ABBÂSÎLER-KÜLTÜR VE
MEDENİYET I
Abbâsîlerde düşüncenin ve bilimin gelişmesine etki eden faktörler:
1. fethedilen ülkelerin entelektüel birikimine ilgi duyma
İranlılar vasıtasıyla Sâsânî (İran) bürokrasisi ve kültürü yeni imparatorluğa taşındı. İbnü’l-
Mukaffa (ö. 140/757) tarafından Siyeru Muluki’l- Acem, Farsçadan Arapçaya tercüme edildi. Yine İbnü’l- Mukaffa, Hind masallarını içeren Kelile ve Dimne’yi de çevirdi.
2. zındıklığın büyük bir suç kabul edilmesi, kelâmcıları, zındıklar hakkında reddiye
yazmaya götürdü
3. Şuûbiyye
4. tercümeler
5. Düşünce ekolleri (mezhepler)
Bilimler:
Kur’an: Mukatil b. Süleyman (150/767):
Kur’an’ı baştan sona tefsir eden ilk müfessir.
Kur’an’ın tamamının ayetlerinin sırasına göre tefsiri, ilk defa bu dönemde el-Ferrâ (ö.
207/824) : Meani’l-Kur’an
Taberî’nin rivayet tefsiri olarak kabul edilen
Câmiu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’an
Dirayet tefsirleri: Mahmud ez-Zemahşerî (ö.538/1144)’ye ait olan el-Keşşâf’tır.
Fahreddin er-Râzî (ö. 606/1209)’nin Mefâtîhu’l-gayb adlı dirayet tefsiri,
Tahavî, Cessâs ve Ebû Bekîr İbnü’l-Arabî’nin Ahkâmü’l-Kur’an adlı fıkıh tefsirleri,
Sehl et-Tüsterî’nin Tefsîr adlı tasavvufî tefsiri,
Sülemî’nin Hakâiku’t-tefsîr adlı tasavvufî tefsiri,
Kuşeyrî’nin Letâ’ifül-işârât adlı tasavvufî
tefsiri.
Hadis: eserler Buharî (ö. 256/869), Müslim (261/874), Ebû Dâvûd (ö. 275/888), Tirmizî (ö.279/892), Nesâî (ö. 302/815) ve İbn Mâce (ö. 273/886) adlı bilim insanlarına aitti.
Buharî ve Müslim’e ait olan ve adları el- Câmi’u’s- Sahîh olan iki mecmua,
sahih/sahihayn olarak otorite kabul edildi.
Mâlik b. Enes(ö.179/795) Muvatta
Ahmed b. Hanbel (ö.241/855), Müsned
Kuleynî (ö.329/941) el-Kâfî’/Şiî
Fıkıh:Ebû Hanife (ö. 150/767), İmam Mâlik (ö.
179/795), Şafiî (ö. 204/819) ve Ahmed b.
Hanbel (ö. 241/855)
Dâvûd b. Ali (ö.270/884) Zâhiriyye
Ebû Yusuf (ö. 182/798) Kitâbu’l-Harac
(Vergiler Kitabı), devlet yönetimi hakkında bir
fakih (dinî hukuk bilgini) tarafından yazılmış
ilk eser
Kelâm:
Mu’tezile kelâmcıları :Câhız(ö.255/869),
Ebü’l-Huzeyl el-Allâf (ö.235/850), Ahmed b.
Ebî Duâd (ö.240/854), Nazzâm(ö.231/845), Bişr el-Merisî(ö.218/833), Bişr b. Mu‘temir
(ö.210/825), Ahmed b. Ebî Duâd(ö.240/854),
Semarkantlı Ebû Mansûr el-Mâtürîdî
(ö.333/944) tarafından başlatılan Hanefî-
Maturidî geleneği ile Ebü’l-Hasan el-Eş’arî (ö.
330/941) tarafından kurulan Eş’arî ekolü
kelâm ilminin en büyük okulları haline geldi.
Tarih ve Tarih Yazıcılığı: İbn İshâk (ö. 152/769)’ın Sire’sidir. İbn Hişâm (ö. 218/833)’ın Siretu’n-
Nebeviyye’sidir. Yazar bu eserdeki tarihi bilgileri ağırlıklı olarak Ziyâd b. Abdullah (ö.183/799)
kanalıyla İbn İshâk’tan edinmiştir.
Vâkidî (ö.207/ 822) de bu dönemin önemli tarih yazarları arasında yer alır. Bağdat’ta 231/ 845
yılında vefat eden ve Vâkidî’nin kâtipliğini yapmış olan İbn Sa’d’ın, Hz. Muhammed ve arkadaşlarının hayatı ve yaşayışlarından bahseden Tabakat adlı eseri alanında ilktir.
