Öğretmenlik Mesleğinin Özellikleri
Etkili Öğretmenlerin
Özellikleri
Meslekleşme Ölçütleri
Örgün mesleki eğitimden geçme/ uzmanlık bilgisine sahip olma.
Mesleksel kültüre sahip olma.
Mesleğe girişte belirli bir seçim ve denetimden geçme.
Toplumca ve devletçe meslek olarak tanınma ve kabul görme.
Mesleğin gerektirdiği temel değerler ya da meslek etik kurallarına sahip olma.
Meslek kuruluşları biçiminde örgütlenme
Verdiği hizmetten ötürü yetiştirdiği kişiye- ailesine-topluma-devlete karşı sorumlu olma.
Yeterince geniş ve yaygın bir hizmet alanına sahip olma.
Meslek amaçlı süreli yayın organına sahip olma.
Yasalarla, tüzüklerle, yönetmeliklerle statü ve güvenceye kavuşma.
Meslekleşme Ölçütleri
Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri
sevgi ve özveri.
insana şekil verme.
tüm ülkelerde en yaygın olarak görülür.
çoğunluğu devlet memurudur.
Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri
genellikle kadınlar tercih etmektedir.
en az lisans mezunu olmak zorundadır.
daha çok toplumun alt ve orta sınıflarından gelen bireyler tercih etmektedirler.
statüsü çok yüksek değil, ancak saygın bir
meslektir.
Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri
üst pozisyon ve makamlar daha azdır.
aynı zamanda içinde yaşadığı toplumun liderlerinden biridir.
öğrenci velilerine ve topluma karşı da sorumludurlar.
çalışma ortamları eğitim-öğretim ortamlarıdır.
öğretme görevi yanında idare ve yönetim
görevleri de vardır.
Türkiye’de Öğretmenliğin Meslekleşmesi
Türkiye'de öğretmenliğin ayrı ve kendine
özgü bir meslek olarak düşünülmesi ve bu
meslekten olanların ayrı bir okulda
yetiştirilmesinin gerekli görülmesine ilişkin
ilk somut girişim ise Sultan Abdülmecit
döneminde 16 mart 1848'de Darülmuallimin
( Erkek Öğretmen Okulu'nun ) açılmasıdır.
Türkiye’de Öğretmenliğin Meslekleşmesi
789 sayılı 1926 tarihli “Maarif Teşkilatına Dair Kanun”;
“maarif hizmetlerinde asıl olan muallimliktir”.
Tevhidi Tedrisat (3 Mart 1924) yasasında öğretmenlik bir meslek olarak tanımlanmıştır.
Orta Tedrisat Muallimleri Kanunu (1924): “devletin umumi hizmetlerinden talim ve terbiye vazifesini üzerine alan müstakil sınıf ve derecelere ayrılan bir meslek”.
1739 sayılı (1973) Milli Eğitim Temel Kanunu:
“öğretmenlik, devletin eğitim-öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel ihtisas mesleğidir”.
Öğretmenlik Mesleğinin Yasal Dayanakları
Atatürk İlkeleri
Anayasa
Personel yasası
Eğitim ve Öğretmenlikle ilgili yasalar
İlgili yönetmelikler
Hükümet programları
Kalkınma planları ve
Milli eğitim şuralarıdır.
Öğretmenlik Mesleğinin Bazı Özellikleri
Okumayı, düşünmeyi, öğrenme ve öğretmeyi sevenlerin ilgi duyacağı bir meslektir.
İnsanları ve çocukları sevmek, mesleğin temelidir.
Toplumun gözünde öğretmen; okuyan, bilen, dünyayı tanıyıp doru değerlendiren güvenilir bir insan olması statüsünü
yükseltir.
Çalışma koşulları diğer bazı mesleklere göre daha temiz, kolay ve rahat görülmektedir.
Çalışma ortamları daha temiz, sağlıklı ve risksizdir.
İnsanlarla (öğrenci, veli, halk) daha içi içe bir meslektir.
Öğretmenlerin Hizmet Öncesinde Yetiştirilmesi
• Nasıl bir eğitim?
• Nasıl bir program?
• Nasıl bir öğretmen?
• Nasıl bir öğrenci? zamana, ülkeye, kültüre, felsefeye göre değişir.
• Değişen çevre ve koşullara göre değişen bu soruların cevabı öğretmen yetiştirmeyi ve yeterliklerini önemli kılar.
• Programlarda sürekli yenileşme, gelişme ve arayışlar esastır.
• Öğretmen yetiştirmenin de bir felsefesi olmalıdır.
• Bu felsefede ülke çıkarları, insan ve çocuk sevgisi, demokrasi, özgürlükler, farklı inançlara karşı hoşgörü vb. temel olmalıdır.
ÖĞRETMENLİK BİLGİSİ
1. Alan bilgisi,
2. Öğretmenlik meslek bilgisi ve
3. Genel kültür
1. Alan Bilgisi
Öğretmenlerin sahip olması gereken alan bilgisi üç alt başlıkta incelenebilir;
a.
Konu alanı bilgisi,
b.
Alan eğitimi bilgisi ve
c.
Müfredat bilgisi.
a. Konu alanı bilgisi
Konu alanı bilgisi, öğretmenin öğrettiği branşla ilgili sahip olması gereken içerik bilgisidir.
Öğretmen alanındaki temel kavram ve prensipleri bilmesine ek olarak, bilginin geçerliliği ya da
geçersizliği, doğruluğu ya da yanlışlığı hakkında sorgulama ve araştırma yapma yeteneğine de
sahip olmalıdır.
b. Alan eğitimi bilgisi - 1
Alan eğitimi bilgisi, alan bilgisinin bir alt dalıdır ve alandaki konunun nasıl öğretileceğinin
bilgisidir.
Alan bilgisinin öğretilebilirliği ile ilişkilidir.
Öğretmen adayının konu bilgisini en iyi şekilde nasıl öğreteceği konusunda bilgi sahibi olması gerekmektedir.
Alan eğitimi bilgisi öğretmenlere özgüdür ve bir öğretmen ile o alandaki bilim adamının bilgisi arasındaki farkı ifade etmektedir.
b. Alan eğitimi bilgisi - 2
YÖK’ün öğretmen yeterlikleriyle ilgili düzenlemesinin alan eğitimi bilgisiyle öğretmenlerden beklenenler şöyle sıralanmıştır (YÖK, 2007):
Öğrencilerde yaygın biçimde gözlenen eksik ve yanlış gelişmiş kavramları fark etme
Öğrencilerin konuya ilişkin sorularına uygun ve yeterli yanıtlar oluşturabilme
Öğrencilerin bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişiminin öğrenmelerini etkileyeceğini anlama
Konu alanının öğretim programlarına ilişkin bilgi sahibi olma
Konu alanı ile ilgili özel öğretim yaklaşım, yöntem ve tekniklerine ilişkin bilgi sahibi olma
Konu alanı ile ilgili bilgi teknolojilerinden yararlanma
Konu alanı ile ilgili sağlık ve güvenlik önlemlerini alma
c. Müfredat bilgisi
Okul bilgisi olarak da tanımlanan
Müfredat bilgisi, öğretim programlarını, bu programlara uygun öğretim
materyallerini ve bu materyallerin nasıl
kullanılacağını kapsamaktadır.
2. Öğretmenlik Meslek Bilgisi (Genel Pedagoji Bilgisi)
Etkili planlama stratejileri,
Sınıf yönetimi ve motivasyonu sağlama teknikleri,
Öğrencilerin gelişim ve öğrenme özelliklerini tanıma,
Öğrenci seviyesinde öğretim yapabilme,
Zaman yönetimi ve
Ölçme değerlendirme bilgisini kapsar.
3. Genel Kültür
toplumun kültürü ve değer yargılarını aktarmak ve onların sosyalleşmesine katkıda bulunmak.
yaşadığı çevreyi ve kültürel özelliklerini bilmek.
aynı zamanda çevresinde olan olaylara duyarlı olmak, gelişmeleri izleyebilmek, toplumu ilgilendiren
sorunların farkında olmak ve bunlara çözüm yolları üzerinde düşünebilmek.
Öğretmenin Görevleri
• 657 sayılı Devlet memurları kanununa tabi nitelikli memurdur
• Eğitim-öğretim hizmetleri sınıfını oluşturur
• Anayasa, yasalar, Milli Eğitim yasasında öğretmenlere ilişkin doğrudan veya dolaylı hükümler içerir
Bilgi-zihin işçisi
Eğitim emekçisi
Eğitim çalışanı
Öğretmenin Görevleri
•Öğretmen, kendilerine verilen sınıfın veya şubenin derslerini, programda belirtilen esaslara göre
planlamak, uygulama ve deneyler yapmak, ders dışında okulun öğretim ve yönetim işlerine etkin bir biçimde katılmak ve bu konularda kanun,
yönetmelik ve emirlerde belirtilen görevleri yerine getirme,
•Her ders yılı başında, eğitim-öğretim sürecini planlama,
•Öğrenme ortamı hazırlama,
•Zümre öğretmenleriyle işbirliği içinde olma,
•Derste yoklama yapma,
21
Öğretmenin Görevleri
•Laboratuvar, gezi, deney ve uygulamalarla ilgili müdüre rapor verme,
•Öğrencilerin notlarını not defterine işleme.
•Çizelgeye göre nöbet tutma.
•Öğretmen kurulu toplantılarına katılma.
•Okulun yönetim işlerine yardımcı olma.
•Komisyon, eğitici kol ve sınıf rehberlik çalışmalarına katılma.
•Tören ve milli bayramlara katılma.
•Tebliğler dergisini okuma ve imzalama
•Verilen diğer görevleri yapma
22
Öğretmenin Başlıca Rolleri
a.Öğreticilik/Eğiticilik Rolü
*Özel alan bilgisi
*Ders için gerekli materyalleri hazırlama
*Çeşitli öğretim teknikleri deneme
*Öğrenmeyi zenginleştirme
*Sınıfı yönetme
*Program geliştirme çalışmalarına katılma
*Bilgi ve iletişim teknolojilerini başarılı bir şekilde kullanma
*Öğrencileri güdüleme
*Kendi dosyasında düzenli kayıtlar tutabilme
*Danışmanlık yapma
*Sınıfta çeşitli etkinlikler ve konularda karar verme
23
Öğretmenin Başlıca Rolleri
b.Temsilcilik Rolü
*Yeni gelişmelere açık olma
*Öğrenci aileleri ile çocukların gelişim süreçlerini tartışma.
*Uygun kıyafet giyme
*Liderlik rolü üstlenme
c. Liderlik Rolü
*Öğrencilere öğrenme isteği kazandırma
*Öğrencilerin problemlerini çözebilmesine katkı sağlama
*Öğrenmenin değerini ve önemini kavratma
*Öğretme işini sistematize etme
24
Öğretmenin Başlıca Rolleri
d. Sosyal Lider Rolü
*Öğrenciler ve diğer görevlilerle iyi iletişim kurma
*Yetişkinlerle iyi iletişim kurma
*Toplumdaki sorunlara çözüm önerileri getirme
e. Model Olma Rolü
*Uygun kıyafet giyme
*Düzenli ve istikrarlı olma
*Demokratik tutumlar sergileme
*Söylemlerini davranışlarına yansıtma
25
Öğretmenin Başlıca Rolleri
f.Değişimci/Yenilikçi Rolü
*Eğitim ve toplum alanında gelişmeleri yakından takip etme
*Değişime ve yeniliklere karşı olumlu tutumlar sergileme
*Öğrencileri değişime ve yeniliklere hazırlayabilme
*Eğitim alanındaki değişiklikleri kolay uygulayabilme
26
Öğretmenin Başlıca Rolleri
g.Yargıçlık/Hakemlik Rolü
*Öğrenciler arasında yaşanan sorunları nesnel ölçütler kullanarak çözümleyebilme.
*İstenmeyen davranışları adil ve tarafsız davranarak giderebilme.
*Doğru yargılarda bulunma.
*Doğru kararlar alabilme.
27
Öğretmenin Başlıca Rolleri
h. Ana Baba Rolü
Özellikle okul öncesi ve ilköğretimde öğrencilere karşı ;
*İlgi, şefkat ve nasihat gibi davranışlar gösterme
*Öğrencilere giyimi, yemesi, içmesi gibi etkinlerde yardımcı olma
28
29
WOOLFOLK’un Etkili Öğretmen Tanımlaması
1.
Bilgili olmak: alan bilgisi, öğretim teknikleri bilgisi ve bilgisini aktarabilme becerisi.
2.
Açık ve net olmak: dersi işlem basamaklarına uygun yürütüyor olması, yönerge ve
anlatımlarında yoruma açık, belirsizlikten kaçınma.
3.
Coşkulu olmak: öğrenci başarısını ve
tutumlarını olumlu yönde etkiler.
30
Arends’in etkili öğretmen tanımlaması
① Bilgi temelli: konu alanıyla ilgili bilimsel, öğretim teknikleri ve süreçleri ile ilgili mesleki ve
uygulama zenginliği bilgisi.
② Repertuvar: öğretmenliğin çeşitli boyutlarına ilişkin farklı yöntem ve tekniklerden oluşan bir repertuvar geliştirme.
③ Problem çözme: süreci değerlendirir ve yeni oluşan durumlarda bu bilgiyi kullanarak problem çözme odaklı davranma.
④ Yaşam boyu öğrenme: yaşam boyu devam eden bir süreç olarak görür.
31
Sınıf içi etkileşim
Öğretmen, öğrenciye yargılayıcı mesajlar kullanmamalıdır.
Öğretmen, empati kurmalıdır.
Öğretmen öğrencilere ad koymaktan veya onlara çeşitli sıfatlarla etiketlemekten kaçınmalıdır.
Öğretmen, ödülü ve sözel övgüyü dikkatli kullanılmalıdır.
Öğretmen, sınıfta işbirliğini özendirmelidir.
Öğretmen, sen dili yerine ben dili kullanmalı
32
İyi ve etkili bir öğretmende bulunması gereken kişilik özellikleri
Hoşgörü ve sabırlı olma
Sevecen, anlayışlı ve espirili olma
Yüksek başarı beklentisi
Cesaretlendirici ve destekleyici olma
İyi Bir Öğretmende Bulunması Öngörülen Özellikler:
1. Öğrencilere karşı açık görüşlü ve objektif olma
2. Öğrencilerin beklenti ve gereksinmelerini dikkate alma
3. Eğitimle ilgili sorunları bilimsel yöntemlerle araştırabilme
4. Eğitimde bireysel farklılıkları dikkate alma 5. Yenilik ve gelişmelere açık, kendini sürekli yenileyebilme
33
İyi Bir Öğretmende Bulunması Öngörülen Özellikler:
6.Toplumsal değişmeleri anlayıp yorumlayabilme
7. Eğitim teknolojisindeki gelişmeleri yakından izleme
8. Araştırmacı bir yapıya sahip olma 9. Yüksek başarı beklentisi
34
Etkili Bir Öğretmende Bulunması Öngörülen Özellikler
*Sabırlı davranır, olaylar karşısında dayanıklıdır ve duygularını kontrol altında tutar.
*Farklı inanç, görüş ve gruplara saygılı ve uzlaştırıcıdır.
*Kılık kıyafetine, temizlik ve düzene özen gösterir.
*Kendini geliştirmeye ve eleştirmeye açıktır.
*Kişisel sorunlarıyla sınıfı ve okulu meşgul etmez.
*Öğrencileri güdüleyici özelliklere sahiptir.
*Başarıya odaklanmıştır, öğrenciden yüksek başarı beklentisi içinde, destekleyicidir.
*Düşünce ve davranışlarıyla öğrenciler için modeldir.
*Öğrencilere karşı güler yüzlü, hoşgörülü ve sevecendir.
*Öğrencilere karşı güvenilir, dürüst, objektif, sırdaş ve dosttur.
*Sınıfta yapıcı ve eğitsel bir disiplin oluşturur.
*Liderlik özelliklerine sahiptir.
35
Etkili Bir Öğretmende Bulunması Öngörülen Özellikler
*Öğrencileri, velileri, çevresini etkilemede başarılıdır.
*Arabuluculuk, hakemlik, temsilcilik özelliklerine sahiptir.
*Sevecen, anlayışlı ve esprilidir.
*Sorunlardan yakınmak yerine çözüm bulmak için çaba harcar.
*Sınıfta otoriteyi sağlar, sınıfı grup olarak cezalandırmaz, cezaları bireysel olarak verir.
*Verdiği ödevleri takip ve kontrol eder.
*Eğitim bilimlerinin temel kavramlarını tanır ve öğrenmeyi kolaylaştırır.
*İyi bir gözlemcidir, kendini sürekli yenileme gayreti içindedir.
36
Kaynaklar
Akyüz, Y. (2004). Türk Eğitim Tarihi. Ankara, Pegama Yayıncılık.
Binbaşıoğlu, C. (2005). Türk Eğitim Düşünce Tarihi, Ankara, Anı yayıncılık.
Doğan, C. (2005). Türkiye’de Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Politikaları ve Sorunları, Bilig, 35: 133-149.
Eskicumalı, A. (2004) Eğitim, öğretim ve öğretmenlik mesleği. In Özden, Y. (Ed).
Öğretmenlik Mesleğine Giriş, Ankara, Pegama, s. 2-32.
Horton, A. (1999). Recent changes in the context, content and process of initial teacher education in England and Wales. TNTEE Publications, 2, 2: 175-190.
Küçükahmet, L. (1999). Türkiye'de öğretmenlik mesleği kazandırmanın tarihi gelişimi. In:
Küçükahmet, L. (Ed.) Öğretmenlik Mesleğine Giriş, İstanbul, Alkım Yayınevi, 27-59.
Titrek, O. (2006). Öğretmenlik Mesleği. In Erçetin, Ş. ve Tozlu, N. (Eds.). Eğitim Bilimine Giriş, Ankara, Hegem yayınları, ss. 309-336
Williams, A. ve Soares, A. (2000) The Power of Partnership: a study of the role of higher education in secondary postgraduate initial teacher training, London: ATL
Yaşaroğlu, F. (2006). Bir Meslek Olarak Öğretmenlik. In Ekiz, D. ve Durukan, H. (Ed.) Eğitim Bilimine Giriş, İstanbul, Lisans yayıncılık, ss: 231-263
YÖK (Yüksek Öğretim Kurumu), (1998). Eğitim Fakülteleri Öğretmen Yetiştirme
Programlarının Yeniden Düzenlenmesi. T.C. Yükseköğretim Kurumu Başkanlığı, Ankara.
http:// www.yok.gov.tr
YÖK (Yüksek Öğretim Kurumu), (2007). Türkiye’de Öğretmen Eğitiminde Standartlar ve Akreditasyon, T.C. Yükseköğretim Kurumu Başkanlığı, Ankara.
http://www.yok.gov.tr/egitim/ogretmen/ogretmen_egitiminde_standartlar_ve_akreditasyon.
htm
