HĐJYEN. bir bilim dalıdır. Aynı zamanda birey ve toplum olarak insan sağlığı. ve geliştirilmesini hedefler. bilgileri bir sentez halinde. uygular.

(1)

BulaBulaşışıccııHastalHastalııklar klar ŞŞubesiubesi

H H Đ Đ JYEN JYEN

ĐZMĐR SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi

H H Đ Đ JYEN JYEN

Sağ Sa ğl l ıkl ı klı ı yaş ya şama ama ş şartlar artları ın nı ı öğ ö ğreten reten bir bilim dal

bir bilim dal ıd ı dı ır r. .

Ayn Ayn ı ı zamanda birey ve toplum zamanda birey ve toplum olarak insan sa

olarak insan sağ ğl l ığın ığı nı ın korunmas n korunması ı ve geli

ve geli ş ş tirilmesini hedefler. tirilmesini hedefler.

Ya Ya ş ş am am ı ı n verimli, sa n verimli, sa ğ ğ l l ı ı kl kl ı ı d d ü ü zeyde zeyde uzun s

uzun s ü ü re devamı re devam ı iç i çin sa in sağ ğl l ıkla ilgili ı kla ilgili

(2)

Kelime olarak

Kelime olarak “ “sa sağ ğlam lam’’ ’’, ,

“sa “ sağ ğl l ıkl ı kl ı ı ’’ ’’ anlamı anlam ına gelir. na gelir.

Hijyen; H ijyen;

-Sosyal Hijyen - Sosyal Hijyen

-Ç - Çal al ışma Hijyeni ış ma Hijyeni

-Okul Hijyeni - Okul Hijyeni

-Ç - Çevre Hijyeni evre Hijyeni

-Ki - Kiş şisel Hijyen isel Hijyen

(3)

K K ĐŞĐ ĐŞĐ SEL H SEL H Đ Đ JYEN JYEN

Bireyin sa

Bireyin sağ ğ lığı l ığın nı ı sü s ürd rdü ü rmek rmek iç i çin in yaptığı yapt ığı “ÖZBAKIM “Ö ZBAKIM’’ ’’

uygulamalar

uygulamaları ın n ı ı iç i çerir. erir.

Kiş Ki şisel Hijyen Konusu isel Hijyen Konusu Đç Đ çinde; inde;

VüVücut Bakıcut Bakımmıı Ve TemizliğVe Temizliği,i,

YüYüzz--boyun Temizliboyun Temizliğği, i,

El TemizliğEl Temizliği, i,

Ayak TemizliğAyak Temizliği, i,

Kulak TemizliğKulak Temizliği, i,

SaçSaçlarlarıın Temizlin Temizliğği, i,

AğıAğız-z- DişDiş BakıBakımmıı, ,

Beslenme,Beslenme,

(4)

Birçok enfeksiyon

hastalığının kontrolünde kişisel hijyen

alışkanlıkları çok önemlidir.

Mikroorganizmalar Mikroorganizmalar

SudaSuda

HavadaHavada

TopraktaToprakta

HayvanlardaHayvanlarda

ĐĐyi yyi yııkanmamkanmamışış sebze ve meyvelerdesebze ve meyvelerde

ĐĐyi piyi pişşirilmemiirilmemişş et ve balıet ve balıklardaklarda

ĐĐyi yyi yııkanmamkanmamışış kaplardakaplarda

ĐĐnsan ve hayvanlarnsan ve hayvanlarıın dn dışışkkıılarlarıında nda

(5)

Mikroorganizmalar en ç

Kirli eller ve Kirli eller ve kirli sular ile kirli sular ile bula bula şı şı r. r.

Elleri su ve sabunla Elleri su ve sabunla

y

yııkamak kamak mikroorganizmalar mikroorganizmalarıı

uzakla

uzaklaşşttırmanırmanıın en n en etkili yoludur ve etkili yoludur ve hastal

hastalııklarklarıı önlemeye önlemeye

(6)

Ellerimizi ; Ellerimizi ;

Tuvalete Tuvalete girmeden

girmeden öönce ve nce ve sonra

sonra

W.C

l l

Ellerimizi ; Ellerimizi ;

HayvanlarıHayvanları

sevdikten sonra sevdikten sonra

(7)

Ellerimizi ; Ellerimizi ;

G G ıdalara el ı dalara el s s ü ü rmeden rmeden önce ve ö nce ve sonra sonra

Ellerimizi ; Ellerimizi ; Ç Ç i i ğ ğ et, bal et, bal ı ı k, k,

veya tavukla veya tavukla temas ettikten temas ettikten sonra

sonra

y y ı ı kamal kamal ı ı y y ı ı z. z.

(8)

Eller

Eller ö öks ksü ür r üp ü p- -hap hapşı şırd rd ı ı ktan sonra ktan sonra mutlaka y

mutlaka yı ı kanmalı kanmal ıd dı ır. r.

Özellikle Ö zellikle grip grip gibi hastalı gibi hastal ıklarda klarda öks ö ksü ür r üp ü p- -hap hapşı şırd rdı ıktan sonra ellerin ktan sonra ellerin yı y ıkanmamas kanmaması ı bulaş bula şmaya neden maya neden

olur olur

^.^.

Ellerimizi bol sabun ile akan Ellerimizi bol sabun ile akan su alt

su altı ı nda 10 nda 10 - - 20 saniye 20 saniye kuvvetli

kuvvetli ş ş ekilde, ekilde, parmaklar

parmakları ım mı ı z ve z ve

bileklerimiz dahil ovalayarak

yı y ıkamal kamal ı ı yı y ı z. z.

(9)

Mikroplar kuru Mikroplar kuru

y y ü ü zeylerde b zeylerde b ü ü y y ü ü yemez ve yemez ve ç ç o o ğ ğ alamazlar. Bu nedenle alamazlar. Bu nedenle ellerimizi y

ellerimizi y ı ı kadı kad ıktan sonra ktan sonra iyice

iyice kurulamal kurulamal ı ı y y ı ı z z . .

Bü B üt tü ün d n dü ünyada oldu nyada olduğ ğ u gibi su ve u gibi su ve besinlerle bula

besinlerle bulaş şan enfeksiyon an enfeksiyon hastal

hastalı ıklar kları ı ülkemizde de halk sa ü lkemizde de halk sağ ğl l ığı ığı sorunu olarak

sorunu olarak ö önemini korumaktad nemini korumaktadı ır. Bu r. Bu hastal

hastalı ıklar klar ö önemli salg nemli salgı ınlara neden nlara neden olmaktad

olmaktadı ırlar. rlar.

(10)

Su ve Besinlerle Bula

Su ve Besinlerle Bulaş şan an Hastal

Hastalı ıklar: klar:

Tifo Tifo

Salmonella Salmonella tü t ürleri rleri

Basilli Dizanteri ( Basilli Dizanteri ( Ş Ş igella igella ) )

Amipli Dizanteri ( Amipli Dizanteri ( Entameoba Entameoba Histolitica

Histolitica ) )

Ani Ba Ani Ba şlayan Sulu ve Kanl ş layan Sulu ve Kanlı ı Đshaller Đ shaller

Kolera Kolera

Sarı Sar ıl l ık (Hepatit A) vb... ı k (Hepatit A) vb...

Bu Hastal

Bu Hastalııklar ;klar ;

--Genellikle aGenellikle ağığız ve dz ve dışkışkıı yoluyla bulaşıyoluyla bulaşırlar. rlar.

Yani kirlenmi

Yani kirlenmişş olan su ve besinler aracolan su ve besinler aracııllığıığı ile ile sağsağlam kilam kişileri enfekte ederler.şileri enfekte ederler.

--ÖÖzellikle Kzellikle KÖÖTTÜÜ HHĐJYEN KOĐJYEN KOŞŞULLARINI ULLARINI severler.

severler.

(11)

Halen d

Halen düünyada en snyada en sık ve en ık ve en çok çok gögörrüülen hastallen hastalııklar grubunu enfeksiyon klar grubunu enfeksiyon hastal

hastalııklarklarıı oluşoluşturmaktadturmaktadıır. r.

DoğDoğru el yru el yııkama kama şşekli ve ekli ve alışalışkanlkanlığınığının insanlara kazandın insanlara kazandıırrıılmaslmasıı halinde bu hastal

halinde bu hastalııklarklarıın sn sıklıklığıığında nda öönemli nemli azalmalar olacakt

azalmalar olacaktıır.r.

BaBaşta sarşta sarııllıık (Hepatit A) k (Hepatit A) virusuvirusu olmak olmak üzere düzere dışışkkıı--aağığız yoluyla bulaz yoluyla bulaşan şan

hastal

hastalııklarklarıın kontroln kontrolüünde en etkili ynde en etkili yööntemntem el yel yıkama alıkama alışışkanlkanlığıığıddıır.r.

(12)

Kiş Ki ş isel temizlik gü isel temizlik g ünl nl ü ü k k yap yap ı ı lmal lmal ı ı ve hatta g ve hatta g ü ü nde nde birka

birka ç ç kez yinelenmelidir. kez yinelenmelidir.

Vü V ücudun; cudun;

Kas Kas ı ı k, k,

Cinsel organlar, Cinsel organlar,

Makat, Makat ,

Kadı Kad ınlarda meme gibi kapal nlarda meme gibi kapalı ı

bö b öl l ümleri de dikkatle temiz ü mleri de dikkatle temiz

(13)

Ağı A ğız temizli z temizliğ ğ i ve ö i ve özellikle zellikle diş di şlerin temizli lerin temizliğ ğ i ç i çok ok

önemlidir. ö nemlidir.

Herkesin kendine ait bir Herkesin kendine ait bir diş di ş fı f ır rç ças ası ı olmalı olmal ı d d ır. ı r.

Di Di ş ş ler d ler d ü ü zenli olarak her zenli olarak her

öğ ğ ün sonras n sonrası ı fı ı r ç alanmalı ıd d ır r

(14)

Kulak temizli

Kulak temizliğ ğ inde ö inde ö zellikle zellikle kulak kep

kulak kepç çesinin arka esinin arka

bö b öl lü ümlerindeki temizli mlerindeki temizliğ ğe dikkat e dikkat etmek gerekir.

etmek gerekir.

Kulağ Kula ğa zarar verebilecek ucu a zarar verebilecek ucu sivri cisimlerden ka

sivri cisimlerden kaç çı ınmal nmalı ıd dı ır. r.

Tı T ırnaklar rnakları ı mı m ı zı z ın n kı k ı sa ve sa ve temiz

temiz olmas olması ına na

ö ö zen g zen g östermeliyiz. ö stermeliyiz.

(15)

Ayak t

Ayak t ırnaklar ı rnakları ı yanlar yanlar ı ı al al ınmadan d ı nmadan dü üz kesilmelidir. z kesilmelidir.

Ayak temizli

Ayak temizliğ ğ i mantar hastalığı i mantar hastal ığı gibi hastal

gibi hastalı ıklardan korunma klardan korunma aç a çı ıs sı ından son derece ndan son derece önemlidir. ö nemlidir.

Ki ş inin kendine ait bir t ı rnak

(16)

Ki Ki ş ş isel bak isel bak ı ı m amac m amac ı ı yla yla (sakal

(sakal tra traşı şı , manik , manik ür ..vb.) ü r ..vb.)

berbere gidiliyor ise; mutlaka berbere gidiliyor ise; mutlaka kiş ki şinin kendine ait bak inin kendine ait bakı ı m m

malzemelerinin kullan

malzemelerinin kullanı ılmas lması ı, , kan yoluyla bula

kan yoluyla bulaş şan an hastal

hastalı ıklar kları ı n ( Hepatit B, n ( Hepatit B, AIDS.vb.)

AIDS.vb.) ö ö nlenmesi i nlenmesi i ç ç in in önemlidir. ö nemlidir.

BESĐ BES Đ N HĐ N H Đ JYENĐ JYEN Đ Besin hijyeni; herhangi bir Besin hijyeni; herhangi bir besinin t

besinin t üm ü m üyle hastal ü yle hastalı ı k yapan k yapan etmenlerden ar

etmenlerden arı ınm nmış ış olmas olmas ı ı anlam

anlamı ı na gelir. na gelir.

(17)

Besinler mikroorganizmalarla Besinler mikroorganizmalarla kolayl

kolaylıkla kirlenebilirler. Bıkla kirlenebilirler. Bööyle yle mikroplarla kirlenmi

mikroplarla kirlenmişş besinlerin besinlerin

ttüketilmesi kiüketilmesi kişşilerde hastalilerde hastalığığa neden a neden olur.

olur.

Mikroorganizmalar 20 dakika gibi Mikroorganizmalar 20 dakika gibi bir zamanda b

bir zamanda büüyüyür. Şr. Şartlar uygun artlar uygun olduğolduğunda bir mikroorganizmadan 12 unda bir mikroorganizmadan 12 saat sonra bir milyar mikroorganizma saat sonra bir milyar mikroorganizma üürer.rer.

(18)

Besin Hijyeninde Dikkat Edilmesi Gerekenler Besin Hijyeninde Dikkat Edilmesi Gerekenler

SağSağlam, lam,

zedelenmemi zedelenmemişş, , bozuk olmayan bozuk olmayan besinler se

besinler seççilmeli ilmeli ve sat

ve satıın aln alıınmalnmalıı

HastalıHastalık k yapabilecek yapabilecek

şüşüpheli besinler, pheli besinler, özellikle közellikle küüflenmiflenmişş olanlar

olanlar yenilmemeli yenilmemeli

Sebze ve Sebze ve meyveler toz, meyveler toz, toprak ve ila toprak ve ilaç ç kalı kal ınt ntı ı ları lar ından ndan temizlenmeleri i temizlenmeleri i çin ç in sirke eklenmi

sirke eklenmiş ş su su dolu bir kapta 5

dolu bir kapta 5 -10 - 10 dakika

dakika

bekletildikten bekletildikten

sonra bol su ile bir

(19)

Hazı Haz ı rlama, saklama ve servis rlama, saklama ve servis sı s ıras ras ı ı nda kullanı nda kullan ı lan araç lan ara ç , ,

gereç gere ç ler temiz olmalı ler temiz olmal ı

Mutfak ve yemek yenen Mutfak ve yemek yenen yerlerin temizli

yerlerin temizliğ ğine ine özen ö zen gö g österilmeli sterilmeli

Sokakta yada Sokakta yada aç a ç ıkta sat ı kta sat ılan ve ı lan ve

kayna kaynağı ğı nı n ı

bilmedi

bilmediğ ğimiz imiz

yiyecekleri

t t üketmemeli ü ketmemeli

(20)

G G ıdalar ı daları ın n üst ü stü ün nü ü kapalı kapal ı tutarak sinek tutarak sinek ve ve

bö b öceklerden ceklerden korumal

korumalı ı

Besinler her türlü temizlik maddesi, sabun, DDT gibi

haşere öldürücü ilaçlardan uzak tutulmalı

Bu maddeler kendi ambalajlarında yada

etiketlenmiş olarak saklanmalı

(21)

G G ı ı daları dalar ı sat sat ı ı n n al al ırken son ı rken son

kullanma tarihine kullanma tarihine ve i ve i ç ç eri eri ğ ğ ine ine

dikkat etmeli dikkat etmeli

BulaşıBulaşıklar iyi yıklar iyi yıkanmalkanmalıı, , besin art

besin artııklarklarınınıın n kurumas

kurumasıına izin na izin verilmemeli

verilmemeli

Kedi, köKedi, köpek veya evcil pek veya evcil hayvanlar

hayvanların dın dışışkıkı ve ve tütüylerinin besinlerle ylerinin besinlerle

temas etmemesine dikkat temas etmemesine dikkat

(22)

Çöp Çö p torbalar

torbaları ı nı n ın n ağı a ğızlar zları ı

kapat

kapatı ı lmal lmal ı ı ve ve kapakl

kapaklı ı çö çö p p kovalar

kovalar ı ı nda nda muhafaza muhafaza edilmeli edilmeli

Besinlerle bula

Besinlerle bulaşşan hastalan hastalııklardan en klardan en sısık gk göörrüülenlerden birisi de halk araslenlerden birisi de halk arasında ında

‘

‘Malta HummasMalta Hummasıı’’ olarak bilinen ve Brusellaolarak bilinen ve Brusella bakterisinin neden oldu

bakterisinin neden olduğğu u ‘‘Brusellozis’Brusellozis’dirdir.. SüSütlerin pasttlerin pastörize edilmesi bu örize edilmesi bu

hastal

hastalığıığı önler.önler.

(23)

GüGünlnlüük pastk pastörize sörize süüt yada UHT t yada UHT (Ultra(Ultra HıHıghgh Temperature) tekniTemperature) tekniğğiyle iyle sterilize edilen uzun

sterilize edilen uzun öömmüürlrlüü, dayan, dayanııklklıı paket s

paket süütlertler kullanıkullanılmallmalııddıır.r.

Mikroorganizmalar Mikroorganizmalar

Su ve besinlere Su ve besinlere dış d ışk kı ı ile temas ile temas sonucu bula

sonucu bulaşı şır r

^.^.

(24)

Đ

Đççme suyu olarak me suyu olarak temiz su kullanmal temiz su kullanmalıı

TemizliğTemizliğinden emin inden emin olunmayan sular olunmayan sular kesinlikle i

kesinlikle iççilmemeliilmemeli

ŞüŞüpheli durumlarda pheli durumlarda su kaynat

su kaynatıılmallmalıı veya veya filtre edilmeli

filtre edilmeli

Tuvalet temizliğine özen

gösterilmeli

(25)

zaman temiz zaman temiz tutmal

tutmalı ıy yı ız. z.

Klozetin kapağı Klozetin kapa ğın nı ı kapatt

kapatt ıktan sonra ı ktan sonra suyu

suyu ç çekmeliyiz. ekmeliyiz.

Çünk Çü nkü ü s s ıç ı çrayan su rayan su hepatit A, tifo vs hepatit A, tifo vs hastal

hastalı ıklara neden klara neden olabilir.

olabilir.

Sonuç Sonu ç olarak; olarak;

BaşBaşta kita kişşinin kendi sainin kendi sağlğlığıığı olmak olmak üüzere, zere, babaşşkalarkalarıınnın da saın da sağğllığıığınnıı korumanıkorumanın en n en öönemli aracnemli aracıı temizliktir.temizliktir.

Sadece beden ve besin temizliğSadece beden ve besin temizliği dei değğil, il, kullan

kullanıılan her lan her şşeyi ve her ortameyi ve her ortamıı temiz temiz

(26)

Temizlik, kiTemizlik, kişşisel ve sosyal saisel ve sosyal sağğllığıığın n dayand

dayandığıığı bir temel olmanıbir temel olmanın yann yanıında, nda, toplum i

toplum iççinde yainde yaşamanşamanıın vazgen vazgeççilmez ilmez bir par

bir parççasasııddıır.r.

GüGünnüümümüzde insanlarzde insanlarıın uygarln uygarlıık k

ddüüzeyini gzeyini gösteren ana österen ana ööllçüçü temizliktir.temizliktir.

Uygar insan vUygar insan vüücut, giyecek ve çcut, giyecek ve çevre evre temizli

temizliğğine ine öönem veren insandnem veren insandıır.r.

(27)

-Sa-Sağğllıık Bakanlk Bakanlığıığı’’nnıın Saha Personeli n Saha Personeli ĐĐççin Toplum in Toplum Beslenmesi Program

Beslenmesi Programıı EEğğitim Materyaliitim Materyali --Toplu Beslenme Sistemlerinde Hijyen Toplu Beslenme Sistemlerinde Hijyen Kitap

Kitapççığıığı (Doç(Doç. Dr. Nevin Ci. Dr. Nevin Ciğğerimerim--DoDoçç. Dr. . Dr.

Yasemin Beyhan) Yasemin Beyhan)

--SaSağğllıık Bakanlk Bakanlığıığı Temel SaTemel Sağğllıık Hizmetleri k Hizmetleri Genel M

Genel Müüddüürlrlüüğğüü--Su ve Besinlerle BulaSu ve Besinlerle Bulaşşan an Hastal

Hastalııklarklar