PLANLAMA: MODEL ANALİZİ PLANLAMA: MODEL ANALİZİ
Prof. Dr. Funda AKALTAN
Hareketli bölümlü protezin başarısını sağlayan en önemli faktör, protez bileşenlerinin detaylı ve
bilinçli bir şekilde planlanmasıdır.
Planlama işleminin bir parçası da modelin
analizidir.
Model analizi; HBP planlamasından önce, destek dişler ve ilişkili dokuların kontur ve
konumlarının yerini belirlemek ve taslağını çizmektir.
MODEL ANALİZİNİN TANIMI
Bölümlü protezin
planlanacağı bir dental arkta asimetrik ve
dağınık halde bulunan dişler ve değişik
boyutlarda dişsiz
alveoler kretler
mevcuttur.
Planlama yapılırken;
Planlama yapılırken;
•
protezin dişler ve dişsiz kretler üzerinden düzgün bir şekilde geçerek desteklere yerleşmesi,
•
yerindeyken hareket etmesine neden olan kaldırıcı kuvvetlere karşı direnç göstermesi,
•
destek görevi yapacak olan dişlerin analiz edilmesi,
•
protezi destekleyecek olan diğer dişlerle olan ilişkilerinin düzenlenmesi gerekir.
Bu işlemleri gerçekleştirmenin en iyi ve en doğru yolu, “dental surveyor” veya “model analizörü”
olarak da bilinen paralelometrenin kullanımıdır.
Çalışma modelinin analizinden sonra «ağız Çalışma modelinin analizinden sonra «ağız hazırlığı» tamamlanarak ; protezin
hazırlığı» tamamlanarak ; protezin
1. hasta tarafından kolayca takılıp çıkarılması,
2. estetik görüntüsünün en iyi durumda olması,
3. yerinden çıkarıcı kuvvetlere karşı mümkün olduğu kadar direnç göstermesi,
4. ağıza yerleştirildiğinde gıda birikimine
neden olmaması sağlanır.
Muayene (klinik ve radyolojik)
Teşhis-endikasyon
İlk ölçü (anatomik)
Teşhis (diagnostik) modeli hazırlığı
Teşhis modelinin analizi (giriş yolunun tespiti)
Planlama
Ağız hazırlığı
Şahsi kaşık hazırlığı
İkinci ölçü (anatomik veya fonksiyonel)
Ana (master) model hazırlığı
Ana modelin analizi
Metal alt yapının hazırlığı
Metal alt yapı provası
HAREKETLİ BÖLÜMLÜ PROTEZLERİN KLİNİK HAREKETLİ BÖLÜMLÜ PROTEZLERİN KLİNİK
VE LABORATUVAR YAPIM AŞAMALARI VE LABORATUVAR YAPIM AŞAMALARI
Geçici kaide plağı ve şablon
Dikey ve yatay çene ilişkisi
Modellerin artikülatöre alınması
Diş dizimi
Mumlu dişli prova
Protezin bitirilmesi
Protezin ağıza uyumlandırılması
Protezin hastaya teslimi ve eğitimi
Periyodik kontrol
Periyodik bakım (kaide
astarlama, tamir, kaide
yenileme, kroşe tamiri)
PLATFORM DİKEY KOL
YATAY KOL
TABLA KAİDE
YARDIMCI UÇLAR - Analizör bıçağı - Analizör bıçağı
- Karbon işaretleyici - Karbon işaretleyici - Andırkat ölçerler - Andırkat ölçerler
Paralelometre Uçları Paralelometre Uçları
Analizör çubuğu
Karbon işaretleyici
Mum kazıyıcı
Paralelometre Uçları Paralelometre Uçları
Andırkat ölçer;
3 boyutu var.
0.01 inç (0.25 mm) çaplı 0.02 inç (0.50 mm) çaplı 0.03 inç (0.75 mm) çaplı
1. Teşhis (diagnostik) modelinin analizi (giriş yolunun belirlenmesi):
2. Ana (master) modelin analizi
- Kontur yüksekliğine göre ekvator hattının çizilmesi ve andırkat ölçümü
- Doldurma ve rölyef işlemleri
3. Mum modellerin giriş yoluna göre şekillendirilmesi
4. Döküm restorasyonların freze edilmesi 5. Kron-içi tutucuların yerleştirilmesi
6. Kron-içi tırnakların yerleştirilmesi
PARALELOMETRENİN KULLANIM ALANLARI
MODEL ANALİZİNİN BASAMAKLARI TEŞHİS MODELİNİN ANALİZ BASAMAKLARI
1.
Rehber düzlemlerin belirlenmesi (ant-post model eğimi)
2.
Tutucu alanların dengelenmesi (lateral model eğimi)
3.
Engelleme alanlarının dengelenmesi
4.
Estetik
MODEL EĞİMİNİN ANALİZÖRE KAYDEDİLMESİ
1.
Çentik yöntemiyle
2.
Paralel çizgiler yöntemiyle
ANA MODELİN ANALİZ BASAMAKLARI
1.
Ekvator hattının çizimi
2.
Tutucu alan (andırkat) ölçümü
3.
Doldurma ve rölyef işlemleri
TEŞHİS MODELİNİN ANALİZİ TEŞHİS MODELİNİN ANALİZİ
Protezin takılıp çıkarılması esnasında oluşabilecek engellemeleri azaltacak veya giderecek olan en elverişli
“giriş yolu”nun belirlenmesini sağlar.
Giriş yolu, restorasyonun destek dişler üzerine yerleştirilmesi esnasındaki yön olarak ifade edilir.
Destek dişler ile protezin rijit parçalarının ilk temas noktası ile son yerleşme pozisyonu; yani tırnakların tam olarak yerine oturduğu ve protez kaidesinin bütünüyle dokular ile temas ettiği pozisyona kadar olan yöndür .
Çıkış yolu, ise protez ağızdan uzaklaştırılırken,
restorasyonun destek dokular üzerinde terminal dinlenim
poziyonundan, rijit kısımlarının destek dokularla olan son
teması arasındaki hareket yönüdür.
Protezin sahip olduğu giriş yolu sayısını etkileyen en önemli faktör, Protezin sahip olduğu giriş yolu sayısını etkileyen en önemli faktör,
dişsiz bölgenin diş destekli veya serbest sonlu olması dişsiz bölgenin diş destekli veya serbest sonlu olmasıdır. dır.
Dişsiz boşluk
Dişsiz boşluk diş destekli diş destekli olduğunda, protez
olduğunda, protez tek tek bir giriş bir giriş yoluna sahip olacaktır.
yoluna sahip olacaktır.
Çift taraflı serbest sonlu Çift taraflı serbest sonlu protezlerde
protezlerde ise biri oklüzyon ise biri oklüzyon düzlemine dik, diğeri ise kroşelerin düzlemine dik, diğeri ise kroşelerin destek dişler üzerindeki rotasyonu destek dişler üzerindeki rotasyonu
ile ark şeklinde ortaya çıkan ile ark şeklinde ortaya çıkan iki iki veya daha fazla
veya daha fazla giriş yolu bulunur. giriş yolu bulunur.
Giriş Yolunu Etkileyen Faktörler:
Giriş Yolunu Etkileyen Faktörler:
MODELİN ANALİZÖRE YERLEŞİMİ
MODELİN ANALİZÖRE YERLEŞİMİ
(a) Model analizöründe mevcut veya şekillendirilecek olan rehber düzlem yüzeyleri belirlenir.
(b) Parelelometrede
belirlenen ve ağızda hazırlanan rehber düzlem yüzeyleri, protezin giriş yolu boyunca rahatça ilerlemesini sağlar.
Analizör bıçağının rehber
düzlemleri belirlemede kullanımı
1.Rehber düzlemler
(aksiyal diş yüzeyleri)
MODEL EĞİMİNE DİKKAT!
Rehber düzlemin uzunluğu
Rehber düzlemin uzunluğu giriş yolu sayısını giriş yolu sayısını belirler.
belirler.
kısa rehber düzlem
uzun
rehber
düzlem
Protezin giriş yoluna rehberlik eder.
Protezin lateral kuvvetlere karşı stabilize edilmesine yardımcı olur.
Zayıf dişleri yıkıcı lateral kuvvetlerden korur.
Tutuculuğa yardımcı olurlar.
Rehber düzlemlerin fonksiyonları:
Diş destekli ve serbest sonlu protezlerdeki Diş destekli ve serbest sonlu protezlerdeki
rehber düzlem hazırlığı farklıdır.
rehber düzlem hazırlığı farklıdır.
Diş destekli vakalarda;
kroşelerin destek kollarıyla temas ettirilerek, dişler üzerindeki horizontal stresler azaltılır.
Serbest sonlu protezlerde;
diş ile kroşe arasındaki arayüzey, destek dişe tork kuvveti uygulanmadan, serbest sonlu
kaidenin bir miktar hareketine izin verecek şekilde hazırlanır.
Destek dişin distal yüzeyi, minör bağlayıcı ve destek diş arasındaki andırkat miktarını azaltacak şekilde yeterince düzleştirilmeli, ancak arayüzey diş destekli vakalarda olduğu gibi iki yüzeyin mükemmel uyumu şeklinde
hazırlanmamalıdır.
Serbest sonlu protezlerde uzun rehber Serbest sonlu protezlerde uzun rehber
düzlemler destek dişte devrilme düzlemler destek dişte devrilme
kuvvetlerine yol açar.
kuvvetlerine yol açar.
Uzun rehber düzlem
Kısa rehber düzlem
2. Tutucu bölgeler
“Kontur yüksekliği” bir dişin belirli bir yatay düzlemde en geniş çevre ölçümüdür. “Ekvator hattı” ise kontur yüksekliğinin destek diş
üzerindeki çizimidir.
“Ekvator hattı” dişi andırkat alanı (çizginin altında kalan bölüm) ve andırkatsız alan (çizginin üzerinde
kalan bölüm) olmak üzere ikiye ayırır.
Ekvator hattının önemi, protez planlaması yapılırken, bu hattın üzerinde protezin rijit kısımları, altında ise sadece esnek
kısımlarının yer alması gereğidir.
Kroşeleme için uygun olan destek dişlerin
Kroşeleme için uygun olan destek dişlerin bukkal ve lingual bukkal ve lingual
yüzeylerinde, ekvator hatlarının altında kalan tutucu bölgeler de giriş yüzeylerinde, ekvator hatlarının altında kalan tutucu bölgeler de giriş yolunun belirlenmesinde rol oynar.
yolunun belirlenmesinde rol oynar.
Giriş yolunun belirlenmesi
aşamasında, terminal destek dişler üzerinde benzer miktarda
andırkat alanı elde edilmesine çalışılır.
Andırkatın tüm giriş yollarıyla ilişkili olarak tutuculuk sergilemesi gerekir ve böylece
modelin “lateral eğimi”
belirlenmiş olur.
Giriş yolunun belirlenmesi aşamasında, terminal destek dişler üzerinde diş arkının her iki tarafında benzer
miktarda andırkat alanı elde edilmesine çalışılır.
Analizör bıçağı ile destek diş üzerindeki tutucu bölgenin (bukko- lingual andırkatın) belirlenmesi
Andırkat miktarı
2. Tutucu bölgeler
Kontur yüksekliği
Model eğimi değişince andırkat (tutucu alan) miktarı da değişir.
Dental arkın her iki tarafındaki destek dişlerde benzer andırkat oluşturmak için modele lateral eğim verilir.
2. Tutucu bölgeler
3. Engellemeler (Sert ve Yumuşak Doku)
Engelleme bölgeleri için farklı çözüm
yolları mevcutur:
Çekim veya cerrahi operasyonla elimine etmek,
Doldurma, mölleme veya restorasyon ,
Planlamanın
değiştirilmesi yoluyla bu bölgelerden
kaçınmak,
Mevcut andırkatı
protez tutuculuğu için kullanarak, avantajlı
duruma getirmek
TÜBER BÖLGESİNDEKİ(YUMUŞAK DOKU) ENGELLEME ALANI
4.Estetik;
4.Estetik; kroşelerin konumu ve suni dişlerin kroşelerin konumu ve suni dişlerin dizimi estetik açıdan da değerlendirilir.
dizimi estetik açıdan da değerlendirilir.
Kroşenin protez için gerekli stabilite ve desteği tehlikeye düşürmeden,
en az şekilde görünmesi ve
dişlerin mümkün olan en doğal konumda dizilmesi gerekir .
Ön bölgedeki rehber düzlemler
kroşeleri elimine edip estetiği arttırabilir.
MODELİN
MODELİN “antero-posterior” “antero-posterior” ve ve
“lateral”
“lateral” EĞİMLERİ EĞİMLERİ
GİRİŞ YOLUNUN BELİRLENMESİ
GİRİŞ YOLUNUN BELİRLENMESİ
ANA MODELİN ANALİZİ ANA MODELİN ANALİZİ
Kontur yüksekliğine göre
ekvator hattının çizilmesi (1) ve andırkat ölçümü (2)
Doldurma ve rölyef işlemleri
Model analizörü ana modelde iki amaçla kullanılır:
Model analizörü ana modelde iki amaçla kullanılır:
1
2
Ney’in ekvator hattı sınıflaması
Class I; diagonal, düşük, gingivale yakın,
DB andırkat,
dişsiz sahadan uzak
Class II; diagonal, yüksek okluzale yakın,
MB andırkat,
dişsiz sahaya yakın
Class III; diğer 2 grup dışında okluzal yüze paralel
Ekvator hattı sınıfına göre andırkat konumları ve kroşe tipleri
Cl I
a: dişsiz boşluğa komşu destek b: tek destek
c: karşıt arktaki destekler
a: çevresel Akers kroşe b: bükme kroşe
c: I bar kroşe
d: Çift Akers kroşe
a: dişsiz boşluğa komşu destek b: tek destek
c: karşıt arktaki destekler
a: çevresel ters Akers kroşe b: halka kroşe
c: T veya Y bar kroşe d: modifiye T bar kroşe e: saç tokası kroşe
Ekvator hattı sınıfına göre andırkat konumları ve kroşe tipleri
Cl II
a: dişsiz boşluğa komşu destek b: tek destek
c: karşıt arktaki destekler
a: bükme kroşe b: I bar kroşe
c: T veya Y bar kroşe
Cl III Cl I veya Cl II’ ye değiştirilebilir.
Ekvator hattı sınıfına göre andırkat konumları ve kroşe tipleri
Cl III
EKVATOR HATTININ ÇİZİMİ
EKVATOR HATTININ ÇİZİMİ
ANDIRKAT ÖLÇÜMÜ
ANDIRKAT ÖLÇÜMÜ
MODEL POZİSYONUNUN MODEL POZİSYONUNUN KAYDEDİLMESİ
KAYDEDİLMESİ “üç nokta” “üç nokta” ve ve “çentik” “çentik”
YÖNTEMİ
YÖNTEMİ
MUM MODELLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ MUM MODELLERİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ
Ekvator hattı oluşturulması
Kroşeye uygun andırkat oluşturulması
Lingual rehber düzlem hazırlığı
DÖKÜM RESTORASYONLARIN FREZE EDİLMESİ
KRON İÇİN TUTUCULARIN (INTRACORONAL KRON İÇİN TUTUCULARIN (INTRACORONAL
RETAINER) YERLEŞTİRİLMESİ
RETAINER) YERLEŞTİRİLMESİ
KRON İÇİ TIRNAKLARIN (INTERNAL REST) YERLEŞTİRİLMESİ
Kron-içi tırnakların kron içi tutuculardan farkı,
proteze tutuculuk sağlamak yerine protezin gömülmesini önleyerek destek
oluşturmalarıdır.
Model analizinin amaçları Model analizinin amaçları
1.
Protezin takılıp çıkarılması esnasında, çatışma ve
engellemeleri elimine edecek veya azaltacak en avantajlı giriş yolunu belirlemek
2.
Tutucular ve suni dişleri en avantajlı estetik konumda yerleştirecek en uygun giriş yolunu belirlemek
3.
Paralel olmaya ihtiyacı olan proksimal destek diş
yüzeylerini tanımlamak ve böylece protezin yerleştirilmesi ve çıkarılması esnasında, rehber düzlemler şeklinde
fonksiyon görmelerini sağlamak
4.
Protezin giriş yoluna engel olacak doku engellerini
belirlemek
Model analizinin amaçları Model analizinin amaçları
5.
Protez tutuculuğu için kullanmak üzere, destek dişlerin tutucu alanlarını belirlemek ve ölçmek
6.
Elimine edilecek veya block-out yapılacak uygun olmayan andırkat alanlarını tespit etmek
7.
Belirlenen giriş yoluyla ilişkili model eğimi ve konumunu kaydetmek
8.
