SUPER’IN YAŞAM BOYU-YAŞAM ALANI KURAMI

(1)

SUPER’IN YAŞAM BOYU-YAŞAM

ALANI KURAMI

Kübra Berber

(2)

Super’ın Yaşam Boyu Yaşam Alanı Kuramı

• Benlik Kavramı

• Yaşam Boyu Gelişim Dönemleri

• Yaşam Alanı/Roller

• Kariyer Olgunluğu

• Kariyer Örüntüleri

(3)

Benlik Kavramı

•

Bir insanın kendi algısına göre;

özelliklerinin, yeteneklerinin, değer yargılarının, amaçlarının ve ideallerinin dinamik bir örüntüsüdür.

(4)

Benlik Kavramı

• Super’a göre bireyler büyürken kendi rolleri, kişilik özellikleri ve yeteneklerine ilişkin bir bakış açısı

geliştirirler. Ardından da kendilerine bakış açıları ile çeşitli meslekleri -sahip olduğu bilgilere göre-

karşılaştırırlar ve benlik kavramlarını mesleki alana geçirmeye çalışırlar.

• Bireyler benlik kavramlarını en iyi yansıtan, en iyi ifade

eden mesleği bulmaya çalışırlar. Dolayısıyla meslek seçimi benliğin bir meslek adıyla ortaya koyulmasıdır.

(5)

Yaşam Boyu-Yaşam Alanı

• Yaşam boyu ve yaşam alanı kavramları, kariyer gelişiminin içerik ve süreç boyutunu temsil etmek için

kullanılmaktadır.

• Yaşam boyu, ömür boyu devam eden kariyer gelişim sürecini ifade etmektedir ve Super’ın mesleki gelişim dönemleri ile ilişkili bir kavramdır.

• Yaşam alanı ise bireylerin yaşamlarında oynadıkları rolleri ve bu rollerin içeriğini tanımlamaktadır.

(6)

Yaşam-Kariyer Gökkuşağı

Çocuk

Öğrenci Boş Zaman

Vatandaş Çalışan

Eş Ev İşleri Ebeveyn

Roller 5

10 15

20 25

30

35

40 45 50 55

60

65

70

75

80

85

90 Büyüme

Keşfetme

Yerleşme Sürdürme

Çöküş

(7)

Yaşam Boyu

Büyüme (4-13 Yaş): Çocukların içinde bulundukları çevreyi keşfetme

sürecidir. Çocuklar fantezi ve oyunlar aracılığıyla yetişkin rollerini denerler.

Keşfetme Dönemi (14-24 Yaş): Bireylerin mesleklere ilişkin daha net fikirlerinin olduğu, kariyer alternatifleri arasında seçim yaptığı, hangi işte çalışacağına karar verdiği ve bir işte çalışmaya başladığı dönemdir.

→Billurlaşma: Bireyler ne istediklerini, ne gibi becerilere sahip olmaları gerektiğini belirginleştirir.

→Belirleme: Geçici tercihlerin şekillendiği ve meslek seçimi için hazır olunan dönemdir.

→Uygulama: Kariyer hedeflerine ulaşmak için planlar yapılır, özgeçmiş hazırlama, ağındaki kişilerle bağlantı kurma vb.

(8)

Yaşam Boyu

Yerleşme Dönemi (25-45 Yaş): Bir işte çalışmaya başlamayla

başlayan bu dönem benlik kavramının mesleki role uyarlanması ile tanımlanmaktadır.

→Karar Kılma: İşe alışmakla ve o işin gereklerini yerine getirmekle ilgilidir.

→Sağlamlaştırma: İşteki pozisyonun sabitlenmesi ile ilgilidir. Birey işinde daha rahat olmaya başlar ve işinde güvenilir ve yeterlik sahibi bir kişi olarak bilinmek ister.

→İlerleme: Kişinin yaptığı işte daha fazla sorumluluk ve daha fazla ücret alabileceği üst pozisyona geçmesi anlamına gelir.

(9)

Yaşam Boyu

Sürdürme Dönemi (45-65 Yaş): İş yaşamında ilerlemenin olmadığı fakat iş yerinde statünün korunduğu dönemdir.

→Koruma: Bireyin iş yaşamındaki pozisyonunu koruması için kendi işi ile ilgili yeni şeyler öğrenmesi, değişen teknolojiye uyum sağlaması, rekabet edebilen kişilerin meydan okumasına karşılık verebilmesi

→Güncelleme: Bireyin statüsünü korumak için çeşitli eğitim programlarına, kongrelere katılması söz konusudur.

→Yenilik: Kişinin meslek yaşamında ilerleme kaydetmesidir, işini büyütme gibi.

(10)

Yaşam Boyu

Çöküş (Geri Çekilme*) Dönemi (65+ Yaş): Bireylerin işle ilgili enerjilerinin ve mesleğe karşı ilgilerinin azaldığı

dönemdir.

→Yavaşlama: Kişinin işle ilgili sorumluluklarının azalmasıdır.

→Emeklilik Planı: Finansal planlama ve emeklilikten sonraki planlamaların yapılması dönemidir.

→Emeklilik: Çalışan rolünün bireyin yaşamında kapladığı alan

azalırken boş zaman, aile ve vatandaşlık rollerine daha fazla önem verilmeye başlanır.

(11)

Yaşam Alanı

• Bireylerin yaşamı boyunca dört ana alanda (ev, toplum, okul, iş ortamı), dokuz önemli rol oynamaktadır.

1. Çocuk

2. Öğrenci

3. Boş Zaman

4. Vatandaş

5. Çalışan

6. Eş

7. Ev İşleri

8. Ebeveyn

9. Emekli

(12)

Kariyer Olgunluğu

• Kişinin biyolojik ve sosyal gelişiminin sonucu olarak içinde bulunduğu gelişim dönemine ait gelişimsel görevleri

yerine getirmeye hazır olması olarak tanımlamaktadır.

(13)

Kariyer Örüntüleri

Erkekler için;

1. İstikrarlı Kariyer Örüntüsü 2. Geleneksel Kariyer Örüntüsü

3. Durağan Olmayan Kariyer Örüntüsü 4. Çoklu Deneme Kariyer Örüntüsü

(14)

Kariyer Örüntüleri

Kadınlar için;

1. Kararlı Ev İşleri Kariyer Örüntüsü 2. Geleneksel Kariyer Örüntüsü

3. Kararlı Çalışma Kariyer Örüntüsü 4. Çift Yol Kariyer Örüntüsü

5. Kesintili Kariyer Örüntüsü

6. Kararlı Olmayan Kariyer Örüntüsü 7. Çoklu Deneme Kariyer Örüntüsü

(15)