1
KESTANE RAPORU
ARALIK 2020
2
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ
2. KESTANENİN BİYOLOJİK, MORFOLOJİK VE EKOLOJİK ÖZELLİKLERİ
3. ÜRETİM
3.1. Dünya Üretimi 3.2. Türkiye Üretimi
4. DIŞ TİCARET
4.1. Dünya İhracatı- İthalatı 4.2. Türkiye İhracatı- İthalatı
5. FİYAT
6. UYGULANAN DESTEKLEME POLİTİKALARI
7. GENEL DEĞERLENDİRME
3
1. GİRİŞ
Kestane, kayıngiller (Fagaceae) familyasından olup ilk defa 1768 yılında Miller tarafından Castanea sativa Miller olarak isimlendirilmiştir (Davis,1982). Bu tür, 30-40 m’ye kadar boylanabilen, 1,5-2 m çap yapabilen, geniş ve görkemli bir ağaçtır. 500-1000 yıl arası değişen bir yaşam süresi vardır (Yaltırık, 1993; Fernández-López, and Alía, 2003; Subaşı, 2004).
Meyveleri; küçük, orta ve iri olmakta, genişçe oval şekilli, meyve eti krem rengindedir (Tosun, 2002). Aşılandıktan 5 yıl sonra meyve vermeye başlayan ve en yüksek verimine 60.
yılında ulaşan ağacın hasadı Eylül ortalarındadır (Subaşı, 2004). Büyük ölçüde kurumalara neden olan mürekkep hastalığı tehdidi altındadır (Anonim 2012).
Avrupa kıtasında İsviçre’den Güney İngiltere’ye, İrlanda’dan Almanya’ya, Romanya’dan Hollanda’ya, Slovakya’dan Portekiz’e, Kafkas dağlarından Pirene dağlarına kadar çok geniş bir coğrafi alanda kestane ağacı kültür meyvesi olarak yetiştirilmektedir. Avrupa kıtasında genel olarak güneyden kuzeye ve batıdan doğuya doğru gidildikçe kestane tarım alanlarının azaldığı görülmektedir. Sonuç olarak, Antartika kıtası hariç diğer tüm kıtalarda kestane ağacı yetiştirilmektedir.
Türkiye, coğrafi konumu nedeni ile gerek toprak yapısı ve gerekse iklimi ile biyolojik çeşitlilik bakımından önemli bir potansiyele sahiptir. Kestane de Anadolu’da pek çok bölgede doğal yayılım göstermiş ve ağırlıklı olarak Ege Bölgesi, Karadeniz ve Marmara Bölgelerinde ekonomik manada yetiştiriciliği yaygınlaşmıştır.
Kestane, meyveleri yanında değerli bir ağaç olarak kabul edilmekte ve kerestesi, çiçekleri, yaprağı ekonomik olarak değerlendirilmektedir. Kerestesi mobilya üretiminde olduğu kadar, özellikle ülkemizde Karadeniz bölgesinde, çürümeye karşı dayanıklı olduğu için tekne yapımında yüzyıllardır kullanılmaktadır. Bunun yanında kestane balı da severek kullanılmaktadır. Kestane, diğer sert kabuklu meyve türlerine göre daha az yağ içermekle beraber, insan vücudu için gerekli olan yağ asitlerinden özellikle linoleik asit bakımından zengin bir kaynaktır. Kestane çok eski zamanlardan beri, insan beslenmesinde önemli bir protein ve karbonhidrat kaynağı olmuştur. Bu nedenle hem tok tutucu, besleyici, hem de iyi bir enerji kaynağıdır (Soylu ve ark. 2004).
4
FAO 2018 yılı verilerine göre, dünyada 612.877 hektar alanda kestane üretimi gerçekleştirilmiştir. Kestane üretim alanlarının %55,57’si Çin’de bulunmaktadır.
Dünya kestane üretimi 2018 yılında 2.353.825 ton olmuştur. Üretimin %83,50’si Çin tarafından gerçekleştirilmektedir. Çin’de 2018 yılında 2 milyon tonu aşkın kestane üretilmiştir. Türkiye dünya kestane üretiminde üçüncü sırada yer almaktadır.
5
2. KESTANENİN BİYOLOJİK, MORFOLOJİK VE EKOLOJİK ÖZELLİKLERİ
• Rakım
500-1200 metreler arasında görülür. Optimal yayılış alanı 600-900 metredir.
• Ortalama boy 15-25 metredir.
• Tozlaşma
Rüzgâr, böcek ve kuşlarladır.
• Çiçeklenme
Haziran ayındadır.
• 1000 dane ağırlığı*
300-1000 gramdır.
• Tohum (meyve) olgunlaşma zamanı Ekim- Kasım aylarıdır.
• Işık isteği
Yarı gölge ağacıdır.
• Toprak isteği
- Kumlu balçık, balçık ve ağır balçık, asit toprakları sever.
- Su geçirgenliği az ağır killi topraklarda iyi gelişme göstermez.
- Kuru, iyi drene olmuş, derin, verimli, potasyumca zengin ve asit topraklarda iyi gelişim gösterir.
- Mutedil rutubetli toprakların dışına çıkmaz. - Kireçli toprakları sevmez.
- pH 5-6,5 arasındadır.
- Kazık köklüdür.
*: Tahılların 1000 tanesinin gram olarak ağırlığı
6
• İklim isteği
- Sıcak ve ılıman iklim koşullarında yetişir. Nisbi nemi yüksek yerlerden hoşlanır. Durgun sudan hoşlanmaz.
- Geç ilkbahar ve erken sonbahar donlara çok duyarlıdır. Yüksek sıcaklıktan ziyade, kuraklıktan etkilenir.
- Yıllık sıcaklık ortalaması 8-50C arasında, max. sıcaklıklar 20-300C, min. -17 ile 60C arasındadır.
• Yağış
- Optimal yağış 1000-2000 mm/yıl arasındadır.
- Meyve verimi için mevsimsel dağılımın düzenli olduğu yerlerde yıllık yağışın 600-1600 mm olması ve kurak sezonun 2 aydan fazla olmaması gerekir.
- Çiçeklenme döneminde aşırı yağışlar meyve verimini etkiler.
7
3. ÜRETİM
Dünyada kestane üreticisi ülkeler, Çin, Bolivya, Türkiye, Kore Cumhuriyeti ve İtalya önemli üretici ülkelerdir. 612 bin 877 ha alanda 2 milyon 353 bin 825 ton ürün elde edilmektedir. Bu anlamda, üretim miktarı açısından dünyada üçüncü sırada olan ülkemiz 2018 yılında 63 bin 580 ton kestane ile dünya üretiminin yaklaşık % 3’ünü karşılamaktadır.
3.1. Dünya Üretimi Dünya Kestane Verileri
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Değişim
(%)² Alan¹ (ha) 549.324 548.374 558.759 571.780 560.133 558.438 598.778 603.920 612.877 1,48 Verim¹ (hg/ha) 36.403 37.151 36.799 36.553 36.675 36.479 37.871 38.048 38.406 0,94 Üretim¹ (ton) 1.999.712 2.037.261 2.056.157 2.090.054 2.054.266 2.037.146 2.267.617 2.297.790 2.353.825 2,44
Kaynak: ¹/FAO, ²/Verisi bulunan son iki pazarlama yılının değişimini göstermektedir.
Alan, Üretim ve Verim
Kaynak: FAO 0 500000 1000000 1500000 2000000 2500000
2014 2015 2016 2017 2018
560133 558438 598778 603920 612877
2054266 2037146
2267617 2297790 2353825
36675 36479 37871 38048 38406
Alan (ha) Üretim (ton) Verim (hg/ha)
8
Dünya kestane üretimi 2018 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık %2,5 oranında artarak yaklaşık 2,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Ceviz üretim alanı ise bir önceki yıla göre yaklaşık %1,5 oranında artarak yaklaşık 613 bin hektara ulaşmıştır. Verim ise hemen hemen aynı oranda seyretmiştir.
Ülkelere Göre Dünya Kestane Üretim Miktarı (ton)
Kaynak: FAO
Kestane Üretiminde Önemli Ülkeler (%)
Kaynak: FAO 0 500000 1000000 1500000 2000000 2500000
1685758 77890 63762 59465 50697 28100 18464 70130 2054266
1660059 84467 63750 55593 50913 30049 27628 64687 2037146
1889964 83392 64750 53600 53145 29628 26780 66358 2267617
1918939 83965 62904 53223 53422 30304 29875 65158 2297790
1965351 84010 63580 53384 53280 35230 34165 64825 2353825
2014 2015 2016 2017 2018
0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% 90,00%
Çin Bolivya Türkiye Kore Cumhuriyeti İtalya
83,35%
3,68%
2,86%
2,36%
2,34%
83,51%
3,65%
2,74%
2,32%
2,32%
83,50%
3,57%
2,70%
2,27%
2,26%
2018 2017 2016
9
Dünyanın en büyük kestane üreticisi olan Çin’in 2018 yılında üretimi yaklaşık 1,97 milyon tona ulaşmıştır. Çin, 2018 yılı toplam dünya kestane üretiminin %83,50’lik kısmını karşılamıştır. Çin’den sonra kestane üretimde Bolivya gelmekte olup, üretimi 84 bin tondur.
Türkiye ise %2,70’lik pay ile kestane üretiminde üçüncü sırada yer almıştır.
Ülkelere Göre Dünya Kestane Üretim Alanı (ha)
Kaynak: FAO
Kestane Üretim Alan Bazında Önemli Ülkeler (%)
Kaynak: FAO 0 200000 400000 600000 800000
297000 54372 39820 35352 33000 21500 8058 71031 560133
289100 58692 40160 35595 30311 21487 8255 74838 558438
330433 57837 39000 35718 30886 22132 7801 74971 598778
334020 57991 39580 36759 30795 22076 8647 74052 603920
340597 57781 39080 38874 31184 21848 9490 74023 612877
2014 2015 2016 2017 2018
0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00%
Çin Bolivya Türkiye Portekiz Kore Cumhuriyeti
55,18%
9,66%
6,51%
5,97%
5,16%
55,31%
9,60%
6,55%
6,09%
5,10%
55,57%
9,43%
6,38%
6,34%
5,09%
2018 2017 2016
10
Kestane üretim alanlarının %55,57’si Çin, %9,43’ü Bolivya, %6,38’ini Türkiye oluşturmaktadır. Portekiz de 2018 yılında üretim alanlarını %6,2 artırarak yaklaşık 39 bin ha alana ulaşmıştır. Türkiye üretimde olduğu gibi üretim alanında da %6’lık payla üçüncü sıradadır.
Ülkelere Göre Dünya Kestane Verimi (hg/ha)
Kaynak: FAO
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere üretim miktarı ve üretim alanı sıralamasında ilk üçte yer alan Türkiye ve Bolivya verimlilikte 5. ve 6. sıralarda yer almaktadırlar. Çin üretim miktarı ve alanında olduğu gibi hektar başına verimde, Dünya verim ortalamasına göre %150’lik oranla ilk sırada yer almaktadır. Çin’i %97 ile Yunanistan, Yunanistan’ı %63’lük oranla İtalya takip etmektedir.
Üretimi en çok olan ilk üç ülke içerisinde yer alan ancak kapama bahçeleri kurarak makineleşmeye geçemeyen Türkiye'nin verimlilik değerinin ortalamadan düşük olduğu görülmektedir.
0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 56760
34873 23580 18020 16013 14325 5223 36675
57422 36401 23695 18341 15874 14391 7762 36479
57197 37978 24013 17354 16603 14418 7498 37871
57450 35046 24200 17283 15893 14479 8127 38048
57703 37123 24387 17119 16269 14539 8789 38406
2014 2015 2016 2017 2018
11 3.2. Türkiye Üretimi
Ülkemizin iklim ve toprak özellikleri kestane yetiştiriciliği için uygun olduğundan önemli bir üretim potansiyeline sahiptir. Üretim ülke geneline yayılmış durumdadır. Özellikle batı bölgelerimizde yetiştiriciliği önemli bir düzeye ulaşmış bulunmaktadır. Üretim Doğu Karadeniz’de gürgen, kızılağaç vb. ağaçlarla karışık olarak nadiren de saf kestane toplulukları şeklinde yapılırken, batıya doğru küçük gruplar halinde bol miktarda kestaneliklere rastlanmaktadır.
Türkiye Kestane Verileri
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Değişim
(%)²
Alan¹ (da) 119.559 121.244 113.069 111.164 111.080 115.704 115.504 118.249 127.141 7,52 Verim¹ (kg/meyve
veren ağaç) 31 30 31 32 32 33 32 33 34 3,03
Meyve Veren
Ağaç¹ (adet) 1.922.915 1.939.101 1.958.904 1.991.270 2.007.943 1.949.991 1.978.762 1.954.372 2.114.454 8,19 Meyve Vermeyen
Ağaç¹ (adet) 366.030 306.821 361.505 362.136 365.517 370.664 377.234 405.518 451.613 11,37 Üretim¹ (ton) 60.270 57.881 60.019 63.762 63.750 64.750 62.904 63.580 72.655 14,27
Kaynak: ¹/TUİK, ²/Verisi bulunan son iki pazarlama yılının değişimini göstermektedir.
Alan, Üretim ve Verim
Kaynak: TUİK 0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000 140.000
2015 2016 2017 2018 2019
111.080 115704 115504 118249
127141
63750 64750 62904 63580
72655
32 33 32 33 34
Alan (da) Üretim (ton) Verim (kg/meyve veren ağaç)
12
TUİK 2019 yılı verilerine göre Türkiye kestane üretimi 70 bin tonu geçmiştir. 2019 yılında kestane üretimimizin %41’i Aydın’da gerçekleşmiştir. Türkiye’de 127 bin dekar alanda kestane üretimi yapılmaktadır. Kestane alanlarının %60’ı Aydın’da, %23’ü İzmir’de bulunmaktadır. Türkiye’de meyve alınan kestane ağacı sayısı 2 milyon kadardır. TUİK verilerine göre meyve veren kestane ağaçlarının %20’si kadar meyve vermeyen kestane ağacı bulunmaktadır.
İllere Göre Türkiye Kestane Üretim Miktarı (ton)
İller 2015 2016 2017 2018 2019
Miktar % Miktar % Miktar % Miktar % Miktar %
Aydın 21.215 33,27 25.423 39,26 24.304 38,64 26.248 41.,28 32.232 44,36 İzmir 9.742 15,28 11.603 17,92 11.542 18,35 11.610 18,26 12.168 16,75 Bartın 2.843 4,46 3.277 5,06 4.090 6,50 3.601 5,66 5.933 8,17
Sinop 3.993 6,26 4.001 6,18 3.755 5,97 3.655 5,75 3.676 5,06 Kastamonu 9.715 15,24 3.114 4,81 3.124 4,97 3.126 4,92 3.125 4,30 Manisa 2.482 3,89 2.502 3,86 2.354 3,74 2.309 3,63 2.333 3,21 Kütahya 2.795 4,38 2.448 3,78 2.075 3,30 1.988 3,13 1.999 2,75 Bursa 1.943 3,05 2.134 3,30 1.990 3,16 1.822 2,87 1.820 2,50 Denizli 1.891 2,97 2.120 3,27 1.898 3,02 1.761 2,77 1.777 2,45 Zonguldak 1.180 1,85 1.364 2,11 1.246 1,98 1.295 2,04 1.307 1,80 Çanakkale 930 1,46 1.151 1,78 1.113 1,77 1.118 1,76 1.217 1,68 Balıkesir 1.033 1,62 1.217 1,88 1.118 1,78 1.117 1,76 1.159 1,60
Yalova 579 0,91 638 0,99 725 1,15 732 1,15 726 1,00
Ordu 592 0,93 652 1,01 553 0,88 485 0,76 469 0,65
Diğer İller 3.409 5,37 3.758 5,80 3.570 5,68 3.198 5,03 3.183 4,38 Toplam 63.750 100,00 64.750 100,00 62.904 100,00 63.580 100,00 72.655 100,00
Kaynak: TUİK
Türkiye’de kestane denilince kestane şekeri sanayisinin yaygınlaşması, buradan iç ve dış pazara gönderilmesi nedeni ile daha çok Bursa ili ön plana çıkmıştır. Fakat yıllık 20.000- 26.000 ton civarı üretimin gerçekleştiği Aydın’da, Türkiye kestane üretiminin %44,36’sı karşılanmaktadır. Bursa ili ise, 1820 ton/yıllık üretim ile ülke üretiminin sadece %2,50’sini karşılamaktadır.
13
Başlıca İllere Göre Türkiye Kestane Üretim Miktarı (ton)
Kaynak: TUİK
İllere Göre Kestane Üretimi (2019, %)
Kaynak: TUİK 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000
21215 9742 2843 3993 9715 2482 2795 3409 63750
25423 11603 3277 4001 3114 2502 2448 3758 64750
24304 11542 4090 3755 3124 2354 2075 3570 62904
26248 11610 3601 3655 3126 2309 1988 3198 63580
32232 12168 5933 3676 3125 2333 1999 3183 72655
2015 2016 2017 2018 2019
0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00 40,00 45,00
Aydın Bartın Kastamonu Kütahya Denizli Çanakkale Yalova Diğer İller
44,36 16,75
8,17 5,06 4,30 3,21 2,75 2,50 2,45 1,80 1,68 1,60 1,00 0,65
4,38
14
Aydın ili kestane üretiminde, ilçeler bazında ilk üç sırayı Nazilli, Sultanhisar ve Köşk ilçeleri almaktadır. Aydın’dan sonra İzmir ise yıllık 12.168 ton ile ülke geneli kestane üretiminin
%16,75’ini karşılamaktadır. İzmir ilinden sonra sırasıyla, Bartın, Sinop, Kastamonu ve Manisa illeri gelmektedir.
İllere Göre Türkiye Kestane Üretim Alanı (da)
İller
2015 2016 2017 2018 2019
Alan % Alan % Alan % Alan % Alan %
Aydın 63.970 57,59 68.477 59,18 70.633 61,15 73.433 62,10 76.765 60,38 İzmir 25.257 22,74 25.460 22,00 25.169 21,79 24.810 20,98 29.470 23,18 Manisa 3.880 3,49 3.852 3,33 4.054 3,51 5.330 4,51 5.480 4,31
Bursa 4.606 4,15 4.323 3,74 4.358 3,77 4.340 3,67 4.519 3,55 Kastamonu 3.280 2,95 3.288 2,84 3.252 2,82 3.261 2,76 3.261 2,56 Yalova 6.000 5,40 6.000 5,19 4.449 3,85 2.500 2,11 2.500 1,97 Kocaeli 1.250 1,13 1.210 1,05 1.197 1,04 1.211 1,02 1.219 0,96
Ordu 592 0,53 652 0,56 553 0,48 485 0,41 469 0,37
Sinop 115 0,10 130 0,11 129 0,11 130 0,11 140 0,11
Diğer İller 2.722 2,55 2.964 2,67 2.263 2,07 3.234 2,85 3.787 3,09 Toplam 111.080 100,00 115.704 100,00 115.504 100,00 118.249 100 127.141 100,00
Kaynak: TUİK
Üretim alanı bazında incelendiğinde yine karşımıza Aydın ili çıkmaktadır. Aydın, Türkiye genelinde %60’lık alanda kestane üretimi yapmaktadır. Aydın’ı %23 ile İzmir, %4 ile Manisa takip etmektedir.
15
Başlıca İllere Göre Türkiye Kestane Üretim Alanı (da)
Kaynak: TUİK
İllere Göre Kestane Üretim Alanı (2019, %)
Kaynak: TUİK 0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 140000
63970 25257 3880 4606 3280 6000 1250 592 2837 111080
68477 25460 3852 4323 3288 6000 1210 652 3094 115704
70633 25169 4054 4358 3252 4449 1197 553 2392 115504
73433 24810 5330 4340 3261 2500 1211 485 3364 118249
76765 29470 5480 4519 3261 2500 1219 469 3927 127141
2015 2016 2017 2018 2019
0 10 20 30 40 50 60 70
Aydın izmir Manisa Bursa Kastamonu Yalova Kocaeli Ordu Diğer İller
60,38 23,18
4,31 3,55 2,56 1,97 0,96 0,37
3,09
16
İllere Göre Türkiye Kestane Verimi (kg/meyve veren ağaç)
Kaynak: TUİK
Üretim miktarının meyve veren kestane ağacı sayısına oranına bakıldığında ise; zirvede yine Aydın bulunmaktadır. Aydın’ı Çanakkale ve Manisa illeri takip etmektedir. Ordu ili ise, verimlilik sıralamasında alt sıralarda yer almaktadır.
Yıllara Göre Türkiye Kestane Kişi Başı Tüketimi Yıllar Tüketim Miktarı (Kg)
2014 0,6
2015 0,7
2016 0,7
2017 0,6
2018 0,6
Kaynak: TUİK 0
10 20 30 40 50 60
33 35 43 59 36 26 30 33 21 24 28 26 26 24 32
38 43 44 35 41 32 33 38 23 28 32 25 23 27 33
36 40 42 35 37 32 31 35 28 25 28 24 20 24 32
39 40 40 35 35 32 31 33 30 26 26 23 20 21 33
44 43 41 35 35 33 32 31 30 26 26 23 21 20 34
2015 2016 2017 2018 2019
17
4. DIŞ TİCARET
4.1. Dünya İhracatı- İthalatı
Dünya kestane ihracat hacmi 2019 yılında 326 milyon ABD doları civarındadır. Ticaret hacminin büyüklüğüne göre 87.102 dolar ve dünya ticaret hacminin %26,68’lik payı ile Çin ilk sırayı almaktadır. 66.227 dolar ile İtalya ikinci, 39.511 dolar ile Portekiz üçüncü sıradadır.
Türkiye ise 14.383 ton ihracat ile Çin’den sonra ikinci sırada olmasına rağmen 36.019 dolar ticaret hacmi göz önüne alındığında dördüncü sırada yer almaktadır.
Yıllar İhracat Miktarı (ton)
İhracat Değeri (bin $)
İthalat Miktarı (ton)
İthalat Değeri (Bin $)
2017 109.227 334.410 108.753 339.296
2018 116.369 362.314 117.489 383.865
2019 118.944 326.521 114.571 346.541
Kaynak: FAO
Dünya Kestane İhracat Miktarı ve Değeri
Ülke Adı
2000 2010 2017 2018 2019
Miktar (ton) Değer (bin $) Miktar (ton) Değer (bin $) Miktar (ton) Değer (bin $) Miktar (ton) Değer (bin $) Miktar (ton) Değer (bin $)
Çin 35.788 68.482 37.158 74.130 33.959 73.802 36.388 78.909 39.861 87.102 İtalya 22.414 41.262 18.936 72.486 15.454 73.513 14.701 70.387 14.051 66.227 Portekiz 8.553 10.159 6.842 21.171 13.281 42.519 14.625 51.954 14.232 39.511 Türkiye 5.321 5.408 3.073 5.230 9.821 36.794 12.981 43.117 14.383 36.019 İspanya 6.350 6.134 6.776 14.115 9.087 28.259 13.127 42.158 11.044 31.462 Fransa 2.669 4.268 2.979 13.275 2.925 16.351 2.696 15.932 2.526 13.057 Güney Kore 14.130 84.065 12.584 27.716 8.906 21.018 7.655 19.647 6.841 12.793
Yunanistan 65 176 184 282 4.124 11.024 3.982 13.035 3.767 11.840
Şili 34 32 124 108 1.179 1.441 1.732 3.137 2.971 5.296
Arnavutluk 22 3 854 756 1.750 2.707 621 1.221 2.222 3.117
18
Hollanda 103 162 1.427 2.844 1.791 4.280 1.144 3.518 979 2.543
Japonya 295 285 1.747 6.546 1.132 5.345 864 3.958 610 2.052
Diğer Ülkeler 1.674 3.017 8.996 20.201 5.818 17.357 5.853 15.341 5.457 15.502 DÜNYA 97.418 223.453 101.680 258.860 109.227 334.410 116.369 362.314 118.944 326.521
Kaynak: FAO
Son on yıllık veriler incelendiğinde dünyada kestane ihracat miktarı 2010 yılı baz alındığında yaklaşık %17 oranında, ihracat değeri ise; %20’lik artış görülmektedir. 2019 yılı Dünya ihracatındaki payı %11,03 olarak gerçekleşmiştir.
Dünya Kestane İthalat Miktarı ve Değeri
Ülke Adı
2000 2010 2017 2018 2019
Miktar (ton) Değer (bin $) Miktar (ton) Değer (bin $) Miktar (ton) Değer (bin $) Miktar (ton) Değer (bin $) Miktar (ton) Değer (bin $)
İtalya 4.892 5.666 6.770 13.267 21.872 65.524 36.651 118.323 32.878 91.368 Fransa 11.232 8.342 7.978 15.330 9.747 32.793 8.599 32.986 8.903 30.852 Japonya 37.384 143.097 12.625 52.459 7.165 41.848 6.484 37.381 5.730 30.400 Almanya 3.432 5.727 3.470 12.950 4.797 27.103 4.026 23.406 4.073 21.282 İspanya 2.707 2.009 2.051 4.686 4.032 11.917 2.739 8.894 3.897 16.571 İsviçre 2.758 6.563 2.885 14.400 2.512 15.614 2.496 15.879 2.617 15.252 Çin 10.688 10.078 17.497 27.577 14.820 29.982 12.559 27.192 11.425 21.317 Tayland 622 1.235 4.657 8.384 5.319 11.586 5.018 12.494 4.176 12.570 Birleşik Devletler 4.428 11.119 4.902 13.736 3.349 15.059 3.242 12.536 2.852 12.535 Kanada 1.793 3.485 2.032 7.683 1.562 5.509 1.860 6.675 1.642 6.354
Türkiye 2 5 247 224 815 928 1.511 1.438 2.653 1.994
Diğer Ülkeler 20.795 25.124 34.684 64.002 32.763 81.433 32.304 86.661 33.725 86.046 DÜNYA 100.733 222.450 99.798 234.698 108.753 339.296 117.489 383.865 114.571 346.541
Kaynak: FAO
2019 yılında dünya kestane ithalatı yaklaşık 347 milyon dolarlık bir büyüklüğe ulaşmıştır.
Açık ara farkla en fazla kestane ithalatı yapan İtalya, bu ithalat için yaklaşık olarak 91 milyon dolar ödeme yapmıştır. İtalya, toplam kestane ithalatının %26’sını gerçekleştirmiştir. İtalya 2019 yılında yaklaşık 33 bin ton kestane ithal etmiştir.
19 4.2. Türkiye İhracatı- İthalatı
Kestane dış ticaretimiz, 12 bin ton, 34 milyon $ düzeyindedir.
Türkiye Kestane Ticaret Verileri
Yıllar İhracat Miktarı (ton)
İhracat Değeri (bin $)
İthalat Miktarı (ton)
İthalat Değeri (Bin $)
2017 9.821 36.794 815 928
2018 12.981 43.117 1.511 1.438
2019 14.383 36.019 2.653 1.994
Kaynak: TUİK
Ülkemizin ihracat rakamlarında son 3 yılı incelendiğinde kestane ihracatımızda İtalya hep ilk sırada gelmiştir. Türkiye kestanesi için İtalya haricinde dış ticaret potansiyeli görülen ülkeler sırasıyla Lübnan, Almanya, Romanya, Fransa ve Suudi Arabistan’dır. Bu ülkelerin bakıldığında ithalat hacimleri yüksek olup, Türkiye için potansiyel pazar niteliği taşımaktadır.
Fakat Çin kestanelerinin bu pazarda ciddi paya sahip olması ve Türkiye’nin bu pazarda potansiyeline rağmen çok geride kalması göze çarpmaktadır.
Türkiye Kestane İhracatı
Ülkeler
2015 2016 2017 2018 2019
Miktar
(kg) % Miktar
(kg) % Miktar
(kg) % Miktar
(kg) % Miktar
(kg) %
İtalya 2.476.430 44,48 4.971.925 59,63 6.907.885 70,34 9.386.010 72,29 11.327.813 79,63 Lübnan 1.912.269 34,35 2.056.413 24,66 1.742.131 17,74 2.065.646 15,91 1.281.545 9,01 Almanya 186.711 3,35 286.285 3,43 295.235 3,01 255.904 1,97 293.700 2,06 Romanya 0 0,00 29.260 0,35 17.800 0,18 23.710 0,18 143.370 1,01 Fransa 10.315 0,19 4.190 0,05 127.940 1,30 48.047 0,37 211.858 1,49 S. Arabistan 118.835 2,13 69.324 0,83 26.265 0,27 178.184 1,37 186.375 1,31 Diğer Ülkeler 862.415 15,49 920.075 11,04 703.245 7,16 1.023.855 7,91 937.901 5,49 Toplam 5.566.975 100,00 8.337.472 100,00 9.820.501 100,00 12.981.356 100,00 14.382.562 100,00
Kaynak: TUİK
20
Türkiye’nin Kestane İhracatı Yaptığı Önemli Ülkeler (2019, %)
Kaynak: TUİK
Kestane ithalatımız düşük olmakla birlikte TUİK 2018 yılı verilerine göre ülkemizin kestane ithalatında tutarsal anlamda Çin %93’lük payla ilk sıradadır. İkinci sırada ise İtalya yer almaktadır.
2019 yılında ise 2.653 ton kestane ithalatı için yaklaşık 2 milyon dolar ödenmiştir.
Türkiye’nin 2019 yılı kestane ithalatında %100’lük payla Çin, tek ülke özelliğine sahiptir.
Türkiye Kestane İthalatı (kg)
Ülkeler 2015 2016 2017 2018 2019
Çin 508.786 74.577 749.000 1.489.000 2.653.020
Bosna-Hersek 3.000 - - - -
İspanya - - 42.000 - -
İtalya - - 24.000 22.050 -
Özbekistan 2.955 - - - -
Yunanistan 9.750 - - - -
Genel Toplam 524.491 74.577 815.000 1.511.050 2.653.020
Kaynak: TUİK
İtalya; 79,63%
Lübnan; 9,01%
Almanya; 2,06%
Romanya; 1,01%
Fransa; 1,49%
Suudi Arabistan;
1,31%
Diğer Ülkeler; 5,49%
21
5. FİYAT
Yıllar İtibariyle Aydın Ticaret Borsası Kayıtlarına Göre Kestane Fiyatları;
Kaynak: Aydın Ticaret Borsası
¹: Hazır Müstahsil Satış (günlük işlem göre üretici fiyatı)
²: Hazır Tacir Satış (günlük işlem gören tacir fiyatı) 0
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
HMS¹ HTS² HMS¹ HTS² HMS¹ HTS² HMS¹ HTS² HMS¹ HTS²
2015 2016 2017 2018 2019
6,89 7
8,61
11,88
15,35
18,07
14,23
12,69
14,03
6,63 6,67 6,37
8,23
10,41 10,56
13,2
15,69
13,44
12,01
Kestane Aydın Kestanesi
22
Yıllar İtibariyle TUİK Verilerine Göre Kestane Fiyatları;
Kaynak: TUİK 0
2 4 6 8 10 12 14
2015 2016 2017 2018 2019
6,97
8,27
9,52
12,89
13,8
7,31 7,94
9,35
12,64
13,74
Aydın Türkiye
23
6. UYGULANAN DESTEKLEME POLİTİKALARI
2019 Yılı Kestane Destekleme Miktarları
Mazot Desteği (TL/da)
Gübre Desteği (TL/da)
Toprak Analizi Desteği
(TL)
Toprak Analizi Desteği (TL/Numune)
Organik Tarım Desteği (TL/da)
İyi Tarım Uygulamaları Desteği
(TL/da) Bireysel Sertifikasyon
(TL/da)
15 4 19 40 30 30
Kaynak: tarimorman
Kestane İşletmelerinin Faydalanacağı Destek Mekanizmalarına baktığımızda; Devlet Teşvikleri 19 Haziran 2012 tarihinde yayımlanmış olan Bakanlar Kurulu Kararına göre Aydın ve Güney Ege Bölgesi’nde kurulacak 1.000.000 TL ile 2.000.000 TL arasında yatırım tutarına sahip kestane işleme tesisleri, Genel Teşvik Uygulaması kapsamında KDV istisnası ve Gümrük Muafiyeti desteklerinden yararlanabilecektir. 2.000.000 TL ve üstü yatırım tutarına sahip kestane işleme tesisleri ise, Bölgesel Teşvik Uygulaması kapsamında KDV İstisnası ve Gümrük Muafiyeti desteklerine ilave olarak Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği ve Kurumlar/Gelir Vergisi İndirimi desteklerinden yararlanabileceklerdir. Ayrıca yine Bölgesel Teşvik Uygulamaları kapsamında asgari 2.000.000 TL yatırım tutarına sahip kestane işleme tesislerine, mülkiyeti; Hazineye, Özel Bütçeli İdarelere, İl Özel İdarelerine, Belediyelere ait taşınmazlar ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin tahsisi yapılabilir.
24
7. GENEL DEĞERLENDİRME
Ülkemiz dünya kestane üretiminde önemli üretici ülkeler arasında yer almaktadır. Ancak diğer birçok meyve türünde olduğu gibi kestane üretiminde de mevcut potansiyelin yeterince değerlendirilemediği görülmektedir. Nitekim 1990’lı yılların başında 80 bin tonun üzerine çıkan üretim giderek azalmış ve günümüzde 70 bin ton seviyesine gerilemiştir. Kuşkusuz bu azalışta en önemli etken kestane ağaçlarına zarar veren mürekkep hastalığı ve kestane dal kanseridir. Gelecek dönemde ölümcül hastalıklara çözüm getirilmediği takdirde üretim daha da azalacak ve bugüne kadar Avrupa kestane üretim ve dış satımında söz sahibi olan ülkemiz bu rolünü başka ülkelere kaptıracaktır. (The Journal of International Social Research, Vedat KARADENİZ, 2013)
Ülkemizde kestane üretimi ormanlık alanlardan aşılı ya da aşısız ağaçlardan toplanarak yapılmaktadır. Bu durumda gerek kalite gerekse verim düşük olmakta, gerekli gelişme sağlanamamaktadır. Nitekim bu gibi ağaçlarda hasatın sırıklarla yapılması sonucu ağaçlarda yaralanmalar meydana gelmekte ve hastalıklara karşı direnci azalmaktadır. Bu ve benzeri sorunları ortadan kaldırmak için seleksiyon yoluyla bulunan, verim ve kalitece üstün nitelikli çeşitlerle kurulmuş kapama bahçelerin yaygınlaştırılması kestane yetiştiriciliği için önemli bir gelişme olacaktır. Böylece hem iç tüketim hem de ihracat artışı sağlanacaktır.
Ülkemiz kestane üretiminde önemli ülkeler arasında yer almakla birlikte pazarlama önemli bir sorundur. Hasadı yapılan kestane meyveleri, ya direkt semt pazarları, toptancı halleri gibi satış yerlerine gönderilerek pazarlanmakta ya da üretici tarafından doğal saklama yerlerinde ve soğuk hava depolarında bir müddet saklanarak fiyatın yükseldiği kış aylarında satışa çıkarılmaktadır. Bu sorun ancak ürünün muhafaza edilebileceği yeterli düzeyde soğuk hava deposu tesis edilerek çözülebilir. (TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası,2019)
Mevcut pazarlarda potansiyelin en iyi şekilde değerlendirilmesi ve yeni alternatif pazarların keşfedilmesi ihracat için kaçınılmazdır. Ancak pazarlama konusunda, sektörde irili ufaklı çok sayıda ihracatçı firmanın bulunması ve bu firmaların birbirinden bağımsız hareket etmeleri önemli sorunlardan biridir. Bu durum fiyat rekabetini ortaya çıkarmakta ve ürünün değerinden daha düşük fiyatlarda pazarlanmasına neden olmaktadır.
Kestane sektöründe üretim tekniği, hasat, depolama ve pazarlama konularında üreticide bilgi eksikliği mevcuttur. Bu konularda gerekli çalışmalar yapılarak üreticinin aydınlatılması ve modern tarım tekniklerinin uygulamaya konulması ürün kayıplarını azaltacaktır.
25
Kestane, yapı ve mobilya sanayinde önemli yeri olan bir ağaç türüdür. Gıda sanayi sektöründe ülkemizde sadece şekerleme sanayiinde kullanılan kestane meyvelerinin kullanım alanlarının, Avrupa ülkelerindeki gibi gıda sanayiinin çeşitli dallarına yayılacak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir.
Ülkemizde diğer tarım ürünlerinin pazarlanmasında olduğu gibi kestane sektöründe de en önemli eksiklik kuşkusuz tanıtım ve reklam yetersizliğidir. Gerek ulusal gerekse uluslararası düzeyde yapılacak tanıtıcı kampanyalarla hem kestane hem de kestaneyi hammadde olarak kullanan sanayi kolları hak ettiği değeri görecektir.
