Technical Assistance for Implementation of the By-Law on Strategic Environmental Assessment EuropeAid/133447/D/SER/TR Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği'nin Uygulanması Teknik Yardım Projesi
This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey
Büyük Menderes Nehir Havzası Yönetim Planı için
Stratejik Çevresel Değerlendirme
Başlıca Sonuçlar ve Bulgular
Ankara, 29 Şubat / 2-4 Mart 2016
Sunan : Gonca Kaynak
Çevre Y. Mühendisi Su Sektörü SÇD Uzmanı
Su Yönetimi Sektörü için Pilot SÇD çalışması Kasım 2014’te başlamıştır.
Amaç;
SÇD prosedürünü taslak SÇD yönetmeliğinde belirlendiği şekilde test etmek,
SÇD’ye olası yaklaşımı pratik örneklerle göstermek,
Ana paydaşları dahil etmek,
Nehir yönetimi planlamasını geliştirmek (Nehir Havzası Yönetim Planının - NHYP başlıca odak noktasını dikkate alarak).
SU YÖNETİMİ SEKTÖRÜ İÇİN PİLOT SÇD ÇALIŞMASI
BÜYÜK MENDERES NEHİR HAVZASI
SÇD YAKLAŞIMI & METODOLOJİSİ – PROSEDÜR
Prosedürel boyut
SÇD pilot çalışması SÇD yönetmeliği tarafından şart koşulan başlıca gereklilikleri takip etmiştir.
Analizler, mevcut NHYP taslağına dayandırılmıştır.
Öneriler, NHYP düzenlemelerini ve en uygun/ilgili planlama ve karar-
alma şemalarını hedef almıştır.
BÜYÜKMENDERES NHYP’SİNİN GELİŞİMİ
Mevcut NHYP
SÇD analizi
Yeni NHYP SÇD girdileri
2010 – Çevre Bakanlığı tarafından
2015 – Danışman firma & OSİB & ÇŞB tarafından
2016-2018 - OSİB tarafından
SÇD SÜRECİNİN ÇERÇEVESİ
SÇD aşamaları Zaman
1. SÇD pilot çalışması açılış toplantısı Ocak 2015
2. Kapsamlaştırma Raporu taslağını hazırlama ve kapsamlaştırma çalıştayı
• SÇD Kapsamlaştırma Raporunun ön hazırlığı
• SÇD Kapsamlaştırma Raporunun taslak halinin yazılması
• İlgili paydaşlarla kapsamlaştırma toplantısının yapılması
Şubat – Nisan 2015
3. İlgili ve yetkili Makamlara (OSİB ve ÇŞB) Nihai Kapsamlaştırma Raporu’nun
sunumu Mayıs 2015
4. SÇD analizi ve SÇD Rapor taslağını hazırlama
• Mevcut Durum Analizi
• Olası etkilerinin değerlendirilmesi ve azaltım önlemlerinin formüle edilmesi
Haziran – Eylül 2015
5. SÇD Raporu üzerine müzakereler Ekim – Aralık
2015 6. Nihai SÇD Raporu’nun ÇŞB’ye (Kalite kontrol) sunumu ve yetkili Makam
tarafından onaylanması
Şubat – Mart 2016
SÇD KAPSAMI - KİLİT KONULAR ve BELİRLİ ENDİŞELER
Kilit Konu Özel Hususlar
Su Kalitesi
Suyun içme suyu ve sulama amaçlı kullanımını sınırlayan noktasal ve yayılı kaynaklı su kirliliği,
Tarım kaynaklı nitratın neden olduğu yeraltı suyu kirliliği,
Zeytinyağı üretiminden oluşan su kirliliği,
Deri endüstrisinden kaynaklanan su kirliliği,
Tekstil endüstrisinden (Denizli) doğan arıtılmamış endüstriyel atıksuların ya da evsel atıksuların deşarjı,
Düzenli depo sahalarının yetersiz kapasitesi (vahşi depo sahalarının kullanımı ve yüzeysel sulara atık boşaltılması),
Su Mevcudiyeti Su ihtiyacında beklenen büyüme – gelecekteki yetersiz su kaynaklarında iklim değişikliğinin olası sonuçlarıyla birlikte,
Alanda geniş arazi kullanımının su dengesini değiştirmesi, Taşkın Yönetimi Taşkınların sıklık ve ölçeğinde muhtemel değişiklikler.
SÇD KAPSAMI - KİLİT KONULAR ve BELİRLİ ENDİŞELER
Kilit Konu Özel Hususlar
İklim Değişikliği
Nehir havzasının özellikle orta ve kuzey bölümünde yüzeysel su kaynaklarında olası düşüş,
Taşkın ve kuraklıkların yüksek sıklıkla görülme olasılığı
Toprağın Bozunması
Jeotermal sahalardan ve sıcak kaynaklardan çıkan suların sulamada kullanılması nedeniyle bordan doğan toprak kirliliği,
Havzanın özellikle aşağı kesiminde endüstriyel ve evsel atıksuların neden olduğu toprak kirliliği
Ekosistemler
Turizmin gelişmesiyle kıyısal ekosistemlerin bozunması,
Sulak alanlar, sulama amacıyla fazla su çekiminden dolayı etkilenebilir, bu da sulak alanlarda kurumaya yol açacaktır.
SÇD KAPSAMI - KİLİT KONULAR ve BELİRLİ ENDİŞELER
Kilit Konu Özel Hususlar
Biyoçeşitlilik
Havzada su kirliliği açısından biyoçeşitlilik sıcak noktaları olan Dilek Nehri Deltası, Dilek Yarımadası Milli Parkı ve Bafa Gölü’ne potansiyel etkiler,
Düşük su kalitesi, sulak alan biyoçeşitliliğini etkileyecektir. Hassas organizmalar, kirleticiler veya diğer türlerin göçe zorlanması nedeniyle yok olacaktır,
Sulak alanların azalması nedeniyle nehir deltasında sediment yükünün azalması.
İnsan Sağlığı
Süreklilik gösteren su kirliliğinin insan sağlığına potansiyel riskleri
(kentleşme, endüstriyel kirlenme, su arıtma tesislerinin yetersiz kapasitesi, uygunsuz katı atık yönetimi)
BÜYÜK MENDERES NHYP
Büyük Menderes Nehir Havza Yönetim Planı (2010); uygulanmamış bir Taslak Nehir Havza Yönetim Planı’dır.
Taslak NHYP aşağıdakileri içeren bir grup önlemleri öngörmüştür;
Noktasal Kaynaklı Kirlilik
Yayılı Kirlilik
Hidromorfolojik Baskılar
İklim Değişikliği
Tüm bu önlemler SÇD kapsamı doğrultusunda SÇD Ekibi tarafından değerlendirilmiştir.
NOKTASAL KAYNAKLI KİRLİLİĞE İLİŞKİN ÖNLEMLER (öne çıkanlar) Hassas alanlarda atıksu arıtma tesislerinin ileri arıtmaya geçirilmesi
Deri sanayilerinin organize sanayi bölgelerine taşınması
Zeytinyağı sanayilerinin organize sanayi bölgelerinde yoğunlaştırılması Eski katı atık depolama alanlarının rehabilitasyonu
Tekstil fabrikalarında suyun geri dönüşümü Kirlilik azaltma programlarının uygulanması Yeni katı atık depolama alanlarının inşaası Arıtılan atıksuyun tarımda yeniden kullanımı
BAŞLICA ETKİLER VE AZALTIM ÖNLEMLERİ
Büyük Menderes Nehir Havzası Taslak Yönetim Planı tarafından Oluşturulan
Önlemler -I
Büyük Menderes Nehir Havzası Taslak Yönetim Planı tarafından Oluşturulan Önlemler- II
BAŞLICA ETKİLER VE AZALTIM ÖNLEMLERİ
YAYILI KAYNAKLI KİRLİLİĞE İLİŞKİN ÖNLEMLER (öne çıkanlar)
İçme suyu amaçlı baraj gölleri ve yeraltı suyu kuyuları etrafındaki koruma önlemlerinin etkin bir şekilde uygulanması
Pestisitlerin zincir yönetiminin iyileştirilmesi (ithalat, üretim, dağıtım ve gıda kalıntıları) Gübre yönetiminin iyileştirilmesi
Hayvan yetistiriciliği sanayi bölgeleri kurulması için teşvik kullanılması
Çiftçilerin iyi tarım uygulamaları hakkında eğitilmesi (su, suni gübre ve hayvansal gübre, pestisitler) İçme suyu alanları ve içme suyu barajları yakınında organik tarımın teşvik edilmesi
Organik tarımın göllerin yanı sıra diğer alanlarda da yaygınlaştırılması
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE İLİŞKİN ÖNLEMLER (öne çıkanlar) Minimum çevresel akışın uygulanması
Uygun teknik ve ekonomik koşullar dahilinde açık sulama sistemleri yerine kapalı basınçlı sulama sistemlerine geçilmesi
Sulama amacıyla yeraltı suyundan yapılan su çekimlerinin kontrolü için sayaç kullanılması Tarımda kullanılan su miktarına göre hizmet bedelinin uygulanması
Kisi başı su tüketimini azaltmak için bilinçlendirme kampanyaları İçme suyu şebekesindeki kaybın ve izinsiz kullanımın azaltılması Sanayilerde kullanılan yeraltı suyu için su sayaçları kullanılması
Büyük Menderes Nehir Havzası Taslak Yönetim Planı tarafından Oluşturulan Önlemler- III
BAŞLICA ETKİLER VE AZALTIM ÖNLEMLERİ
HİDROMORFOLOJİK BASKIYA İLİŞKİN ÖNLEMLER (öne çıkanlar)
Uygun teknik ve ekonomik koşullar dahilinde planlanan barajlar için balık geçitleri/asansörleri Ekolojiyi iyileştirmek için uygulanabilir hidro-morfolojik önlemlerin belirlenmesi
Regülatörler için balık geçitleri
Büyük Menderes Nehir Havzası Taslak Yönetim Planı tarafından Oluşturulan Önlemler-IV
BAŞLICA ETKİLER VE AZALTIM ÖNLEMLERİ
NHYP, su kaynakları ve su kalitesine ilişkin oldukça önemli olumlu etkilere sahip olması muhtemel, bir takım önlemler önermiştir.
NHYP’nin etkili bir şekilde uygulanması, su kaynakları kullanımının en iyi verimi sağlamasına ve böylelikle su kaynaklarının en iyi şekilde korunmasına yol açacaktır.
Dolayısıyla NHYP’nin, gelecekteki muhtemel olumsuz etkileri yavaşlatmak ya da tersine çevirmek için büyük oranda katkı sağlayacağı sonucuna varılabilir.
BÜYÜK MENDERES NHYP’NİN SU ÜSTÜNDEKİ MUHTEMEL ETKİSİ
Bölgesel önceliklendirme
Deri sanayisini organize sanayi bölgesine taşıma faaliyetleri Aydın ve Denizli gibi ciddi ölçüde sanayileşmiş alanlarda öncelikli olarak uygulanmalıdır.
Benzer şekilde, organize sanayi bölgelerindeki zeytinyağı sanayilerine yoğunlaşan önlemler öncelikli olarak Aydın ve Yatağan’da (Muğla) yürütülmelidir.
Jeotermal enerji
Havzadaki her tesiste yer, kapasite, kuyu sayısını içeren tüm jeotermal tesisler için bir envanter sistemi kurulması,
Üç aylık dönemlerde reenjeksiyon sistemlerinin denetlenmesi,
Çekilen ve re-enjekte edilen suları ölçmek ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından erişilebilir olacak şekilde sonuçları online kaydetmek.
SÇD’NİN SU KAYNAKLARI İÇİN ÖNERDİĞİ AZALTIM ÖNLEMLERİ
NHYP büyük ihtimalle su kalitesini ve su kaynaklarının korunmasını
geliştirecektir, bu nedenle sağlık ve geçim kaynağı üzerinde önemli olumlu etkiler beklenebilmektedir.
Suya ilişkin sağlık problemleri riski azaltılacaktır,
Yetersiz su kaynakları riski azaltılacaktır.
Ancak, taşkın kontrolüne yönelik hiçbir önlem bulunmamaktadır, dolayısıyla NHYP’ye bağlı hiçbir etki beklenmemektedir.
SAĞLIK & GEÇİM KAYNAKLARI İÇİN MUHTEMEL ETKİLERİN BAŞLICA SONUÇLARI
Vahşi katı atık sahaları, Denizli, Afyonkarahisar ve Aydın ve ilçeleri gibi yoğun nüfuslu alanlarda öncelikli olarak rehabilite edilmelidir.
Mevcut katı atık sahalarının rehabilitasyonuna ilaveten; katı atık sahası sayılarını, mevcut katı atık sahalarına eklenecek geri kazanım ve ayırma ünitelerini (plastik ve metal için) arttırmak, katı atık sahalarına transfer uzaklığını gözönünde bulundurmak, aynı zamanda transfer istasyonları inşaa edilmelidir.
Mevcut AAT’ler ilk aşama olarak verimli işletim ve deşarj yönetmeliklerine uygunluk anlamında değerlendirilmeli, eksik yerlerde (evsel ya da endüstriyel) AAT’lerin inşaası tamamlanmalıdır.
Organik tarım, çiftçilere iyi tarım uygulamaları konusunda eğitim vermek ve su kaynakları civarında gübre & pestisit kullanımını sınırlandırmak.
SÇD’NİN SAĞLIK & GEÇİM KAYNAĞI – ÖNERİLEN AZALTIM ÖNLEMLERİ
NHYP iklim değişikliği konusuna değinir (genel hatlarıyla)
Özellikle su kullanımının iyileştirilmesi, su kayıplarının azaltılması, gerektiği şekilde su sayaçlarının yerleştirilmesi bölümde listelenen başlıca önlemlerdir
Bundan dolayı, NHYP uygulanmasının iklim değişikliği adaptasyonlarına ilişkin hedefleri desteklemesi beklenebilir.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ & HİDROMORFOLOJİK BASKI İÇİN MUHTEMEL ETKİLERİN BAŞLICA SONUÇLARI
Yeni NHYP, iklim değişikliği ve aynı zamanda bunlar için azaltma ve adaptasyon tarafından arttırılmış tehdit ve risklerin belirlenmesini dikkate almalıdır.
Yeni NHYP, taşkın yönetimine değinmeli ve ilgili stratejilerle (örnek; Yukarı Havza Sel Kontrolü Eylem Planı) bağlantılı olmalıdır
Yeni NHYP’de ele alınacak ilave önlemler şunlar olabilir :
İklim değişikliğinin sebep olduğu doğal afet risklerini belirlemek,
İklim değişikliğinin sebep olduğu doğal afetlere tepki göstermeye ilişkin yerel kamu kuruluşlarının kapasitelerini güçlendirmek,
İklim değişikliği sebebiyle ortaya çıkması muhtemel afet riskleriyle mücadele etmede toplum temelli bir afet yönetimi oluşturmak,
İklim değişikliği sebebiyle ortaya çıkması muhtemel afet ve risk etkilerine ilişkin kamu bilinci ve katılımını arttıracak eğitim faaliyetlerine devam etmek.
SÇD’NİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ &HİDROMORFOLOJİK BASKI İÇİN ÖNERDİĞİ AZALTIM ÖNLEMLERİ
NHYP, büyük ihtimalle su kalitesini geliştirecektir, bundan dolayı biyoçeşitlilik ve ekosistemler üzerinde önemli oranda olumlu etkiler beklenebilir.
Aynı zamanda; ilave olumlu etkiler su kaynaklarının korunmasıyla bağlantılıdır.
Ancak, dikkatli bir önlemler (ve lokasyon) önceliklendirmesi biyoçeşitlilik ve ekosistemlerin yeteri kadar korunmasını sağlamak için gereklidir.
BİYOÇEŞİTLİLİK & EKOSİSTEMLER İÇİN MUHTEMEL ETKİLERİN BAŞLICA SONUÇLARI
Bafa Gölü, Işıklı Gölü ve Büyük Menderes Nehir Deltası gibi önemli biyoçeşitlilik alanları etrafındaki yerleşim merkezlerine AAT’lerin inşaası ve köylerin su verimliliği kullanımı üzerine önlemleri uygulamak için öncelik tanınmalıdır.
Ege Denizi ve Bafa Gölü arasında bulunan Anguilla anguilla geçitleri ve açılma dönemleri revize edilmelidir. Aynı zamanda havzada geçit yolları gözönünde bulundurulması gereken Alburnus cf. demirii, Vimba mirabilis, Luciobarbuskottelati, Capoetabergamae gibi diğer göçmen balıklar bulunmaktadır.
Bu bağlamda, biyoçeşitliliği devam ettirmek için göç yolları ve minimum su seviyesi tanımlanmalıdır – bu konudaki detaylı çalışmaların, akuatik biyoçeşitlilik için sürdürülebilir şartları sağlayan çevresel akış oranını tanımlamak amacıyla tahsis edilmesi gerekmektedir. Aynı zamanda düzenli bir çevresel akış izleme sistemi kurulması gerekmektedir.
SÇD’NİN BİYOÇEŞİTLİLİK & EKOSİSTEMLER İÇİN ÖNERDİĞİ AZALTIM ÖNLEMLERİ
KAPSAMLAŞTIRMA VE SÇD RAPORU İÇİN YAPILAN TOPLANTILAR
Aydın – 2 Nisan 2015 Kapsamlaştırma Toplantısı
Denizli – 26 Ekim 2015
SÇD Toplantısı
KAPSAMLAŞTIRMA VE SÇD RAPORU İÇİN ALINAN GÖRÜŞLER
Paydaşlar arasındaki ilişkiyi geliştirmek için; taraflar için - yerel ve ulusal makamlar (belediyeler, çevre ve şehircilik il müdürlükleri, su ve atıksu idareleri) sivil toplum
örgütleri, sivil toplum, sulama birlikleri, akademisyenler ve tabii ki yerel halk – 2 adet halkın katılımı toplantısı düzenlenmiştir. Halkın katılımı toplantıları, insanlara çevre koruması konusunda bir anlayış kazandırarak gerçek durumun daha iyi kavranmasını sağladığı için de önemlidir.
Aydın’daki KAPSAMLAŞTIRMA toplantısında bu katılımcılardan toplamda 66 adet
görüş alınmışken Denizli’de yapılan SÇD toplantısında 78 adet görüş alınmıştır.
This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey
İlginiz için teşekkürler
Technical Assistance for Implementation of the By-Law on Strategic Environmental Assessment EuropeAid/133447/D/SER/TR Stratejik Çevre Değerlendirmesi Yönetmeliği'nin Uygulanması için Teknik Yardım
