TEMEL KAVRAMLAR
RİSK DEĞERLENDİRMEDE
Uzm. Dr. Orçun ZORBOZAN
KLİMUD Laboratuvar Güvenliği Çalışma Grubu orcun-zorbozan@hotmail.com
. .
. .
375.2 km/saat
Hangisi daha riskli? / Hangisi daha tehlikeli?
Hangisi daha riskli? / Hangisi daha tehlikeli?
Hedefler
Sunum sonrasında katılımcılar;
• Tehlike ve risk kavramını açıklayabilir
• Riski etkileyen faktörleri sıralayabilir
• Tehlike kontrolünün temel bileşenlerini sıralayabilir
• Biyolojik risk değerlendirme yöntemleri arasındaki temel farkları
açıklayabilir
Tehlike ve Risk
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları, Laboratuvar Güvenliği Rehberi, 2014
Çalışanlara, diğer kişilere, laboratuvar ortamına ve
çevreye zarar verebilecek her şey
Bir tehlikenin olumsuz bir sonuca neden olma
olasılığı
RADYOLOJİK FİZİKSEL BİYOLOJİK KİMYASAL
Tehlike ve Risk
Kaza ortaya çıkabilme ihtimali?
Kaza oluşursa boyutu?
Sonuç?
olasılık Etki (şiddet)
İstenmeyen duruma neden olabilecek kaynak
Tehlike ve Risk
Tehlike
KAZA
Tehlike Etken Duyarlı birey
SONUÇ:
ZARAR
ÖLÜM
Sakatlık
yanık
zehirlenme Enfeksiyonlar
(Bruselloz, Tb, Hepatit B, Hepatit C, HIV/AIDS...) Allerjik
reaksiyonlar
Bulaş yolu
Ölçülebilir mi?
RİSK
R= f (p, s) R: risk p: olasılık s: şiddet
«Combination of the probability of occurrence of harm and the severity of that harm where the source of harm is a biological agent or toxin
»
ISO/IEC Guide 51:1999
Etkene bağlı faktörler
Çalışana bağlı faktörler
Aktivite
R= f (p, s) R: risk p: olasılık s: şiddet
«Combination of the probability of occurrence of harm and the severity of that harm where the source of harm is a biological agent or toxin
»
ISO/IEC Guide 51:1999 SONUÇLAR
Hafif Orta Şiddetli Belirgin Katastrofik
OLASILIK
Çok olası Orta Yüksek Çok Yüksek Çok Yüksek
Olası Düşük Orta Yüksek Çok Yüksek
Az Çok Düşük Düşük Orta Yüksek
Nadir Çok Düşük Çok Düşük Düşük Orta
SONUÇLAR
Hafif Orta Şiddetli Belirgin Katastrofik
OLASILIK
Çok olası Orta Yüksek Çok Yüksek Çok Yüksek
Olası Düşük Orta Yüksek Çok Yüksek
Az Çok Düşük Düşük Orta Yüksek
Nadir Çok Düşük Çok Düşük Düşük Orta
Çocuk yalnız
Ocağın üstüne yetişebiliyor
Çaydanlık içinde çok miktarda kaynar su var
Tehlike: Ocak üstünde çaydanlık
Risk: Çocuğun haşlanması
SONUÇLAR
Hafif Orta Şiddetli Belirgin Katastrofik
OLASILIK
Çok olası Orta Yüksek Çok Yüksek Çok Yüksek
Olası Düşük Orta Yüksek Çok Yüksek
Az Çok Düşük Düşük Orta Yüksek
Nadir Çok Düşük Çok Düşük Düşük Orta
Çocuk yalnız
Ocağın üstüne yetişebilmesi için sandalye gerekli Çaydanlık içinde çok miktarda kaynar su var
Tehlike: Ocak üstünde çaydanlık
Risk: Çocuğun haşlanması
SONUÇLAR
Hafif Orta Şiddetli Belirgin Katastrofik
OLASILIK
Çok olası Orta Yüksek Çok Yüksek Çok Yüksek
Olası Düşük Orta Yüksek Çok Yüksek
Az Çok Düşük Düşük Orta Yüksek
Nadir Çok Düşük Çok Düşük Düşük Orta
Çocuk yalnız
Ocağın üstüne yetişebiliyor
Çaydanlık içinde az miktarda kaynar su var
Tehlike: Ocak üstünde çaydanlık
Risk: Çocuğun haşlanması
SONUÇLAR
Hafif Orta Şiddetli Belirgin Katastrofik
OLASILIK
Çok olası Orta Yüksek Çok Yüksek Çok Yüksek
Olası Düşük Orta Yüksek Çok Yüksek
Az Çok Düşük Düşük Orta Yüksek
Nadir Çok Düşük Çok Düşük Düşük Orta
Çocuk yalnız
Ocağın üstüne yetişebilmesi için sandalye gerekli Çaydanlık içinde az miktarda kaynar su var
Tehlike: Ocak üstünde çaydanlık
Risk: Çocuğun haşlanması
Riskin oluşumuna neler etki eder?
Etkene bağlı faktörler
➢ Miktar
➢ Hacim
Yapılan işlem
➢ Aerosol oluşturan işlemler
➢ Kesici-delici cisim kullanımı
Deneyim/
Eğitim
➢ Genç ve deneyimsiz
➢ Erkek Korunma
önlemleri
➢ Kişisel
koruyucular
➢ Mühendislik önlemleri
Organizasyon
➢ Yönetsel kontroller
➢ Prosedürler
➢ Acil durum eylem
planları Laboratuvarın
fiziksel yapısı
düşük
orta
yüksek
Etken
Olasılık
Şiddet
Uygun risk yönetimi ile laboratuvarlar daha
güvenli çalışma ortamları haline getirilebilir
Kontrol Hiyerarşisi
Yok Etme
Yerine Koyma
Mühendislik Önlemleri
Yönetsel Önlemler
KKE
En az etkinlik En fazla etkinlik
Tehlikeyi ortadan kaldır
Tehlikesizi ile değiştir
Tehlikeden kendini soyutla
Çalışma şeklini değiştir
Kişisel koruyucu ekipman ile korun
Riski kim değerlendirmeli?
ÇASAGÜB yapsın İlla ki birileri
yapmıştır DSÖ yapsın
Mesul müdür yapsın
DSÖ Etken Temelli Biyolojik Risk Değerlendirmesi
Araştırma / Referans Laboratuvarları Klinik Laboratuvarlar
İşlem sıklığı? Riskli işlemler?
Riski kim değerlendirmeli?
The most important component of risk assessment is the professional judgement by the individuals most familiar with characteristics of the organisms, the equipment, procedures, animal models, the containment equipment, and facilities available. The laboratory director is responsible to ensure that adequate and timely risk assessments are performed, reviewed routinely and revised when necessary, taking into consideration the acquisition of new data having a bearing on the degree of risk and other relevant new information from the scientific literature
Laboratory biosafety manual, 3rd ed. World Health Organization
