SIKÇA SORULAR SORULAR
*1-1982 Anayasası’nın Kanun Numarası, Kabul tarihi ve Resmi Gazete tarihi nedir?
1982 Anayasası 7 Kasım 1982 tarih ve 2709 sayılıdır. 9 Kasım 1982 gün ve 17863 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
2-Anayasa Mahkemesi ne zaman kuruldu?
Anayasa Mahkemesi 1961 Anayasası ile kurulmuştur. (m 145–152) Mahkemenin görev ve yetkileri 25.04.1962 tarih ve 11091 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 44 sayılı Kanunla düzenlenmiştir.
Anayasa Mahkemesi, 1982 Anayasası’nın 146–153. maddelerinde yeniden tanımlanmıştır. Şu anda yürürlükte olan 10.11.1983 tarih ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun Anayasa Mahkemsinin görev ve yetkilerini yeniden belirlemiştir.
3-Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkileri nelerdir?
Anayasa Mahkemesinin temel görevi, yasama organının kimi işlemlerinin Anayasa’ya uygunluğunu denetlemektir. 1982 Anayasası’nın 148. maddesine göre, “Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler”. Ayrıca Anayasa Mahkemesi, Anayasa değişikliklerinde Anayasa’da belirtilen biçim kurallarına uyulup uyulmadığı bakımından da denetim yapar. Başka bir deyişle, Anayasa değişikliklerini öz bakımından denetleyemez. Anayasa değişikliği konusunda iptal kararı verebilmek için üçte iki oyçokluğu gereklidir (Madde 148 ve 149).
Biçim açısından yasaların denetlenmesi, son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığına ve Anayasa değişikliklerinde de teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülme yasağına uyulup uyulmadığıyla sınırlıdır. Olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan yasa hükmünde kararnameler bakımından çok önemli bir sınırlama vardır. Olağanüstü hallerde çıkarılan yasa hükmünde kararnamelerin biçim ve öz bakımından Anayasaya aykırılığı savıyla, Anayasa Mahkemesi’nde dava açılamaz (Madde 148).
Ancak, bu tür KHK’ların Anayasa’nın anayasal niteliklere uygun olup olmadığı incelenir, uygun bulunmazsa denetimi yapılır. Ayrıca, bu durumlarda çıkarılan kanun hükmünde kararnameler Resmî Gazete’de yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onayına sunulur. Onaydan sonra da normal bir yasa biçimine bürünen KHK’lar Anayasa Mahkemesince denetlenebilir (Madde 121 ve 122).
Yasaların biçim bakımından Anayasa’ya uygunluğu denetimi, Cumhurbaşkanı veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin beşte biri tarafından istenebilir. Her ne kadar iptal davası açma hakkı, iptali istenen yasa, kanun hükmünde kararname ya da TBMM İçtüzüğü’nün Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak 60 gün sonra düşerse de, biçim bakımından iptal istemi yasanın yayımlandığı tarihten başlayarak 10 gün geçtikten sonra yapılamaz ve itiraz davası yoluyla da ileri sürülemez (Madde 151 ve 148).
* Cevaplanmasını istediğiniz soruları Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğüne iletiniz. (bhim@anayasa.gov.tr).
Güncelleme tarihi: 24 Haziran 2006.
Şunu da belirtmek gerekir ki, yöntemine uygun biçimde yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmalar yasa hükmünde ise de, bunlar hakkında Anayasa’ya aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurulamaz (Madde 90/5).
Anayasa Mahkemesi, anayasaya uygunluk denetimi dışında Anayasa ile verilen diğer görevleri de yerine getirir. Bu görevler kısaca şunlardır:
1.Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanı’nı, Bakanlar Kurulu Üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilini, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar. Yüce Divan’da savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı veya vekili yapar. Yüce Divan kararları kesindir (Madde 148).
2.Siyasî Partilerin kapatılması, Cumhuriyet Başsavcılığı’nın açacağı dava üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından karara bağlanır (Madde 69).
3.Siyasî Partilerin malî denetimi de Anayasa Mahkemesi’nce yapılır (Madde 69).
4.Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düştüğüne Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce karar verilmesi durumunda, bu karar tarihinden başlayarak bir hafta içinde ilgili üye ya da milletvekillerinden herhangi biri tarafından bu kararın Anayasa’ya veya İçtüzük hükümlerine aykırılığı nedeniyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurulabilir. Anayasa Mahkemesi bu iptal istemini onbeş gün içinde karara bağlar (Madde 85). Anayasa Mahkemesi esas olarak tüm işleri dosya üzerinden inceler. Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalar bundan ayrıdır. Gerekli gördüğü durumlarda sözlü açıklamaları dinlemek üzere ilgilileri ve konu üzerinde bilgisi olanları çağırabilir.
4- Anayasa Mahkemesinin kuruluş şeması nasıldır?
Başkan
Başkanvekili Üyeler
Genel Sekreter Raportörler
Genel Sekreter
Basın ve Halkla Yayın İşleri Bilgi İşlem Yazı İşleri
İdari İşler Sosyal İşler Birimi
İkmal ve Bakım Sivil Savunma
Kararlar Ayniyat
Kitaplık Kurum Doktorluğu
Mali İşler
Özel Kalem
Çeviri Birimi
Personel ve
5-Anayasa Mahkemesinde kaç üye bulunmaktadır? Üyeler hangi kaynaklardan gelmektedir?
Anayasa Mahkemesi onbir asıl ve dört yedek üyeden kurulur. Cumhurbaşkanı, iki asıl ve iki yedek üyeyi Yargıtay, iki asıl ve bir yedek üyeyi Danıştay, birer asıl üyeyi Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay genel kurullarınca kendi Başkan ve üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğu ile her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden; bir asıl üyeyi ise Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan Yükseköğretim kurumları öğretim üyeleri içinde göstereceği üç aday arasından; üç asıl ve bir yedek üyeyi üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından seçer.
6-Anayasa Mahkemesine dava açma yetkisi kimlere verilmiştir?
a) İptal yoluyla gelen davalarda
Kanunların, kanun hükmündeki kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesine doğrudan doğruya iptal davası açabilme hakkı, Cumhurbaşkanına, iktidar ve ana muhalefet partisi meclis grupları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir.
İktidarda birden fazla siyasî partinin bulunması halinde, iktidar partilerinin dava açma hakkını en fazla üyeye sahip olan parti kullanır.
b) İtiraz yoluyla gelen davalarda
Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddî olduğu kanısına varırsa Anayasa Mahkemesine başvurma hakkı vardır.
Diğer bir deyişle, Anayasa’ya göre, itiraz yoluna re’sen başvuracak veya görülmekte olan davada tarafların Anayasa’ya aykırılık savlarını ciddi bulması üzerine Anayasa Mahkemesine başvuracak mercii mutlaka bir “mahkeme” olmalıdır.
Anayasa Mahkemesi, zamanla “mahkeme” kavramı için belirli kriterler geliştirmiş; bu kriterler çerçevesinde adli, idari, askeri alt derece mahkemelerine ilave olarak disiplin mahkemeleri, icra tetkik mercileri ve bunların verdikleri kararların temyiz mercileri olan Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinden itiraz yoluyla gelen başvuruların görevli ve yetkili bir mahkemeden geldiğini kabul ederek, bir eksiklik bulunmadığı durumlarda esas inceleme evresine geçmiştir.
Anayasa Mahkemesi, oluşturduğu ölçütler çerçevesinde mahkeme tanımına girmeyen mercileri de önüne çıkan somut olaylarla bağlı olarak belirlemiştir. Buna göre, Sayıştay, sorgu hakimleri, zorunlu tahkim ile görevlendirilmiş hakemler, vergi itiraz ve temyiz komisyonları, il ve ilçe idare kurulları “davaya bakan mahkeme” olarak kabul edilmemiş; bu mercilerden gelen başvurular ilk inceleme evresinde görevli ve yetkili bir mahkemeden gelmediği gerekçesiyle reddedilmiştir.
Anayasa Mahkemesi, Anayasa'nın 152. maddesi anlamında kendisinin bir mahkeme olup olmadığını da sorgulamış; bu değerlendirme sonunda iptal ve itiraz yoluyla gelen ve denetim mahkemesi sıfatıyla baktığı davalarda kendisini “davaya bakmakta olan mahkeme” konumunda görmemiştir. Bu nedenle Anayasa'ya aykırı gördüğü bir kuralı re’sen inceleme konusu yapmaktan kaçınmıştır. Anayasa Mahkemesi, kendisini sadece dava mahkemesi olarak çalıştığı siyasi parti kapatma davaları ile Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalarda “mahkeme” olarak kabul etmiş; bu durumlarda karşılaştığı Anayasa'ya aykırı hükümleri tarafların itirazı üzerine veya re’sen inceleme yoluna gitmiştir.
7-Anayasa Mahkemesi kimleri yargılar?
Cumhurbaşkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyelerini, başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilini, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay başkan ve üyelerini görevleri ile ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar.
8- Siyasi parti kapatma davası için Anayasa Mahkemesine kim başvurabilir?
Siyasi Parti kapatma davaları Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından açılır.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından açılan siyasî partilerin kapatılmasına ilişkin davalar, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu hükümleri uygulanmak suretiyle dosya üzerinde incelenir ve karara bağlanır. Bu davalarda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısından sonra kapatılması istenen siyasî partinin genel başkanlığının veya tayin edeceği bir vekilinin savunması dinlenir.
9- Anayasa Mahkemesi’nde başkan ve başkanvekili seçimi nasıl yapılır?
Anayasa Mahkemesi, asıl üyeleri arasından gizli oyla ve asıl üye tamsayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir Başkan ve bir Başkanvekili seçer. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
Süresinden önce boşalan Başkan ve Başkanvekilliğine dört yıl için, yukarıdaki fıkra gereğince yeniden seçim yapılır.
10- Hangi hallerde iptal davası açılamaz?
Olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde Anayasanın 121 ve 122 nci maddeleri gereğince çıkarılan kanun hükmünde kararnamelere karşı şekil ve esas bakımından iptal davası açılamaz ve mahkemelerde Anayasaya aykırılık iddiası ileri sürülemez.
11- Anayasa Mahkemesi’nin vermiş olduğu kararlara nerden ulaşabilirim?
Anayasa Mahkemesi’nin internet sitesinden, Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisinden ve Resmi Gazete’den ulaşabilirsiniz.
12- Anayasa Mahkemesi’ne davalarla ilgili soru sorarken nelere dikkat etmem ya da neleri bilmem gerekiyor?
Mahkememize gelen davalar, esas numarası alarak incelenir. Davaya ilişkin sorular, esas ve karar numarası belirtilerek sorulabileceği gibi, dava konusu kanunun adı, numarası ve bu kanunun hangi maddesinin olduğu ayrıntılı olarak belirtilirse sorulara kısa sürede yanıt verilir.
13- Bireyler Anayasa Mahkemesine Anayasa’ya aykırı gördükleri bir hükmün iptali için başvurabilirler mi?
1982 Anayasası kişilere bireysel başvuru hakkını vermemiştir.
14- Anayasa değişikliği nasıl ve kimler tarafından yapılmaktadır? Ayrıca halk oylaması nasıl yapılmaktadır?
Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler Genel Kurulda iki defa görüşülür. Değiştirme teklifinin kabulü Meclisin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun gizli oyuyla mümkündür.
Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki tekliflerin görüşülmesi ve kabulü, bu maddedeki kayıtlar dışında, kanunların görüşülmesi ve kabulü hakkındaki hükümlere tabidir.
Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine göre gönderebilir. Meclis, geri gönderilen Kanunu, üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı bu Kanunu halkoyuna sunabilir.
Meclis tarafından üye tamsayısının beşte üçü ile veya üçte ikisinden az oyla kabul edilen Anayasa değişikliği hakkındaki Kanun, Cumhurbaşkanı tarafından Meclise iade edilmediği takdirde halkoyuna sunulmak üzere Resmî Gazete’de yayımlanır.
Doğrudan veya Cumhurbaşkanının iadesi üzerine, Meclis üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile kabul edilen Anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya gerekli görülen maddeleri Cumhurbaşkanı tarafından halkoyuna sunulabilir. Halkoylamasına sunulmayan Anayasa değişikliğine ilişkin Kanun veya ilgili maddeler Resmî Gazetede yayımlanır.
Halkoyuna sunulan Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların yürürlüğe girmesi için, halkoylamasında kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu olması gerekir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların kabulü sırasında, bu Kanunun halkoylamasına sunulması halinde, Anayasanın değiştirilen hükümlerinden, hangilerinin birlikte hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara bağlar.
Halkoylamasına, milletvekili genel ve ara seçimlerine ve mahallî genel seçimlere iştiraki temin için, kanunla para cezası dahil gerekli her türlü tedbir alınır(Madde 175)
15-Anayasa Mahkemesi’nin Kanun yapmak yetkisi var mıdır?
Anayasa Mahkemesi’nin kanun koymak yetkisi yoktur. Konun koymak, değiştirmek ve kaldırmak görev ve yetkisi 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 87. maddesiyle Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmiştir.
16-Bir yasanın Anayasa’ya aykırılığı diğer mahkemelerce ileri sürülebilir mi?
Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddî olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesine itiraz yoluyla başvurabilir.
17-Yüce Divan yargılamalarında bugüne kadar kaç kişi yargılanmıştır?
1964 – 2006 yılları arasında Yüce Divanda yargılanan kişileri gösterir liste aşağıdaki gibidir
Dava Açılış Tarihi
Sanığın Adı ve Soyadı Kararın Sonucu Kararın Tarihi, Esas ve Karar Sayısı
1964 Mehmet BAYDUR
Ticaret Eski Bakanı (Arpa Davası)
Beraatına E.1964/1 K.1965/3
17.6.1965 1981 1. Hilmi İŞGÜZAR
Sosyal Güvenlik Eski Bakanı
2. Ali YILDIZ 3. Mustafa ENGİNSU 4. Bekir Sami AKAY
5. Abdurrahim TERZİOĞLU 6. Erol SÜER
7. Şeref ŞAHİN 8. Vahit ERUZ 9. Kamil TELCİ 10. Hasan İŞGÜZAR 11. Kazım ERDEM
12. M. Kemal DERİNKÖK 13. Cahit ÖZKARA 14. Şevki ÜLER 15. Sedat ZAİM 16. Adnan KILIÇ 17. Hamdi NUHOĞLU 18. A. Fuat AZMİOĞLU 19. Fehmi CÖNK 20. Ekrem ÖZKILIÇ 21. Mehmet AKGEMCİ 22. Refik BAYDUR 23. Savaş BENLİ
24. M. Selami ÇEKMEGİL 25. Nihat BİLGİN
26. Recep GÖREY 27. M. Nabi DOĞU 28. Muhsin ÖZEL 29. Cavit DİNÇEL 30. H. Hüsnü ÇINAR
31. Ahmet Memduh ÜREYEN 32. Fikret ÇORUH
33. Hüsamettin SEVENGÜL 34. Fehmi GENÇ
35. Yalçın ÖZALP 36. Mustafa SİVRİOĞLU 37. Şevket ÇORBACIOĞLU 38. M. Zeki ÇINAR
39. M. Bülent ULUÇ 40. Yalçın TURHAN 41. Seyfi BOZAN
Beş yıl ağır hapis, dört yıl sekiz ay hapis, beş milyon ikiyüz elli bir bin altı yüz lira ağır para cezası, memuriyetten temelli yoksun kılınmasına.
Mahkumiyetine Mahkumiyetine Cezasının Teciline Cezasının Teciline Beraatına
Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Beraatına Mahkumiyetine Beraatına Mahkumiyetine Beraatına
Cezasının Teciline Cezasının Teciline Cezasının Teciline Cezasının Teciline Cezasının Teciline Cezasının Teciline Cezasının Teciline Beraatına
Beraatına Beraatına
Cezasının Teciline Beraatına
Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına
E.1981/1 K.1982/2 13.4.1982
42. Seyit Abdullah TANRIKULU 43. Bekir ULUSOY 44. Fikriye CENAN 45. Selahattin GÜRLER 46. Hacı ANIT
47. Z. Seçim TUNCER 48. Kemal TURAN 49. Rafet AÇIKGÖZ 50. Bekir AYKAÇ 51. Sinan ERDOĞAN 52. Atilla BİLEN 53. Aziz TELCİ 54. Metin KÖŞÜK
Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına Beraatına
Cezasının Teciline 27.4.1981 1. Tuncay MATARACI
Gümrük ve Tekel Eski Bakanı
2. Şerafettin ELÇİ 3. Suat SÜRMEN
4. S. Zeki RAKICIOĞLU 5. Köksal MATARACI 6. Şahin BALTA 7. S. Zeki GÖKTÜRK 8. Paşali ALAMAN 9. Nuri AKBULUT 10. Nihat KARADERELİ 11. Hamza Vural KAZMAZ 12. Rahim MEYDAN 13. Harun GÜREL 14. A. Galip KAYIRAN 15. Yusuf YAMAN 16. Uğurcan ELMAS 17. Şaban EYÜBOĞLU 18. Ali YILDIZ
19. H. İbrahim DEMİR 20. Hakkı KALKAVAN 21. Salih AYDIN 22. Abuzer UĞURLU
36 sene ağır hapis, yediyüz seksen yedi milyon üçyüz seksen altı bin yüz altmış altı lira ağır para, memuriyetten temelli yoksun kılınmasına, şoför ehliyetinin altı yıl süre ile geri alınmasına.
Beraatına Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine Mahkumiyetine
E.1981/2 K.1982/1 16.3.1982
19.3.1982 1. Şerafettin ELÇİ Bayındırlık Eski Bakanı
2. Mehmet BADUR 3. M. Nimet KILIÇER 4. Yaşar ÇEHRELİ 5. Nurcan ÇEHRELİ
İki yıl dört ay hapis, dört bin altıyüzaltmışaltı lira ağır para, ondört ay süre ile memuriyetten yoksun kılınmasına, ehliyet- namesinin iki yıl dört ay süre ile geri alınmasına.
Beraatına Mahkumiyetine Cezasının teciline Beraatına
E.1982/1 K.1983/2 12.4.1983
6. Adnan MİDYAT 7. Nuri GEBOLOĞLU 8. Vedat GEBOLOĞLU
Mahkumiyetine Mahkumiyetine Beraatına 19.3.1982 1. Selâhittin KILIÇ
Bayındırlık Eski Bakanı 2. Teoman GÜZEY 3. O. Fehmi KURÇEREN 4. Feridun ÖNEN
5. Nurettin AKSU 6. M. Edip TURANLI 7. Tuğrul OKAN 8. S. Erdoğan TAFTALI 9. Ahmet ERÇİN 10. Nurettin ÇARMIKLI
Beraatına
Cezasının teciline Cezasının teciline Beraatına
Beraatına Beraatına Beraatına Mahkumiyetine Beraatına Beraatına
E.1982/2 K.1983/1 9.3.1983
21.5.1985 1. İsmail ÖZDAĞLAR Devlet Eski Bakanı
2. Ali ÖZDAĞLAR 3. Mehmet KAYMAK
İki yıl hapis, otuz bin lira ağır para, iki yıl süre ile
memuriyetten yoksun kılınmasına, yargılama gideri
olan 281.410 TL. nın alınmasına.
Beraatına Beraatına
E.1985/1 K.1986/1 14.2.1986
26.1.1993 1. İsmail Safa GİRAY Bayındırlık ve İskan Eski Bakanı
2. Cengiz ALTINKAYA Bayındırlık ve İskan Eski Bakanı
3. Atalay COŞKUNOĞLU Karayolları eski Genel Müdürü
Beraatına Beraatına Beraatına
E.1993/1 K.1995/1 12.4.1995
18.6.2004 1. Hasan Hüsamettin ÖZKAN Devlet eski Bakanı ve Başbakan Yardımcısı
2. Recep ÖNAL Devlet eski Bakanı
Beraatına
Beraatına
E. 2004/1 K. 2006/1 31.3.2006
16.7.2004 1. Ahmet Mesut YILMAZ Eski Başbakan
2. Güneş TANER Devlet eski Bakanı
4616 sayılı Yasa'nın 1.
maddesinin 4758 sayılı Yasa ile eklenen dördüncü bendi uyarınca davanın kesin hükme bağlanmasının ertelenmesine.
E. 2004/2
16.7.2004 1. Mustafa Cumhur ERSÜMER Enerji ve Tabii Kaynaklar eski Bakanı
2. Zeki ÇAKAN
Enerji ve Tabii Kaynaklar eski Bakanı
İnceleme Sürüyor
İnceleme Sürüyor
E. 2004/3
11.11.2004 Koray AYDIN
Bayındırlık ve İskan eski Bakanı
İnceleme Sürüyor
E. 2004/4 11.11. 2004 Yaşar TOPCU
Bayındırlık ve İskan eski Bakanı
4616 sayılı Yasa'nın 1.
maddesinin 4758 sayılı Yasa ile eklenen dördüncü bendi
E. 2004/5 K. 2006/2 26.5.2006
uyarınca davanın kesin hükme bağlanmasının ertelenmesine.
18-Anayasa Mahkemesine açılan herhangi bir davaya ilişkin dava dilekçesinin fotokopisi kurumlar ya da kişiler tarafından istenebilir mi?
Hayır.
19-Yasaların uygulamalarından doğacak ayrıcalıklar nedeniyle Anayasa Mahkemesine dava açma olanağı var mı?
Bireylerin Anayasa Mahkemesine doğrudan başvurma olanağı olmadığı için Af Kanunu gibi kimi suçları kapsam dışı bırakan veya ayrıcalıklı durum yaratan yasal düzenlemeler aleyhine bireylerin Anayasa Mahkemesine başvurma olanağı yoktur.
20- Anayasa Mahkemesinden vermiş olduğu kararların yorumlanması istenebilir mi?
Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkilerinin arasında yorum kararı vermesine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır.
21-Anayasa Mahkemesinin vermiş olduğu iptal kararları geriye yürür mü?
İptal kararları geriye yürümez. Bununla birlikte, görülmekte olan bir davada uygulanacak hükmün iptal edilmesi halinde, Anayasa Mahkemesine başvurulmamış olsa bile diğer mahkemelerde iptal hükmü dava tarihinden itibaren hüküm doğurur.
22-Anayasa Mahkemesinin vermiş olduğu kararlar uygulanmadığı zaman ne yapılabilir?
Anayasanın 153/son maddesine göre; “Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar.” Anayasanın 138/son maddesine göre; “Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.”. Anayasa'nın 125.
maddesine göre; “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. …İdare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür.”
Yukarıda açıklanan anayasal ilkeler uyarınca, Anayasa Mahkemesi kararlarını yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlar hakkında idari yargıda dava açılabileceği gibi; kişisel kast ve eylemsizlikten kaynaklanan zararlar hakkında adli yargıda dava açılabilir.
23-Yasa yayımlandıktan kaç gün sonra dava açma süresi düşer?
Anayasa değişiklikleri ile kanunların şekil yönünden Anayasaya aykırılıkları iddiası ile doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, bunların Resmî Gazetede yayımlanmalarından başlayarak on gün; kanun hükmünde kararnamelerle Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belli madde ve hükümlerinin şekil ve esas, kanunların ise sadece esas yönlerinden Anayasaya aykırılıkları iddiasıyla doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, bunların Resmî Gazetede yayımlanmalarından başlayarak altmış gün; sonra düşer.
24-Yürürlüğü durdurma kararı ne demektir?
Anayasa Yargısının amacı, anayasal denetim süreci içinde yasama işlemlerinin Anayasa’ya uygunluğunu etkin biçimde kollamaktır. Bunun da yolu yürürlüğün durdurulması kararı verebilmesinden geçmektedir.
Yürürlüğü durdurma kararının, “kamu yararını” ve “kamu düzenini” kollayıp gözeten niteliği de, Anayasa Mahkemesi’nin yargılamalarında gerektiğinde bu önleme başvurmasını zorunlu kılar. Anayasa Mahkemesi iptal kararı verip bu karar yayımlanıncaya kadar, kurallar Anayasa’ya aykırı niteliğiyle yürürlüğünü ve kamu yararı açısından olumsuz etkisini sürdürebilir. Bu durumda, kamu yararını kollamak ve ileride giderilmesi güç ve olanaksız durumların ortaya çıkmasını önlemek için yürürlüğü durdurma yetkisinin kullanılması gerekmektedir.
25-Kanunun birden fazla maddesinin Anayasaya aykırılığı iddia edilebilir mi?
Kanunun birden fazla maddesinin Anayasaya aykırılığı iddia edilebileceği gibi tamamının da iptali istenebilir. Bununla birlikte, iptal davalarında iptali istenilen her bir hükmün gerekçesinin tek tek açıklanması gerekmektedir. Anayasa Mahkemesi iptal davalarında gerekçesi olmayan veya yeterli görülmeyen iptal istemleri olduğunda bu eksikliğin giderilmesi için süre vermektedir.
26-Anayasa Mahkemesi siyasi parti mali denetimlerini niçin ve ne zaman yapar.
Siyasî parti genel başkanlarının 22/4/1983 günlü, 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu’nun 74. maddesi uyarınca Anayasa Mahkemesine verdikleri, merkez karar ve yönetim kurullarınca incelenerek karara bağlanmış ve birleştirilmiş bulunan bir yıllık kesinhesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilâtı kesinhesaplarının onaylı örnekleri Başkanlıkça görevlendirilecek raportörler tarafından incelenir.
Raportörler kendilerine havale edilen kesinhesapların, Siyasî Partiler Kanununun 73. ve 74. maddelerine uygun olarak düzenlenip düzenlenmediğini ve kesinhesap çizelgelerinde sonuca etkili maddî bir hata veya tutarsızlık bulunup bulunmadığını araştırırlar. Gerektiğinde, ilgili siyasî partilerin her kademedeki yetkiIilerinden, bu konular hakkında doğrudan bilgi isterler. İstenilen bilgilerle dayanağını oluşturan evrak ve belgelerin geciktirilmeksizin verilmesi zorunludur. Görevli raportörler, siyasî partilerin örgütlendiği bütün illerin kesinhesaplarını gönderip göndermediklerini saptayabilmek için Cumhuriyet Başsavcılığınca tutulan siyasî parti sicil dosyalarından da yararlanırlar.
Raportörler, belirlenen konularla ilgili olarak düzenleyecekleri raporları en geç iki ay içinde Başkanlığa sunar; varsa eksiklik, hata veya tutarsızlıkları ortaya koyar ve bunların nasıl giderileceğini belirtirler.
Raportörler, düzenledikleri raporlarla ilgili ilk inceleme toplantılarında hazır bulunurlar ve gerekli açıklamaları yaparlar.
Eksikliklerin tamamlanması, hata ve tutarsızlıkların düzeltilmesi için ilgili siyasî partiye, Mahkemece, üç ayı geçmeyecek uygun bir süre verilir.
Kesinhesaplarda eksiklik, hata ve tutarsızlık bulunmadığının anlaşılması veya bunların usulünce giderilmesi halinde işin esasının incelenmesine karar verilir. Bu karar ilgili partiye bildirilir.
İşin esasına ilişkin inceleme, siyasî partilerin gelir ve giderlerinin, doğru ve kanuna uygun olup olmadığı yönlerinden yapılır.
Doğruluk incelemesi, kesinhesapların dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan incelemeyi kapsar.
Kanuna uygunluk incelemesi, gelirlerin, Siyasî Partiler Kanununun 61-69.
maddelerinde yazılı kaynaklardan elde edilip edilmediğini ve giderlerin anılan Kanunun 70- 72. maddelerine uygun olarak yapılıp yapılmadığını saptamaya yöneliktir.
Görevli raportörler, öncelikle, parti genel merkezlerinde, yıllık bütçeleri, bilançoları parti defterlerini, gelir ve gider kayıtları ile bunlara ilişkin belgeleri inceleyerek kesinhesaplarla karşılaştırdıktan sonra, gerektiğinde, bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilâtı kesinhesaplarındaki bilgilerin belgelendirilmesini ve bazı hususların açıklattırılmasını;
mahallinde inceleme yapılmasını uygun buluyorlarsa konuyla ilgili isteklerini bir yazıyla Başkanlığa bildirirler. Bunun üzerine Anayasa Mahkemesi hemen toplanarak, Siyasî Partiler Kanununun 75. maddesini de gözönünde tutmak suretiyle yapılacak işlemleri karara bağlar.
Raportörler, esasa ilişkin incelemelerinin sonuçlarını kendi düşüncelerini de içeren bir raporla Başkanlığa sunarlar ve işin esasının görüşülmesi sırasında mahkemede hazır bulunarak gerekli açıklamaları yaparlar.
Anayasa Mahkemesinin mali denetime ilişkin kararlarının bir örneği ilgili siyasi partinin genel başkanlığına, bir örneği de o siyasî partinin sicil dosyasına konulmak üzere Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
Mali denetim kararları Resmî Gazetede yayımlanır.
27- Anayasanın hangi maddesine dayanarak siyasi partiler kapatılır, Neden?
Siyasi partilerin tüzük ve programları ile eylemleri, Devletin bağımsızlığına, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, insan haklarına, eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine, millet egemenliğine, demokratik ve lâik Cumhuriyet ilkelerine aykırı olamaz; sınıf veya zümre diktatörlüğünü veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerleştirmeyi amaçlayamaz;
suç işlenmesini teşvik edemez. (Madde 68)
28- Bir siyasi partinin temeli kapatılmasına nasıl karar verilir?
Bir siyasi partinin tüzüğü ve programının Anayasa’nın 68. maddesinin dördüncü fıkrası hükümlerine aykırı bulunması halinde temelli kapatma kararı verilir.
Bir siyasi partinin 68 inci maddenin dördüncü fıkrası hükümlerine aykırı eylemlerinden ötürü temelli kapatılmasına, ancak, onun bu nitelikteki fiillerin işlendiği bir odak halinde geldiğinin Anayasa Mahkemesince tespit edilmesi halinde karar verilir.
29-Anayasa Mahkemesine gelen dava dilekçeleri kimler tarafından incelemeye alınır.
Anayasa Mahkemesine gelen dava dilekçeleri her dosya için Başkan tarafından belirlenen röportörler tarafından incelemeye alınır.
30- Anayasa Mahkemesi’ne, itiraz yoluyla gelen başvurur neden reddedilir ya da geri çevrilir?
Anayasa Mahkemesine gelen davanın evraka kaydının girişinden itibaren on gün içinde noksanlıkları olup olmadığı incelenir. Anayasa Mahkemesince yapılan bu incelemede, eksikleri olduğu anlaşılan işlerin geri çevrilmesine, mahkemenin yetkisiz olduğu tespit edilen başvurmaların da reddine karar verilir.
31- Gerekçeli karar nedir? Kimler yazar?
Gerekçeli Karar Anayasa Mahkemesinin vermiş olduğu kararın son aşamasıdır. Gerekçeli kararı yazılmamış bir karar Resmi Gazetede yayımlanamaz. Gerekçeli kararlar üyelerin denetiminde raportörlerce yazılır.
32-Anayasa Mahkemesi protokolde kaçıncı sıradadır?
Anayasa Mahkemesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Başbakanlıktan sonra gelmek üzere protokolde üçüncü sırada yer almaktadır.
Dışişleri Bakanlığı tarafından düzenlenen Başkent Protokolü Öndegelim Listesi’ne göre, Anayasa Mahkemesi Başkanı 6., Anayasa Mahkemesi Başkan Vekili 24., Anayasa Mahkemesi Üyeleri 26. sırada bulunmaktadırlar.
33-Anayasa Mahkemesi önüne gelen davaları neye göre inceler?
Anayasa Mahkemesi önüne gelen davaları 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasından almış olduğu yetkilerle ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkındaki Kanunun hükümlerine bağlı kalarak inceler.
34-Anayasa Mahkemesi’nin Türk Yargı içerisindeki yeri nedir?
1961 Anayasasının “Yargı” başlığını taşıyan Üçüncü Bölümünün Yüksek Mahkemeler başlığını taşıyan (B) alt başlığı arasında Anayasa Mahkemesine yer verilmemiştir. Anayasa Mahkemesi(D) alt başlığı altında özel olarak düzenlenmiştir. 1982 Anayasası, 1961 Anayasasından farklı olarak Anayasa Mahkemesini yüksek yargı organları başlığı altında birinci sırada düzenlemiştir.
Bununla birlikte, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay ve diğer yüksek mahkeme kararlarının incelendiği bir üst mahkeme niteliğinde değildir.
35-Anayasa Mahkemesinin AİHM göre farkları nelerdir, her ikisinin de almış olduğu kararlar birbirini etkiler mi?
Anayasa Mahkemesi yasal dayanağını 1982 Anayasasından, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ise yasal dayanağını 1950 tarihli Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinden almaktadır. AİHM, Anayasa Mahkemesinin üzerinde bir mahkeme değildir. Bununla birlikte Anayasa Mahkemesi, AİHM kararlarını bir destek norm olarak ele almakta, AİHS’nde yer alan temel hak ve özgürlükleri yorumlarken Strasbourg Mahkemesi kararlarını dikkate almaktadır.
36-Milletlerarası andlaşmalar hükümlerinin Anayasaya aykırılığı iddia edilebilir mi?
Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar aleyhine, Anayasaya aykırılık iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.
37-Anayasa Mahkemesi’ne iptal davası açarken uyulması gereken esaslar nelerdir?
Anayasa değişiklikleri ile kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin Anayasaya aykırılığı iddiası ile iptalini ihtiva eden dava dilekçesinin Anayasa Mahkemesi Genel
Sekreterliğince kaleme havale edildiği tarihte iptal davası açılmış sayılır ve Genel Sekreterlikçe, davayı açanlara davanın açıldığına dair bir belge verilir.
Dava, Türkiye Büyük Millet Meclisinin üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyeleri tarafından açılmakta ise dava dilekçesinde, davayı açan üyelerin ad ve soyadlarının, seçildikleri bölgelerin ve imzalarının sıra numarası altında yer alması ve bu dilekçenin imzaları muhtevi her sayfasının o sayfada ad ve soyadları ile imzaları bulunanların milletvekili ve imzalarının da kendilerine ait olduğunun ayrı ayrı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı veya Başkanca belirlenecek görevli tarafından imza ve mühür konulmak suretiyle onaylanmış olarak Genel Sekreterliğe verilmesi; siyasî parti grupları tarafından açılmakta ise grup genel kurulu kararının tasdikli örnekleri ile dava dilekçesinde imzası olanların, grup başkanı veya vekili olduklarını belirleyen onaylı belge örneklerini dava dilekçesi ile birlikte Genel Sekreterliğe vermeleri zorunludur.
Anayasaya aykırılık iddiasıyla iptal davası açanlar, Anayasaya aykırılıklarını ileri sürdükleri hükümlerin Anayasanın hangi maddesi veya maddelerine aykırı olduğunu ve iddialarını dayandırdıkları gerekçenin neden ibaret bulunduğunu açıklamak zorundadırlar.
Anayasa Mahkemesince, dava dilekçesinin, bu maddenin ikinci ve üçüncü fıkralarında gösterilen hususları ihtiva edip etmediği, kayıt tarihinden itibaren on gün içinde incelenir, varsa noksanlıklar kararla saptanarak onbeş günden az olmamak üzere verilecek mehil içinde tamamlanması ilgililere tebliğ olunur. Dava, Türkiye Büyük Millet Meclisinin üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyeleri tarafından açılmışsa, noksanların tamamlanmasına ilişkin tebligat, 26 ncı maddenin son fıkrasında belirtilen üyelere, bu üyeler belirtilmemişse dava dilekçesinin en başında ad ve soyadları yazılı olan iki üyeye yapılır.
Yukarıdaki fıkrada belirtilen süre içinde noksanlıkların tamamlanmaması halinde iptal davası açılmamış sayılır. Davanın açılmamış sayılması hakkındaki karar Anayasa Mahkemesince verilir. Bu karar, ilgililere tebliğ olunur ve Resmî Gazetede yayımlanır.
38- Anayasa Mahkemesine itiraz yoluyla gelen davalar nasıl görüşülür.
Bir davaya bakmakta olan mahkeme :
1. O dava sebebiyle uygulanacak bir kanunun veya kanun hükmünde kararnamenin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse, bu yoldaki gerekçeli kararı; veya, 2. Taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa tarafların bu konudaki iddia ve savunmalarını ve kendisini bu kanıya götüren görüşünü açıklayan kararı;
Dosya muhtevasını mahkemece bu konu ile ilgili görülen belgelerin tasdikli örnekleri ile birlikte Anayasa Mahkemesi Başkanlığına gönderir.
Anayasa Mahkemesi Genel Sekreterliği, gelen evrakı kaleme havale eder ve keyfiyeti ilgili mahkemeye bir yazı ile bildirir.
Evrakın kayda girişinden itibaren on gün içinde noksanlıkları olup olmadığı incelenir.
Anayasa Mahkemesince yapılan bu incelemede, eksikleri olduğu anlaşılan işlerin geri çevrilmesine, mahkemenin yetkisiz olduğu tespit edilen başvurmaların da reddine karar verilir.
Anayasa Mahkemesi, işin kendisine noksansız olarak gelişinden başlamak üzere beş ay içinde kararını verir ve açıklar. Bu süre içinde karar verilmezse ilgili mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır. Ancak, Anayasa Mahkemesinin kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar gelirse mahkeme buna uymak zorundadır.
Mahkemenin Anayasaya aykırılık iddiasının ciddî görmemesi halinde bu iddia temyiz merciince esas hükümle birlikte karara bağlanır.
Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği ret kararının yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe, aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.
39-Anayasa Mahkemesinin kararlarının yayımlanması nasıl olur ve kimleri bağlar?
Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede hemen yayımlanır ve Devletin yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri ve kuruluşları bağlar.
40- Şekil bozukluğuna dayalı iptal davası nedir ve sınırları nelerdir?
Anayasa Mahkemesinin şekil bakımından denetimi kanunlarda son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı; Anayasa değişikliklerinde ise, teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususlarıyla sınırlıdır.
Şekil bozukluğuna dayanan Anayasaya aykırılık iddiası mahkemelerde ileri sürülemez.
Anayasa değişikliklerine karşı iptal davaları yalnız şekil bozukluğu iddiası ile açılabilir.
Şekil bozukluğuna dayalı iptal davaları Anayasa Mahkemesince öncelikle incelenerek karara bağlanır.
41- Anayasa Hükümleri kimleri bağlar?
Anayasa’nın 11. maddesine göre, Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır.
Yasalar da Anayasa’ya aykırı olamazlar. Türkiye’de sadece Anayasa Mahkemesi herkesi bağlayıcı bir biçimde resmi olarak Anayasa’yı yorumlayabilir ve bu nedenle Anayasa Mahkemesi kararları yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve gerçek ve tüzelkişileri bağlar.
42-Yasama ve yürütme organının Anayasa Mahkemesinin kararlarını değiştirme ya da geciktirme yetkisi var mıdır?
Yasama ve yürütme organının Anayasa Mahkemesi kararlarını değiştirme ya da geciktirme gibi bir yetkisi yoktur.
43-Anayasa Mahkemesi’nin davaları inceleme usulü nasıldır ve ilgilileri çağırır mı?
Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalar dışında kalan işleri dosya üzerinde inceler; gerekli gördüğü hallerde sözlü açıklamalarını dinlemek üzere ilgilileri çağırır.
Cumhurbaşkanı adına Cumhurbaşkanının tensip edeceği görevli sözlü açıklamada bulunur.
44-1962 yılından 2006 yılına kadar geçen sürede Anayasa Mahkemesi’ne açılan ve sonuçlanan iptal itiraz kararları kaç tanedir?
2357 adet karar sonuçlanmıştır.
45-Yürürlüğü durdurma kararları kaç tanedir?
106 adet yürürlüğü durdurma kararı vardır.
46-Siyasi parti ihtar davaları kaç tanedir?
70 adet siyasi parti ihtar kararı bulunmaktadır.
47-1962 yılından günümüze değin Anayasa Mahkemesi’ne açılan siyasi parti kapatma davalarındaki parti adları ve dava sonuçları nasıldır?
(1(1996622––0088..0033..22000066))
Sıra No Siyasi Partinin Adı İstemin Sonucu Karar Yılı
1 İşçi Çiftçi Partisi Kapatıldı 1968
2 Milli Nizam Partisi Kapatıldı 1971
3 İleri Ülkü Partisi Kapatıldı 1971
4 Türkiye İşçi Partisi Kapatıldı 1971
5 Büyük Anadolu Partisi Kapatıldı 1972
6 Türkiye Emekçi Partisi Kapatıldı 1980
7 Yüce Görev Partisi Ret 1983
8 Huzur Partisi Kapatıldı 1983
9 Bizim Parti Ret 1983
10 Muhafazakar Parti Ret 1983
11 Yeni Düzen Partisi Ret 1983
12 Doğru Yol Partisi Ret 1984
13 Sosyalist Parti Ret 1988
14 Bayrak Partisi Ret 1989
15 Türkiye Birleşik Komünist P. Kapatıldı 1991
16 Cumhuriyet Halk Partisi Kapatıldı 1991
17 Milliyetçi Çalışma Partisi Ret 1991
18 Sosyalist Parti Kapatıldı 1992
19 Halkın Emek Partisi Kapatıldı 1993
20 Özgürlük ve Demokrasi P. Kapatıldı 1993
21 Sosyalist Türkiye Partisi Kapatıldı 1993
22 Yeşiller Partisi Kapatıldı 1994
23 Demokrasi Partisi Kapatıldı 1994
24 Demokrat Parti Kapatıldı 1994
25 Sosyalist Birlik Partisi Kapatıldı 1995
26 Demokrasi ve Değişim Partisi Kapatıldı 1996
27 Emek Partisi Kapatıldı 1997
28 Diriliş Partisi Kapatıldı 1997
29 Demokratik Barış Hareketi P. Ret 1997
30 Refah Partisi Kapatıldı 1998
31 Demokratik Kitle Partisi Kapatıldı 1999
32 Fazilet Partisi Kapatıldı 2001
33 Fazilet Partisi Birleştirilmesine 2001
34 Hak ve Özgürlükler Partisi Elde 35 Türkiye Sosyalist işçi Partisi Elde 36 Adalet ve Kalkınma Partisi Elde 37 Türkiye Komünist Partisi Elde 38 Türkiye Öz. İle Mut. Partisi Elde
39 Demokratik Halk Partisi Elde
40 Halkın Demokrasi Partisi Kapatıldı 2003
41 Türkiye Sosyalist İşçi Partisi Ret 2004
42 Adalet Partisi Ret 2004
43 Türkiye Adalet Partisi Ret 2004
44 Büyük Adalet Partisi Ret 2004
45 Türkiye Öz. İle Mut. Partisi Ret 2004 46 Devrimci Sosyalist İşçi Partisi Ret 2004
47 Anayol Partisi Ret 2004
48- Siyasi partilerin mali denetime esas kesinhesaplarını vermeleri hakkında dikkat edilecek noktalar nelerdir?
Anayasa ile 2820 ve 2949 sayılı Yasalar uyarınca denetimleri Anayasa Mahkeme’since yapılan siyasi partilerin, Anayasa Mahkemesi’ne verecekleri kesinhesabın içeriği ve bu hesabın ne zaman verileceği 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 74.
maddesinde “Siyasi partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de belirten listeleri eklenir.” şeklinde düzenlenmiştir.
Buna göre, siyasi partilerin, Anayasa Mahkemesi’nce yapılacak mali denetimlerinde Anayasa Mahkemesi’ne 74. madde gereğince sunacakları belgeler ve usulü ise şöyledir;
- Bağlı ilçeleri de kapsayan İller Teşkilatının Kesinhesapları, - Parti Genel Merkezi Kesinhesabı,
-Parti genel merkezi ile iller kesinhesaplarının birleştirildiği Birleştirilmiş Kesinhesap, - Birleştirilmiş kesinhesabın onaylanarak kabul edildiğine dair Parti Yetkili Organının (MKYK veya Parti tüzüğünde farklı adla gösterilen organ) Kararı,
- Aynı hesap döneminde siyasi partinin edindiği taşınmaz ve değeri yüz YTL’nı aşan taşınır mal, menkul kıymet ve her türlü hakkın değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini de gösteren liste (Eğer ilgili hesap döneminde böyle bir edinim yoksa da olmadığına dair yazı),
Onaylı örneklerinin, Siyasi Parti Genel Başkanlarınca, ilgili hesap yılını takip eden yılın Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi’ne verilmesi gerekmektedir.
