MÜZECİLİK
Dr. Öğr. Üyesi Akın TEMÜR
Sunumda yer alan tüm fotoğraflar telif hakkına sahiptir. Yalnızca eğitim amaçlı olarak kullanılmıştır. Başka bir amaç için kullanılamaz.
Sunumun hazırlanmasında ağırlıklı olarak aşağıdaki kaynaklar kullanılmıştır.
• 1. Müzecilik ve Sergileme, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları (Edit. E. Altınsapan, N. Küçükhasköylü), Eskişehir 2013
• 2. Müze Müdürleri ve Müze Araştırmacıları İçin Ders Notları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Ankara 2012
Tanım I:
Kültürel değeri olan buluntulardan oluşturulmuş bir bütünü, çeşitli vasıtalarla korumak, incelemek, değerlendirmek ve özellikle halkın estetik zevkinin yükselmesi ve eğitimi için teşhir etmek amacıyla, kamu çıkarları için idare edilen kuruluşlara "Müze" denir.
Tanım II:
Müzeler; Geçmiş yıllara ait olan ve bir kültür mirası halinde bize kadar gelebilen tarih, arkeoloji, sanat tarihi ve etnografya yapıtlarının korunduğu, sergilendiği, bilimsel çalışma ve araştırmaların yapıldığı, bu arada her düzeydeki yerli ve yabancı ziyaretçilerin de faydalandığı birer kültür ve turizm kuruluşlarıdır.
Müzelerin Doğuşu ve Gelişmesi
Greklerin en büyük tanrısı olan Zeus'un "Muse“
(=Musa) adında dokuz kızı vardır. Bir ölümlü olan Mnemosne'den doğma bu kızlar Grek panteonunda müzik ve şiir ilham eden esin (=ilham) perileridir. Priene'li sanatçı Arkhelaos'un yaptığı ve büyük şair Homeros'un tanrılaştırılmasını (=apoteozesini) gösteren, Hellenistik Döneme ait “Arkhelaos Kabartması" Üzerinde topluca resmedilen bu ilham Perileri şunlardır:
1. Kalliope: Adı "güzel sesli" anlamına gelen Kalliope, İskenderiye şiirinde destan şiiri lirik şiir'in esin perisidir.
2. Kleio: Adı "kutlamak, övmek" anlamına gelen Kleio ya da Klio; insanların unutulmaması gereken ünlü-şanlı olaylarını dile getirdiği için, tarih alanı ona ayrılmış ve tarih yazarlarına esin vermiştir.
3. Polymnia: Pandomim'i (=sessiz tiyatro) simgeler
4. Euterpe: Flütle esin veren ilham perisi. Başı çelenkli, elinde bir flütle bayramlara katılır ve bulunduğu yere neşe verir. Dionysos eğlence alaylarında da yeri vardır
5. Tersikhore: Dans ve hafif şiirin ilham perisidir 6. Erato: Korolu şiiri ve özellikle aşk şiirinin ilham perisidir
7. Melpomene: Tragedyayı simgeler
8. Thalia: Doğanın canlanıp şenlenmesi anlamına gelir. Komedyayı simgeler
9. Urania: Gökbilimini, astronomiyi simgeler
İşte bu dokuz kızın her biri güzel sanatların bir dalını korurdu. Muse'lerin hepsi ise, güneş, ışık ve güzel sanatlar tanrısı Apollon tarafından idare edilirdi. Grekler Atina'da muse'ler için bir tepe ayırmışlar ve burada yapılan binaya da, muselere adanmış olması nedeniyle
"Müze" ismini vermişlerdi. Kökeni buraya dek uzanan kelimenin aslı Yunanca olup "Mousa= yaratıcılık, akıl ve düşünce” yi içeren "Men"den gelir ve "Bilimler Tapınağı"
anlamınadır.
İnsanların fikren gelişmeleri sanat eserlerine duydukları ilgi ve merak, bugünkü gelişmiş müzelerin kurulmasına neden olmuştur. Başlangıçta sadece eserlerin toplanıp korunduğu yerler olarak kullanılmışlarsa da müzeler, bugün, genel öğretimin verildiği ve her yaştaki insanın düzenli biçimde bilgi alabilecekleri birer kültür kuruluşuna dönüşmüşlerdir
Bilinen en eski müze; Atina Akropolü'nde olan propleia (tören kapısı) nın sol kanadında yapılmış olan
"Pinacotheque" (=Resim Müzesi)'dir. Antik kaynaklardan öğrendiğimize göre burada Poylnote, Micon, Panainos, Apollodoros, Zeuxis ve Parhasios gibi klasik çağın ünlü ressamlarının eserleri korunup, sergilenirdi.
İkinci erken örneği, Makedonyalı Büyük İskender'den sonra Mısır'da egemenlik süren II. Ptolemaios Filadelfus’un M. Ö. 3.yy. ortalarına doğru İskenderiye’de kurduğu müze oluşturur. Bu bina hem seçme sanat eserlerinin sergilendiği salonlar, hem kütüphane, hem de edebiyat ve sanat konuşmalarının yapıldığı konferans salonlarından meydana gelmişti.
Anadolu'daki en erken örnek ise Bergama'dadır. "Bergama Büyük Kütüphanesi" diye bilinen yapı akropolde, Atena Tapınağı, kuzey stoası'nın köşesine yerleştirilmiştir.
Strabon, yapının II. Eumenes zamanında M.Ö. 3.yy.da tamamlandığını belirtir. Bergama Müzesi bir resim müzesi niteliğindedir. Ayrıca, Herodotos ve Homeros gibi ünlü hatiplerin de portreleri burada sergilenmiştir.
Ortaçağ'da ise kiliselerin müze olarak kullanıldığına tanık olunur. Yöreye ait eserler, bir depo halinde kiliselere toplanmıştır.
Rönesanstan önce ve Rönesansta, İtalya'daki vatanseverlik, geçmişi aramaya yönlendirilince bir takım koleksiyonlar toplanmaya başladı. İlk eski eser koleksiyonu burada 1335'te Trevisan Forzetta tarafından oluşturuldu.
Daha sonra 16. yy.da Floransa, Roma ve Napoli'de bu tür koleksiyonlar çoğalmış ve ardından da müzeleri doğurmuştur.
Fransa'da koleksiyonculuk İtalya'dan daha sonra, hatta İtalya'ya karşı başlatılır. Gerçekten de, Fransız Kralları İtalya'yı basma, orada ne var ne yok alıp Fransa'ya götürme imkânını bulmamış olsalardı, bugünkü ünlü Fransız Müzeleri hem kurulamaz, hem de bu denli zengin olamazlardı. Bugün Paris Louvre Müzesi'nin bu kadar ünlü olmasının ilk nedeni eserlerinin zenginliği, ikincisi ve asıl nedeni ise, ilk "Millet Müzesi" (1735) olmasıdır.
İlk bilim müzesi ise, 1683 yılında İngiltere’de Oxford Üniversitesi'nde kurulmuştur. Müzelerin bugünkü gelişimi, arkeolojinin gelişmesine dayalı olmuştur. 18. yy. da özel müzeler artmış, 1759'da ünlü British Mueum kurulmuştur.
Ardından Winckelmann ilk "Sanat Tarihi Okulu"nu kurmuş ve 19. yy. sonu 20. yy. başlarından itibaren de arkeolojinin yaygınlaşması, müzeciliğin büyümesini sağlamıştır.
