travmatik anemi - Travmatik amfizem - Travmatik ısı artışı

Spesifik komplikasyonlar

- Aktinomikozis - Botriyomikozis

YARA İYİLEŞMESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1.Yara iyileşmesini etkileyen lokal faktörler

- Eğer operasyon yapılmış ise yapılan ensizyonun tipi

- Bir travma sonrası şekillenmiş ise yabancı cisimlerin varlığı - Nekrotik kısımların bulunması

- Yara çevresinde şekillenen ödemin miktarı - Derinin ısısı

- Yara da kanamanın olması ve yara dudaklarının kanlanması

- Yara çevresinde bulunan konjunktiv dokunun bulunup bulunmaması - Bölgede hematomun olup olmaması

- Enfeksiyon bulunup bulunmaması

-

2. Yara iyileşmesine etkiyen genel faktörler

- Genel sağlık durumu - Hastanın beslenmesi - Yaşı - Hipoproteinemi

- Dehidratasyon - Anemi

- Askorbik asit (Vit. C) - Löykopeni - Hormonlar - Enzimler - Radyoaktif ışınlar

Sağaltım

Yaranın durumuna, görünümüne, aseptik, septik ve komplike oluşuna bağlı olarak farklı şekillerde yapılır

-Kuvvetli antiseptiklerin yara sağaltımında kullanılması iyileşmeyi olumsuz etkiler.

-Eğer kullanmak gerekiyor ise Rivanol ve iodofom gibi fibroblaziayı uyarıcı antiseptikler kullanılmalıdır

-Enfeksiyon riski var ise Sistemik antibiyotik kullanımı faydalıdır

- Dikiş için kullanılacak dikiş materyalinin maksimum gerilme gücüne, minimum doku reaksiyonuna sahip olması gereklidir

1. Aseptik Yaraların Sağaltımı

Enfeksiyonu Azaltacak Cerrahi Önlemleri içerir

- Bölgedeki kıllar geniş bir şekilde traş edilmelidir

- Eğer operasyon yapılacak ise bölge steril örtüler ile sınırlandırılmalı eldiven, cerrahi önlük kullanılmalıdır

- Adrenalin içeren lokal anestezik ilaçların kullanımı sınırlandırılmalıdır

- Yaranın irrigasyonu yapılmalıdır. Genellikle antiseptik kullanımından kaçınılır

- Enfeksiyon kaynağı olabilecek yabancı cisimler, eğer varsa mortifikasyonlu dokular uzaklaştırılmalıdır

- Yara dudakları yeni ve yeni hale getirilmiş olmalıdır.

- Doku travması en az düzeyde olmalıdır

- Hemostaz kuralına uygun yapılmalıdır

- Yara kenarlarında serözite ve hematom varsa sağaltımı yapılmalıdır - Yara uygun bir dikiş materyali ile dikilir

-Yarada kat dikişi uygulanmalıdır

-Yeterli sayıda dikiş konmalıdır

- Var olan yaranın büyüklüğüne göre gerekli olan durumlarda dren kullanılmalı

- Operasyon süresi en kısa süreye indirilmelidir

- Hospitalizasyon süresini en aza indirmek gerekir

2. Enfekte yaraların sağaltımı

- Bölgedeki kıllar geniş bir şekilde traş edilmelidir

- Yarada bulunan bütün yabancı cisimler ve mortifikasyonlu dokular uzaklaştırılmalıdır

- Yara steril ya da kaynamış ılık su ile yıkanır

-Antiseptik solüsyonlarla yaranın pansumanı, kompresi veya banyosu yapılır

- Bakterisit etkili pomadlar

- Parenteral antibiyotikler uygulanır.

3. Enfekte Yaraların Özel Yöntemlerle Sağaltımları

- Thermotherapy - Heliotherapy - Vaccinotherapy - Antivirustherapy - Pyotherapy

- Serotherapy - Phagotherapy

- Proteolitik enzim sağaltımı

KESİK YARASI

Bir veya her iki yüzü keskin bir cisimle oluşan yaralara Kesik Yarası denir.

Nedenler

- Bıçak

- Teneke, Saç - Jilet

- Balta - Tel, ip

- Kemik kırıkları

Klinik Görünüm

Ağrı ve kanama dikkat çekicidir, yara dudağı açıklığı değişik olabilir.

Ağrı

- Cismin keskinlik derecesine

- Dokunun sinir doku yönünden zengin veya yoksun oluşuna bağlıdır

Kanama

-Yaranın büyüklüğüne ve Derinliğine göre değişir

- Damarların enine kesilmesi, uzunluğuna kesilmesinden daha çok kanamaya neden olur.

Sağaltım

Yaranın enfekte olup olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır.

Yeni şekillenmiş yaralarda;

Bölgedeki kıllar traş edilmelidir

Yara serum fizyolojik veya kaynamış ılık su ile yıkanır.

Genellikle antiseptik kullanımından kaçınılır.

Yara uygun bir dikiş yöntemi ile kapatılır.

Eski ve enfekte yaralarda;

Bölgedeki kıllar traş edilmelir. Yaranın temizliği yapılır.

Mortifiye olmuş dokular uzaklaştırılır.

Düşük konsantrasyonlu antiseptikler (%0,1’lik Rivanol solüsyonu) kullanılır. Yaradaki antiseptik solüsyon mekanik olarak uzaklaştırılır.

Yara antiseptik yaş kompresler ile enfeksiyon gerileyinceye kadar komprese alınır

Lokal antibiyotik uygulaması yapılır.

Dikiş uygulanır.

SİVRİ CİSİM YARASI

Sivri ve batıcı cisimlerle oluşan yaralara Sivri Cisim Yarası denir.

Nedenler

- İğne - Kama - Çivi - Süngü

- Odun kamaları - Ot başakçıkları vb.

Klinik görünüm

Sivri cisimler dokulara batarak etkir.

Değişik çapta delikler görülür.

Yara çevresi oval, yuvarlak düzgün veya girintili çıkıntılıdır.

Kalın yapılı olan cisimler dokuları yırtarak etkiler.

Yüzeysel sivri cisim yaralarında kanama ve ağrı azdır.

Derin yaralarda ise kanama ve ağrı fazladır.

Sivri cisim yaralanmalarının komplikasyonları

Özellikle enfekte olmalarına bağlı olarak;

• Apse

• Fistül

• Flegmon

• Septisemi

• Tetanoz

• Travmatik artritis

Sağaltım

- Yüzeysel olanların bazıları kendiliğinden iyileşir.

- Yüzeysel olanların bazıları kendiliğinden iyileşir.

- Fakat yara dibinde

- Fakat yara dibinde yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilmelidir.yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilmelidir.

- Sivri cisim yaraları enfeksiyon olasılığı yüksek yaralardır.

- Sivri cisim yaraları enfeksiyon olasılığı yüksek yaralardır.

- Bu nedenle yara ağzı genişletilir ve steril antiseptikli sularla irrigasyonu - Bu nedenle yara ağzı genişletilir ve steril antiseptikli sularla irrigasyonu

yapılır.

yapılır.

- Çok derin olanlarda dren yerleştirilir.

- Çok derin olanlarda dren yerleştirilir.

- Lokal antibiyotik uygulanır.

- Lokal antibiyotik uygulanır.

- Önemli organ ve dokuları etkiyen durumlarda parenteral antibiyotik - Önemli organ ve dokuları etkiyen durumlarda parenteral antibiyotik

uygulanmalıdır.

uygulanmalıdır.

EZİK YARASI

Travmaya neden olan aracın, belirli bir basınç altında dokuları ezerek bütünlüğünü bozması veya öğelerine ayırması olgusuna EZİK YARASI denir.

Nedenler

- Küt cisimler - Çifte darbeleri - Boynuz darbeleri - Trafik kazaları - Hatalı yatırma - Sadizm

Klinik görünüm

- Etkiyen nedene ve şiddetine göre değişik görünüşte lezyonlar görülür.

- Kanama azdır.

- Dolaşım bozukluğuna bağlı olarak deride mor ve siyanotik renkte bir görünüm vardır. Daha sonra mortifikasyonlar şekillenir.

- Ezik bölgesinde duyarlılık azalmıştır.

- Hematomla birlikte seyreder.

- Enfeksiyon riski fazladır. En önemli kompliksayon olarak; Gazlı gangren ve tetanoz şekillenebilir.

Sağaltım

- Özellikle yabancı cisim, toz, toprak gibi kirler bol kaynamış steril sularla uzaklaştırılmaya çalışılır.

- Yaranın mekanik temizliği yapılarak mortifikasyonlu bölgeler uzaklaştırılmaya çalışılır.

- Ezik yaralarında açık yara sağaltımı yapılır.

- Antiseptik solüsyonların uygulanmasından sonra antibiyotik ve yara tozu kullanılabilir

- Ekstremitelerde şekillenen ezik yaralarında sıcak yaş kompres ve banyolar uygulanır.

- Sikatrizan pomatlar kullanılabilir.

- Lokal penisilin uygulamaları ile parenteral antibiyotik ve sülfanamid enjeksiyonları önerilir.

YIRTIK YARASI

Nedene bağlı olarak dokuların çok parçalı bir görünüm almasıyla;

kenarları kertikli, düzensiz ve doku kaybı ile birlikte seyreden lezyonlara YIRTIK YARASI denir.

Nedenler

- Trafik kazaları - Tırmalama - Dikenli teller

Klinik görünüm

Düzensiz yara kenarları vardır.

Kanama genellikle fazladır.

Doku kaybı genellikle düzensizlik gösterir.

Sağaltım

Yara temizlenir.

Kurumuş, nekrotik dokular uzaklaştırılır.

Enfeksiyon varsa antiseptik pansuman uygulaması yapılır Antibiyotik uygulanır.

Paranteral antibiyotik uygulanır

Uygun dikiş yöntemiyle yara kapatılır.

ISIRIK YARASI

Hayvanların birbirini ısırmasına bağlı olarak oluşan ezik ve çekip koparma ile karakterize yaralara ISIRMA YARASI denir.

Nedenler

- Kedi, köpek, yırtıcı hayvan ve atların ısırmasıyla oluşur.

Klinik görünüm

Karışık nitelikte bir yara görünümü vardır

- Kedi, köpek ısırmaları sivri cisim yarasını, - At ısırmaları ezik yarasını,

- Yırtıcı hayvan ısırmaları ise doku kaybı ile karakterize yırtık ve ezik yarasını andırır.

Ağrı ve şişkinlik fazladır.

Kanama ısırılan bölgeye göre değişiklik gösterir.

Sağaltım

Sağaltım başlamadan önce mutlaka cerrahi eldiven kullanılmalıdır - Isırma bölgesinde kırık diş parçaları olup olmadığı kontrol edilir.

- Mortifiye dokular uzaklaştırılır.

- Bölgeye ılık antiseptik uygulama yapılır.

- Eğer yarada küçük apse poşları şekillenmiş ise kuralına uygun olarak apse açılarak irin boşaltılır.

- Paranteral antibiyotik ve sülfanamid uygulamaları yapılır.

Özellikle kedi ve köpeklerde KUDUZ AŞISI yapılmalıdır

ATEŞLİ SİLAH YARALANMALARI

Ateşli silah mermileri ile oluşan travmatik yaralara ATEŞLİ SİLAH YARALARI denir.

Klinik görünüm

- Ateşli silah yaraları yaraya neden olan silah türüne bağlı olarak ezik, yırtık ve

karışık yaralar şeklinde görülür

- İç kanama, kemik kırıkları ve sepsis şekillenebilir

- Silah mermileri düz bir oluk açtığı gibi çıkış yerinde doku kaybına neden olurlar

- Kanama vardır

- Derialtı ve kas tabakasındaki mermiler yer değiştirebildiği gibi bazen bölgede ankiste olurlar

- Saçma ve kurşunlar karın boşluğu gibi yerlerde uzun süre kaldıklarında intoksikasyona neden olabilirler

Tanı

Hasta sahibinden alınan anamnez ve klinik bulgulara göre tanı konur.

Radyografik tanı önemli bilgiler sağlar

Sağaltım

Kanamaya karşı kanamayı kesen ilaçlar (Amp. Hemostop, Amp. Transamin, Amp. Manetol, Amp. Sinkavit) kullanılır

Lokal tampon ve ligatür uygulamaları yapılabilir

Aynı zamanda kalsiyum ve serum jelatin gibi maddeler İV olarak verilebilir.

- Şiddetli kan kaybı olan durumlarda serum fizyolojik verilmelidir

- Yüzlek yaralanmalarda mermi çekirdekleri ile saçma taneleri yerlerinden uzaklaştırılmaya çalışılır

- Derin dokulardakiler ise herhangi bir bozukluk oluşturmuyor ise yerinde bırakılarak ankiste olması sağlanır.

- Bozukluk oluşturan durumlarda mermi veya saçmanın kesinlikle uzaklaştırılması gerekir.

ZEHİRLİ YARALAR

Yaralanma ile birlikte, dokulara yaşam için tehlike oluşturacak toksik maddenin kana ve diğer dokulara karışmasıyla oluşan lezyonlara Zehirli Yaralar denir.

Nedenler

- Yılan ve arı ısırmaları

- Cıva ve arsenik gibi maddeler

Yılan Isırması Klinik görünüm

Genellikle meme ve ekstremitelerde olur.

Genellikle meme ve ekstremitelerde olur. Lokal, genel ve görevsel Lokal, genel ve görevsel semptomlar

semptomlar ile karakterizedirile karakterizedir. .

Lokal

Lokal semptomlar

Isırılan yerde iki küçük yara izi, Kanama, Ödem,

Giderek artan şişlik,

Eskimiş olgularda gangren oluşur.

Genel semptomlar

Kan dolaşımı bozukluğu ve kollaps, Solunum güçlüğü, bitkinlik, kusma, Başlangıçta beden ısısında artış, Bilinçsizlik dikkati çeker.

Görevsel semptomlar

Isırılmış doku ve organa göre farklılık gösterir..

Sağaltım

1. Lokal sağaltım

- Yeni olgularda uygulanabilen bölgede yaranın üst tarafına garo, turnike veya ligatür uygulanır.

- Zehiri etkisiz hale getirmek için bölge dağlanabilir.

- Yara temizlendikten sonra kostik ilaçlar kullanılabilir. Aynı amaç için;

lokal olarak % 1’lik potasyum permanganat yaranın çevresine birkaç farklı yerden 1 ml enjekte etmekte yarar vardır.

2. Genel sağaltım

- Şiddetli asfeksi belirtisi olan hayvanlara tracheotomi yapılır.

- Kalp ve dolaşım bozukluğunu gidermek için analeptiklerden, xantiques bazlarından, kafur ve derivelerinden yararlanılabilir.

- Antihistaminik verilir.

- Şok ve dehidratasyona karşı serum, kalsiyum glukonat ve adrenalin verilebilir.

- Dolaşımı düzenlemek için % 0,09’luk serum fizyolojik ve % 5, 10, 20 oranında dekstroz verilebilir.

- Kortikosteroidler verilebilir.

- Yılan sokmalarına karşı serum ve aşı uygulaması yapılabilir.

Arı Sokması - Isırması

Birden fazla arının sokmasıyla oluşan ve toksik belirtilerle komplike olan travmatik bozukluklara denir

Klinik görünüm

- Ağız, burun, dudaklar, ekstremite, karın ve göz kapaklarında arıların iğneleri içeren küçük pikürler bulunur.

- Bölgede giderek artan ağrılı ve kaşıntılı şişkinlik görülür ve zamanla bu şişkinlik ödemli bir hal alır. At ve köpeklerde lokal ödemli sahalarda kısa zamanda nekrotik odaklar şekillenir.

- Hayvanda huzursuzluk vardır.

- Genel durumu bozulmuştur. Buna bağlı olarak solunum güçlüğü ve dolaşım bozuklukları görülür.

Sağaltım

- Hayvanın üzerine soğuk su dökülerek arılar uzaklaştırılır.

- Arı iğneleri çıkartılır.

- Bölgeye kortikosteroidli pomadlar ve amonyaklı su ile firiksiyonlar yapılır.

- % 10’luk kalsiyum damar içi verilebilir.

-İntoksikasyon belirtisine karşı Sodyum bikarbonat ve Sel de karlsbad ağız yolu ile verilebilir.

- Genel bozukluklara karşı analeptikler uygulanır.

- Asfeksi belirtilerine karşı tracheotomi yapılır.

YAZ YARASI

Özellikle atlarda, paraziter irkiltilerle oluşan taşkın Granülasyonlu yaralara Yaz Yarası denir

Nedenler

Mide paraziti olarak bilinen Habronema Muscae nematodunun larvalarıdır

Klinik görünüm

- Ekstremitelerde özellikle topuk eklemi bölgesinde, baş, boyun, cidago ve pelvis bölgelerinde oluşur

- Hastalık; yüzlek, sınırlı bir dermatitis şeklinde başlar ve sonunda taşkın granülasyon dokusu şekillenir

- Lezyonlar karnabahar görünümündedir.

- Kaşıntıya bağlı olarak kanama gözlenebilir ve İrinleşme görülür

Sonbaharda havaların soğumasıyla kendiliğinden geçici iyileşme görülür

Sağaltım

1. Profilaktik sağaltım

-Vermufüj ilaçlar verilir.

-Yaraları sinek hücumundan korumak için Vaselin-lanolin; timol pomadı lokal uygulanmalıdır.

-Başka bir neden ile şekillenen yara var ise bunların temizliğine dikkat edilmelidir.

2. Küratif sağaltım

-

- Derin nokta dağı ve kostik maddelerle granülasyon dokusu koterize edilir.

- Yara içerisine Kreolin enjeksiyonu denenebilir.

- Doku çevresine Tentürdiot, % 2-3’lük Potasyum permanganat enjeksiyonları ile gliserin 10.0 yüzeysel uygulanabilir.

- 20 mg/kg dozunda Neguvon , 1 litre % 5’ lik Deksroz veya serum fizyolojik içinde hazırlanarak tek doz halinde verilir. Uygulamadan 20 dakika önce atropin verilmelidir.

ULKUS