1. konu
Dinin tanımı
1. hafta
• Din antropolojisi dersi, dinin tanımının nasıl
yapılabileceğine odaklanan antropolojik tartışma ile başlıyor. Bir anlamda bu tartışma, evrensel mahiyette monotetik bir din tanımı yapmanın
olanaksızlığı sonucuna ulaşacak ve bunun yerine farklı antropolojik toplulukların dinsel inanış ve organizasyon farklılıklarının altını tek tek çizen politetik bir tanımlama çabasını daha anlamlı bulacak.
1. hafta
• Dinin tanımı tartışması, Durkheim’ın teori ve araştırma pratiği için çalışan bir din tanımını gerekli bulması ile açılır. Bu tanım ona göre, görünüşte dinsel olan ama esasen dinsel olmayan veya görünüşte dinsel olmayan ama esasında dinsel olan topluluk yaşayışlarını
sınıflamak için gereklidir. Bu yaklaşımı, Durkheim’ın pozitivist sosyal bilim anlayışı içerisinde
değerlendirmek anlamlı olacaktır.
• Durkheim, antropolojiye etkisi tartışılmaz Dinsel Yaşamın İlk Biçimleri eserinde, dinin tanımı için ön
plana çıkartılan ve o zamana kadar genel kabul gören iki yaklaşımla, hesaplaşır. Bu hesaplaşma üzerinden de kendi tanımını yaratır.
1. hafta
• Bu yaklaşımlardan ilki, dini doğaüstü ile tanımlar. 19.
yüzyılın animistik ve manateistik din formüllerinden öne çıkan bu tez, insanların dini, anlama kapasitelerinin ve etkinliklerinin dışında kalan doğaüstüne karşı bir
savunma ve devamında onu kendi lehine olmaya çağırma edimi gibi görür. Durkheim, dini doğaüstü alanına kilitleyen bu teze karşı çıkarak, doğaüstü ile doğa arasındaki sınırın belirsizliğine, tam manasıyla bilinmediğine vurgu yapar. Ona göre, din doğaüstünü değil doğal olanı anlamlandırma yönünde işlemektedir.
Bu yaklaşımla hesaplaşması, ileride göreceğimiz gibi, büyü, bilim ve din arasında bir hiyerarşi kuran evrimci düşünüşe karşı önemli bir mevzi yaratır.
1. hafta
• İkinci yaklaşım dinin tanımında Tanrı ve ruhani varlıkları ön plana çıkarmaktadır. Durkheim’ın bu tanıma karşı çıkışı, kendisinin verdiği ünlü Budizm örneğinden hareketle, Tanrı ve ruhani varlıkların her dinde bulunmadığı yani evrensel bir gerçeklik arzetmediği üzerinde şekillenir. Böyle bir
yaklaşım, ona göre, bilimsel bir tanım arayışının yöneldiği evrensellik kriterini doyurmaz. Bu karşı çıkış da, bu defa, tek-tanrılı dinlerin dinsel
muteberlik hiyerarşisine meydan okuma potansiyeli taşır.
1. hafta
• Zorunlu okuma:
• E. Durkheim. Dinsel Yaşamın İlk Biçimleri.
CemYayınevi. (Birinci Kitap Birinci Bölüm I. Ve II.
Başlıklar)