ÖĞRENME ORTAMI
Etkili bir sınıf yönetimi için sınıfın uygun biçimde düzenlenmesi gerekmektedir. Öğretmen sınıfı düzenleme çalışmaları, öğretim yılına başlamadan önce veya öğretimin yılının ilk günlerinde yapmalıdır.Bu konudaki bilgiler aşağıda verilmektedir.
I. ÖĞRENME ORTAMI NEDİR?
Öğrenme ortamı, öğrenmenin gerçekleştiği yer olarak açıklanmaktadır. Bu yer sınıf ve ya sınıf dışındaki kütüphane, laboratuar, atölye vb. olabilir.Bu ortamın öğrenmeye uygun hale getirilmesi için bazı düzenleme etkinlikleri yapılmaktadır. Bu çalışmaların bir kısmı okul yönetimi ve diğer zümre öğretmenleriyle yapılmaktadır.
Öğretmen sınıfı düzenleme ile ilgili bütün çalışmalarda yer almalı hatta öğrenci katılımını da sağlamalıdır.
Öğrenme ortamını düzenleme etkinlikleri yaklaşımlara göre değişmektedir.
Geleneksel yaklaşımda öğretim genellikle sınıfta yapıldığı için sınıf düzenlemesi üzerinde durulmaktadır. Sınıf düzenleme ise sınıfın çevresel koşulları ile fiziki çevresini düzenlemek şeklinde ele almaktadır.Bu amaçla sınıfın yeri,büyüklüğü,ışık düzeni,temizliği ve havalandırılması gibi etkinliklere daha ağırlık verilmektedir.
Bilişsel yaklaşımda sınıf düzenlemesi öğrencinin bilgiyi işlemesini kolaylaştırmaya dayalı olarak yapılmaktadır.Öğrencinin bilgileri hızlı bellekte işlerken ısı,ışık,gürültü gibi nedenlerden dikkatinin dağılmaması gerekmektedir. Bu nedenle sınıfın ısı, ışık, gürültü durumuna önem verilmekte, sınıf düzenlemesi dikkat dağıtmayı önleyecek ve bilgi işlemeyi kolaylaştıracak şekilde yapılmaktadır.
Yapılandırıcı yaklaşıma göre öğrenme, sadece sınıfta gerçekleşmemekte,sınıf dışında da öğrenme olmaktadır.Bu nedenle sınıf düzenleme yerine öğrenme ortamını düzenleme üzerinde durulmaktadır.İşbirlikli öğrenmeye ağırlık verildiğinden sınıftaki öğrenci sayısı, öğrencileri gruplama, grup ve sınıf içi etkileşim, iletişim ve güdüleme gibi öğrenmeyi kolaylaştıracak düzenlemeler önem kazanmaktadır.
II.ORTAMI DÜZENLEME
Bu başlık altında sınıfın fiziksel, etkileşim, grup ve oturma düzeni yönünden yapılacak çalışmalar ele alınmaktadır.
a.Fiziksel Düzeni
Sınıfın fiziksel koşulları hazırlanmadan etkili bir öğrenmeden bahsedilemez.
Bunun için sınıf yer,ışık düzeni,görünüm,sıra uygunluğu, gürültü,ısı,temizlik ve havalandırma yönleriyle hazırlanmalıdır.Bu etkinlikler aşağıda açıklanmaktadır.
1. Sınıfın Yeri : İlköğretimin ilk sınıflarının okuldaki yerleri oldukça önemlidir.
İlk sınıfların yerlerinin büyük sınıflardan uzak, çok üst veya bodrum katlarda olmayan,giriş-çıkışlara yakın, öğretmen ve velilerin rahatça ulaşabileceği bir konumda bulunması gerekir.Bu durum ilk sınıfların üst sınıf öğrencilerinden olumsuz yönden etkilenmemesi, teneffüslerde ezilmemesi-yaralanmaması, öğrenmen ve velinin sürekli izlemesi vb. nedenlerden dolayı gerekli olmaktadır.Öğretmen sınıf yönetimi açısından bu durumları dikkate almalı ve okul idaresi ile işbirliği içinde sınıf yerlerini belirlemelidir.Diğer sınıfların yerleri ise öğrenci gelişim düzeyine uygun olarak belirlenmelidir.
2. Işık Düzeni:Sınıfın ışık düzeninin iyi olması, eğitim çalışmalarını kolaylaştırmakta ve öğrencilerin gözlerini korumaktadır. İyi ışık almayan veya ışığı yetersiz olan sınıflarda,öğrencilerin gözleri çok çabuk yorulmaktadır.Bu nedenle sınıf ışığı yeterli olmalıdır. Yapılan araştırmalara göre, yetersiz ışıklandırma ve yetersiz ışık altında sürekli çalışma,gözlerde doğuştan sonra gelen göz hastalıklarının başında gelen etkenlerdendir.Bu bakımdan göz sağlığı, sınıf ve odaların ışıklandırılmasına önemli ölçüde bağlıdır.Öğretmen, doğal ışıkta çalışmanın önemini anlatmalı ve öğrencilerin evlerinde yaptıkları çalışmalarda da bu konuya dikkat etmelerini vurgulamalıdır .
Gözler, doğal ışıkta, yani gündüz ışığında daha rahat etmektedir.Bu nedenle sınıflarda gündüz ışığından olabildiğince yararlanılmalıdır.Sınıfa, gündüz ışığının girmesini engelleyen (tül perdeler dahil ) perdeler kullanılmamalıdır.Tam tersine, doğal ışığın sınıfa daha fazla girmesi sağlanmalıdır. Ancak aşırı güneş alan sınıflarda geçici olarak önlemler alınmalı, fakat bu hiçbir zaman ışığı engelleyici olmamalıdır.Sınıf,bir eğitim ortamı olarak düşünülmeli ve ev mantığından hareketle, ışığı engelleyen çeşitli süslemelere kesinlikle yer verilmemelidir.
Sınıf yerleşimi ışığın, öğrencilerin arkasından veya önünden gelecek şekilde değil, solundan ( mümkün değilse sağından) gelecek şekilde yapılmalıdır.Gündüz ışığının yeterli olmadığı durumlarda aydınlatmaya dikkat edilmelidir.Aydınlatmada, sınıfı genel olarak tavandan aydınlatan sistem kullanılmalıdır.Aydınlatma metrekareye 10-15 watt olarak hesaplanmalıdır.Örneğin 50 metrekarelik bir sınıf için 500-750 watt ışık gerekmektedir.Bu ışıklar sınıf tavanına belirli aralıklarla yerleştirilmelidir.
Aydınlatma beyaz ışıkla yani flüoresan lamba ile sağlanmalıdır ( Güneş 2007).
3. Sınıfın Görünümü : Sınıfın görünümü oldukça önemlidir.Sınıfın görünümü süse kaçılmadan düzenlenmeli ve eğitsel mesajlar verici olmalıdır.Sınıfın araç-gereç ,dosya,dolap ,bilgisayar ,tepegöz,televizyon vb. gibi tüm malzemeleri yerlerine özenle yerleştirilmelidir. Her araç özenle kullanılmalı tekrar yerine konmalıdır.Sınıf panolarındaki yazılara dikkat edilmeli, yazıların harfleri eksik ya da düşmüş olmamalıdır.
Sınıfın renkleri de ayrı bir önem taşımaktadır.Renkler, öğrencilerin fiziksel ve davranışsal durumunu etkileyici olmaktadır.Renklerin dilinde açık mavi gevşetici ve
rahatlatıcı,koyu mavi uyarıcı ,kırmızı heyecan verici, kışkırtıcı ve gerilim yaratıcı,açık sarı ile portakal rengi ise uyarıcı olarak görülmektedir.Sınıf için liseye kadar sıcak renklerden sarı,pembe ,şeftali rengi,lise ve sonrasında ise mavi ve yeşil tonları önerilmektedir Bu konular sınıf yönetimi açısından dikkate alınmalıdır.
4. Sıra Uygunluğu :Sınıftaki masa-sıraların öğrenci gelişimine uygun olması gerekmektedir.Çünkü öğrenciler günde ortalama altı saatlerini sınıfın masa- sıralarında geçirmektedirler.Öğrenciler bu masa-sıralarda oturmakta,yazmakta,ders dinlemekte, beslenmekte ve dinlenmektedirler.Bu nedenle sınıf masa –sıralarının öğrenci boyuna ve gelişimine uygun olması gerekmektedir.Bu durum sınıf yönetimini de kolaylaştırıcı olmaktadır.
Öğrencilerin sırada dik oturmaları ve yazı tahtasını rahatça izlemeleri oldukça önemlidir.Sıra ve masalar öğrenci oturduğunda ayağı yere değecek yükseklikte olmalıdır. Masa ve sıraların genişliği ise öğrenci yazarken kollarının dirsekten önceki üçte ikisini sıraya koyabilecek ölçülerde bulunmalıdır.Bunun tersi bir durum yani masa-sıranın yüksek veya alçak olması ,öğrencinin kan dolaşımını,iskelet yapısını ve kas sistemini etkileyeceğinden ,çalışma verimini düşürücü olabilmektedir.
Bunun yanında,masa-sıra aralıklarının öğrencilerin girip-çıkmalarını ve oturup kalkmalarını kolaylaştıracak genişlikte bulunması gerekmektedir.Masa -sıralar, yeni ve temiz olmalıdır. Öğrencilerin eline,ayağına takılan,elbise ve çoraplarını yırtan,çivi ve vidaları çıkmış-oynamış, ses çıkartan ve sallanan masa-sıralar kullanılmamalıdır.
5. Gürültü ve Isı Durumu : Sınıf içi ve dışı gürültüler, ilköğretim öğrencilerinin dikkatlerini çok çabuk dağıtmaktadır.Bu nedenle eğitim çalışmaları oldukça sessiz bir ortamda yapılmalıdır. Sessiz ortam, hızlı belleğin iyi kayıt yapması ve bilgileri yavaş belleğe göndermesi açısından da önemli bulunmaktadır.Hızlı bellek genişliğinin sessiz ortamda artacağı unutulmamalıdır.Sessiz ortamda çalışma alışkanlığı, öğrencilere birinci sınıftan itibaren kazandırılmalıdır.Bu nedenle sınıfta gürültüyü önleyecek önlemler alınmalıdır.
Öte yandan sınıfın ısı durumu da oldukça önemlidir.Sınıfın çok sıcak veya soğuk olması ,düşünce akışını etkilediğinden ısı durumu kontrol altına alınmalıdır.
6. Temizlik ve Havalandırma:Temizlik, sınıfı ve eşyaları daha güzel ve daha sevimli gösterir.Sınıfın sıva ile badanasının yapılmış ve temiz olmasına özen gösterilmelidir. Sınıf camlarının temizliğine de dikkat edilmelidir. Bu durum sınıfın ışık alması açısından oldukça önemlidir.Sınıftaki tablo ve resimlerin temizliğine önem verilmeli zaman zaman silinerek parlatılmalıdır. Dolap ve masalar da temiz tutulmalıdır. Yerlere çöp atılmasını önlemek için sınıfın uygun yerlerine çöp kutuları konulmalıdır. Yağmurlu havalarda kapı girişlerinde paspas bulundurulmalıdır.
Sınıf zeminin temizliği ilk sınıflarda ayrı bir önem taşımaktadır.Okula yeni başlayan öğrenciler, henüz, sıra, kalem, silgi,kitap, defter vb. yeterince iyi kullanamadıklarından, bunları sık sık yere düşürmektedirler.Bu nedenle sınıf zemininin çok iyi temizlenmesi gerekmektedir.
Eğitim çalışmalarında zihnin çabuk yorulmaması ve öğrenmenin niteliğini artırma açısından temiz havanın önemi büyüktür. Özellikle kalabalık sınıflarda sınıftaki oksijenin azalacağı da dikkate alınarak sınıf pencerelerinin zaman zaman açılarak havalandırılması ve öğrencilerin temiz oksijen alması sağlanmalıdır.Bu durum sağlık ve bulaşıcı hastalıklar açısından da önemli bulunmaktadır.
