Süt Çocuklarında Tamamlayıcı Beslenme. Dr. Furkan Yılmaz

Süt Çocuklarında

Tamamlayıcı Beslenme

Dr. Furkan Yılmaz

Tamamlayıcı Beslenme Nedir?

 Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), tamamlayıcı beslenme tanımını şu şekilde

yapmaktadır: “Bebek beslenmesinde anne sütünün bebeğin ihtiyaçlarını tek başına karşılamada artık yeterli olmadığı ve anne sütüyle beraber diğer

besinlere ve sıvılara gerek duyulduğu zaman başlayan süreç”.

World Health Organization (WHO). The world health report 2002: reducing risks, promoting healthy life.

Geneva: World Health Organization; 2002. 248 p.

Süt Çocuklarında Beslenme

 Süt çocuklarının beslenmesinde hayatın ilk 6 ayında sadece anne sütü yeterlidir.

 6 aydan sonra ise tamamlayıcı besinler (ek besinler) verilmeye başlanır.

 Tamamlayıcı beslenmeye geçiş dönemi,

bebeğin 6-23 aylık olduğu dönemi kapsar ve beslenme alışkanlıklarının kazanıldığı en önemli süreçtir.

Tamamlayıcı Beslenme

 Tamamlayıcı besinler iki grupta incelenir:

 Süt çocuğu için özel hazırlanmış ‘’geçiş besinleri’’

 Aile bireylerinin sofrada tükettiği ‘’aile yemekleri’’

 Uygun zamanda başlatılan ve kurallara uygun şekilde sürdürülen tamamlayıcı

beslenme, bebeğin 1 yaş civarında aile sofrasındaki yiyecekleri tüketebilecek olgunluğa erişmesini sağlar.

Tamamlayıcı Beslenme

 Tamamlayıcı beslenmeye geçiş döneminde yapılan hatalar;

 bebeklik ve erken çocukluk döneminde beslenme yetersizliği,

 büyüme geriliği,

 şişmanlık,

 sık enfeksiyon

 artmış mortalite riski,

 çocukluk döneminde okul başarısında düşüklük,

 erişkin dönemde kısa boy, iş verimliliğinde düşüklük olarak tüm hayatı etkilemektedir.

Tamamlayıcı Beslenme

 Malnutrisyon, bebek ölümlerinin 1/3 – 1/2’sinde altta yatan bir faktördür.

 Dünyada 2013 yılında <5 yaş çocuklar içerisinde,

 161,5 milyon bodur,

 50,8 milyon düşük kilolu,

 41,7 milyon fazla kilolu çocuk olduğu bildirilmiştir.

Tamamlayıcı besinler çocuğun yaşı, gelişim durumu ve besin ihtiyacı göz önüne alınarak, bebek merkezli olarak başlanır.

Yaş (ay) Motor gelişim Oromotor gelişim Duygusal gelişim Önerilen besin kıvamı

0-5 ay Emme, arama, refleksleri, baş kontrolü

Dil uzatma ve geri çekme hareketleri

Homeostaz ve bağlanma

Anne sütü, emzirilme

6-7 ay Elden ele geçirme, destekli ve desteksiz oturma

Kemirme, yalama, ezme

Araştırma Püre kıvamında,

rendeden geçirilmiş 8-11 ay Parmaklarla kıskaç yapma,

kabı tutma, besini ağza götürme

Dilin yan hareketleri Bağımsız araştırma Pütürlü püre kıvamında çatalla ezilmiş besinler

12-17 ay Yürüme, El-ağız

koordinasyonu, kendini besleyebilme

Çiğneme Ayrılma Katı kıvamlı kolay

çiğnenebilen besinler (peynir, ekmek, pirinç makarna, meyveler, pişmiş sebzeler, etler) 18-24 ay Hareket kontrolü Yan çiğneme, ısırma,

kesme

Özerklik Bir önceki dönemden besinler, yeni tatlar, çiğ sebze ve meyveler

İlk Beş Yaşta Çocuk Sağlığı İzlemi, 2020

6. Ay öncesi

 4 aydan küçük bebeklerde ek besinlerin yutulması için gerekli dil ve ağız hareketleri henüz gelişmemiştir ve dil itme refleksi vardır. Bebeğin baş ve oromotor kontrolü 4-5.

aylarda gelişir.

 Aynı zamanda, tek başına anne sütü ilk 6 ay bebek için en uygun ve gerekli besinleri sağlar.

6-7. aylar

 Bebek 6 aylıkken dili ile

besinleri kaşıktan alıp dilin ön tarafından farinkse aktarabilir.

Bu dönemde bebeğin

gastrointestinal sistemi nişasta sindirimi açısından da

olgunlaşır. Bu nedenle, 6. ay ek besinlere başlamak için en uygun dönemdir.

 Ayrıca çoğu bebek 6-7 aylıkken oturabilir, nesneleri ağzına

götürebilir, kap ve kaşık tutmaya başlayabilir.

6-7. aylar

 Bebek besinlerle tanıştırılırken 3 gün kuralı uygulanır: Her seferinde tek bir yeni besine başlanması ve yan etki açısından değerlendirilebilmesi için 3 gün boyunca artan

miktarlarda denenmesi gerekir.

 Dördüncü gün daha önce denenenler verilirken yeni bir ek besine daha başlanır.

 Ek besinler bebek aç iken, emzirme öncesi, günde 1-2 öğünde sunulmaya başlanır, yavaş yavaş 2 öğün tamamen doldurulur.

6-7. aylar

 Ek besin sonrası bebek istediği anda, istediği kadar emzirilir.

 Ek besinlerden ilk olarak yoğurt ya da sebze/meyve püresi

başlanabilir.

 Yoğurt günlük olarak mayalanarak verilir.

 Mevsimlik meyve ve sebzeler ile püreler hazırlanır. Pürenin çok sulu olmaması ve kaşık

eğildiğinde yoğun kıvamda

akabilecek şekilde hazırlanması gerekir.

6-7. aylar

 Daha sonra sebze çorbalarına geçilir. Öncelikle havuç, kabak, patates ile yapılabilir. Sebzeler küçük küçük doğranarak 1 yemek kaşığı pirinç ile az suda yumuşayana kadar haşlanır, sonrasında 1 yemek kaşığı zeytinyağı eklenerek püre kıvamına getirilir.

 Mevsimine göre taze fasulye, ıspanak, brokoli de kullanılabilir.

Yapılan çorbaya tuz eklenmez.

 En kısa sürede (5-7 gün içerisinde) 1 yemek kaşığı (30 gram) kıyma (tercihen yağsız kuzu kıyması) da karışıma eklenmelidir.

Bu Fotoğraf, Bilinmeyen Yazar, CC BY-NC-NDaltında lisanslanmıştır

6-7. aylar

 Verilecek besinlerin kıvamı önemlidir:

 çok sulu hazırlanması, bebeğin midesinin kalorisi ve besin değeri düşük, hacmi yüksek sıvı ile hemen dolmasına sebep olur,

 çok yoğun-katı olması ise bebeğin yutmasını zorlaştırır.

 Yumurta verilirken, ilk olarak sarısı az miktarda tattırılır, sonra yavaş yavaş artırılarak 4 günde yarım, 8 günde tam yumurta sarısına ulaşılır. Daha sonra her gün 1 yumurta sarısı verilebilir. Yumurta ‘’kayısı kıvamında’’ pişirilerek verilir.

 Besinleri sulandırmak için sağılmış anne sütü, eğer yoksa az miktarda

pastörize süt ya da taze sıkılmış meyve suyu kullanılabilir.

8. ay

 Bebek 8 aylık olduğunda

parmaklarını kıskaç yapabilir ve lokmayı ağzına götürebilir.

 Bu yaşta parmakla yemenin desteklenmesi önemlidir.

 Bu dönemde dilin yan hareketleri de gelişir ve lokmayı ağzında

döndürebilir.

 Bu aydan itibaren pütürlü besinlere geçilmelidir.

 Çorbalara nohut, bulgur, bezelye, kuru fasulye, mercimek, kıyma eklenerek zenginleştirme

yapılmalıdır.

9-11. aylar

 9. aydan itibaren aile sofrasından bebek için uygun olan az tuzlu/tuzsuz gıdalar, ezilerek verilebilir.

 Kırmızı et, tavuk eti küçük parçalar halinde, köfte şeklinde ya da yemeklerine eklenerek verilmelidir.

12. ay ve sonrası

 Bebek 12 aylık olduğunda çiğneme hareketleri başlar ve el ağız uyumu olgunlaşır. Bu dönemden itibaren bebekler, sağlıklı ve dengeli beslenen bir ailenin sofrasından çatalla küçük parçalar haline getirilmiş besinleri rahatlıkla yiyebilir.

 Bebekler 15-18. aylarda kendi başlarına kap ve kaşık kullanabilir.

 Olgun ısırma-kesme-çiğneme hareketleri genellikle 18. ayda gelişir.

Tamamlayıcı Beslenme

0-6 ay 6. ay 7-8. ay 9-11. ay 12. ay

∅ Meyve ve sebze

püresi, Yumurta sarısı, Pekmez

Tam yumurta sarısı, Pastörize-tuzsuz peynir, Pekmez, koyu kıvamlı etli sebze-tahıl çorbası

Tam yumurta,

Pastörize-tuzsuz peynir, Zenginleştirilmiş

çorbalar,

Et (kırmızı, tavuk, balık), Çatalla ezilmiş az tuzlu aile yemekleri (dolma, kıymalı sebze yemekleri gibi)

Yumurta, peynir, Aile yemekleri (küçük parçalara bölünmüş olarak)

∅ Yoğurt

Anne sütü

Yaşa Göre Kalori İhtiyacı

 Anne sütü tek başına ilk 6 ayda enerji ihtiyacının tümünü karşılarken,

 6-8 ayda 200 kcal/gün,

 9-11 ayda 300 kcal/gün,

 1-2 yaşta yaklaşık 550 kcal/gün kadar ek besin verilmesi gerekir.

Tamamlayıcı Beslenmede Öğünler

 Bebeklerin mide kapasiteleri yaklaşık 200 mL (30 mL/kg) kadardır. Bu yüzden uygun enerji yoğunluğunda besinlerin gün içinde öğünlere bölünerek verilmesi gerekir.

 Buna göre 6-8 ayda 2-3 ana, 1-2 ara öğün ve 9 aydan sonra da 3-4 ana, 1-2 ara öğün verilmesi önerilir.

 Anne sütü alan bebekler istediği zaman emzirilmeye devam edilir, anne sütü almayan bebeklere 1-2 ek öğün daha verilmesi gerekir.

Anne sütüyle beslenen 6-23 aylık çocuklar için tamamlayıcı beslenme

Yaş Anne sütüne ek kalori ihtiyacı

Besin özellikleri Öğün sıklığı

6-8 ay 200 kcal/gün Yoğun püre halinde ya da iyice ezilmiş

2-3 öğün/gün ve iştah

durumuna göre 1-2 atıştırmalık

9-11 ay 300 kcal/gün İnce kesilmiş ya da ezilmiş, partiküllü, bebeğin eliyle alabileceği şekilde

3-4 öğün/gün ve iştah

durumuna göre 1-2 atıştırmalık

12-23 ay 550 kcal/gün Aile mutfağı, gerekirse parçalanmış ya da ezilmiş olarak

3-4 öğün/gün ve iştah

durumuna göre 1-2 atıştırmalık

Bebek Beslenmesinde Özel Önem Taşıyan

Durumlar

 6. aydan sonra öncelikle fermente süt ürünlerinin (yoğurt, peynir) tüketilmesini önerilir.

 İnek sütü ilk başlanacak

tamamlayıcı gıdalardan değildir.

Çünkü;

 demir içeriği düşük,

 protein ve sodyum içeriği yüksek,

 Alerji, GİS kanama, anemi oluşturma riski mevcut.

 1 yaşında 500 mL pastörize süt önerilmektedir, 750 mL’nin

üstüne çıkılması önerilmez.

Bebek Beslenmesinde Özel Önem Taşıyan

Durumlar

 Taze sıkılmış meyve suları iyi bir C vitamini kaynağı olması ve demir emilimini artırması

sebebiyle ana öğünlerden sonra az miktarda verilebilir; ancak suyundan ziyade meyve püresi tercih edilmelidir.

 Bebeklerde ilk başlanacak meyve kışın elma, yazın şeftalidir.

 Hazır meyve sularının bebek beslenmesinde yeri yoktur.

Bebek Beslenmesinde Özel Önem Taşıyan Durumlar

 6-12 ay arasında besin seçiminde kullanılmaması gereken gıdalara dikkat edilmelidir.

 Besin değeri daha az olan yemek suları

 Besin kirliliği riski taşıyan bal, yağlı balıklar, konserve gıdalar

 Tuz oranı fazla olan et suyu, salamura gibi besinler

 Basit şeker içeren çikolata, şekerleme gibi gıdaların 6-12 aylık bebek beslenmesinde yeri yoktur.

Bebek Beslenmesinde Özel Önem Taşıyan Durumlar

 Bal, bebeklerde mide asiditesinin yetersiz olması ve Clostridium botulinum sporları içerebileceği için 12. aydan sonra önerilir.

 Yağlı balıklar ve derin su balıkları kimyasal kirlilik açısından riskli olmaları sebebiyle ilk tamamlayıcı besinler arasında önerilmez, küçük ve genç olanlar tamamlayıcı besinler içinde kullanılabilir.

 3 yaşından küçük çocuklarda çiğ havuç, tam üzüm, büyük kurabiye, fındık, fıstık gibi sert, küresel, para şeklindeki gıda parçaları aspirasyon riskinden dolayı ezilerek kullanılmalıdır.

Tamamlayıcı Beslenme Önerileri

 DSÖ/UNICEF tamamlayıcı besinlere 6. ayda (26 hafta) başlanmasını önermektedir.

 AAP de yaklaşık 6 aylıkken tamamlayıcı beslenmeye geçilebileceğini bildirmektedir.

 ESPGHAN 17. haftadan önce başlanmamasını, 26. haftadan daha sonraya geciktirilmemesini önermektedir.

Ek besinlere erken başlanırsa ne olur?

 Emme isteği ve anne sütü üretimi azalır  anne sütünden yararlanım azalır

 Böbrek solüt yükü artar

 Obezite

 Malnutrisyon

 Enfeksiyonlara yatkınlık

 Aspirasyon riski

Ek besinlere geç başlanırsa ne olur?

 Tartı alımında ve büyümede yavaşlama

 Malnutrisyon

 Vitamin/mineral eksiklikleri

 Farklı tatlara alışmada zorluk

 Çiğneme becerisinde gecikme

 Alerji gelişme riski

Tamamlayıcı Beslenme Önerileri

 Uygun zamanda geçiş besinleri başlanan bebekte;

 değişik tat, lezzet, kıvamda besinlere alışma,

 alerji riski azalır,

 yeme işlev gelişimi desteklenir.

 Besinlerin, bebeğin gelişim özelliğine göre uygun kıvamda verilmesi de önemlidir:

 6-8 ay: parçacıklı, katı besinlerin erken verilmesi  yetersiz beslenme

 >10. ay: püre kıvamında beslenme  obezite

İyi Tamamlayıcı Besin Özellikleri

 WHO, iyi tamamlayıcı besin özelliklerini şu şekilde tanımlamaktadır:

 Enerji, protein ve mikronutrient (özellikle Fe, Zn, Ca, vitamin A, C ve folat) açısından zengin,

 Baharatlı ve tuzlu olmayan,

 Çocuk için yemesi kolay,

 Çocuk tarafından sevilen,

 Yöresel olarak bulunan ve alınabilen,

 Ailenin alabileceği ve yaşadığı toplum tarafından kabul gören besinler olmalıdır.

Infant Nutrition, WHO

Sağlıklı Beslenme İlkeleri (WHO)

 Anne sütü azaltılmadan

 Mama sandalyesinde

 Çeşitli (7 gruptan 4’ünü içeren) / 3-4 öğün

 3-7 gün arayla yeni gıda başlanmalı

 Parmak gıdalara 8. ayda geçilmeli, en geç 15. ayda aile sofrası

 6. aydan itibaren kıyma şeklinde kırmızı et

 Et, tavuk (güvenli), balık (hamsi, sardalya gibi küçük balık) sık sunulmalı

 Karaciğer 7. ayda zarı soyularak sebze püresine eklenebilir (15 günde bir)

Infant Nutrition, WHO

Sağlıklı Beslenme İlkeleri (WHO)

 Yumurta sarısı 1 çay kaşığı başlanıp 1 haftada tama çıkılabilir

 Yediklerinin yarıdan fazlası katıysa su verilebilir (idrar açık renk ve kokusuz olacak)

 18. aya kadar kaynamış ılımış su kullanılmalı

 Nitelikli yağ verilmeli (sızma zeytinyağı, otlayan ineğin tereyağı)

 400 IU D vit devam edilmeli

 Açlık ve tokluk duyguları dikkate alınmalı

 Dişler çıkınca günde 2 kez fırçalanmalı

Infant Nutrition, WHO

TEMEL BESİN GRUPLARI (Her gün en az

dördünden)

Tahıl, yumru ve

kökler

Baklagiller, kabuklu yemişler

(iyice ezilerek)

Süt ürünleri (süt, yoğurt,

peynir)

Etler (kırmızı et, balık, tavuk ve karaciğer/organ

etleri Yumurta

Diğer sebze ve meyveler

A vitamininden zengin meyve ve

sebzeler

İlk 12 ayda beslenme:

UNICEF tarafından ilk 12 ayda çocuklara her gün 7 temel besin

grubundan en az

4’ünün verilmesi

önerilmektedir.

Tamamlayıcı Besinlerin Hazırlanmasında Dikkat Edilmesi Gereken Şartlar

 Besinlerin ve kapların temizliğine dikkat edilmeli

 Kolay yıkanabilen çelik, cam, porselen içeren kaşık, tabak, bardak kullanılmalı

 Yemek hazırlanmadan ve yedirilmeden önce eller su ve sabun ile yıkanmalı

 Yemek öncesi bebeğin de ellerinin yıkanmalı

 Sebzeler kısık ateşte az su ile haşlanarak pişirilmeli, etler sebzelerden ayrı, düdüklü tencerede basınçlı olarak pişirilmeli.

 Biberonun bebek beslenmesinde yeri yoktur:

 emme isteğini azaltır,

 temizliği zor

 ishal riskini artırır.

Bebek Merkezli Beslenme Önerileri

 Oturtarak beslenme: Yatırarak besleme hem aspirasyon riskini artırır, hem de bebeğin çevre ile olan iletişimini engelleyip besinler üzerindeki hakimiyetini azaltarak

beslenmeye tepki oluşturmasına yol açar.

 Besleyen kişi bebeğin karşısına otursun: Bebeğin karşısına oturarak, göz teması kurmalı, uygun yüz ifadesi ile bebeğin yemek yemesi desteklenmelidir.

 Besinler bir tabak ya da kap içerisinde bebeğin önüne konulmalıdır.

 Bebek öncelikle istekli olduğu zamanlarda beslenerek besinlere alışması sağlanmalı, daha sonra belli bir öğün düzeninde beslenmelidir.

 Bebeğin yiyeceğe olan ilgi ve dikkatini dağıtacak konuşma, davranış ve çevresel

uyarandan (televizyon, telefon gibi) kaçınılmalıdır. Bebeğin dikkati tamamen farklı bir noktaya odaklanarak yapılan beslenme, besin reddine veya şişmanlığa zemin hazırlar.

Bebek Merkezli Beslenme Önerileri

 Farklı gıdalar kullanılmalı  farklı tatlara alışma sağlanır.

 Bebek yeme hızını kendisi belirlemeli

 Açlık ve tokluk hisleri dikkate alınmalı yavaş, sabırla, zorlamadan beslenmeli

 Hastalıklar sırasında bebeğin sıvı alımı, emzirme sıklığı artırılır.

 Beslenme öğünleri aynı zamanda öğrenme ve sevgi öğünleridir, bebekle yumuşak ve destekleyici bir ses tonuyla konuşulmalı

Bebek Merkezli Beslenme Önerileri

 Annenin kendi kontrolünde bebeği istediği kadar beslemeye

çalışması anne ve bebek arasında çatışmaya yol açar ve

sonunda her zaman anne kaybeder. Bebek, beslenme

sorunları olan bir çocuk olarak hayatına devam eder.

BLW / BLISS

 Bebek Liderliğinde Beslenme (Baby Led Weaning, BLW) modeli 2001-2002 yılında Gill Rapley tarafından normal gelişim gösteren bebekler için geleneksel tamamlayıcı

beslenme modeline alternatif olarak geliştirilmiştir.

 BLW modelinde bebek aile ile aynı sofrada, birbirine karıştırılmamış, yumru şeklindeki besinleri kendisi seçerek tüketir. Bebek neyi, ne kadar, ne hızla yiyeceğine kendisi karar verir.

 Bu model makro ve mikronutrient yetersizlikleri, aspirasyon riski, besin tercihleri ve kalitesi gibi yönlerden birçok tartışmaya konu olmuştur. Bu tartışmalar sonucunda modifiye BLW modeli olan Bebek Liderliğinde Katı Besinlere Geçiş (Baby Led

Introduction to Solids, BLISS) yöntemi geliştirilmiştir.

BLW / BLISS

 BLISS yönteminde BLW’den temel fark bebeğin bakımından sorumlu kişiye temel BLW modeli eğitimi verilmesinin yanında her öğünde yüksek enerji ve demir içerikli bir besin olması ve boğulma riski yüksek olan besinlerin öğünde bulunmamasıdır.

 Yapılan çalışmalarda aspirasyon riski, enerji ve demir alımlarında yetersizlik

yönlerinden BLISS ve geleneksel yöntem karşılaştırıldığında ikisi arasında belirgin fark görülmemiştir.

1. Cameron SL, Taylor RW, Heath A-LM. Development and pilot testing of baby-led ıntroduction to solidS-a version of Baby-Led Weaning modified to address concerns about iron deficiency, growth faltering and choking. BMC Pediatrics. 2015;15(1):99.

2. Williams Erickson L, Taylor R, Haszard J, Fleming E, Daniels L, Morison B, et al.

Impact of a modified version of baby-led weaning on infant food and nutrient intakes:

the BLISS Randomized Controlled Trial. Nutrients. 2018;10(6):740.

Tamamlayıcı Beslenmede

‘’ne yapmamalı?’’

 Ek besinlere 6. aydan erken veya geç başlanması

 Pürtüklü gıdalara başlamakta gecikme

 Ek gıdaya başlandığı için emzirilmeye en az 2 yıl devam edilmemesi

 Sulandırılmış mama veya süt verilmesi

 Besin değeri olmayan çay, hazır meyve suyu gibi sıvılar veya besin değeri çok az olan ve iştahını kesecek şeker, çikolata gibi tatlı gıdalar verilmesi

 Birçok tamamlayıcı besine aynı gün başlanması

 Yiyecek kısıtlaması (vejeteryan/vegan beslenme, ihmal, istismar)

Tamamlayıcı Beslenmede

‘’ne yapmamalı?’’

 Beslenirken bebeğin açlık ve tokluk belirtilerinin dikkate alınmaması

 Bebeğin istediği kadar yemesine ve doyduğu zaman bırakmasına izin verilmemesi

 Bebeğin yiyeceklere dokunması ve kendini beslemesine izin verilmemesi

 Yemek porsiyonlarının çocuğun ihtiyacına ve mide kapasitesine göre değil, annenin isteğine göre ayarlanması

 Çocuğun reddettiği gıdanın aynı şekilde, aynı öğünde ısrarla verilmeye çalışılması

 Öğün süresinin 30 dk’dan uzun sürmesi

 Biberon kullanılması

 Ekran karşısında çocuğun dikkatinin dağıtılarak beslenmesi

Tamamlayıcı Beslenmede

‘’ne yapmamalı?’’

 Besinlerin ödül veya ceza olarak verilmesi

 Beslenmenin anne ile çocuk arasında bir savaşa dönmesi

 Birden fazla kişinin farklı yaklaşımlarla çocuğa yemek yedirmeye çalışması

 Bakım verenin ellerini yıkamadan besin hazırlaması ve çocuğu beslemesi

 Besin verilen kapların kolay yıkanabilir olmaması (biberon gibi)

 Öğün sonrası artan besinin sonraki öğünlerde çocuğa verilmesi

Tamamlayıcı Beslenmenin Toplum Sağlığı Açısından Önemi

 Uygun büyüme sağlanır, malnutrisyon, boy kısalığı, obezite, demir, çinko ve diğer mikronutrient eksiklikleri önlenir

 İshaller ve solunum yolu hastalıkları azalır

 Gelişim duraklaması ve geriliği riski azalır

 Çocuk mortalitesi azalır

 Psikososyal gelişim sorunları (katı gıda yutamama, besin reddi, uyku ve davranış problemleri) azalır

 Erişkin dönemde sahip olacağı bebekte düşük doğum ağırlığı riski azalacağı için sorunun kuşaklar arası geçişi de önlenmiş olur

Teşekkürler…