B e l e d i y e c i l i k B a h i s l e r i
ÇÖPLERİN İMHASI MESELESİ Yazan: L. C. GALE
Çöplerin ortadan kaldırılması lüzumu topluluğun her ferdine maddeten taallûku olan bir meseledir. İlk bakışta bu aşırı bir iddia gibi görünebilirse de, üzerin-de düşünüldüğü takdirüzerin-de hiç kimse bizzat kendisinin bu toplanan ve imha edilen çöp yekûnuna bir şeyler ilâve etmekte olduğunu inkâr edemez. Çöplerin imha-sı işinde müşkilâtı ise çok az kimsenin takdir ettiği münakaşa götürmez bir vakıadır.
Hepimiz biliyoruz ki çöp tenekeleri her evin lâ-zım gayri müfarikidir: evlerin sakinleri olan bizler, bu tenekeleri doldurmaktayız ve dolan tenekelerdeki çöp-ler, muayyen zamanlarda boşaltılıp götürülmektedir. Bundan sonra çöplerin ne olduğu meselesi ise, çoğu-muzun memnuniyetle aklından çıkardığı bir mevzu-dur.
Büyük Londra Mıntakası:
Bu makalede çöplerin toplanması ve bu işin zor-lukları üzerinde durmak niyetinde değiliz, sadece top-lanan çöplerin ortadan kaldırılması usullerini gözden geçireceğiz. 1939 da Büyük Londra Mıntakasımn nü-fusu on milyonu aşıyordu ve bunlardan ancak dört
milyonu Londra vilâyeti dahilinde idi. Bu rakamlar, imhası gereken çöp miktarı hakkında aşağı yukarı bir tahminde bulunmaya yarayabilir. Elde edilen rakam-lar toplanan çöp miktarının mahalleden mahalleye de-ğiştiğini ve yaz mevsimine nisbetle kışın fazlalaştığı-nı göstermekle beraber, ortalama olarak, senede nüfus başına bir yarda mikâbında ,biraz fazla çöp toplandı-ğı söylenebilir. Bu demektir ki, ilgili makamlar her se-ne ortalama 2,5 milyon ton ağırlığında 10 milyon yar-da mikâbı çöpü ortayar-dan kaldırmak işiyle karşı kar-şıyadırlar. Bu muazzam yığının büyük kısmı yanmaz maddelerden müteşekkildir ve son seneler zarfında evlerden toplanan çöplerin, ağırlığı ayni kalmakla be-raber, hacimce arttığı ve yanmaz maddeler miktarının yükseldiği müşahede edilmiştir. Bu sebeple, Londra mmtakasının nüfusu, şimdiki sayıda kaldıkça çöp
hac-Bu makalede evlerden toplanan çöplerin
çe-şitli imha şekilleri gözden geçirilmekte ve
Lon-dra mıntakasında bunun ne kadar şümullü bir
mesele teşkil ettiği belirtilmektedir.
(Town and Country Planning) dan
minin küçülmesi beklenemez; bilâkis artması daha muhtemeldir.
İhrak :
Çöpleri, toplandığı arabadan boşaltıldığı noktaya kadar takip edelim. Bugün büyük Londra mıntakası-da kullanılmakta olan, iki mutad usul, ihrak ve sistem-li boşaltmadır. Bundan başka küçük bir kısmı da tuğla imalâtında kullanılmaktadır. İstatistiklere nazaran Londra Vilâyetindeki çöplerin %10 undan biraz fazla-sı yakılarak imha edilmektedir. Büyük Londra mınta-kası için tam rakamlar elde edilememişse de bu mın-takada ihraç edilen çöp nisbeti Londra vilâyetinde-kinden daha yüksektir. İlk bakışta ihrak, en kolay im-ha usulü gibi görünür. Zira insan bir şey ortadan
Çöplerin denize dökülmek üzere mavnalara yüklenmesi
dırmak isterse bunun en basit yolu o şeyi yakmaktır. Fakat çöplerin yakılmasında bir takım müşküller var-dır. Bir kere yakma yerlerinin gerek inşası, gerekse bakımı masraflıdır. İkincisi, daha önce de söylediğimiz gibi, çöplerin büyük bir kısmı yanmaz maddelerden müteşekkildir ve bunun için de tam yakma diye bir şey yoktur. Umumiyetle, ihraktan sonra yakılan mad-delerin % 40-50 si nisbetinde bir bakiye kalmaktadır ve bu bakiyenin kendisini ortadan kaldırmak lüzumu belirmektedir. Etraftaki binaların güzelliğinin korun-ması lüzumu da düşünülürse, şehir mmtakaları dahilin-de ihrak mahallerinin inşası için münasip yer bulma-nın kolay olmadığı anlaşılır; binaların kesif olduğu mın-takalarda ise bu hemen hemen imkânsızdır.
Boşaltma :
Büyük Londra Mmtakasının evlerinden toplanan çöplerin %80 i boşaltma usulü ile ortadan kaldırılmak-tadır. Bu, senede seksen milyon yarda mikâbı çöp için münasip boş arazi bulmak demektir. Çöplerin ortalama 15 kadem kalınlığında bir tabaka teşkil etmesi kabul e-dilirse 330 İngiliz dönümü araziye ihtiyaç hasıl olur. On beş, yirmi sene zarfında boşaltılan çöpler % 40-50 nisbetinde sinip sıkıştığı için bir kere çöple doldurulmuş olan araziye tekrar çöp boşaltmak mümkün olur. Buna rağmen, gene de oldukça geniş bir araziye ihtiyaç hasıl olduğu bu tahminî rakamlardan dahi açıkça görülmek-tedir.
Birçok bölgelerde çöplerin boşaltılması işi mahalli kanun ve nizamlarla kontrol edilmektedir. 1933 tarihli Essex Vilâyet Meclisi Kanunu çöp boşaltma işiyle va-zifeli makamlara diğer şartlar arasında, şu mecburiyet-leri de yüklemektedir:
(1) Çöpler ufkî veya mail tabakalar teşkil etmek
üzere boşaltılacaktır.
(2) Ufkî tabakaların kalınlığı 6 kademi geçmiye-cektir .
(3) Meyilli tabakaların yüksekliği - şakulî olarak ölçüldüğü takdirde - 10 kademi, kalınlığı da 6 kademi aşmıyacaktır.
(4) Organik maddeler ihtiva eden tabakaların her
bir sathı en az iki kadem kalınlığında toprakla veya
yanmayan diğer münasip bir madde ile örtülecektir.
Tabakalar organik madde ihtiva etmediği takdirde 9 pus
kalınlığında toprak veya diğer münasip bir madde ile
örtmek kâfidir.
(5) Muvakkat bir zaman için üstü örtülmeden açık bırakılan çöp sahası 500 yarda kareden fazla olamaz; a-çık bırakma müddeti de azamî 48 saattir.
(6) Hiç bir çöp tabakasının sathı tesbit edilen yük-sekliği aşamaz.
(7) Sulu yerlere hiç bir çöp boşaltılamaz.
Çöplerden halkın rahatsız olmaması için bunlardan başka bir takım şartlar daha konmuştur.
Bütün bunlardan anlaşılıyor ki, çeşitli mahallî plân-laştırma makamlarının, ancak aşağıdaki şartları haiz mevkilerde çöplerin boşaltılmasına müsaade etmeleri beklenebilir: (1) Nüfusun iskân mıntakasmdan uzak,
(2) Toprağın ziraî kıymeti düşük ve (3) Çöplerin boşal-tılmasiyle toprağın ıslahı mümkün olan yerlerde.
Şu halde, bugün çöp boşaltmak için kullanılabilecek yerler ancak tüketilip terkedilmiş olan maden ocakları ile fazla çukur arazi olabilir. Eski maden'ocakları kuru ve sulu olmak üzere ikiye ayrılır. Kuru ocakların çöp-le doldurulmasında bir zorluk yoktur, halbuki sulu o-caklarda başa çıkılamıyacak kadar büyük müşkilâtla karşılaşılıyor ve bugün hiç bir sağlık teşkilâtı makamı sulu ocakların bu iş için kullanılmasına müsaade etme-mektedir. Halbuki sulu ocakların çöp alma kapasitesi kuru ocaklardan çok daha büyüktür. Mamafih, bu ku-yuların istikbali görüldüğü kadar ümitsiz değildir. Şu anda, çöplerin bir tehlike doğurmadan sulu yerlere dö-külüp dökülemiyeceği hususunda tecrübeler yapılmak-tadır ve bazı şartlar dahilinde çöplerin sulu ocaklara da boşaltılabileceği umulmaktadır .
Nakliye :
Geçmişte olduğu kadar bugün de çöplerin büyük bir kısmı Essex'de Thames nehri sahillerindeki çukur araziye nakledilmektedir. Vilâyet Meclisi bu bölgede çöplerin boşaltılabileceği sahaları tesbit etmiştir. Çöp-lerin iskele ve depolardan bu sahalara nakli ve bura-larda boşaltılması işi hususî müteahhitler tarafından yapılmaktadır.
su yolu olmak üzere üç çeşit yol kullanılmaktadır. Bo-şaltma sahası çöplerin toplandığı noktaya yakın olmak şartiyle dış mahallelerde kara yolu nakliyatı daha ucuza gelir ve nakil kolaylıkları da daha fazladır. Fakat bo-şaltma sahası uzak ise, çöplerin, evlerden toplayan ara-balardan alınarak diğer bir uzak yol taşıtına nakledil-mesi gerekir. Zira aksi halde nakliye masrafları çok yüksek olur. Bugün merkezî Londradan bir hayli çöp demiryolu ile boşaltma sahalarına nakledilmektedir; de-po inşası ve ilâve ray döşenmesi için yer bulunamadı-ğından, Londra Vilâyetinin diğer mıntakalarında de-miryolu ile çöp nakliyatının artması beklenemez.
Mekânden tasarruf :
Okuyucularımız artık anlamış olacaklardır ki, çöp
tenekesine bir şeyler atmak suretiyle kendilerinin çöp meselesinde edindikleri hisse mesul makamların üzeri-ne düşen iş hissesiüzeri-ne nisbetle pek küçüktür.
Evlerden toplanan çöplerden gayri şeyler için de boşaltma sahalarına ihtiyaç vardır. Ev çöplerine nisbet-le sokakların temiznisbet-lenmesinden hasıl olan süprüntü az-dır, fakat senede 1,200.000 yarda mikâbı döküntüyü or-tadan kaldırmak zorunda bulunan Britanya Elektrik İdaresi boşaltma sahaları için ciddî bir rakiptir.
Çöplerden istifade:
Makalemizi bitirirken, işe yaramıyan araziyi islâh etmek ve işe yarar bir hale getirmek yolunda çöplerden istifadenin mümkün olduğunu belirtmek isteriz. Yerin bu kadar kıymetli olduğu bir memlekette toprağın boş ve verimsiz bir halde bırakılamıyacağı aşikârdır.
— Baş tarafı 68 inci sahifede —
ki devrin sonu olacak; eski fikirler atılacak ve buna pek az kimse üzülecek ve pişman olacaktır.
Sözünü ettiğimiz değişiklik daha şimdiden okul projelerinde görülebilmektedir. Harpten evvelki okul binalarının umumiyetle tuğladan yapılmış ağır yapılar olmalarına karşılık, bugünküler, parçaları inşaat ye-rinden uzakta pre-fabrikasyon usulü ile yapılmış ha-fif, metal binalardan ibarettir. Değişen şartlara da ko-laylıkla intibak edebilen bu yeni yapıların daha aşi-kâr bir hususiyetleri de, görünüşlerinin cazip ve ha-fif olması, öğrencileri kaçırtmaktan ziyade çekici bu-lunmasıdır.
Bugün ,artık dünya için birer örnek teşkil eden İngiliz okul binaları, sadece bir tek dehanın eseri
ol-mayıp, bir çok genç mimarların eseridir. İngiliz mi-marları böyle bir başarıyı bir sahada kazanabildikle-rine göre, diğer sahalarda da kazanacaklarına şüphe yoktur.
İçinizde diğer memleketlerin mimarî eserlerini görmek üzere seyahate çıkmağa niyetli olanlar varsa, kendilerine şunu söyliyebilirim ki, İngilterenin gerek tarihî binalar ve gerekse güzel köyleri olsun, onlara gösterecek pek çok şeyleri vardır. Benim için ise, Av-rupanın en güzel köyleri İngilterededir. Buna muka-bil, inşalarma henüz başlanan yeni binalar da kendi modernliklerine has olan ve katiyen eski binaların gü-zelliklerinden aşağı kalmıyan bir güzellik taşıyacak-lardır. .Bunlar inkılâpçı memleketinizde yaratmakta olduğunuz kendi eserleriniz için de sizlere belki bazı ilhamlar da verebilirler.
K ü ç ü k H a b e r l e r
AVRUPA, DENİZAŞIRI MEMLE-KETLERDEN KERESTE İSTİYOR
Cenevre, 3 (Yeni İstanbul) — Son olarak yayınlanan istatistiklerden an-laşıldığına göre, A-wrupanın bu seneki kereste ihtiyacı geçen senekine nisbetle fazladır.
Amerikadan Avrupaya yollanacak olan kereste miktarı, yeni yapılan in-şaata kâfi gelmiyecektir. Bu yüzden
Birleşik Devletler hem Kanadadan ke-reste almak mecburiyetinde kalacak, hem de memleketlerindeki 1951 senesi inşaatını azaltmak yolunda tedbirler a-lacaktır.
Avrupanın 15 devleti tarafından ithal edilen kereste miktarı, 1950 senesinin ilk 9 ayında 1.637.500 standardı geçiyor-du (1 Standard 4 metreküpe tekabül eder).
