Değerli öğrenciler, TYT Türkçe 13. dersimizde sözcük türlerinden “edat, bağlaç, ünlem”i hatırlayacağız. Sadık Uygun yayınlarının kavram
haritalarındaki bilgileri kısaca anlatıp sonra alıĢtırma ve testler yapacağız.
EDAT (ĠLGEÇ)
Tek başına anlamı olmayan ancak kullanıldığı cümlede anlam kazanan ve diğer sözcükler arasında anlamsal bağ kuran sözcük türüdür. Edatlar cümleden
çıkarılınca anlam bozulur ya da değişir.
KADAR
• Karşılaştırma • Yaklaşıklık • Ölçü • Benzerlik • Zaman anlamlarını katar.
• Roman, öykü kadar ilgi görmedi.
• Elli kadar öğrencisi var.
• Keçi kadar inatçısın.
• Cennet kadar güzel vatanımız.
• Akşama kadar çalıştı.
GĠBĠ
• Benzerlik • Karşılaştırma anlamlarını katar.
• Kesilmiş limon dilimleri gibiydi güneş.
• Senin gibi birini görmedim!
YALNIZ
• Tek, sadece anlamlarını katar.
• Yalnız sen yoktun aramızda
• Bana sadece o yardım etti.
ĠÇĠN
• Amaç-sonuç • Neden-sonuç • Görelik ... anlamlarını katar.
• Onu mutlu etmek için çok uğraştım.
• Sıkıldığı için dışarı çıktı.
• Senin için sorun yok tabii!
ÜZERE
• Şart • Zaman • Şekilde anlamlarını katar.
• Geri vermek üzere kitabı alabilir miyim?
• Ders başlamak üzere.
• Yemeği bildiğiniz üzere yapın.
GÖRE
• Karşılaştırma • Uygunluk • Görelik ... anlamlarını katar.
• Bu araba seninkine göre daha ucuz.
• Anneme göre elbise bakıyorum.
• Ona göre sen de haklısın.
ĠLE
• Durum • Araç • Birliktelik • Sebep anlamlarını katar.
• Üzüntüyle boynuma sarıldı.
• Buraya kadar otobüsle gelmiş.
• Seninle sinemaya gidelim.
• Misafirler gürültüyle irkildi.
DİĞER EDATLAR
• -e rağmen
• -e değin
• Karşın
• -den dolayı
• Değil
• Ancak
• Her şeye rağmen buradayım.
• Sabaha değin çalıştı.
• Bugün hava sıcak değil.
• Bundan dolayı çocuğa kızılmaz ki!
• Bu soruyu ancak sen çözersin.
BAĞLAÇ (ULAÇ)
Tek başına bir anlamı olmayan; aynı görevdeki sözcükleri, söz öbeklerini,
anlamca birbiriyle ilgili cümleleri birbirine bağlayan sözcük türleridir. Bağlaçlar cümleden çıkarılınca cümlenin anlamı bozulmaz, daralmaz.
VE
• “Leyla ve Mecnun” bir halk hikâyesidir.
• Yolunu gözlüyor lamba ve merdiven.
VEYA / YA DA
• Annesi veya babası gelsin.
• Film izle ya da kitap oku.
KĠ
• Martılar ki sokak çocuklarıdır.
• Sen ki vaktiyle çiğnendin ey kalbim!
DA / DE (DAHĠ)
• Sana da bunları aldım.
• Sen de dinle anlatacaklarımı.
NE ... NE
• Ne geldi ne de aradı.
• Ne annesini ne de abisini dinliyordu.
HEM ... HEM
• Hem sevindi hem sevindirdi.
• Hem beni hem de arkadaşını üzdün.
AMA
• Okudum ama anlamadım.
• Gelirim ama yardım edemem.
YA ... YA
• Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli.
• Ya onunla git ya da bizimle gel.
ĠLE
• Ahmet ile Ayşe hastaymış.
• Ay ile güneş ezelden iki dosttur.
DĠĞER BAĞLAÇLAR: Fakat, lakin, ancak, oysa, oysaki, madem, mademki, meğer, meğerki, öyleyse, çünkü, hatta, yoksa, ise, hâlbuki, bir...bir, gerek...
gerek, ister... ister, olsun... olsun... vb.
UYARI 1: “Yalnız, Ancak” sözcükleri “sadece” anlamındaysa edattır; “ama”
anlamındaysa bağlaçtır.
✓ Yalnız sana inandım. (Edat)
✓ Biliyorum yalnız anlatamıyorum. (Bağlaç)
✓ Bunu ancak ben çözerim. (Edat)
✓ Söyledim ancak inanmadı. (Bağlaç)
UYARI 2: Yalnız, ancak, bir, tek sözcükleri edat dışında farklı görevlerde de kullanılabilirler.
✓ Yalnız yaşamak istemiyorum. (Zarf)
✓ O yalnız bir insandı. (Sıfat)
✓ Ancak gelebildik. (Zarf)
✓ Evde tek kaldım. (Zarf)
✓ Bir şair söylemişti bunu. (Sıfat)
UYARI 3: “Doğru, başka, karşı” sözcükleri cümle içinde ilgeç dışında farklı görevlerde de kullanılır.
Doğru
• Köye doğru ilerlemeye başladık. (Edat)
• Bütün sorunları doğru çözdü. (Belirteç)
• Sonunda doğruyu gördüm. (Ad)
• Doğru tarafa mı gidiyoruz? (Sıfat) Karşı
• Sabaha karşı yola çıktık. (Edat)
• Burası karşıdan güzel görünüyor. (Ad)
• Ailem karşı yakada oturuyor. (Sıfat)
Başka
• Senden başka sevemem kimseyi. (Edat)
• Bana başka adres verdi. (Sıfat)
• Olayı bana başkası anlattı. (Zamir)
• Size başka, bize başka anlatmış. (Belirteç)
UYARI 4: “İLE” yerine “ve” yazılabiliyorsa bağlaçtır. Yazılamıyorsa edattır.
✓ Şiirle müzik her zaman birbirinden beslenmiştir. (Bağlaç)
✓ Elindeki boyayla her tarafı boyadı. (Edat)
ÜNLEM
Sevinç, acı, korku... vb. duyguları anlatan veya seslenme, buyruk, onaylama gibi durumları bildiren sözcük türleridir.
✓ Hey, buraya bak!
✓ Eyvah, ona haber vermeyi unuttuk!
✓ Vah vah, yazık oldu bu çocuğa!
✓ Tüh, nasıl unuttum seni!
✓ Elveda, ey gençliğim !
Ünlemler; cümle içinde değiĢik görevlerde bulunabilirler.
✓ Kimsenin ahını alma. (Ad)
✓ Amansız bir derde düştük. (Sıfat)
✓ Her işi vahlayarak yapma! (Zarf)
ALIġTIRMALAR
Edatlar, yalın halde bulunur ve çekim eki almaz, çekim eki alınca da isim göreviyle kullanılır.
1-AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir kullanım vardır?
A) Burada size göre bir iş yok ki?
B) Eve, dün gece sabaha karşı gelmişsiniz.
C) Bizden başka kimse seni aramaz.
D) Bu kadarını ben de tahmin etmiyordum.
E) Sabahtan beri ağzıma lokma girmedi.
Edatlar, kendilerinden önceki sözcüklerle öbekleşerek cümlede sıfat ya da zarf görevi üstlenir.
2-Buna göre, aĢağıdakilerden hangisinde "edat öbeği" sıfat görevinde kullanılmıĢtır?
A) Bunun gibi insanlarla oturup kalkmamalısın.
B) Konuşmasını yapmak üzere yerinden kalktı.
C) Kimseyle bugüne kadar tartışmamıştı.
D) Her şeye karşın ona yardım ettim.
E) İyi yaşayabilmek için çaba sarf ediyordu.
Her zaman ünlem olan "asıl ünlemler" dışında, diğer sözcük türleri de seslenme, şaşma vb. anlamlar bildirdiğinde ünlem görevi üstlenir.
3-AĢağıdaki ünlem cümlelerinin hangisinde "asıl ünlem"
kullanılmamıĢtır?
A) Vah bize, eyvah bize, bir işi bitiremedik!
B) Hey gidi gençlik günlerimiz hey!
C) Sen geldin ya, zaman durur artık!
D) Arkadaş, bizi bu gurbet elde unutma!
E) Oh be, temiz hava, bol güneş..!
I. Ha, ben köye telefon edecektim!
II. Aman Allah'ım manzaranın güzelliğine bak!
III. Öf! Her gün aynı yemek!
IV. Ay! Sen nereden çıktın?
4-Yukarıdaki ünlem cümlelerinde aĢağıdaki anlamlardan hangisi yoktur?
A) Üzülme B) Bıkkınlık C) Hatırlama D) Beğenme E) Şaşırma
5-AĢağıdakilerden hangisinde edat, ek-eylem alarak yüklem olmuĢtur?
A) Sen bana rağmen günahsız kulsun.
B) Sen benim için en candan dostsun.
C) Sen benim kadar gün görmemişsin.
D) Sen bana göre bir gonca gülsün.
E) Sen benim gönlümde sultan gibisin.
İlgeçler cümle içinde "benzerlik, araç, süre..." gibi çeşitli anlam ilgileri kuran sözcüklerdir.
6-AĢağıdakilerin hangisinde "gibi" ilgeci cümleye "aĢağı yukarı" anlamı katmıĢtır?
A) Ben de senin gibi düşünüyorum şimdi.
B) Saat dokuz gibi Eminönü mahşere döner.
C) Altın gibi saçların dalgalanırdı rüzgârda.
D) Geceyi tuttuğun gibi gündüze çevirmelisin.
E) Elindeki valizi götürdüğü gibi geri getirdi.
7-"İçin" edatı aĢağıdakilerin hangisinde "Ankara'ya gitmek için yola çıktı." cümlesindeki anlamıyla kullanılmıĢtır?
A) Çarşamba'yı sel aldığı için İstanbul'a dönemedim.
B) Erken yattığı için erken kalkmıştı.
C) Öğle yemeğini yemek için eve gidecekti.
D) Dürüst ve çalışkan olduğu için saygı görüyor.
E) Ünye, il olamadığı için Fatsa da olamadı.
ALIġTIRMA CEVAPLARI 1-D 2-A 3-D 4-A 5-E 6-B 7-C
Test 14 / 1. D 2. E 3. C 4. C 5. B 6. A 7. A 8. D 9. D 10. E 11. D 12. E
Test 38 / 1. A 2. B 3. C 4. D 5. E 6. B 7. C 8. D 9. A 10. D 11. E 12. B
Test 39 / 1. C 2. E 3. B 4. E 5. D 6. C 7. B 8. B 9. D 10. E 11. B 12. A
http://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
Edat - Bağlaç - Ünlem 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde edat öbeği, yüklem
görevindedir?
A) Başarmak için inanmak gerekir.
B) Belirtildiği üzere önceliği eğitime verdik.
C) Dükkâna kadar sana eşlik edeyim.
D) Yeni evleri avuç içi kadardı.
E) Gelişim, sabır ve gayret ile mümkündür.
2. Bu treni ilk kim nasıl gördü, duydu - - - - okudu kimse öğre- nemedi - - - - herkesin emin olduğu tek bir şey vardı: Bunun çocuklarını uyutmak için çok güzel bir masal olması. Ger- çek olup olmaması - - - - yetişkinlerin umrunda - - - - değil- di, onlar zaten hayal kurmayı çoktan unutmuşlardı.
Aşağıdaki bağlaçlardan hangisi bu parçadaki boşluk- lardan herhangi birine getirilemez?
A) ancak B) veya C) bile
D) da E) eğer
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “gerek ... gerek” bağ- lacı kelime gruplarını birbirine bağlamaktadır?
A) Gerek ailesi gerek arkadaşları onu yüreklendiriyordu.
B) Eserleri gerek sanatımızı gerek düşünce dünyamızı derinden etkilemiştir.
C) Gerek hızıyla gerek gücüyle hepimizin dikkatini çek- mişti.
D) Gerek susuşu gerek gülüşü daima bir şeyler anlatırdı.
E) Takipçilerimle gerek yazışarak gerek buluşarak de- vamlı irtibat kuruyorum.
4. (I) Şimdiye kadar hem hazırlık hem uygulama bakımın- dan birkaç saati aşmayan etkinlikler paylaştık. (II) Bu se- fer ise kütüphane şenlikleri, yıl sonu gösterileri, veli günü gibi vesilelerle daha uzun soluklu bir faaliyet planlamak- tayız. (III) Örneğin bu cumaki buluşmamızda sizler için okuma alışkanlığınızı pekiştirecek bir uygulama gerçek- leştireceğiz.
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde hem edat hem bağlaç kullanılmıştır?
A) Yalnız I. B) Yalnız III. C) I ve II.
D) II ve III. E) I, II ve III.
5. I. Pamuk gibi bir kalbi vardır. (Benzetme)
II. Saatlerce aramasına karşın bir türlü bulamıyordu.
(Koşul)
III. Amcam ile yarın köye gideceğiz. (Birliktelik) IV. Çiçek demetini annesi için almıştı. (Özgülük)
V. Hiçbiri bu işi senin kadar öğrenemedi. (Karşılaştırma) Numaralanmış cümlelerin hangisinde edatın cümleye kattığı anlam yanlış verilmiştir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
6. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi bağlama görevi üstlenmemiştir?
A) Sardunya odanın yalnız bu köşesinde canlanıyor.
B) O bize katılmayacak çünkü hastalanmış.
C) Biraz yorgunum ama sizinle geleceğim.
D) Hemen soğumuş hâlbuki daha yeni kapattım.
E) Mademki isteklidir, bulur bir çaresini.
14
Edat - Bağlaç - Ünlem
Cevap anahtarına ulaşmak için karekodu okutunuz.
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
14
7. I. Bizi sen sevgisiz, susuz, havasız Ve vatansız bırakma Allah’ım!
II. İlmi öyle büyüktür ki (!) kimseyi dinlemesi gerekmez.
III. Aferin, dayısının bir tanesine!
Ünlemin numaralanmış cümlelere kattığı anlamlar aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) Dilek – Alay – Gurur B) Korku – Övgü – Sevinç
C) Mutluluk – Küçümseme – Şefkat D) Saygı – Kınama – Beğeni E) İstek – Alay – Sabır
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı bir edatla sağlanmıştır?
A) Neden böyle bir karar verdi ki?
B) Tabiatı ondan daha iyi kim anlatabilir?
C) Hangi güzergâhı kullanacaksın?
D) Gözleri her şeyi söylüyor olabilir miydi?
E) İlacını günde kaç kere alacak?
9. ● Aman efendim, öyle şeyler işittim ki kalakaldım!
● Aman, kimse duymasın!
● Aman, ne akıllı şey!
● Aman, bıktık bu tavırlardan!
Bu cümlelerde aşağıdaki anlamlardan hangisi yoktur?
A) Rica B) Şaşkınlık C) Beğeni D) Pişmanlık E) Usanç
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir edat isim çekim eki almıştır?
A) Oturması ile kahkaha atması bir oldu.
B) Aması maması yok kardeşim, diyecek oldum.
C) Gelenlerden bazılarına tanıyor gibi kafa sallıyordu.
D) Ona güzel bir gelecek bırakmak için çabalıyoruz.
E) Bu kadarına dayanabilmesi bir mucizeydi.
11. I. hatta
II. amma velâkin III. yani
IV. keşke V. şayet
Numaralanmış sözlerden hangisi bağlama işlevine sahip değildir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
12. Aşağıdaki dizelerin hangisinde bağlacın yazımıyla il- gili bir yanlışlık yapılmıştır?
A) Hadi git, ne bir adres ne bir hatıra bırak Zannetme ki pişmanlık, mutluluk kadar ırak!
B) Öyle bir ilkyaz ol ki korkut yaprakları, Öyle bir son yaz ol ki tut yaprakları C) Bir kez gönül yıktın ise
Bu kıldığın namaz değil Yetmiş iki millet dahi Elin yüzün yumaz değil
D) Tahir olmak da ayıp değil Zühre olmak da hatta sevda yüzünden ölmek de ayıp değil, bütün iş Tahir’le Zühre olabilmekte
yani yürekte.
E) Bir akşamüstü yanımızda kimsecikler olmaz Yada olması gerekenler yanımızdakiler değildir
http://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
12. Sınıf (A) Türk Dili ve Edebiyatı
Edat-Bağlaç-Ünlem - 1 1. (I) Eskiden beri komşumuz olan Veli Çavuş’un lakabı da
“deli”dir. (II) Aslında “Deli Veli” diyenlerin sayısı, Veli Ça- vuş diyenlerden daha çok. (III) Kimseye minnet etmediği, yalanı dolanı sevmediği, haksızlığa zerre kadar taham- mülü olmadığı için namı delidir. (IV) Cuma namazından sonra yolda rastlaştık. (V) Okul durumumu sordu; baba- mın bel ağrılarını, ölen muhabbet kuşlarımızı bile hatırla- dı.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde hem edat hem bağlaç kullanılmıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
2. I. Barajlarımızdaki su ancak bir sene yetecekmiş. (en fazla)
II. Onunla bu durumu konuşmak üzere okula gidiyorum.
(sebep)
III. Küçük kızın kalbi bir serçe gibi pır pır atıyordu. (ben- zetme)
IV. Bahçede toplanan on kadar öğrenci mendil kapmaca oynuyordu. (yaklaşıklık)
V. Kars’a uçakla gidersek fazladan bir gün gezme imkâ- nı buluruz. (vasıta)
Numaralanmış örneklerin hangisinde edatın cümleye kattığı anlam ayraç içinde yanlış verilmiştir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
3. İsim çekim eki alan ünlemler, ünlem olmaktan çıkarak ad- laşır.
Buna göre aşağıdakilerin hangisinde ünlem adlaş- mıştır?
A) Uy uşağım, diye başlardı annem her konuşmasına.
B) Vay, on yıldır görüşmediğimiz ilkokul arkadaşım da buradaymış!
C) Ahı vahı bırakıp bir an önce toparlanmazsan işler daha kötüye gidecek.
D) Tüh be, diyerek yanımızdan hızla uzaklaştı Erhan Öğretmen.
E) Of of diye diye akşamı buldun ama ortada iş namına bir şey yok.
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaç, zarf türün- deki sözcükleri bağlamıştır?
A) Bir oraya bir buraya koşuşturup durdu iki saat boyun- ca.
B) Gerek İstanbul’un gerek Bursa’nın doğası ilham verir bana.
C) Elbisesindeki kırmızı ve beyaz renklerin uyumu dikkat çekiyordu.
D) Ha bugün ha yarın gelirim derken tam iki aydır gele- medin.
E) Ne elma şekeri ne oyuncak ayı bebeğin ağlamasını durdurabilmişti.
5. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “gibi” edatıyla kurulan öbek diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?
A) Bu vatan toprağın kara bağrında Sıradağlar gibi duranlarındır B) Ardına bakmadan yollara düşen Şimşek gibi çakan, sel gibi coşan C) Durmadan çalkanan bir kızıl deniz Bir damla yaş gibi duruyor sessiz D) Rengini dünyaya ilk defa sunan Adsız bir çiçek gibi parlıyorsa gözlerim E) Eviniz kutu gibi küçücük bir evdi Sarmaşıklarla balkonu örtük bir evdi
6. Aşağıdaki dizelerin hangisinde edat da bağlaç da yoktur?
A) Bir gökyüzü genişliğiyle ruhuma dolar Otların içine sırtüstü yatmanın tadı B) Bu akşam rüyamda Leylâ’yı gördüm Derdini ağlarken yanan bir muma
C) Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim, yol gitsin;
İki yanımdan aksın, bir sel gibi fenerler.
D) Ben büyük şarkıları severim; büyük olsun Deniz gibi, gökyüzü gibi her şey ve mahzun.
E) Renk mi ki üzerimden akaduran bu nehir?
Kork! Bahar seni bir al güle döndürebilir
38
Edat-Bağlaç-Ünlem - 1
Cevap anahtarına ulaşmak için karekodu okutunuz.
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
12. Sınıf (A) Türk Dili ve Edebiyatı
38
7. Edatlar isim çekim eki alarak adlaşabilir.
Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde edat ad- laşmıştır?
A) Uçsuz bucaksız denizlerde kürek sallamanın bana göre bir iş olmadığını anlamıştım.
B) Sınıfa yeni gelen çocuk, arkadaşlarının güvenini ka- zanmak için çırpınıyordu âdeta.
C) İşlerin bu kadarını hallettik, bundan sonrası hiçbirimi- zin gözünü korkutmuyor.
D) Endişelenmesine rağmen belli etmemeye çalışıyordu ama faydasızdı.
E) Kardeşim gittiğinden beri evimize ağır bir sessizlik çökmüştü.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ama” bağlacı pekiş- tirme anlamında kullanılmıştır?
A) Şık ama oldukça pahalı bir elbise beğendim.
B) Biliyorum faydası yok ama bir ümitle bekliyorum.
C) Film çok uzun sürdü ama oldukça eğlenceliydi.
D) Mimar Sinan, güzel ama çok güzel eserler bırakmış bize.
E) Sessiz ama kurnaz bir adamdı Muhtar Abdullah.
9. I. Ali’yle ben birbirimizi çok iyi tamamlayan iki arkadaş- tık.
II. Beypazarı’ndan tarhana ile Beypazarı kurusu almayı unutmayın.
III. Öfkeyle, hırsla hareket eden insanın mahcupluk ya- şayacağı muhakkaktır.
IV. Edebî yaşamına şiir ile başlayan sanatçı öyküleriyle tanınmıştır.
V. Bir işe gönlünüzle bağlanırsanız başarı kaçınılmaz- dır.
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde “ile” sözcüğü bağlaç olarak kullanılmıştır?
A) I ve II. B) I ve IV. C) II ve III.
D) III ve V. E) IV ve V.
10. Ünlem olmayan kimi sözcükler cümlede ünlem olarak kul- lanılabilir.
Aşağıdaki dizelerin hangisinde buna uygun bir örnek vardır?
A) Eyvah, Ne yer ne yâr kaldı Gönlüm dolu âh u zâr kaldı
B) Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş asker Gökten ecdat inerek öpse o pak alnı değer C) Ah aklımdan ölümüm geçer
Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur
D) Durun kalabalıklar, bu cadde çıkmaz sokak Haykırsam, kollarımı makas gibi açarak E) Ey suyun sesinden anlayan bağlar Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi
11. I. O, şiirin bilgiyle çok da bir alışverişi olmadığı düşün- cesindedir - - - - bilgiye dayanmayan bir şiir yazmak da işine gelmez.
II. Tahsilini Paris’te tamamlamayı - - - - bu kadar çok istiyorsun, işte sana iyi bir fırsat.
III. Sözün duygusal değil mantıklı olanını tercih ettiğini söylerdi her fırsatta - - - - kalpten gelmeyen bir sözün etkisi suya yazılan yazı gibidir.
Bu cümlelerde boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağı- daki bağlaçlardan hangileri getirilmelidir?
A) ne var ki – hâlbuki – mademki B) ne yazık ki – illaki – lakin C) mademki – oysaki – çünkü D) zira – ne var ki – hâlbuki E) ama – mademki – ne var ki
12. - Aa! Bu kadar ısrar etmeyin, canım!
- Yuh sana, gerçekten o parayı kabul etmedin mi?
- Hey, kendinize gelin artık beyler!
- Öff, şu canım ormanı nasıl da kirletmişler!
Verilen cümlelerde kullanılan ünlemlerin cümleye kattığı anlamlar arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Uyarı B) Sitem C) Yakınma
D) Şaşkınlık E) Bıkkınlık
http://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
12. Sınıf (A) Türk Dili ve Edebiyatı
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde asıl ünlem kullanıl- mıştır?
A) Çabuk olun, hırsız şu tarafa doğru kaçıyor!
B) Sersem, sen kendini ne sanıyorsun?
C) Aman, çocuğu sıkı tutun da düşmesin!
D) Allah’ım, bütün aksilikler beni buluyor!
E) Dur, şimdi merdivenlerden yuvarlanacaksın!
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde edat, ek eylem ala- rak yüklem olmuştur?
A) Yapabileceğinizin en iyisini yapmak, hiç yapmamak- tan iyidir.
B) Alışkanlık ya en iyi hizmetçidir ya da en kötü efendi.
C) Değişmezsek gelişemeyiz, gelişemiyorsak aslında yaşamıyoruz demektir.
D) Değişimin kendisi dünyada değişmeyen tek şeydir.
E) Bazı kitaplar tadılmak, bazıları yutulmak içindir.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaç, nesneleri bağlamıştır?
A) Ne ağlamak ne de uyumak öfkemi yatıştırmıştı o gün.
B) Düğünüme seni de kardeşini de davet ettim.
C) Garson siparişlere yetişmek için bir o masaya bir bu masaya koşuyor.
D) Hem arkadaşlarıyla muhabbet ediyor hem de ders çalışıyordu.
E) Ya göründüğün gibi ol ya olduğun gibi görün.
4. – Bunu duyduğunda için acıyacak ama söylemek zorun- dayım.
– Onun, memleketine için için hasret duyduğunu biliyor- duk.
– Bu meseleyi konuşmak için çok erken.
Verilen cümlelerde “için” sözcüğü, I. İsim
II. Edat III. Zarf
türlerinden hangileriyle kullanılmıştır?
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III.
D) I ve II. E) I, II ve III.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin sonuna ünlem işare- ti getirilemez?
A) Ne güzel bir kitap bu böyle
B) Sözlerine dikkat et benimle konuşurken C) Haddini aşmaya başladın
D) Bizi diğer durakta indirirsiniz E) Artık aklını başına al
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kadar” edatı karşı- laştırma anlamı katmıştır?
A) Dev kadar bir adam dikilivermesin mi karşımıza?
B) Üç saat kadar uğraştık burayı temizlemek için.
C) Ağabeyim kadar çalışkan olmasam da çalışmayı se- verim.
D) Bir elbise için bu kadar heveslenmek niye?
E) Bu alışkanlığı bıraktırana kadar akla karayı seçtik.
Edat-Bağlaç-Ünlem - 2
39
Edat-Bağlaç-Ünlem - 2
Cevap anahtarına ulaşmak için karekodu okutunuz.
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
12. Sınıf (A) Türk Dili ve Edebiyatı
39
7. Ünlemler yapım eki alarak ünlem olmaktan çıkıp cümlede farklı görevlerde kullanılabilir.
Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yapım eki alan ünlem sıfat olarak kullanılmıştır?
A) Ahın vahın zamanı değil, çalışmak lazım.
B) Şurada oflayan bir adam var; git, bu adresi ona ver.
C) Mazlumun ahını almaktan korkun bu dünyada.
D) Aman dileyene kılıç kalkmaz, demiş atalarımız.
E) Eyvah, deyip hızla koşmaya başladı.
8. Aşağıdaki dizelerin hangisinde birden fazla edat kul- lanılmıştır?
A) Nereye sevdiğim benim, inandığım nereye Rüyaların yarasalar gibi uçuştuğu geceler içinden B) Başkalarının aşkıyla başlıyor hayatımız
Bakıp başkasının başkayla kurduğu bağlantıya C) Artık beyaz bir yumruk gibi kaldım diye hayatın karşı-
sında
Bütün kurnazlığımı siliyor dışardaki yağmur
D) Mevsimlerin bizim âşıklarımız olduklarını bilmezdim Bizi duysunlar için doluyorlarmış meğer etrafımıza E) Bağrı çok savruk da olsa sabah, günün en çıplak vak-
tidir
Günün en çıplak kuşları gezinir orda
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaç, cümlenin öznelerini bağlamıştır?
A) Ya sözel bölümü ya da eşit ağırlığı tercih edeceğim.
B) Ne şehrin ne kasabasının havasını tercih ederim bu- raya.
C) Hem Paris’te hem de Tokyo’da yüksek lisans yapmış.
D) Şiirin gerek ahengi gerek teması okuru şiire çeken bir yapıdaydı.
E) Dostlarını gerekli durumlarda ikaz edin ve eleştirin.
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “doğru” sözcüğü edat olarak kullanılmıştır?
A) Bize, doğru gelen kimi davranışlar, başkalarınca ya- dırganabilir.
B) Dünyada en kazançlı kişi, doğru insanlarla dost olan- dır.
C) Doğrudan ayrılmamayı ilke edinen bir insandı arka- daşım.
D) Buradan sağa sapıp doğru gidersen okula varırsın.
E) Sahile doğru yürüdüğünüzde saat kulesini göreceksi- niz.
11. I. Bir an tereddüt etmeden atıldı düşmana Ali Onbaşı.
(sıfat)
II. Kimseye ihtiyacım yok, bir sen olsan yeter. (isim) III. Evlerden biri, Necatigil’in güzel şiirlerindendir. (zamir) IV. Bir küçük çocuğa bir ablasına bakıyordu kadıncağız.
(bağlaç)
V. Annemle bu konuda bir düşünüyoruz. (zarf)
Numaralanmış cümlelerin hangisinde “bir” sözcüğü ayraç içinde verilen türde kullanılmamıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
12. Aşağıdaki dizelerin hangisinde ünlem kullanılmamış- tır?
A) Hâlâ doludur bahçeler en tatlı sesinle Bir gün, bir uzak hatıra özlersen o yazdan B) Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç C) Gönlümle oturdum da hüzünlendim o yerde Sen nerdesin, ey sevgili, yaz günleri nerde D) Şu kopan fırtına Türk ordusudur ya Rabbi Senin uğrunda ölen ordu budur ya Rabbi E) Yürü behey Bulgar Dağı
Senden yüce dağ olma mı?
