SB stanbul E itim ve Araflt rma Hastanesi Geriatri Poliklini ine Baflvuran Hastalarda Yaflam fieklinin Komorbidite ve Polifarmasi ile liflkisi*

(1)

SB ‹stanbul E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Geriatri Poliklini¤ine Baflvuran Hastalarda Yaflam fieklinin Komorbidite ve

Polifarmasi ile ‹liﬂkisi*

The Association of Life-Style with Comorbidity and Polypharmacy Among Outpatients Applying to the Geriatrics Polyclinic in Istanbul Training and

Research Hospital**

Alper Döventaﬂ¹, Nermin Güçlü¹, Yasemin E. Döventaﬂ², Gaye Ö. Turna³, Füsun Erdenen⁴

1 SB ‹stanbul E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Geriatri Bölümü, ‹stanbul, Türkiye 1 Department of Geriatrics, Istanbul Training and Research Hospital, Istanbul, Turkey 2 SB Haseki E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Biyokimya Bölümü, ‹stanbul, Türkiye 2 Department of Biochemistry, Haseki Training and Research Hospital, Istanbul, Turkey 3 SB ‹stanbul E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Halkla ‹liflkiler Bölümü, ‹stanbul, Türkiye 3 Department of Public Relations, Istanbul Training and Research Hospital, Istanbul, Turkey 4 SB ‹stanbul E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, ‹ç Hastal›klar› Klini¤i, ‹stanbul, Türkiye 4 Clinic of Internal Medicine, Istanbul Training and Research Hospital, Istanbul, Turkey

* Bu çal›ﬂma, Akademik Geriatri 2009 Kongresinde sözlü bildiri olarak sunulmuﬂtur.

** This research was presented at Academic Geriatrics 2009 Congress as an oral presentation.

ÖZET

Girifl:Bu çal›flma yaflam fleklinin, hastal›k say›s› ve çoklu ilaç kullan›m›na etkisini göstermek için yap›lm›flt›r.

Hastalar ve Metod:‹stanbul E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Geriatri Poliklini¤ine ard›fl›k olarak baflvuran 65 yafl ve üstü has- ta ile 50-64 yafl aras› hasta yak›nlar› olmak üzere toplam 238 hasta çal›flmaya al›nd›. Hastalar›n çok yönlü geriatrik de¤erlen- dirmeleri (ÇYGD) yap›ld›. Dosyalar geriye dönük olarak incelendi. Veriler Pearson korelasyonu ile yorumland›.

(2)

G‹R‹ﬁ

Giderek artan yafll› nüfusun toplum sa¤l›¤› aç›s›n- dan ele al›nmas› kaç›n›lmaz bir gerçektir. Geliflmifl ül- kelerde yafll› nüfusun %82’si kentlerde yaflamaktay- ken, geliflmekte olan ülkelerde %50’den fazlas› k›rsal bölgelerde hayatlar›n› sürdürmektedir (1). Ülkemizde nüfusun %75’i il ve ilçe merkezlerinde yaflamaktad›r.

Türkiye ‹statistik Kurumu Adrese Dayal› Nüfus Ka- y›t Sistemi 31 Aral›k 2008 verilerine göre Türkiye nüfu- su 71.517.100; 65 yaﬂ üstü nüfus 4.893.423 (%6.8) olarak aç›klanm›ﬂt›r (2).

Bizim de içinde yer ald›¤›m›z geliflmekte olan ülke- lerde k›rsal bölgede yaflam, birkaç kuflak birlikte “genifl aile” kavram›yla özdeflleflmifltir. Kentlerde ise yafll›la- r›n %55’i çocuklar› ile ayn› evde,%15’i ise yak›n›nda yaflamaktad›r (3).

Efli ölen kad›nlar›n oran› %55 iken bunlar›n yaln›zca 1/4’ü yeniden evlenmifl olup, erkeklerde efli öldükten sonra yaln›z yaflama oran› %15 gibi daha düflüktür ve ortalama her befl erkekten dördü yeniden evlenmektedir.

Sa¤l›k hizmetinden faydalanma ve tedaviye uyu- mun e¤itimlilerde daha fazla oldu¤u öngörülebilir bir gerçektir. Ülkemizde yap›lan bir çal›ﬂmada yaﬂl›larda hiç okula gitmeme oran› kad›nlarda %76; erkeklerde

%43 olarak saptanm›ﬂt›r (4).

Yine komorbidite, polifarmasi ve reçetesiz ilaç kullan›m› da, e¤itim düzeyinin düflmesiyle yaflam› tehdit edici boyutlara varabilir. %85’i en az bir reçeteli ilaç kullan›rken; %40’› dört ya da daha fazla ilaç almakta- d›r (1,5). Altm›fl befl yafl ve üstü grubun %90’›nda bir,

%35’inde iki, %23’ünde üç, %15’inde ise dört ya da daha fazla kronik hastal›k bulunmaktad›r (1,6).

Bulgular: ‹ki yüz dördü 65 yafl ve üstü olmak üzere geriatrik grubun yafl ortalamas› 76.1 ± 6.2 idi. Hasta yak›nlar›ndan olu- flan 26 kiflilik di¤er grubun yafl ortalamas› 59.1 ± 3.6 idi. Tüm hastalar göz önüne al›nd›¤›nda ileri yafltakiler daha az e¤itim al- m›flt› (p= 0.001). Geriatrik grupta yaln›z yaflayanlar›n oran› %17.6; efliyle birlikte yaflayanlar %28.9; efli haricinde en az bir ai- le bireyi ya da bak›c› ile kalanlar %23; efli olmadan en az bir aile bireyi ya da bak›c› ile kalanlar %29.4 ve huzurevinde yafla- yanlar %0.9 olarak tespit edildi. Geriatrik grupta yaln›z yaflayan 36 kiflide ortalama 4 hastal›k, ÇYGD öncesi 3.4 ve sonras› 5.1’e yükselen ilaç kullan›m› gözlendi. Yaln›z yaflamayan 168 yafll›da ise bu oranlar s›ras›yla 4.5 hastal›k, ÇYGD öncesi 4.9 ve sonra- s› 6.2 ilaç olarak bulundu. Gerek geriatrik grupta, gerekse yak›nlar›nda kalabal›kta yaflam ile hastal›k say›s› ve ilaç kullan›m›- n›n artt›¤› (s›ras›yla p= 0.025 ve p= 0.006) görülmüfltür. E¤itim düzeyi artt›kça hastal›k say›s› ve ÇYGD sonras› ilaç kullan›m›

azalmas›na karfl›n, yaln›z yaflama oran›n›n artt›¤› anlafl›lmaktad›r (s›ras›yla p= 0.009; p= 0.043 ve p= 0.014).

Sonuç:Kalabal›k ortamda yaﬂayanlarda hastal›k say›s› ve ilaç kullan›m oran› artmaktad›r. E¤itim düzeyi yükseldikçe yaln›z ya- ﬂama tercih edilirken, hastal›k oranlar› ile ilaç kullan›m say›lar› azalmaktad›r.

Anahtar Kelimeler:Yafll›, yaflam flekli, hastal›k, polifarmasi.

ABSTRACT

Introduction:The aim of this study was to investigate the association of life-style with comorbidity and polypharmacy.

Patients and Methods: Consecutive patients aged ≥65 years who were followed in the Geriatrics Outpatient Cinic in Istanbul Training and Research Hospital were included in the study. In addition, relatives of the patients (age range: 50-64 years) were al- so analyzed. Totally, 230 subjects were evaluated. Multi-dimensional geriatric assessment (MDGA) was performed. The patient's charts were investigated retrospectively. The data were interpreted by Pearson correlation.

Results: The mean age of the geriatric group (n= 204), whose ages were ≥65 years, was 76.1 ± 6.2 years, while the mean age of their relatives (n= 26) was 59.1 ± 3.6 years. The educational level of the elderly was significantly low compared to the relative group (p= 0.001). In the geriatric group, 17.6% of the patients lived alone, 28.9% lived with a partner, 23% lived with a partner and a family member or caregiver, 29.4% lived without a partner, but with a family member or caregiver, and the re- maining 0.9% were nursing home residents. Both the geriatric group as well as the relatives lived in crowded conditions, which increases the number of diseases and drug usage (p= 0.025 and p= 0.006, respectively). Higher educational levels were found to be related with lower number of diseases, lower number of drugs and higher rate of living alone. These differences were sta- tistically significant (p= 0.009; p= 0.043 and p= 0.014, respectively).

Conclusion: Our results suggest that the number of diseases and drug usage are increased in individuals living in a crowded environment.

Key Words:Elderly, life-style, disease, polypharmacy.

(3)

Tüm bu sorunlar›n çözümünde çok yönlü geriatrik de¤erlendirme (ÇYGD)’den faydalanmak ak›lc› olacak- t›r. ÇYGD, gerek fonksiyonel iyileﬂme sa¤lamas›, gerekse polifarmasiyi önlemesi aç›s›ndan de¤eri tart›ﬂ›lmaz bir gerçektir.

Biz de bu çal›flmam›zda yafll›larda, yaflam fleklinin, hastal›k say›s› ve çoklu ilaç kullan›m›na etkisini ÇYGD

›ﬂ›¤›nda göstermek istedik.

HASTALAR ve METOD

‹stanbul E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Geriatri Poliklini¤ine Temmuz 2007 ve Mart 2008 tarihleri ara- s›nda ard›fl›k olarak baflvuran 207’si 65 yafl ve üstü geriatrik grup ile onlar›n 50-64 yafl aras› 31 yak›n› olmak üzere toplam 238 hasta çal›flmaya al›nd›. Hastalar geriatri uzman›, hemfliresi, gerekli hallerde psikolog gö- rüflmesi, halkla iliflkiler uzman› ve sosyal hizmet uzma- n› ile ÇYGD yap›larak kay›t alt›na al›nd›. Dosyalar ret- rospektif olarak incelendi ve düzenli takip edilemeyen sekiz hasta çal›flma d›fl› b›rak›larak 204’ü yafll›, 26’s›

65 yafl alt› olmak üzere toplam 230 hasta çal›flmaya dâhil edildi. Hastalar›n ilk gelifllerinde dosya aç›lmas›

için minimum 30 dakika, kontrolleri ise her seferinde 15 dakika ile s›n›rland›r›ld›. Demografik özellikler hasta ve yak›nlar›ndan, medikal öykü ise yine hasta ve ya- k›nlar› ile geçmiﬂ t›bb› kay›tlardan elde edildi. Sürekli

ilaç kullan›m›na neden olan diabetes mellitus, hipertan- siyon, iskemik kalp hastal›¤›, kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤›, demans, Parkinson, osteoporoz gibi hastal›k- lar kronik hastal›k olarak kabul edildi. Veriler SPSS 11.5 program›nda Pearson korelasyonu ile analiz edile- rek yorumland›.

BULGULAR

‹ki yüz dördü 65 yafl ve üzeri olmak üzere geriatrik grubun yafl ortalamas› 76.1 ± 6.2 (65-97); kad›n/erkek oran›: 146/58 (2.5/1); kad›nlar›n yafl ortalamas› 75.9;

erkeklerin yafl ortalamas› 76.9 idi. Hasta yak›nlar›ndan oluflan 26 kiflilik di¤er grubun yafl ortalamas› 59.1 ± 3.6 (50-64); kad›n/erkek oran›: 18/8 (2.2/1); kad›nlar›n yafl ortalamas› 59; erkeklerin yafl ortalamas› 59.3 idi.

Tüm hastalar göz önüne al›nd›¤›nda hiç okuryazarl›-

¤› olmayan 65 kifli, okuryazar ya da ilkokul sonuna kadar gitmifl olanlar (0-5 y›l) 123 kifli, ortaokula gitmifl (6- 8 y›l) 21 kifli, lise ve dengi okullara gitmifl (9-12 y›l) 16 kifli ve yüksekokul mezunu befl kifli mevcuttu. Altm›fl befl yafl üstü hastalar›n %82.3’ü ≤ 5 y›l e¤itim alm›flken, bu oran 65 yafl alt› grupta %76.9 idi. ‹leri yafltakilerin daha az e¤itim ald›¤› anlafl›l›yordu (p= 0.001) (Tablo 1).

65 yaﬂ ve üzeri grupta yaln›z yaﬂayanlar›n oran›

%17.64 (36 kiﬂi); kad›nlarda yaln›z yaﬂama oran›

%21, erkeklerde %8.6; eﬂiyle birlikte yaﬂayanlar

≥65 yaﬂ (n= 204) < 65 yaﬂ (n= 26)

Kad›n Erkek Kad›n Erkek

n= 230 146 58 18 8

Yaﬂ ortalamalar› 75.9 76.9 59.0 59.3

(76.1 ± 6.2) (59.1 ± 3.6)

Okuryazar olmayan 61 (%29.9) 4 (%15.4)

≤5 y›l e¤itim 107 (%52.4) 16 (%61.5)

6-8 y›l e¤itim 18 (%8.8) 3 (%11.5)

9-12 y›l e¤itim 16 (%7.8) -

≥13 y›l e¤itim 2 (%0.98) 3 (%11.5)

E¤itimsiz ≤5 y›l n= 168 n= 20

(n= 188) (%81.8) (%82.3) (%76.9)

E¤itimli > 5 y›l n= 36 n= 6

(n= 42) (%18.3) (%17.7) (%23.1)

Tablo 1. Yaﬂ, cinsiyet ve e¤itim düzeyleri da¤›l›m›

(4)

%28.92 (59 kifli); efli haricinde en az bir aile bireyi ya da bak›c› ile kalanlar %23.03 (47 kifli); efli olmadan en az bir aile bireyi ya da bak›c› ile kalanlar %29.41 (60 kifli); bu grupta kad›nlar›n oran› %35.6, erkeklerin ora- n› %13.8 ve son olarak huzurevi gibi di¤er yerlerde yaflayanlar %0.98 (iki kifli) olarak tespit edildi.

Altm›fl befl yafl ve üzeri grupta kad›nlar›n evli olma oran› %43 iken (63 kifli); erkeklerde bu oran %74 (43 kifli) daha yüksekti.

65 yafl alt› grupta ise yaln›z yaflayan bir kifli, efliyle birlikte yaflayan 10 kifli, efli d›fl›nda baflkalar›yla da birlikte kalan 10 kifli, efli olmadan di¤er aile bireyleri ya da bak›c› ile kalanlar befl kifli olarak bulundu.

65 yafl alt› grupta kad›nlar›n %66.6’s› (12 kifli) evli iken, çal›flmaya al›nan erkeklerin tamam› (sekiz kifli) evliydi (Tablo 2).

‹statistiki anlamda yeterli alt grup say›lar› oluﬂma- d›¤›ndan hastalar yaln›z yaﬂayan ve yaln›z olmayan olarak de¤erlendirmeye al›nd›.

ÇYGD sonras› geriatrik grubun hastal›k say›lar› incelendi¤inde yaln›z yaflayan 36 kiflide ortalama 4.05 hastal›k, ÇYGD öncesi 3.47 ve sonras› 5.11’e yükselen ilaç kullan›m› gözlendi. Öte yandan yaln›z yaflamayan 168 yafll›da bu oranlar s›ras›yla 4.49 hastal›k, ÇYGD ön- cesi 4.97 ilaç ve ÇYGD sonras› 6.19 ilaç olarak bulundu.

Altm›fl befl yafl alt› grupta ise ortalama 3.38 hasta- l›k ve ÇYGD öncesi 3.5 ilaç kullan›m› mevcutken; takip- lerde bu say›n›n 3.69’a yükseldi¤i görüldü. Yaln›z yaflayan bir kiflinin üç hastal›¤› oldu¤u, ÇYGD öncesi befl, sonras› üç ilaç kulland›¤›; buna karfl›n efli ve/veya ailesiyle kalanlar›n ortalama 3.4 hastal›¤› oldu¤u, ÇYGD öncesi 3.44 ve sonras› 3.72 ilaç kulland›klar› görüldü.

Gerek geriatrik grupta, gerekse yak›nlar›nda kalabal›kta yaflam ile hastal›k say›s› ve ilaç kullan›m›n›n artt›¤› (s›ras›yla p= 0.025 ve p= 0.006); ilaç say›s›n›n ÇYGD ile düzenlendi¤i gibi bir miktar fazlalaflt›¤› görül- müfltür (p= 0.01) (Tablo 3).

E¤itim düzeyi baz al›narak yap›lan ayr› bir de¤erlendirmede ise, e¤itim düzeyi artt›kça hastal›k say›s› ve ÇYGD sonras› ilaç kullan›m› azalmakta; buna karﬂ›n yaln›z yaﬂama oran› artmaktad›r (s›ras›yla p= 0.009;

p= 0.043 ve p= 0.014) (Tablo 4,5).

TARTIﬁMA

E¤itim düzeyi yükseldikçe yaln›z yaflam tercih edilirken, hastal›k oranlar› ile ilaç kullan›m say›lar› azalmaktad›r. Tek bafl›na yaflamayanlarda hastal›k say›s›

ve ilaç kullan›m oran› artmaktad›r.

ÇYGD, yaflam flekli ne olursa olsun hastal›klar›n kontrolü, düzenli takibi, polifarmasinin önlenmesi ve yaflam kalitesinin yükseltilmesine olanak sa¤lamakta-

≥65 yaﬂ (n= 204) < 65 yaﬂ (n= 26)

Kad›n Erkek Kad›n Erkek

n= 230 146 58 18 8

Yaln›z yaﬂayanlar 31 (%21) 5 (%8.6) 1 -

36 (%17.6) 1 (%3.8)

Eﬂiyle birlikte yaﬂayanlar 36 (%24.6) 23 (%39.6) 7 3

59 (%28.9) 10 (%38.4)

Eﬂi ve ailesiyle 27 (%18.5) 20 (%34.4) 5 5

birlikte yaﬂayanlar 47 (%23)

10 (%38.4)

Eﬂi olmadan aile ve/veya 52 (%35.6) 8 (%13.8) 5 -

bak›c› ile birlikte yaﬂayanlar 60 (%29.4)

5 (%19.2)

Huzurevi, komﬂu vd. - 2 -

2 (%0.9) Tablo 2. Yaﬂam ﬂekillerinin da¤›l›m›

(5)

d›r. E¤itim düzeyi ile kendini ifade edebilme ve anlama yetene¤i pozitif iliflkilidir. Yani birey ne kadar e¤itimli ise iletiflimden o denli fayda görür. Yafll›lar›n ö¤renim düzeyleri yükseldikçe sosyal uyum oranlar› artmakta- d›r. Ö¤renim düzeyleri göreceli olarak daha yüksek olan yafll›lar çevrelerine ve sosyal etkileflime daha iyi uyum sa¤lamaktad›rlar (7).

Toplum genelinde okuryazarl›k oran› 2000 y›l› verilerine göre erkeklerde %93, kad›nlarda %80 olarak aç›klansa da, yafll›larda bu oranlar okuma-yazma kurs- lar›n›n teflviklerine ra¤men oldukça düflüktür (8). Ha- cettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü taraf›n- dan yap›lan bir de¤erlendirmede, hiç okula gitmeme oran› kad›nlarda %76; erkeklerde %43 olarak saptan- m›flt›r (4). Bizim çal›flmam›zda da 65 yafl ve üstü yafll›-

≥65 yaﬂ (n= 204) < 65 yaﬂ (n= 26)

Tek bafl›na yaflayan Yaln›z olmayan Tek bafl›na yaflayan Yaln›z olmayan

n= 230 (n= 36) (n= 168) (n= 1) (n= 25)

Kronik hastal›k 4.05 4.49 3 3.4

ÇYGD öncesi ilaç say›s› 3.47 4.97 5 3.44

ÇYGD sonras› ilaç say›s› 5.11 6.19 3 3.72

ÇYGD: Çok yönlü geriatrik de¤erlendirme.

Tablo 3. Kronik hastal›k say›lar›, ÇYGD öncesi ve sonras› ilaç kullan›m oranlar›

≥65 yaﬂ (n= 204)

Yaln›z yaﬂayan Yaln›z yaﬂayan Yaln›z olmayan Yaln›z olmayan e¤itimsiz (≤ 5 y›l) e¤itimli (> 5 y›l) e¤itimsiz (≤ 5 y›l) e¤itimli (> 5 y›l)

(n= 30) (n= 6) (n= 138) (n= 30)

Kronik hastal›k 4.16 3.5 4.64 3.8

ÇYGD öncesi ilaç say›s› 3.26 4.5 5.11 4.33

ÇYGD sonras› ilaç say›s› 4.9 6.16 6.42 5.16

Tablo 4. ≥ 65 yaﬂ e¤itim düzeyine göre hastal›k, ÇYGD öncesi ve sonras› ilaç kullan›m›

< 65 yaﬂ (n= 26)

Yaln›z yaﬂayan Yaln›z olmayan Yaln›z olmayan

e¤itimsiz (≤ 5 y›l) Yaln›z yaﬂayan e¤itimsiz (≤ 5 y›l) e¤itimli (> 5 y›l)

(n= 1) e¤itimli (> 5 y›l) (n= 19) (n= 6)

Kronik hastal›k 3 - 3.42 3.33

ÇYGD öncesi ilaç say›s› 5 - 3.52 3.16

ÇYGD sonras› ilaç say›s› 3 - 3.84 3.33

Tablo 5. < 65 yaﬂ e¤itim düzeyine göre hastal›k, ÇYGD öncesi ve sonras› ilaç kullan›m›

(6)

larda okuryazar olmayanlar›n oran› %30 olsa da

%81.7’si befl y›l ve daha az e¤itim al›rken, yüksekokul mezunu sadece iki kiflinin geriatri poliklini¤ine baflvur- mas› çarp›c› bir gerçektir.

Ülkemizde mevcut e¤itim düzeyi göz önüne al›nd›-

¤›nda, ÇYGD’nin e¤itimli grupta daha faydal› olaca¤›

düflünülebilir. Ancak çal›flmam›zda ç›kan sonuçlar e¤i- timsiz grupta da ÇYGD’nin en az›ndan kronik hastal›k- lar›n›n belirlenmesi ve ilaç kullan›m›n›n düzenlenmesi anlam›nda fayda sa¤lad›¤›n› göstermifltir.

Stuck ve arkadafllar›, yaklafl›k 10.000 olgu ile yap- t›klar› bir çal›flmada ÇYGD’nin mortalite riskinde %14, hastaneye baflvurma riskinde %12 azalma sa¤lad›¤›, evde yaflam kalitesini %26 art›rd›¤›, kognitif fonksi- yonlarda %47, fiziksel fonksiyonda ise %72 düzelme- ye yol açt›¤›n› belirlemifltir (9).

Yine Cohen ve arkadafllar›n›n yapt›¤› bir de¤erlendirmede ÇYGD’nin gerek yatan, gerekse ayaktan takip edilen yafll› hastalarda, herhangi bir maliyet art›fl›na yol açmaks›z›n anlaml› olarak fonksiyonel bozulmay›

azalt›p, mental sa¤l›¤› iyileﬂtirdi¤i gösterilmiﬂtir (10).

E¤itim düzeyi artt›kça ömrün uzamas› aras›nda iliflki tart›flmal›d›r. Ancak efl kayb› yaflansa bile yaln›z yaflamay› tercih eden bireyler, kendilerini öz bak›mla- r›na daha çok özen göstermek zorunda hissedebilir.

Dolay›s›yla yaln›z yaﬂayan özellikle e¤itimli grupta hastal›k say›s› ile ilaç kullan›m say›lar› daha düﬂük olabilir. Bu nedenle ÇYGD sonras› düzenli ilaç kullan›- m›na yönlenebilirler.

Bir baflka bak›fl aç›s› da efl kayb› yaflas›n ya da ya- flamas›n, yan›nda bak›m›yla ilgilenen birileri (çocuk, kardefl, akraba, arkadafl ya da bak›c›) oldu¤unda yafl- l›lar›n hastal›k say›lar›n›n artabilece¤idir. Bu durum- daki yafll› kiflilerin sosyal sorumluluklar›ndan çok daha kolay vazgeçebildikleri, baflkalar›na ba¤›ml› his- setmelerinin kendi öz bak›mlar›n› aksatmalar›na yol açabilece¤i, yanl›fl bir güven duygusuyla daha dikkat- siz ve özensiz yaflayarak ek geriatrik sendromlarla (düflmeler, inkontinans gibi) yüz yüze gelmelerinin ko- laylaflaca¤›, böylece komorbid kronik hastal›k say›la- r›n›n artabilece¤i düflünülebilir. Her ne kadar bizim çal›flmam›zda alt grup analizi yapmaya elveriflli ka- d›n-erkek say›lar›na ulafl›lamasa da benzer durum söz konusudur.

Bu durumun yafll› erkekleri daha çok etkiledi¤i Da- vis ve arkadafllar› taraf›ndan gösterilmifltir (11,12). Ha- li haz›rda daha fazla hastal›¤› olanlar›n daha çok aile ve bak›c› deste¤i alt›na al›nd›¤› kaç›n›lmaz bir gerçektir (13,14). Dul kalman›n ön planda erkekleri yaflam kali- tesi ve mortalite aç›s›ndan belirgin etkiledi¤i, yaln›z ya- flaman›n ise yine erkeklerde mortalite riskini daha fazla art›rd›¤› gösterilmifltir (15-17).

Yafll›lar›n yaflam kalitesinin yükseltilmesine yönelik uluslararas› eylem planlar›nda bildirildi¤i gibi öncelikle bireysel ve toplumsal e¤itim gerçeklefltirilmeli, yafll›la- r›n toplumda ba¤›ms›z yaflayabilmeleri desteklenmeli, sa¤l›k politikalar› ve kurumsal kalite art›r›lmal› ve her yafll›n›n çok yönlü multidisipliner de¤erlendirmeyi hak etti¤i gerçe¤i yads›nmamal›d›r.

‹stanbul E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Geriatri Poliklini¤inde izlemi sürmekte olan hastalar›n ön veri- lerinden oluflan bu çal›flman›n, olgu say›lar›n›n artmas›

ve istatistiksel anlaml›l›¤a ulaﬂacak alt grup analizleri ile daha detayl› sonuçlar do¤uraca¤›n› düﬂünmekteyiz.

Teﬂekkür

Sa¤l›k Bakanl›¤› ‹stanbul E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Ge- riatri Biriminin kurulmas›nda yard›m ve emekleri geçen, baflta ‹s- tanbul E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Baflhekimi Özgür Yi¤it ol- mak üzere tüm çal›flanlara teflekkür ederiz.

KAYNAKLAR

1. Simons LA, Tett S, Simons J, Lauchlan R, McCallum J, Friedlan- der Y, et al. Multiple medication use in the elderly: use of presc- ription and non-prescription drugs in an Australian Community setting. Med J Aust 1992; 157: 242-6.

2. Türkiye ‹statistik Kurumu Adrese Dayal› Nüfus Kay›t Sistemi (ADNKS) Veri Taban›. Eriﬂim tarihi: 31.12.2008. Eriﬂim adresi:

www.tuik.gov.tr

3. Terakye G, Güner P. Kriz potansiyeli taﬂ›yan bir dönem: Yaﬂl›l›k.

Kriz Dergisi 1997; 5: 95-101.

4. Bilir N. Koruyucu hekimlik, sa¤l›¤›n korunmas› ve yaﬂl›l›k. Ar›- o¤ul S (editör). Geriatri ve Gerontoloji. 1. Bask›. Ankara: MN Medikal and Nobel, 2006: 53-60.

5. Akan P, Erdinçler V, Be¤er T. Yaﬂl›da ilaç kullan›m›. Turk J Ge- riatr 1999; 2: 33-8.

6. Kutsal YG. Polypharmacy in elderly. Turk J Geriatr 2006; 9: 37-44.

7. Ergan NG. Yafll›l›kta sosyal uyum. Eriflim tarihi: 10 Temmuz 2009. Eriflim adresi: http://www.yaslilikrehberi.org.tr/.../497_

YASLILIKTA_SOSYAL_UYUM.doc

(7)

8. Türkiye geneli okuryazarl›k oran›. Eriﬂim tarihi: 10 Temmuz 2009. Eriﬂim adresi: http://cygm.meb.gov.tr/hem/okuma_prog/

oran.htm

9. Stuck AE, Siu AL, Wieland GD, Adams J, Rubenstein LZ. Comp- rehensive geriatric assessment: a meta-analysis of controlled trials. Lancet 1993; 342: 1032-6.

10. Cohen HJ, Feussner JR, Weinberger M, Carnes M, Hamdy RC, Hsieh F, et al. A controlled trial of inpatient and outpatient ge- riatric evaluation and management. N Engl J Med 2002; 346:

905-12.

11. Davis MA, Neuhaus JM, Moritz DJ, Segal MR. Living arrange- ments and survival among middle-aged and older adults in the NHANES I epidemiologic follow-up study. Am J Public Health 1992; 82: 401-6.

12. Davis MA, Moritz DJ, Neuhaus JM, Barclay JD, Gee L. Living ar- rangements, changes in living arrangements, and survival among community dwelling older adults. Am J Public Health 1997; 87: 371-7.

13. Davis MA, Murphy SP, Neuhaus JM, Gee L, Quiroga SS. Living arrangements affect dietary quality for U.S. adults aged 50 years and older: NHANES III 1988-1994. J Nutr 2000; 130: 2256-64.

14. Michael YL, Berkman LF, Colditz GA, Kawachi I. Living arrange- ments, social integration, and change in functional health sta- tus. Am J Epidemiol 2001; 153: 123-31.

15. Liang J, Brown JW, Krause NM, Ofstedal MB, Bennett J. Health and living arrangements among older Americans: does marri- age matter? J Aging Health 2005; 17: 305-35.

16. Williams BR, Sawyer P, Roseman JM, Allman RM. Marital sta- tus and health: exploring pre-widowhood. J Palliat Med 2008;

11: 848-56.

17. Kandler U, Meisinger C, Baumert J, Löwel H; KORA Study Group. Living alone is a risk factor for mortality in men but not women from the general population: a prospective cohort study.

BMC Public Health 2007; 7: 335.