Yabancı Ziyaretçi Sayısı

(1)

BMD Araştırma 24 Şubat 2020

Periyodik Rap or

Yabancı Ziyaretçi Sayısı

.

Oc a k - 2 0 2 0

2020 Ocak’ta 1,8 Milyon Yabancı Ziyaretçi

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın istatistiklerine göre Türkiye, 2020 Ocak ayında önceki yılın aynı ayına göre

%16,11 artışla 1,8 milyon yabancı ziyaretçi ağırladı.

Yabancı ziyaretçi sayısı bir önceki aya kıyasla %16,80 düşüş gösterdi.

Son 2 yılda aylık bazda ziyaretçi sayısında Nisan ayındaki

%24’lük yükseliş dikkat çekerken ziyaretçi sayısı artışında ise Temmuz ayı 946 bin kişi ile en fazla yükselişin yaşandığı ay oldu.

Yabancı Ziyaretçi Sayısı, Bin Kişi

2018 2019 2020 19/18 Değ.

20/19 Değ.

Ocak 1.462 1.539 1.787 5,30% 16,11%

Şubat 1.527 1.670 9,36%

Mart 2.140 2.232 4,33%

Nisan 2.656 3.293 24,01%

Mayıs 3.678 4.022 9,35%

Haziran 4.506 5.319 18,05%

Temmuz 5.672 6.617 16,67%

Ağustos 5.383 6.308 17,17%

Eylül 4.793 5.427 13,23%

Ekim 3.755 4.292 14,28%

Kasım 1.966 2.191 11,41%

Aralık 1.951 2.148 10,11%

Toplam 39.488 45.058 1.787 14,10%

Kaynak: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, TÜİK

5%

9%

4%

24%

9%

18%

17% 17%

13% 14%

11%

10%

16%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

Yabancı Ziyaretçi Sayısı

2018 2019 2020 19/18 Değ. 20/19 Değ.

(2)

Periyodik Rap or

Yabancı Ziyaretçi Sayısı

Yabancı Ziyaretçilerden Elde Edilen Gelir 2019’da 28 Milyar Doları Aşkın Gelir

TÜİK tarafından her çeyrek açıklanan turizm verilerine göre Aralık ayında yabancı ziyaretçilerden bir önceki yılın aynı ayına göre %16,12 artışla 1,2 milyar dolar gelir elde edilirken dördüncü çeyrekteki gelir bir önceki yılın aynı çeyreğine göre

%12,5 artarak 8,6 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Böylelikle 2019 yılındaki yabancı ziyaretçi geliri önceki yıla göre %19,46 artışla 28,7 milyar dolara ulaştı.

Bir önceki yıla kıyasla en yüksek büyüme %24,95 ile Ekim ayında gerçekleşirken tutar olarak en yüksek turizm geliri 4,3 milyar dolar ile Ağustos ayında elde edildi.

Oc a k -2 0 2 0

Yabancı Ziyaretçilerden Elde Edilen Gelir, m$

Aylar 2018 2019 Yıllık Değ.

Ocak 1.118 1.254 12,17%

Şubat 979 1.071 9,34%

Mart 1.251 1.378 10,20%

Nisan 1.410 1.664 18,03%

Mayıs 2.063 2.332 13,01%

Haziran 2.464 2.980 20,94%

Temmuz 2.906 3.603 23,99%

Ağustos 3.509 4.337 23,60%

Eylül 2.957 3.545 19,88%

Ekim 2.888 3.609 24,95%

Kasım 1.415 1.692 19,56%

Aralık 1.069 1.241 16,12%

Toplam 24.028 28.705 19,46%

Kaynak: TÜİK

12,2%

9,3% 10,2%

18,0%

13,0%

20,9%

24,0% 23,6%

19,9%

24,9%

19,6%

16,1%

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500 5.000

m$

Aylık Yabancı Ziyaretçi Geliri & Yıllık Değişim

2018 2019 Yıllık Değ.

(3)

Yabancı Ziyaretçi Sayısı

Kişi Başı Gelir

Kişi Başı Gelir 637 Dolar Oldu

Aylık bazda yabancı ziyaretçi sayısı ve yabancı ziyaretçilerden elde edilen gelirlere bakılacak olursa; 2018 yılında 39 milyonu aşkın yakın yabancı ziyaretçi ülkemizi ziyaret ederken 24 milyar doların üstünde gelir elde edildi.

2019 yılında kişi başı yabancı ziyaretçi geliri geçen seneye göre %4,7 artışla 637 dolar olurken en yüksek kişi başı gelirin elde edildiği ay ise 841 dolar ile Ekim ayı oldu.

Kişi başı gelirin artmasında gelen yabancı ziyaretçilerin sadece otel ve konaklama harcaması yapmaması, hediyelik eşya, seyahat, sağlık ve diğer sektörlerde de harcama gerçekleştirmesi etkili oldu.

Oc a k -2 0 2 0 Periyodik Rap or

%6,5

-%0,0

%5,6

-%4,8

%3,3 %2,4

%6,3 %5,5 %5,9

%9,3

%7,3

%5,5

-%10,0 -%5,0

%0,0

%5,0

%10,0

%15,0

%20,0

%25,0

400 450 500 550 600 650 700 750 800 850 900

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

$

Kişi Başı Yabancı Ziyaretçi Geliri & Yıllık Değişim

2018 2019 Değ.

Kişi Başı Gelir

Ay 2018 2019 2018 2019 2018 2019 Değ.

Ocak 1.462 1.539 1.118 1.254 765 815 6,5%

Şubat 1.527 1.670 979 1.071 641 641

-0,0%

Mart 2.140 2.232 1.251 1.378 584 617 5,6%

Nisan 2.656 3.293 1.410 1.664 531 505

-4,8%

Mayıs 3.678 4.022 2.063 2.332 561 580 3,3%

Haziran 4.506 5.319 2.464 2.980 547 560 2,4%

Temmuz 5.672 6.617 2.906 3.603 512 545 6,3%

Ağustos 5.383 6.308 3.509 4.337 652 688 5,5%

Eylül 4.793 5.427 2.957 3.545 617 653 5,9%

Ekim 3.755 4.292 2.888 3.609 769 841 9,3%

Kasım 1.966 2.191 1.415 1.692 720 772 7,3%

Aralık 1.951 2.148 1.069 1.241 548 578 5,5%

Toplam

39.488 45.058 24.028 28.705 608 637 4,7%

Yabancı Ziy. Bin Kişi Elde Edilen Gelir, m$ Kişi Başı Gelir, $

(4)

Periyodik Rap or

Yabancı Ziyaretçi Sayısı

Oc a k -2 0 2 0

Ülkelere Göre Yabancı Ziyaretçi Sayısı

En Çok Ziyaretçi Gönderen Ülkeler

Türkiye’ye en çok ziyaretçi gönderen ülkeler sıralamasında, 2020 Ocak ayında, 162.199 kişi ile Bulgaristan birinci sırada yer aldı.

Geçtiğimiz yılın aynı ayına göre %42,4 artış kaydeden Rusya’yı %24,8 artış ile İran ikinci sırada,

%21,2 artış ile Bulgaristan üçüncü sırada takip etti.

2019 yılının tamamında ise Türkiye’ye en çok ziyaretçi gönderen ülke 7,1 milyon ile Rusya olmuştu.

0 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000

2018 2019 2018 2019 2018 2019 2018 2019 2018 2019 2018 2019

Rusya Almanya İran İngiltere Bulgaristan Gürcistan

2018 - 2019 Aralık Ayı Ülke Bazında Yabancı Ziyaretçi Sayısı

1.000.000 2.000.000 3.000.000 4.000.000 5.000.000 6.000.000

2018 2019 2018 2019 2018 2019 2018 2019 2018 2019 2018 2019

2018 - 2019 Ocak - Aralık Dönemi Ülke Bazında Yabancı Ziyaretçi Sayısı Yabancı Ziyaretçilerin Ülkelere Göre Dağılımı

Ülkeler 2018 2019 2018-19

Değişim

Rusya 5.964.613 7.059.743 18,4%

Almanya 4.512.360 5.027.472 11,4%

Bulgaristan 2.386.885 2.713.464 13,7%

İngiltere 2.254.871 2.562.064 13,6%

İran 2.001.744 2.102.890 5,1%

Gürcistan 2.069.392 1.995.254

-3,6%

0 50.000 100.000 150.000 200.000

2018 2019 2020 2018 2019 2020 2018 2019 2020 2018 2019 2020 2018 2019 2020 2018 2019 2020

2018 -19-20 Ocak Ayı Ülke Bazında Yabancı Ziyaretçi Sayısı

Yabancı Ziyaretçilerin Ülkelere Göre Dağılımı

Ülkeler 2019 Ocak 2020 Ocak 2020-19 Değişim Bulgaristan 133.806 162.199 21,2%

Gürcistan 112.376 132.674 18,1%

Rusya 91.720 130.608 42,4%

Almanya 102.120 122.416 19,9%

İran 96.603 120.527 24,8%

İngiltere 34.409 37.660 9,4%

(5)

Periyodik Rap or

Yabancı Ziyaretçi Sayısı

Oc a k -2 0 2 0

2019 ve 2020 yılları Ocak ayında yabancı ziyaretçi sayısı ülkeler bazında kıyaslandığında pastadan en yüksek payı alan ilk 3 ülke İngiltere, Gürcistan ve Rusya oldu.

Yabancı Ziyaretçilerin Tercih Ettiği Ulaşım Türü ve Sınır Kapılarının Bağlı Olduğu İller Yabancı Ziyaretçilerin Öncelikli Tercihi İstanbul Oldu

2020 Ocak ayında ülkemize gelen yabancı ziyaretçilerin en çok giriş yaptıkları sınır kapılarının bağlı olduğu iller sıralamasında ilk 5 il aşağıdaki tablodaki gibi gerçekleşti. Edirne ve İstanbul illeri pastadan en büyük payı alırken yabancı ziyaretçilerin %69,4’ü Ocak ayında bu iki il sınırlarından ülkeye giriş yaptı.

Tabloda ilk üçte yer alan illere bakıldığında havayolu, yabancı ziyaretçilerin ülkemizi ziyaretinde kullandığı ulaşım araçlarında öne çıkıyor.

Rusya; 15,1%

Almanya;

11,4%

İran; 5,1%

Bulgaristan;

İngiltere;

6,0% Gürcistan; 5,2%

Diğer;

2018 OCAK - ARALIK DÖNEMİ

Rusya; 15,7%

Almanya; 11,2%

İran; 4,7%

Bulgaristan; 5,7%

İngiltere; 6,0% Gürcistan; 4,4%

Diğer; 52,4%

2019 OCAK - ARALIK DÖNEMİ

2020 Ocak - Yab. Ziyaretçilerin En çok Giriş Yaptığı Sınır Kapısı

İl Deniz Hava Kara Tren Toplam Pay

İstanbul 3.031 1.014.003 1.017.034 56,9%

Edirne 221.671 823 222.494 12,5%

Antalya 466 152.510 152.976 8,6%

Artvin 36 137 143.506 143.679 8,0%

Ankara 34.365 34.365 1,9%

2019 Yılı Yab. Ziy. En çok Giriş Yaptığı Sınır Kapısı

İl Deniz Hava Kara Tren Toplam Pay

İstanbul 46.537 14.860.126 14.906.663 33,1%

Antalya 45.222 14.605.259 14.650.481 32,5%

Edirne 4.328.953 19.612 4.348.565 9,7%

Muğla 598.749 2.622.989 3.221.738 7,1%

Artvin 937 1.425 2.290.050 2.292.412 5,1%

Bul garistan;

9,1%

Gürcistan;

7,4%

Rusya;

7,3%

Al manya;

6,9%

İra n; 6,7%

İngiltere;

2,1%

Di ğer;

60,5%

2020 Ocak Dönemi

(6)

Periyodik Rap or

Yabancı Ziyaretçi Sayısı

Yıllar Bazında Görünüm

Son 11 yıldaki yabancı ziyaretçi sayısı ve yabancı ziyaretçilerden elde edilen gelirin 2009’dan 2015’e kadar sürekli arttığı görülmektedir. Kişi başı gelirin de en yüksek olduğu yıl 754 dolarla 2014 yılı olmuştur. 2019 yılında Türkiye, bir önceki yıla göre %19,5 artış ile 45,1 milyon yabancı ziyaretçiden 28,7 milyar dolar gelir elde ederek hem ziyaretçi sayısı hem de gelir noktasında tüm zamanların rekorunu kırmıştır. 2019 yılındaki 637 dolar olan kişi başı gelir noktasında ise hem 2014 yılında görülen en yüksek tutar olan 754 doların hem de son 11 yıllık ortalama rakam olan 678 doların oldukça altında yer almaktadır.

2015 yılının sonlarında Türkiye’nin Rus savaş uçağını düşürmesi ile başlayan politik kriz nedeniyle takip eden 2015 ve 2016 yıllarında turizm rakamlarında sert düşüşler gerçekleşmiş olup 2017 yılından itibaren toparlanmaya başlamıştır.

Son 10 yılda en büyük yabancı ziyaretçi sayısı düşüşü 11 milyon kişi ile 2016 yılında meydana gelirken aynı yılda elde edilen gelir ise 9 milyar doların üzerinde azalmıştır.

Ziyaretçi sayısındaki en büyük artış ise 2017 ve 2018 yıllarında 7 milyon kişinin üzerinde gerçekleşmiştir.

Bahsi geçen politik krizden sonra 2014 yılı yabancı ziyaretçi sayısını ilk defa 2018 yılında yakalayıp geçmemize rağmen 2014 yılındaki gelir rakamın 2019 yılında geçebilmiş durumdayız. Bunun nedenlerinden biri bahsi geçen iki yıl arasında TL’nin dolar karşısında değer kaybetmiş olmasıdır. Şöyle ki 31.12.2015 tarihinde Dolar kuru 2,92 iken 31.12.2018 tarihinde 5,29 seviyesinde yükselmiştir. Yani yabancıların Türkiye’deki alım gücü artmış durumdadır.

Oc a k -2 0 2 0

Yabancı Ziyaretçi Sayısı & Gelir

Yıl Sayı, Bin Kişi Değ. Gelir, m$ Değ. Kişi Başı Gelir, $ Değ.

2009 27.348 19.064 697

2010 28.511 4,3% 19.110 0,2% 670

-3,8%

2011 31.325 9,9% 22.222 16,3% 709 5,8%

2012 31.783 1,5% 22.410 0,8% 705

-0,6%

2013 34.910 9,8% 25.322 13,0% 725 2,9%

2014 36.838 5,5% 27.778 9,7% 754 4,0%

2015 36.245

-1,6%

25.439

-8,4%

702

-6,9%

2016 25.352

-30,1%

15.991

-37,1%

631

-10,1%

2017 32.410 27,8% 20.223 26,5% 624

-1,1%

2018 39.488 21,8% 24.028 18,8% 608

-2,5%

2019 45.058 14,1% 28.705 19,5% 637 4,7%

Toplam 369.267 250.293 678

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı - TÜİK

500 550 600 650 700 750 800

10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

KİŞİ BAŞI GELİR, $

Türkiye'nin Yabancı Ziyaretçi Sayısı ve Elde Edilen Gelir

Sayı, Bin Kişi Gelir, m$ Kişi Başı Gelir, $

(7)

Periyodik Rap or

Yabancı Ziyaretçi Sayısı

Rus savaş uçağının düşürülmesi sonrası Rusya ile yaşadığımız politik gerilimin ardından Kasım 2015 sonrası yabancı ziyaretçi sayısında keskin bir düşüş yaşanmıştır. 2016’nın sonlarında artan terör olayları ve 2016’yı 2017’ye bağlayan gece gerçekleşen Reina terör saldırısından sonra son 4 yılın en düşük seviyelerine inen turizm verileri, 2017’nin 2. çeyreğinden itibaren toparlanmaya başlamış ve 2020 Ocak itibariyle kümülatif bazda tüm zamanların en yüksek yıllık yabancı ziyaretçi sayısına, 45,3 milyon kişiyle ulaşılmıştır.

Dünya Turizm Örgütü verilerine göre Türkiye 2018 verilerine göre turist sayısında Avrupa’da 4. Sırada, dünyada 6. Sırada yer almaktadır. Turizm gelirinde ise (2018 verileri) Avrupa’da 6. sırada, dünyada 15. sırada yer almaktadır.

2019 yılı genelinde önceki yıla kıyasla %14,11 artışla 45,1 milyon yabancı ziyaretçi ülkemizi ziyaret ederken 2020 Ocak ayı itibariyle son 12 aylık kümülatif bazda 45,3 milyon yabancı ziyaretçi sayısı 2015’ten bu yana en yüksek yabancı ziyaretçi sayısı olarak kayıtlara geçti. Türkiye toplamda 34,5 milyar dolar turizm geliri elde ederek tüm zamanların turizm geliri rekorunu kırarken bunun 28,7 milyar doları yabancı ziyaretçilerden elde edildi.

Oc a k -2 0 2 0

45.306

25.091 20.000

25.000 30.000 35.000 40.000 45.000 50.000

Oca.15 Mar.15 May.15 Tem.15 Eyl.15 Kas.15 Oca.16 Mar.16 May.16 Tem.16 Eyl.16 Kas.16 Oca.17 Mar.17 May.17 Tem.17 Eyl.17 Kas.17 Oca.18 Mar.18 May.18 Tem.18 Eyl.18 Kas.18 Oca.19 Mar.19 May.19 Tem.19 Eyl.19 Kas.19 Oca.20

Son 12 Aylık Yabancı Ziyaretçi Sayısı, Bin Kişi

Son 12 Aylık Yabancı Ziyaretçi Medyan = 36.245 En Yüksek-En Düşük

6.617

1.055 0

1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000

Oca.14 Nis.14 Tem.14 Eki.14 Oca.15 Nis.15 Tem.15 Eki.15 Oca.16 Nis.16 Tem.16 Eki.16 Oca.17 Nis.17 Tem.17 Eki.17 Oca.18 Nis.18 Tem.18 Eki.18 Oca.19 Nis.19 Tem.19 Eki.19 Oca.20

Aylık Bazda Yabancı Ziyaretçi Sayısı, Bin Kişi

Aylık Yabancı Ziyaretçi Sayısı (Bin Kişi) En Yüksek, En Düşük Medyan = 2.485

(8)

6,7 milyon kişi yurt dışı ikametli

vatandaş ziyaretçi

45,1 milyon kişi

yabancı ziyaretçi 51,7 milyon kişi toplam ziyaretçi

Oc a k -2 0 2 0 Periyodik Rap or

Yabancı Ziyaretçi Sayısı

Yurt dışı ikametli vatandaş sayısında

%0,98 artış

Yabancı ziyaretçi sayısında %14,11

artış

Toplam ziyaretçi sayısında %12,2 artış

En çok ziyaretçiyi 7 milyon kişi ile Rusya

gönderdi Gelen yabancıların

%33'ü İstanbul'dan giriş yaptı

%77'si havayolu ile giriş yaptı

Toplam turizm geliri 34,5 milyar $

Yabancı ziyaretçilerden 28,7

milyar $ gelir

kişi başı ortalama harcama 666 $, yabancılarda 642 $

En çok harcama kişisel harcamalara

yapılırken kişisel harcamalar içinde en

yüksek pay yeme- içme grubu Toplam 4,5 milyar $

turizm gideri Toplamda 80,9 milyon

kişi tesislerde konakladı ve bunun

%63'ü yabancı ziy.

tarafindan

Yabancı ziyaretçilerin ortalama kalış süresi

3,4 gün

En çok geceleme yapan ülke 31,1

milyon ile Rus Vatandaşları oldu.

2019 Yılı Özeti

(9)

Oc ak -2 02 0

.

Not: Veriler Kültür ve Turizm Bakanlığı, TÜİK ve TCMB’den alınmıştır.

Bizim Menkul Değerler A.Ş Araştırma Bölümü

Email : arastirma@bizimmenkul.com.tr Telefon : 0-216-547-1350 Önemli Uyarı

Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.

Burada yer alan bilgiler Bizim Menkul Değerler A.Ş. (BMD) tarafından okuyucuyu bilgilendirme amacı ile BMD’nin güvenilir olduğunu düşündüğü yayımlanmış bilgilerden ve veri kaynaklarından derlenerek hazırlanmıştır. Kullanılan bilgilerin hatasızlığı ve/veya eksiksizliği konusunda BMD hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz. BMD Araştırma raporları şirket içi ve dışı dağıtım kanalları aracılığıyla tüm BMD müşterilerine eşzamanlı olarak dağıtılmaktadır. Ayrıca, Burada yer alan tahmin, yorum ve tavsiyeler dökümanın yayınlandığı tarih itibariyle geçerlidir. BMD Araştırma Bölümü daha önce hazırladığı ya da daha sonra hazırlayacağı raporlarda bu raporda sunulan görüş ve tavsiyelerden farklı ya da bu raporda sunulan görüş ve tavsiyelerle çelişen başka raporlar yayınlayabilir. Çelişen fikir ve tavsiyeler bu raporu hazırlayan kişilerden farklı zaman dilimlerine işaret ediyor, farklı analiz yöntemlerini içeriyor ya da farklı varsayımlarda bulunuyor olabilir. Böyle durumlarda, BMD’nin bu raporlardaki tavsiye ve görüşlerle çelişen diğer BMD Araştırma Bölümü raporlarını okuyucunun dikkatine sunma zorunluluğu yoktur. BMD ve ilişkili olduğu firmalar bu raporda adı geçen pay senetlerinde pozisyon sahibi olabilir ve/veya raporun yayınlanma tarihinden sonra işlem yapabilir. Ayrıca yatırımcılar bu raporda adı geçen şirketlerle BMD ve/veya diğer ilişkili firmalarının iş ilişkisi içerisinde olabileceğini kabul ederler.

Bu çalışma kesinlikle tekrar çıkarılmak, çoğaltılmak, kopyalanmak ve/veya okuyucudan başkasına dağıtılmak üzere hazırlanmamıştır ve BMD Araştırma Bölümü’nün izni olmadan kopyalanamaz ve çoğaltılıp dağıtılamaz.

Okuyucuların bu raporun içeriğini oluşturan yatırım tavsiyeleri, tahmin ve hedef fiyat değerlemeleri de dahil olmak üzere tüm yorum ve çıkarımların, BMD Araştırma Bölümü‘nün izni olmadan başkalarıyla paylaşmamaları gerekmektedir. BMD bu araştırma raporunu yayınlamaya, müşterilerine ve gerekli yatırım profesyonellerine dağıtmaya yetkilidir. BMD Araştırma Bölümü gerekli olduğunu düşündüğünde düzenli olarak yatırım tavsiyelerini güncellemekte ve temel analize dayalı araştırma raporları hazırlamaktadır. Bununla birlikte, bu çalışma herhangi bir hisse senedinin veya finansal yatırım enstrümanlarının alımı ya da satımı için BMD ve/veya BMD tarafından direk veya dolaylı olarak kontrol edilen herhangi bir şirket tarafından gönderilmiş bir teklif ya da öneri oluşturmamaktadır. Herhangi bir alım-satım ya da herhangi bir enstrümanın halka arzına talepte bulunma kararı bu çalışmaya değil, arz edilen yatırım aracı ile ilgili kamuya duyurulmuş ve yayınlanmış izahname ve sirkülere dayanmalıdır. BMD ya da herhangi bir BMD çalışanı bu raporun içeriğindeki görüş ve tavsiyelere uyulması sebebiyle doğabilecek doğrudan ya da dolaylı herhangi bir zarar ya da kayıpla ilgili olarak sorumlu tutulamaz.