Ordu Ticaret Borsası NARENCİYE RAPORU ŞUBAT 2021

(1)

Ordu Ticaret Borsası

1

NARENCİYE RAPORU

^{ŞUBAT 2021}

(2)

Ordu Ticaret Borsası

2

İÇİNDEKİLER

1. GİRİŞ

2. NARENCİYENİN TANIMI, ANAVATANI VE YAYILMA ALANI

3. NARENCİYENİN YETİŞME KOŞULLARI VE KULLANIM ALANLARI

4. DÜNYADA DURUM

4.1. Dünyada Narenciye Üretimi 4.2. Dünyada Narenciye Tüketimi

4.3. Dünyada Narenciye Alanı ve Verimi 4.4. Dünyada Narenciye Ticareti

4.4.1. Dünyada Narenciye İhracatı 4.4.2. Dünyada Narenciye İthalatı 4.5. Dünyada Narenciye Fiyatları

5. TÜRKİYE’DE DURUM

5.1. Türkiye’de Narenciye Üretimi 5.2. Türkiye’de Narenciye Tüketimi

5.3. Türkiye’de Narenciye Alanı ve Verimi 5.4. Türkiye’de Narenciye Ticareti

5.4.1. Türkiye’de Narenciye İhracatı 5.4.2. Türkiye’de Narenciye İthalatı 5.5. Türkiye’de Narenciye Fiyatları

6. UYGULANAN DESTEKLEME POLİTİKALARI

7. GENEL DEĞERLENDİRME

(3)

Ordu Ticaret Borsası

3

1. GİRİŞ

Narenciye ürünleri olarak da adlandırılan turunçgiller, vitamin içeriği, bol sulu ve çoğunlukla şekerli olması bakımlarından besin değeri yönünden büyük değer taşımakta ve taze veya işlenmiş olarak tüketilmektedir. Bu ürün grubu aynı zamanda, turunçgil olarak da adlandırılmaktadır. Birçok ürünü olan narenciyenin en bilinen ve ekonomik önem taşıyanları portakal, mandalina, limon ile greyfurttur (Akgün, 2006).

Narenciye, sahip oldukları tür ve çeşit zenginliği, çok uzun bir hasat dönemi, oldukça uzun muhafaza süresi, taşımaya uygunluk ve sanayi hammaddesi olma gibi özellikleri nedeniyle, dünyada ve Türkiye'de, üretim, tüketim, endüstri ve ticarete konu olan ender meyvelerin oluşturduğu bir ürün grubudur. Bu özellikleri nedeniyle, başlıca ticari türleri olan portakal, mandalina, limon ve altıntop (greyfurt) meyvelerinin; üretim, pazara hazırlama, sanayi- işleme, taşıma, iç ve dış satım gibi temel aşamalarında, oldukça fazla sayıda kişiye iş olanağı sağlamaktadır. Bundan dolayı hem tarımsal sektörü hem de ülke ekonomisi bakımından oldukça önemli katkıları bulunmaktadır (Hızal, 2012).

Ana vatanı Çin, Güneydoğu Asya ve Hindistan olan turunçgillerin, günümüzde subtropik iklimlere sahip hemen hemen tüm ülkelerde yetiştiriciliği yapılmaktadır. Turunçgiller;

altıntop, limon, lime, mandarin ve portakal gibi yetiştiriciliği yaygın ve ekonomik değeri olan türlerin dışında şadok, ağaç kavunu, bergamot gibi diğer türleri de içerisinde bulunduran bir bitki topluluğudur. C vitamini içeren, insan sağlığına önemli yararları bulunan turunçgiller, sofralık, taze tüketimin yanında reçel, marmelat ve meyve suyu olarak değerlendirilmekte bunun yanında kozmetik sektöründe de ham madde olarak kullanılmaktadır (Uysal O., Polatöz S., 2017).

Dünya turunçgil pazarları incelendiğinde ağırlıklı ticaret hacmi ve rekabetin sofralık turunçgillerde olduğu görülmektedir. Bu çerçevede özellikle subtropik koşullarda üretim yapan ülke ya da havzaların sofralık üretime yönelmelerinden dolayı rekabeti de belirleyici olduklarını tespit etmek mümkündür. Dünya toplam turunçgil üretiminin %17,2’si Akdeniz havzasında yer alan ülkeler tarafından gerçekleştirilmektedir. Yine aralarında Türkiye’nin de bulunduğu Akdeniz havzası turunçgil üreticisi 4 ülkenin, dünya turunçgil ihracatında ilk 10 ülke arasında olması söz konusu önemi vurgulamak adına değerlidir (Bostan Budak D. ve ark., 2016).

(4)

Ordu Ticaret Borsası

4

2. NARENCİYENİN TANIMI, ANAVATANI VE YAYILMA ALANI

İngilizcedeki karşılığı Citrus Fruit olan ve adını turunç ağacından alan Turunçgiller için Türkçede kullanılan bir sözcük daha mevcuttur: Narenciye. Türk Dil Kurumu Güncel Sözlüğünde tanımlandığı şekliyle “Sedef otugillerin, turunç, portakal, limon, mandalina vb.ni içine alan bir alt familyası” olan bu meyve grubu için bu rapor boyunca genellikle tercih edilen isim, bölgede daha ziyade bu adla anılmasından hareketle “Narenciye” olacaktır.

Tanımdan da anlaşılacağı üzere “Narenciye” çok geniş bir bitki topluluğunu ifade eder.

Portakal, limon, mandalina, greyfurt, turunç gibi ekonomik bakımdan değeri olan meyve ağacı türleri de içinde olmak üzere narenciye familyası yalnızca tarım ürünlerini değil yabani otları ve çalıları da içerir; ancak günlük yaşamda narenciye sözcüğü doğrudan bu familyadaki

“meyve ağaçları” için kullanılmaktadır. O zaman, narenciye için; portakal, limon, mandalina, greyfurt ve turunç gibi ekonomik değeri yüksek olan Citrus cinsi meyve ağacı türlerini içine alan bitki topluluğu demek mümkündür. Aslında narenciye denildiğinde en azından bu rapor için anlaşılması gereken; Portakal, limon, mandalina, greyfurt gibi meyvelerin ortak adı olmasıdır. Çünkü ülkemizde olduğu gibi dünyada da üretimi en çok yapılan narenciye türleri;

portakal, limon, mandalina ve greyfurt türleridir.

Narenciyenin anavatanı Güney Doğu Asya’dır. Dünyaya Asya’nın güneydoğusundan yayılan ve geniş bir üretim coğrafyasına sahip olan narenciye, günümüzde ılıman iklime sahip birçok memlekette yetiştirilmekle birlikte, en fazla yetiştirildiği ülkeler; Çin, Brezilya, ABD, Meksika, Arjantin ve Hindistan ile Akdeniz ülkeleridir. Narenciye, yaklaşık 90 milyon ton üretim ile dünyada en fazla üretilen meyve grubudur ve bu üretim sırasıyla; portakal, mandarin, limon, greyfurt ve diğer turunçgiller şeklindedir. Narenciye, ekonomik değer açısından uluslararası meyve ticaretinde ilk sırada yer almaktadır.

(5)

Ordu Ticaret Borsası

5

3. NARENCİYENİN YETİŞME KOŞULLARI VE KULLANIM ALANLARI

Yetişme Koşulları:

İç Anadolu Bölgesi’ni kuzey ve güneyinden çevreleyen sıra dağlar sahil bölgelerinin deniz etkisinden kaynaklanan yumuşak iklimini soğuk hava akımlarından korumakta, yani, İç Anadolu’da süren soğuk iklim Torosları aşarak Akdeniz’e ulaşamamaktadır. Bu sebeple de Akdeniz ve Güney Ege sahil şeridinde narenciye yetişmesi için uygun sıcaklık ve nem koşulları oluşmaktadır. Akdeniz ve Ege bölgelerindeki bu uygun iklim şartları ve korunaklı alanlarda dünya pazarlarında aranacak düzeyde kaliteli narenciye üretilmesi mümkün olabilmektedir. Narenciyenin yayılma alanını belirleyen etmen büyük oranda sıcaklıktır. Hem düşük hem de çok yüksek sıcaklıklar narenciyede meyve verimliliği ve kalitesi üzerinde son derece büyük bir etkiye sahiptir.

Narenciye meyvelerinin soğuğa hassasiyet sırası; limon, mandalina, portakal ve greyfurt şeklindedir. Yani, sıcaklıklara en duyarlı tür limonlardır.

Diğer yandan, narenciye bahçesi kurulması planlanan bir yerin mutlaka soğuk hava akımlarından korunmuş olması gerekmektedir. Çünkü sıcaklık kadar rüzgâr da narenciye üretimi için bir etkendir. Zira rüzgârın gerek şiddeti gerek soğukluğu narenciyeyi olumsuz etkileyebilmektedir.

Narenciye yetiştiriciliğinde bir diğer önemli faktör nemdir. Çünkü havadaki oransal nem meyve dökümü ve meyve kalitesini etkilemektedir. Hava nemi düşük olduğunda meyve kalitesi olumsuz etkilenir. Söz konusu nemin çok fazla olması durumunda ise hastalık ve zararlılar için uygun bir ortam oluşmakta ve ürün zarar görmektedir.

Narenciye toprağının havalanan bir yapıda olması gerekmektedir. Çünkü narenciye kökleri yüksek miktarda oksijen gereksinimi duymaktadır ve haliyle havasızlığa çok duyarlıdır.

Narenciye bitkileri ağır ve havalanmayan topraklarda boğulma eğilimi göstermektedir. Aşırı kumlu topraklar, (narenciye fazla suyu sevmediği için) aşırı su tutan killi topraklar, aşırı asitli bataklık topraklar ve aşırı kireçli topraklar narenciye yetiştiriciliği açısından risklidir.

Kısacası; ürünün bakımı, hastalıklara karşı gerekli tedbirlerin alınıp alınmaması, ürünün depolanması, ambalajlanması, ürünün pazarlanması gibi birçok önemli unsur narenciye yetiştiriciliği açısından önem arz etse de sağlıklı ve verimli bir narenciye yetiştiriciliği için en başta sıcaklığın uygun; bölgenin korunaklı, toprağın havalanan, yeterli su geçirgenliğine ve

(6)

Ordu Ticaret Borsası

6

drenaj (yani toprakta su birikmesine engel olacak şekilde fazla suyun tahliyesi) özelliğine sahip olması gerekmektedir.

Kullanım Alanları:

Taze meyve olarak tüketilen narenciye ürünlerinin başında portakal ve mandalina gelmektedir. Limon ekşi tadından ötürü taze meyve gibi yenmeyip çoğunlukla yiyeceklere sıkılır, greyfurtun ise daha çok suyunun tercih edildiği görülmektedir. Turunç ise tıpkı portakala benzeyen, son derece dayanıklı bir ağacın ürünüdür. Ancak meyveleri portakal gibi tatlı değil acıdır; bu yüzden de taze meyve olarak tercih edilmemekte, ancak suyundan ve kabuklarından bazı alanlarda yararlanılmaktadır.

Narenciyenin kullanım alanlarından hepsi olamasa da birçoğu aşağıda sıralanmıştır:

 Narenciyenin meyvelerinden gıda olarak faydalanıldığı gibi; meyve kabuklarından, yapraklarından veya çiçeklerinden, parfümeride esans elde etmede ve koku vermede ve ayrıca ilaç sanayiinde yararlanılmaktadır.

 Çiğ haliyle tüketilmesinin yanı sıra reçeli, konservesi yapılan narenciye günümüz mutfaklarında çokça kullanılan bir lezzet halini almıştır. Örneğin; Pasta, tatlı, reçel yapımında kullanılan portakal, özellikle Fransız mutfağında ve kümes hayvanlarıyla pişen yemeklerde çokça tercih edilmekte, narenciyenin meyve kabuklarından gıda sektöründe ürünlere lezzet vermede yararlanılmaktadır (Örneğin limonlu, portakallı kekler, bisküviler vs.)

 Genelde kabukları soyularak yenilen narenciyenin suyu da kendisi kadar yaygın tüketilir. Narenciye meyvelerinden elde edilen sular doğal haliyle içildiği gibi alkollü ve alkolsüz Kokteyl ve gazoz; limonata benzeri içeceklerde de kullanılmaktadır.

 Turunçgillerin değerli C vitamini kaynağı olan bol sulu meyveleri bitkisel besinler arasında önemli bir yer tutmaktadır. Vitamin, özellikle C vitamini yönünden oldukça zengin olan narenciye meyveleri, soğuk algınlıklarında, nezle ve griplerde birebirdir.

Taze meyvelerden ve yeşil sebzelerden alınan C vitamini insanları "iskorbüt" adlı hastalıktan da korumaktadır. (İskorbüt C vitamini eksikliğinde ortaya çıkan bir hastalıktır, halk arasında diş eti çekilmesi olarak bilinen bu hastalık tarihte özellikle kuru gıda ile uzun zaman idare etmek zorunda olan denizcilerde görülmüştür.

 Yine narenciye familyasının bir üyesi olan ve 4-5 metreye kadar boylanabilen bergamotun hoş kokulu meyvelerinden elde edilen bergamot esansı denen uçucu yağdan özellikle parfüm sanayisinde, likör yapımında, şekerlemecilikte ve bazı ilaçları kokulandırmak için eczacılıkta yararlanılmaktadır. Daha çok reçel yapılarak yenen kurutulmuş kabukları ayrıca özel bir koku vermek için çaya katılmaktadır.

(7)

Ordu Ticaret Borsası

7

4. DÜNYADA DURUM

4.1. Dünyada Narenciye Üretimi (Bin Ton, 2015-2019)

Yıllar Portakal Mandalina Limon Greyfurt Toplam

2015 47.060 28.738 7.050 6.376 89.224

2016 53.813 30.183 7.744 6.562 98.302

2017 48.233 30.138 7.961 6.620 92.952

2018 53.844 31.996 8.525 6.795 101.160

2019 46.062 31.568 7.550 6.699 91.879

Kaynak: USDA (ABD Tarım Bakanlığı), 2020

USDA verilerine göre, 2019 yılı itibarıyla dünyada toplam 46 milyon ton portakal, yaklaşık 32 milyon ton mandalina, yaklaşık 8 milyon ton limon, yaklaşık 7 milyon ton greyfurt üretimi olmak üzere toplam 92 milyon ton civarında narenciye üretimi gerçekleşmiştir. Bu üretimin

%50,13’ü portakal, %34,36’sı mandalina, %8,22’si limon ve %7,29’u greyfurta aittir.

Dünya narenciye üretimi içerisinde portakalın ciddi bir paya sahip olmasının en önemli sebebi özellikle meyve suyu sanayisi tarafından en çok tercih edilen narenciye türü olmasıdır.

Dünya Narenciye Üretimi (Bin Ton, 2015-2019)

Kaynak: USDA, 2020

Portakal Mandalina Limon Greyfurt Toplam

47.060 28.738 7.050 6.376 89.224

53.813 30.183 7.744 6.562 98.302

48.233 30.138 7.961 6.620 92.952

53.844 31.996 8.525 6.795 101.160

46.062 31.568 7.550 6.699 91.879

2015 2016 2017 2018 2019

(8)

Ordu Ticaret Borsası

8

Dünya portakal üretiminde 2019 yılında önde gelen ülkeler üretim paylarına göre sırasıyla;

Brezilya (%34), Çin (%16), AB (%13) ve ABD (%10)’dir. Türkiye 1,8 milyon tonluk üretim miktarı ile dünya portakal üretiminde 7. sırayı almaktadır.

Dünya Portakal Üretiminde Önemli Ülkeler (Bin Ton), (2019)

Dünya Portakal Üretiminde Önemli Ülkeler (%), (2019)

15.661 7.370

5.988 4.606 3.224 2.303 1.842

5.067

Brezilya Çin AB Ülkeleri ABD Mısır Meksika Türkiye Diğer Ülkeler

2019 (Bin Ton)

Brezilya 34%

Çin AB Ülkeleri 16%

13%

ABD 10%

Mısır 7%

Meksika 5%

Türkiye 4%

Diğer Ülkeler 11%

Brezilya Çin AB Ülkeleri ABD Mısır Meksika Türkiye Diğer Ülkeler

(9)

Ordu Ticaret Borsası

9

2019 yılında dünya mandalina üretiminde söz sahibi olan ülkeler sırasıyla Çin (%73), AB (%9), Türkiye (%4) ve Fas (%3)’tır. Türkiye 1,3 milyon tonluk üretim ile dünya mandalina üretiminde 3. sırada yer almaktadır.

Dünya Mandalina Üretiminde Önemli Ülkeler (%), (2019)

Kaynak: USDA, 2020 Çin AB Ülkeleri Türkiye Japonya Fas Diğer Ülkeler

23.045 2.841

1.263 947 947

2.525

2019 (Bin Ton)

Çin 71%

AB Ülkeleri 9%

Türkiye 4%

Japonya 3%

Fas

3% Diğer Ülkeler 10%

(10)

Ordu Ticaret Borsası

10

Aynı yılda dünya limon üretiminde Meksika %29 üretim payı ile lider konuma geçerken,

%19 üretim payı ile AB ikinci, %18’lik pay ile Arjantin üçüncü sırada yer almıştır. Türkiye 982 bin ton limon üretimi ile dördüncü sıraya geçmiştir.

Dünya Limon Üretiminde Önemli Ülkeler (%), (2019)

Kaynak: USDA, 2020 Meksika AB Ülkeleri Arjantin Türkiye ABD Diğer Ülkeler

2.190

4.435 1.359

982 831 755

2019 (Bin Ton)

Meksika 29%

AB Ülkeleri 19%

Arjantin 18%

Türkiye 13%

ABD 11%

Diğer Ülkeler 10%

(11)

Ordu Ticaret Borsası

11

2019 yılında dünya greyfurt üretiminin %74’ünü karşılayan Çin üretimde lider konumda bulunmaktadır. Türkiye 268 bin ton greyfurt üretimi ile dünya greyfurt üretiminde 5. sırada yer almaktadır.

Dünya Greyfurt Üretiminde Önemli Ülkeler (%), (2019)

Kaynak: USDA, 2020 Çin ABD Güney Afrika Meksika Türkiye Diğer Ülkeler

4.957 469

402 335 268 268

2019 (Bin Ton)

Çin 74%

ABD 7%

Güney Afrika 6%

Meksika 5%

Türkiye 4%

Diğer Ülkeler 4%

(12)

Ordu Ticaret Borsası

12 4.2. Dünyada Narenciye Tüketimi

Dünyada 2019 yılında 70 milyon ton taze narenciye tüketimi gerçekleşmiş olup, tüketimin

%43’ü mandalina, %40’ı portakal, %9’u greyfurt, %8’i limona aittir. Dünyada narenciye tüketiminde yıllar itibarıyla artış görülmekteyken, portakal tüketiminde 2019 yılında azalma görülmektedir. Son 5 yıla bakıldığında ise; en fazla artış narenciye sezonunun neredeyse her döneminde hasat edilebilen ve dolayısı ile ticarete konu olan çeşit zenginliğinin bulunması, kolay soyulabilir olması ve yeni çekirdeksiz çeşitlerin üretimine geçilmesiyle birlikte artan talebe bağlı olarak mandalina tüketiminde (%11) görülmüştür.

Dünyada Taze Narenciye Tüketimi (Bin Ton, 2015-2019)

2015 29.086 27.051 5.106 5.648 66.891

2016 28.975 28.429 5.498 5.898 68.800

2017 30.053 28.768 5.560 6.049 70.430

2018 30.250 30.300 5.968 6.142 72.660

2019 28.324 30.117 5.664 6.072 70.177

Dünyada Taze Narenciye Tüketimi (Bin Ton, 2015-2019)

29.086 27.051 5.106 5.648 66.891

28.975 28.429 5.498 5.898 68.800

30.053 28.768 5.560 6.049 70.430

30.250 30.300 5.968 6.142 72.660

28.324 30.117 5.664 6.072 70.177

2015 2016 2017 2018 2019

(13)

Ordu Ticaret Borsası

13

2019 yılında dünya portakal tüketiminde önde gelen ülkeler Çin (%25), AB (%20) ve Brezilya (%20), mandalina tüketiminde Çin (%72) ve AB (%9), limon tüketiminde AB (%30), ABD (%24) ve Meksika (%20), greyfurt tüketiminde ise Çin (%78) ve AB (%7) olmuştur.

Dünyada Taze Narenciye Tüketimi

4.3. Dünyada Narenciye Alanı ve Verimi

Dünyada 2018 yılı için narenciye üretimine konu olan alan 9,8 milyon hektardır. Dikim alanlarının %46’sı portakal, %37’si mandalinaya, %13’ü limona ve %4’ü greyfurta aittir. Son 5 yıl içerisinde narenciye dikim alanlarında %24 oranında artış görülmüştür. Yine aynı yıl için hektar başına greyfurttan 25 ton verim elde edilirken, portakaldan 17 ton, limondan 15 ton ve mandalinadan 10 ton verim elde edilmiştir.

Dünyada Narenciye Alanı ve Verimi, 2014-2018

Ürünler

2014 2015 2016 2017 2018

Alan (Bin ha)

Verim (Ton/ha)

Verim (Ton/ha) Portakal ^4.144 ^17,4 ^3.989 ^18,1 ^3.941 ^18,5 ^3.868 ^19,0 ^4.470 ^16,9 Mandalina 2.371 13,1 2.522 13,1 2.495 12,9 2.507 13,0 3.639 9,5

Limon ^1.018 ^15,6 ^1.058 ^16,0 ^1.052 ^16,4 ^1.089 ^16,0 ^1.267 ^15,3

Greyfurt ³¹⁹ ^26,1 ³⁵⁴ ^25,0 ³⁶⁰ ^24,9 ³³³ ^27,0 ³⁷⁴ ^25,1

Kaynak: FAO, 2020

Çin AB Ülkeleri Brezilya ABD Meksika

25% 20% 20%

72%

9%

30% 24% 20%

78%

7%

Portakal Mandalina Limon Greyfurt

(14)

Ordu Ticaret Borsası

14 Dünyada Narenciye Alanı ve Verimi

Kaynak: FAO, 2020

4.4. Dünyada Narenciye Ticareti

4.4.1. Dünyada Narenciye İhracatı

2019 yılında dünyada 10 milyon ton narenciye ihracatı yapılmıştır. İhracatta en yüksek paya

%45 ile portakal sahip iken, portakalı %27 ile mandalina, %19 ile limon ve %9 ile greyfurt takip etmiştir.

Son 5 yıl içerisinde narenciye ihracatı %8 oranında artmıştır.

Dünyada Narenciye İhracatı (Bin Ton, 2015-2019)

2015 4.458 2.321 1.822 785 9.386

2016 4.794 2.461 1.996 755 10.006

2017 4.862 2.473 2.040 878 10.253

2018 7.752 2.746 2.118 812 10.428

2019 4.567 2.706 1.956 902 10.131

(Bin ha) (Ton/ha) (Bin ha) (Ton/ha) (Bin ha) (Ton/ha) (Bin ha) (Ton/ha) (Bin ha) (Ton/ha)

Alan Verim Alan Verim Alan Verim Alan Verim Alan Verim

2014 2015 2016 2017 2018

4.144

17,4

3.989

18,1

3.941

18,5

3.868

19

4.470

16,9

2.371

13,1

2.522

13,1

2.495

12,9

2.507

13

3.639

9,5

1.018

15,6

1.058

16

1.052

16,4

1.089

16

1.267

15,3

319 26,1 354

25 360

24,9 333

27

374

25,1

Portakal Mandalina Limon Greyfurt

(15)

Ordu Ticaret Borsası

15 Dünyada Narenciye İhracatı (Bin Ton, 2015-2019)

2019 yılında yaklaşık 4,6 milyon ton olarak gerçekleşen dünya portakal ihracatında ilk sırayı

%33’lük pay ile Mısır almaktadır. Mısır’ı %28 ihracat payı ile Güney Afrika ve %11’lik pay ile ABD izlemektedir.

Aynı yılda mandalina ihracatında önde gelen ülkeler sırasıyla Türkiye %31, Çin %26 ve Fas

%14’lük paya sahip olmuştur.

Limon ihracatında Meksika %39, Güney Afrika %21 ve Türkiye %19’luk paya sahiptir.

Greyfurt ihracatında ise, Güney Afrika %30, Çin %28 ve Türkiye %21’lik payla yerini almıştır.

4.458 2.321 1.822 785 9.386

4.794 2.461 1.996 755 10.006

4.862 2.473 2.040 878 10.253

7.752 2.746 2.118 812 10.428

4.567 2.706 1.956 902 10.131

2015 2016 2017 2018 2019

(16)

Ordu Ticaret Borsası

16

Dünya Narenciye İhracatında Önde Gelen Ülkelerin İhracat Miktar ve Payları, 2019

PORTAKAL MANDALİNA LİMON GREYFURT

Ülkeler Miktar (Bin Ton)

Pay

(%) Ülkeler Miktar (Bin Ton)

Pay

Pay (%)

Mısır 1.500 33 Türkiye 828 31 Meksika 755 39 Güney

Afrika 270 30

Güney

Afrika 1.280 28 Çin 710 26 Güney

Afrika 416 21 Çin 255 28

ABD 525 11 Fas 385 14 Türkiye 370 19 Türkiye 185 21

AB

Ülkeleri 310 7 Güney

Afrika 344 13 Arjantin 220 11 İsrail 75 8

Türkiye 274 6 AB

Ülkeleri 245 9 ABD 90 5 ABD 57 6

Diğer

Ülkeler 678 15 Diğer

Ülkeler 60 7

Dünya 4.567 100 Dünya 2.706 100 Dünya 1.956 100 Dünya 902 100

4.4.2. Dünyada Narenciye İthalatı

2019 yılı verilerinde dünyada yaklaşık 10 milyon ton civarında narenciye ithalatı gerçekleşmiştir. Bu ithalatın %45’i portakal, %26’sı mandalina, %21’i limon ve %8’i greyfurta aittir. Son 5 üretim sezonu içerisinde dünya portakal ithalatında %13 oranında artış görülmüştür.

Dünyada Narenciye İthalatı (Bin Ton, 2015-2019)

2015 4.141 2.187 1.816 701 8.845

2016 4.219 2.382 1.898 665 9.164

2017 4.524 2.515 2.002 786 9.827

2018 4.439 2.625 2.065 722 9.851

2019 4.480 2.621 2.126 767 9.994

(17)

Ordu Ticaret Borsası

17 Dünyada Narenciye İthalatı (Bin Ton, 2015-2019)

2019 yılı USDA verilerine göre, dünya toplam portakal ithalatı 4,5 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. İthalatta ilk sırayı AB ülkeleri %22 pay ile alırken, AB ülkelerini Rusya %10 ve Çin %10 payla izlemektedir.

Aynı yılda mandalina ithalatında Rusya, AB ve ABD önde gelen ülkeler arasındayken, limon ithalatında ABD, AB ve Rusya, greyfurt ithalatında ise AB, Rusya ve Çin önde gelen ülkelerden olmuşlardır.

4.141 2.187 1.816 701 8.845

4.219 2.382 1.898 665 9.164

4.524 2.515 2.002 786 9.827

4.439 2.625 2.065 722 9.851

4.480 2.621 2.126 767 9.994

2015 2016 2017 2018 2019

(18)

Ordu Ticaret Borsası

18

Dünya Narenciye İthalatında Önde Gelen Ülkelerin İthalat Miktar ve Payları, 2019

PORTAKAL MANDALİNA LİMON GREYFURT

Ülkeler Miktar (Bin Ton)

Pay

Pay (%) AB

Ülkeleri 1.000 22 Rusya 840 32 ABD 815 38 AB

Ülkeleri 370 48

Rusya 450 10 AB

Ülkeleri 530 20 AB

Ülkeleri 600 28 Rusya 135 18

Çin 448 10 ABD 310 12 Rusya 210 10 Çin 68 9

Suudi

Arabistan 415 9 Ukrayna 190 7 Suudi

Arabistan 145 7 Japonya 60 8

Hong

Kong 330 7 Vietnam 165 6 Kanada 120 6 Kanada 37 5

Diğer

Ülkeler 1.837 41 Diğer

Ülkeler 97 13

Dünya 4.480 100 Dünya 2.621 100 Dünya 2.126 100 Dünya 767 100

4.5. Dünyada Narenciye Fiyatları

Dünya narenciye üretici fiyatları incelendiğinde; 2019 yılında önemli üretici ülkeler içerisinde portakalda ton başına ABD dünyadaki en yüksek üretici fiyatına (353 $/Ton) sahip iken Güney Afrika 251,9 $/ton ile ikinci sırada yer almaktadır. Mandalinada en yüksek üretici fiyatına Japonya sahip iken ikinci sırada İsrail yer almaktadır. Limonda en yüksek üretici fiyatına sahip olan ülkeler Güney Afrika ve İsrail iken, greyfurtta İsrail ve ABD’dir.

Dünya Narenciye Üretici Fiyatları (USD/Ton) (2014-2019)

Ülkeler 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Portakal

ABD 302,0 275,0 274,0 315,0 521 353

Mısır 179,6 171 158 100,9 106 -

Meksika 111,6 95,5 91,9 98,4 111,7 103,7

Türkiye 278,7 222,8 193,2 185,3 162,4 183,6

Güney Afrika 370,9 199,5 247,2 270,3 253,8 251,9

Fas 305,7 327,7 394,6 228,1 255,3 139,3

(19)

Ordu Ticaret Borsası

19 Mandalina

Türkiye 302,2 225,0 207,9 200,1 169,2 156,2

Japonya 1696,2 1778,7 2397,2 2384,0 2659,8 2369,5

Fas 318,8 303,1 366,0 308,5 151,4 167,4

ABD 725,0 489,0 459,0 488,0 790 768

Güney Afrika 798,0 496,9 491,8 502,0 538,3 -

İsrail 903,6 785,7 848,1 940,4 861,1 783

Limon

Meksika 309,2 242,3 228,8 265,4 284,6 336,6

Türkiye 408,2 362,3 449,1 405,1 292,6 297,5

ABD 737,0 728,0 796,0 835,0 889 783

Güney Afrika 690,7 584,1 562,3 560,5 505,9 1798,1

İsrail 865,9 731,7 1258,9 828,7 888,4 864,4

Fas 474,6 646,2 615,9 704,7 340,8 283,9

Greyfurt

ABD 200,0 205,0 293,0 349,0 451 404

Güney Afrika 274,1 308,6 353,5 185,5 396,2 201,3

Meksika 113,9 110,8 117,5 137,7 148,6 177

Türkiye 203,1 160,3 195,5 208,6 183,8 185,1

İsrail 776,7 749,2 768,4 724,3 901,8 955,5

İran 463,2 348,6 327,5 410,8 427,9 212,6

Kaynak: FAO (Erişim Tarihi: 18.01.2021)

(20)

Ordu Ticaret Borsası

20

5. TÜRKİYE’DE DURUM

Türkiye, narenciye üretiminde çok önemli bir potansiyele sahiptir. İklim özellikleri ve coğrafi koşulları sebebiyle birçok Avrupa ülkesinde yetiştirilemeyen narenciye çeşitleri ülkemizde en doğal koşullarda yetiştirilebilmektedir.

Türkiye, 2019 yılında yaklaşık 4,3 milyon ton narenciye üretimi gerçekleştirmekle birlikte, üretimin neredeyse tamamı Ege ve Akdeniz Bölgeleri’nden sağlanmaktadır. Adana, Mersin, Hatay, Muğla ve Osmaniye illerinde narenciye üretiminin yoğunlaştığı görülmektedir.

Türkiye toplam portakal üretiminin %83’ü, mandalina üretiminin %90’ı, limon üretiminin

%92’si, greyfurt üretiminin %97’si Akdeniz Bölgesi’nde gerçekleştirilmektedir.

5.1. Türkiye’de Narenciye Üretimi

Türkiye’de Narenciye Üretimi (Ton, 2015-2019)

Ürünler

Üretim (Ton)

2015 2016 2017 2018 2019

Portakal 1.816.798 1.850.000 1.950.000 1.900.000 1.700.000 Mandalina 1.156.365 1.337.037 1.550.469 1.650.000 1.400.000

Limon 750.550 850.600 1.007.133 1.100.000 950.000

Greyfurt 250.025 253.120 260.000 250.000 249.185

Turunç 2.135 2.250 2.124 2.052 2.230

Toplam 3.975.873 4.293.007 4.769.726 4.902.052 4.301.415

Kaynak: TUİK

(21)

Ordu Ticaret Borsası

21

Türkiye 2019 yılı verilerine göre, portakal üretiminde dünyadaki üretimin %3,69’una, mandalina üretiminde %4,44’üne, limon üretiminde %12,58’ine ve greyfurt üretiminin ise

%3,72’sine sahiptir.

Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK)’dan alınan verilere göre Türkiye’de portakal; Washington, Yafa ve diğer, mandalina ise; Satsuma, Klemantin, King ve diğer olarak kategorize edilip raporlandırılmıştır.

Portakal çeşitlerine bakıldığında 2019 yılında üretimin %73’ü Washington, %24’ü diğer ve

%3’ü Yafa çeşidi portakala aittir. En fazla üretilen mandalina çeşidi ise üretimin %49’unu karşılayan Satsuma olmuştur.

Türkiye’de 2015 ve 2019 yılları arasındaki narenciye üretimi incelendiğinde toplam narenciye üretiminin 2015 yılına göre, %8 oranında arttığı görülmektedir. Üretimdeki en fazla artış %83 ile diğer mandalina türlerinde görülürken, en fazla azalma %21 ile King çeşidi mandalinada görülmektedir.

Narenciye ailesinin diğer bir meyvesi olan kumkuat, halk arasında bodur mandalina ya da kamkat olarak bilinir. Kış ve bahar aylarında yetişen kumkuat, diğer turunçgillerle aynı kategoriye girse de kabuğu da tamamen yenilebilmektedir. Bu meyve Çin’in güneydoğu bölgelerine özgü yaprak dökmeyen, yerli bir ağaçtan gelmektedir. Lezzetli meyvesi ile beraber dünyanın birçok yerinde bir süs ağacı olarak yetiştirilmektedir. Vitaminler, mineraller, antioksidanlar ve çeşitli yararlar sağlayan antienflamatuar bileşiklerle doludur.

Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde yetişen kamkat ağacı, kışın don olaylarının olmadığı ılıman bölgelerde büyüyebilir. Türkiye’de ağırlıklı olarak Akdeniz bölgesinde yetiştirilse de en iyi veriminin çay yöresi olarak tanınan Rize’den alındığı bilinir ve yaz mevsiminde yağmur sever.

(22)

Ordu Ticaret Borsası

22 Türkiye Narenciye Üretimi (Ton, 2015-2019)

Kaynak: TUİK

Türkiye’de 2019 yılında portakal üretiminin %83’ü Akdeniz, %17’si Ege Bölgesi’nden karşılanmıştır. Aynı sezonda Türkiye’de gerçekleşen 1,7 milyon ton portakal üretiminde %30 üretim payı ile Antalya ilk sırada yer alırken, Antalya’yı %22’lik pay ile Adana ve %17’lik pay ile Hatay illeri takip etmektedir. Bir önceki sezona göre toplam portakal üretiminde %11 oranında azalma olduğu görülmektedir.

TUİK verilerine göre Ordu’da 2019 yılında toplamda 72 ton portakal üretimi gerçekleşmiş olup bunun 9 tonu Washington 63 tonu ise diğer kategorisine aittir.

Portakal Mandalina Limon Greyfurt Turunç Toplam

1.816.798 1.156.365 750.550 250.025 2.135 3.975.873

1.850.000 1.337.037 850.600 253.120 2.250 4.293.007

1.950.000 1.550.469 1.007.133 260.000 2.124 4.769.726

1.900.000 1.650.000 1.100.000 250.000 2.052 4.902.052

1.700.000 1.400.000 950.000 249.185 2.230 4.301.415

(23)

Ordu Ticaret Borsası

23

Türkiye’de Portakal Üretiminde Önemli İller (Ton), (2019)

Kaynak: TUİK

Türkiye’de Portakal Üretiminde Önemli İller (%), (2019)

Kaynak: TUİK

Türkiye’de 2019 yılında 1,4 milyon ton mandalina üretimi gerçekleşmiş olup, üretimin

%90’ı Akdeniz, %9’u Ege Bölgesi’nden karşılanmıştır. İllere göre mandalina üretimine bakıldığında ise, aynı sezonda %38 üretim payı ile Hatay’ın Türkiye mandalina üretiminde ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Hatay’ı %37’lik pay ile Adana ve %12’lik pay ile Mersin illeri izlemektedir. Aynı sezonunda Türkiye’de üretilen mandalina çeşitlerinin %49’unu 681 bin ton üretim miktarı ile Satsuma, %45’ini diğer, %6’sını King çeşidi mandalinalar oluşturmuştur. Toplam mandalina üretiminin; önceki sezona göre %15 oranında azaldığı görülmektedir.

Antalya Adana Hatay Muğla Mersin Aydın Diğer İller

508.903 370.224

294.602 232.912

215.972 61.026

16.361

Antalya; 30%

Adana; 22%

Hatay; 17%

Muğla; 14%

Mersin; 13%

Aydın; 3% Diğer İller; 1%

(24)

Ordu Ticaret Borsası

24

TUİK verilerine göre Ordu’da 2019 yılında toplamda 115 ton mandalina üretimi gerçekleşmiş olup bunun 54 tonu Satsuma, 61 tonu ise diğer kategorisine aittir.

Türkiye’de Mandalina Üretiminde Önemli İller (Ton), (2019)

Kaynak: TUİK

Türkiye’de Mandalina Üretiminde Önemli İller (%), (2019)

Kaynak: TUİK

Türkiye’de 2019 yılında 950 bin ton limon üretimi gerçekleşmiş olup, üretimin %92’sini Akdeniz, %7’sini Ege Bölgesi karşılamıştır. Üretimde bir önceki sezona göre %14 oranında azalma görülmektedir. İllerin limon üretimlerine bakıldığında ise aynı sezonda %53 üretim payı ile Mersin’in Türkiye limon üretiminde ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Mersin’i

%30’luk pay ile Adana ve %7’lik payla Muğla illeri izlemektedir.

TUİK verilerine göre Ordu’da 2019 yılında toplamda 14 ton limon üretimi gerçekleşmiştir.

Hatay Adana Mersin İzmir Antalya Diğer İller

524.996 523.743 171.824

81.153 26.524

71.760

Hatay; 38%

Adana; 37%

Mersin; 12%

İzmir; 6%

Antalya; 2% Diğer İller; 5%

Hatay Adana Mersin İzmir Antalya Diğer İller

(25)

Ordu Ticaret Borsası

25

Türkiye’de Limon Üretiminde Önemli İller (Ton), (2019)

Kaynak: TUİK

Türkiye’de Limon Üretiminde Önemli İller (%), (2019)

Kaynak: TUİK

Türkiye’de 2019 yılında 249.185 ton olarak gerçekleşen greyfurt üretimin %97’si Akdeniz,

%3’ü Ege Bölgesi’nden karşılanmıştır. İllere göre greyfurt üretimine bakıldığında aynı yılda

%79 üretim payı ile Adana’nın Türkiye greyfurt üretiminde ilk sırada yer görülmektedir.

Adana’yı, %10’luk pay ile Mersin ve %6’lık pay ile Hatay illeri izlemektedir.

TUİK verilerine göre Ordu’da greyfurt üretimi yapılmamaktadır.

Mersin Adana Muğla Antalya Hatay Diğer İller

500.445 283.786

68.674 50.995 43.078 3.022

Mersin; 53%

Adana; 30%

Muğla; 7%

Antalya; 5% Hatay; 5% Diğer İller; 0,30%

(26)

Ordu Ticaret Borsası

26

Türkiye’de Greyfurt Üretiminde Önemli İller (Ton), (2019)

Kaynak: TUİK

Türkiye’de Greyfurt Üretiminde Önemli İller (%), (2019)

Kaynak: TUİK

Türkiye’de 2019 yılında 2.230 ton olarak gerçekleşen turunç üretimin %54’ü Adana, %23’ü Aydın ve %11’i Muğla illerinden karşılanmıştır.

TUİK verilerine göre Ordu’da turunç üretimi yapılmamaktadır.

Adana Mersin Hatay Muğla Diğer İller

196.568 25.611

15.378 6.318 5.310

Adana; 79%

Mersin; 10%

Hatay; 6%

Muğla; 3% Diğer İller; 2%

(27)

Ordu Ticaret Borsası

27

Türkiye’de Turunç Üretiminde Önemli İller (Ton), (2019)

Kaynak: TUİK

Türkiye’de Turunç Üretiminde Önemli İller (Ton), (2019)

Kaynak: TUİK Adana

Aydın Muğla Hatay Mersin

1.200 502

242 180 106

Adana; 54 Aydın; 23

Muğla; 11

Hatay; 8 Mersin; 5

(28)

Ordu Ticaret Borsası

28 5.2. Türkiye’de Narenciye Tüketimi

Türkiye’nin narenciye tüketimi 2018 yılında 2,06 milyon ton civarında gerçekleşmiştir.

Toplam narenciye tüketiminin %43’ü portakal, %34’ü mandalina, %19’u limon ve %3’ü greyfurta aittir. Tüketimin 2018 yılında 2014 yılına göre, %25 oranında arttığı görülmekle birlikte en fazla artış %118 ile mandalinada görülmüştür. Portakal tüketiminde ise, 5 yıl öncesine göre %17 oranında azalma görülmüştür.

Aynı yılda TUİK verilerine göre kişi başına narenciye tüketimi 32,9 kg, portakal tüketimi 13,5 kg, mandalina tüketimi 10,8 kg, limon tüketimi 6,1 kg, greyfurt tüketimi 1,1 kg olarak gerçekleşmiştir.

Kişi başına narenciye tüketiminde son 5 yıl içerisinde %14 oranında artış görülmüştür.

Türkiye’de Narenciye Tüketimi (Ton), (2014-2018)

Portakal Mandalina Limon Greyfurt Toplam

2014 1.335.547 405.197 250.383 69.482 2.060.609

2015 1.240.299 539.815 271.805 45.449 2.097.368

2016 1.130.510 580.184 331.849 108.969 2.151.512

2017 873.672 725.222 331.849 48.625 1.979.368

2018 1.104.803 881.811 376.946 89.436 2.452.996

Kaynak: TUİK

Türkiye’de Narenciye Tüketimi (Ton), (2014-2018)

Kaynak: TUİK 0 500.000 1.000.000 1.500.000 2.000.000 2.500.000

1.335.547 405.197 250.383 69.482 2.060.609

1.240.299 539.815 271.805 45.449 2.097.368

1.130.510 580.184 331.849 108.969 2.151.512

873.672 725.222 331.849 48.625 1.979.368

1.104.803 881.811 376.946 89.436 2.452.996

2014 2015 2016 2017 2018

(29)

Ordu Ticaret Borsası

29 5.3. Türkiye’de Narenciye Alanı ve Verimi

Kaynak: TUİK

Türkiye’de narenciye meyvelikleri 2019 yılında yaklaşık 1,5 milyon da alana sahip olmuştur.

5 yıl öncesine göre, toplu meyveliklerin alanı %12 oranında artış gösterirken, toplam limon alanları %41, toplam mandalina alanları %23 oranında artmış, portakal alanlarında %7 ve greyfurt alanlarında ise %18 azalma görülmüştür. Aynı yılda mandalina alanları toplam narenciye alanının %36’sına sahip iken, portakal %34, limon %27 ve greyfurt ise toplam narenciye alanının %4’üne sahip olmuştur.

2015 2016 2017 2018 2019

Alan (Bin da)

Verim (Kg/meyve

veren ağaç)

Portakal 543 - 527 - 513 - 508 - 502 -

Mandalina 435 - 466 - 507 - 516 - 536 -

Limon 286 107 300 96 324 121 359 126 402 97

Greyfurt 63 174 62 181 54 200 52 200 52 203

Turunç 0,2 37 0,1 40 0,1 39 0 39 0 41

Toplam 1.327 - 1.355 - 1.398 - 1.435 - 1.492 -

(30)

Ordu Ticaret Borsası

30

Kaynak: TUİK

5.4. Türkiye’de Narenciye Ticareti

5.4.1. Türkiye’de Narenciye İhracatı

Türkiye’de 2019 yılında 1,5 milyon ton narenciye ihracatı gerçekleşmiştir. Mandalina bu ihracattan %44, limon %31, portakal %16 ve greyfurt %9 pay almıştır. Son 5 yıllık veriler incelendiğinde toplam narenciye ihracatında önemli bir değişiklik görülmezken, portakal ihracatında %29, greyfurt ihracatında %9 oranında azalma, mandalina ihracatında ise %19 oranında artış görülmüştür.

(Bin da) (Kg/meyve veren ağaç) (Bin da) (Kg/meyve veren ağaç) (Bin da) (Kg/meyve veren ağaç) (Bin da) (Kg/meyve veren ağaç) (Bin da) (Kg/meyve veren ağaç)

Alan Verim Alan Verim Alan Verim Alan Verim Alan Verim

2015 2016 2017 2018 2019

543 0 527 0 513 0 508 0 502 0

435 0 466 0 507 0 516 0 536 0

286 107 300 96 324 121 359 126 402 9763 174 62 181 54 200 52 200 52 203

0,2 37 0,1 40 0,1 39 0 39 0 41

1.327 0 1.355 0 1.398 0 1.435 0 1.492 0

Portakal Mandalina Limon Greyfurt Turunç Toplam

(31)

Ordu Ticaret Borsası

31 Türkiye’de Narenciye İhracatı (Ton), (2015-2019)

2015 331.913 559.886 471.044 153.697 1.516.539

2016 402.949 672.664 448.781 182.303 1.706.697

2017 390.290 457.271 472.481 130.443 1.450.485

2018 449.873 601.137 627.324 193.130 1.871.464

2019 236.326 665.388 472.818 139.249 1.513.781

Kaynak: TUİK (Erişim Tarihi: 20.01.2021)

Türkiye’de Narenciye İhracatı (Ton)

Kaynak: TUİK (Erişim Tarihi: 20.01.2021)

331.913 559.886 471.044 153.697 1.516.539

402.949 672.664 448.781 182.303 1.706.697

390.290 457.271 472.481 130.443 1.450.485

449.873 601.137 627.324 193.130 1.871.464

236.326 665.388 472.818 139.249 1.513.781

2015 2016 2017 2018 2019