Ünite
8
Osmanlı Devleti
Gerileme Dönemi
Barok ve Rokoko Tarzı: Mimari alanda Avrupa modelidir.
Esham Senetleri: İç borçlanma için bankerler ile düzenlenen senetlerdir.
Eshame Defteri: Yeniçeri kayıtlarının tutulduğu defterdir.
Hendeshane: Osmanlı’da açılan ilk Avrupa tarzlı askerî okuldur.
İrad-ı Cedid: Nizam-ı Cedid ocağının giderlerini karşılamak için oluşturulan hazinedir.
İstihkâm Okulu: I. Abdülhamit Dönemi’nde Avrupai tarzda açılan askeri ve teknik okuldur.
Lale Devri: Pasarofça Antlaşması ile Patrona Halil İsyanı arasındaki dönemdir.
Matba-i Amire: Devlet matbaasıdır.
Nizam-I Cedid: III. Selim Dönemi’nde yapılan tüm yeniliklere verilen isimdir.
Tenkihname: Yapılmış bir antlaşma üzerinde yapı- lan değişikliklerdir.
Tercüme Odaları: Doğu ve Batı klasiklerinin tercü- me edildiği yerdir.
Tulumbacılar Ocağı: İtfaiye bölüğüdür.
Ulufe: Yeniçerinin aldığı maaştır.
71
8. ÜNİTE: Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi
hangikpsstarihdersnotu
OSMANLI DEVLETİ GERİLEME DÖNEMİ SİYASİ OLAYLAR
III. AHMET
▪ İsveç ile Rusya arasında Paltova Savaşı yapıldı. Sonucunda ise İsveç Kralı’nın Osmanlıya sığınması sebebiyle Osmanlı ile Rusya arasında Prut Savaşı yapıldı ve Osmanlı kazandı.
▪ Prut Savaşı sonucunda Prut Antlaşması imzalandı.
Azak Kalesi Osmanlı’ya verilecek.
Ruslar İstanbul’da elçi bulundurmayacak.
Önemi: Kaybedilen toprakları geri alma umudu doğdu.
▪ Avusturya ile Osmanlı arasında Pasarofça Antlaşması imzalandı.
Batı’nın üstünlüğü kabul edildi.
Lale Devri başladı.
Bu antlaşma ile Osmanlının kaybettiği toprakları geri alma umudu son buldu.
I. MAHMUT
▪ Avusturya ve Rusya ittifakına karşı Osmanlı savaşmıştır. Sonu- cunda Belgrad Anlaşması imzalandı.
Belgrad Osmanlıda kalacak.
Azak Kalesi yıkılarak Ruslara verilecek.
Önemi: Son kazançlı antlaşmadır. Karadeniz’in son kez Türk gö- lü olduğu antlaşmadır. Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sürekli hâle gelmiştir.
III. MUSTAFA
▪ 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı yapıldı. Sonucunda Ruslar Çeşme’de Osmanlı donanmasını yakmıştır.
I. ABDÜLHAMİT
▪ Çeşme baskını sonucunda Küçük Kaynarca Antlaşması imza- lanmıştır.
Kırım bağımsız olacak.
Karadeniz Türk gölü olmaktan çıkmıştır.
Rusya’ya kapitülasyon verilecek.
Rusya kutsal yerleri ziyaret edebilecek.
Osmanlı Rusya’ya tazminat ödeyecek.
Önemi: İlk kez halkı Türk ve Müslüman olan bir yer kaybedildi.
Osmanlı ilk kez halifeliği bu antlaşma ile kullandı. Osmanlı ilk kez savaş tazminatı ödedi.
▪ Osmanlı Devleti Aynalıkavak Tenkihnamesini imzaladı.
Ruslar Kırım’dan çekilecek.
Osmanlı Devleti Kırım’da Şahin Giray’ın hanlığını tanıyacak.
III. SELİM
▪ Osmanlı ile Avusturya arasında Ziştovi Antlaşması imzalandı.
Osmanlı ile Avusturya ilişkileri son buldu.
▪ Osmanlı Devleti ile Rusya arasında Yaş Antlaşması imzalandı.
Önemi: Kırım’ın Ruslara ait olduğu kabul edildi.
72
Dikkat
Edilmeli •
K üçük Kaynarca Antlaşması / Bağımsız oldu.
•
A ynalıkavak Tenkihnamesi / Rus yanlısı idareci atandı.
•
Y aş Anlaşması / Ruslara ait oldu.
• Kırım elimizden KAY ’dı.
XVIII. YÜZYIL GERİLEME DÖNEMİ İSYANLARI
Edirne Olayı (Şeyhülislam Feyzullah Olayı) Patrona Halil İsyanı Kabakçı Mustafa İsyanı
▪ II. Mustafa devleti Edirne’den yönetiyordu.
▪ Şeyhülislamlık makamı için hocası Feyzullah Efendi’yi atamıştı.
▪ Feyzullah Efendi’nin devlet içindeki haksız uygulamaları sebebiyle isyan çıktı.
▪ II. Mustafa tahttan indirildi. Yerine III. Ahmet çıktı.
▪ Lale Devri’ndeki lüks ve israf yüzünden çıkan isyandır.
▪ III. Ahmet tahttan indirildi.
Yerine I. Mahmut çıktı.
Dikkat
Edilmeli
İsyan ile tahta gelip isyan ile tahttan indirilen tek padişah III. Ahmet’tir.
▪ III. Selim Dönemi’ndeki Nizam-ı Cedit yeniliklerine karşı çıkan isyandır.
▪ III. Selim tahttan indirildi.
Yerine IV. Mustafa çıktı.
73
8. ÜNİTE: Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi
hangikpsstarihdersnotu
OSMANLI DEVLETİ GERİLEME DÖNEMİ ISLAHATLARI
III. AHMET
Mahlası: Necip
▪ Pasarofça Antlaşması ile başlayıp Patrona Halil İsyanı ile sona eren Lale Devri III. Ahmet Dönemi’nde yaşanmıştır.
Sadrazam: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Şeyhülislam: Yenişehirli Abdullah Efendi Edebiyat: Nedim
Minyatür: Levni
▪ Askerî alanda değil, kültürel alanda Batı tarzı ıslahat yapıldı.
▪ İlk geçici elçilik
Paris
28 Çelebi Mehmet
▪ Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika, Vani Mehmet Efendi’nin Vankulu Lügatı adlı eserini bastılar.
▪ Barok ve rokoko tarzı Sadabad Sarayı inşa edildi.
▪ İran’dan çiçek aşısı getirilmiştir.
▪ Tercüme odaları oluşturuldu.
▪ Tulumbacılar (İtfaiye) ocağı kuruldu.
▪ III. Ahmet Çeşmesi inşa edildi. (İlk Batı tarzı mimari eser)
I. MAHMUT
▪ Batı tarzlı ilk askerî ıslahatlar gerçekleştirildi.
▪ Batı tarzı ilk askerî teknik okul açıldı. (Hendesehane)
▪ Avrupa’dan ilk askerî uzman olan Comte De Boneval getirildi.
▪ Batı tarzı ilk dinî mimari eser olan Nuru Osmani Camii inşa edildi.
▪ Ülke genelinde halk kütüphaneleri açıldı.
III. MUSTAFA
▪ Avrupa’dan Baron De Tött getirildi. Sürat Topçuları Ocağı kuruldu.
▪ Deniz Mühendishanesi açıldı.
▪ İç borçlanma senetleri hazırlandı.
▪ Esham senetleri hazırlandı.
▪ Sadrazam ise Koca Ragıp Paşa’dır.
I. ABDÜLHAMİT
▪ Avrupa’dan gelen yabancı uzmanların Müslüman olma zorunluluğu kaldırıldı.
▪ Esham senetleri yürürlüğe girdi ve ilk iç borç alındı.
▪ Cülus bahşişi kaldırıldı.
▪ İstihkam Okulu açıldı.
▪ İlk kez yeniçeri sayımı yapıldı.
▪ Ulufe alım satımı yasaklandı.
▪ Mühendishaney-i Bahr-i Hümayun açıldı.
İstanbul Teknik Üniversitesinin temelidir.
▪ Sadrazamı Halil Hamid Paşa’dır.
74
Mahlası: İlhami
▪ İlk köklü ıslahatlar III. Selim Dönemi’ndedir.
▪ Suzi Dilara Makamını kurmuştur.
▪ III. Selim Dönemi’ne Nizam-ı Cedit Dönemi denir.
▪ Nizam-ı Cedit Ordusu kuruldu.
▪ İrade-i Cedit hazinesi oluşturuldu.
▪ İlk daimi elçilik
Londra
Yusuf Agâh Efendi
▪ İlk devlet matbaası olan Matbaa-i Amire açıldı.
▪ Batı tarzı Levent ve Selimiye kışlaları kuruldu.
▪ Daha köklü ıslahatlar yapabilmek için Meşveret Meclisi oluşturuldu.
▪ Fransızca zorunlu dil hâline geldi. (Askerî okullarda)
▪ Mühendishaney-i Berr-i Hümayun açıldı.
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————
————————————————————————————————————————————————