gelisimedu igugelisim 1
HEMŞİRELİK
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği
Dersin Haftası: 1. Hafta
Dersin Öğr. Üyesinin Adı: Dr. Öğr. Üyesi Bahar KANBUR
E-Posta: bnkanbur@gelisim.edu.tr Telefon: 212 422 70 00 - 407 Bölüm
Adı
Dersin Adı
2
DersGünü
ve Saati Perşembe/09.00–12.10
Ders Bilgileri
Perşembe/09.00–12.10
https://gbs.gelisim.edu.tr/ders-detay-5-51-12713-1
B Blok Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Görüşme
Gün ve Saatleri Dersin Öğretim Üyesinin Konumu
Dersin Kredisi GBS Linki
8 Kredi
3
Haftalık Akış
Çocuk Hemşireliği Büyüme ve Gelişme Yenidoğan Çocukluk çağında beslenme Beslenme bozuklukları Davranış bozuklukları Çocuk ve ailesi ile iletişim
Kalp ve Dolaşım Sistemi Hastalıkları-Solunum Sistemi Hastalıkları
Nörolojik sistem hastalıkları-Üriner sistem hastalıkları Sıvı-elektrolit bozuklukları-Hematoloji ve Onkoloji Genetik ve Metabolizma Hastalıkları Çocukluk Çağında Sık Görülen Kazalar Çocuk istismarı ve İhmal
4
Haftalık Öğrenim KazanImları
• Çocuk sağlığına ilişkin göstergeleri bilir
• Çocuk hemşiresinin özelliklerini bilir
• Çocuk hemşireliğinin felsefesini bilir
• İlaç dozu uygulamalarını bilir
• Çocuklarda vital bulguların normal değerlerini bilir
• Bebeklerde ve çocuklarda hijyenik uygulamaları bilir
ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI
Çocuk
Bebeklik çağıile ergenlik çağıarasında bulunan insandır.
Çocuk hakları sözleşmesindeerken reşit olma durumu hariç 18 yaşına kadar her insançocuk sayılır denilmektedir
7
Çocukluk dönemiinsan yaşamının en özel, dinamik hassas evresidir. Ülke nüfusunun yaklaşık %28’içocuk yaş grubu
oluşturmaktadır.
Çocukluk yaşı küçüldükçe önemi artmaktadır. Çocuklar fizyolojik, fiziksel ve psikososyal özelliklerinedeniyle tüm
yaşam süreci içinde riskli grubuoluşturmaktadır.
Çocuk
8
ÇOCUK SAĞLIĞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
• Anne sağlığı
• Aile sağlığı
• Sosyoekonomik durum
• Çevre ve sosyal destek
• Annenin yaşı
• Gebelik öncesi sağlık ve beslenme
durumu
• Antenatal bakım
• Doğum aralıkları
9
Dünya ve Türkiye’de Ekonomik Göstergeler
10
Çocuk Sağlığına İlişkin Göstergeler
TÜİK 2020 tarihi itibarıyla 84 milyon 680 bin 273 kişi Çocuk nüfusu 22 milyon 750 bin 657'sini
1-Demografik yapı:
13
Kız Çocuk Evlenmeleri
6-17 yaş grubunda olan kız çocuklarının resmi evlenmelerinin toplam resmi evlenmeler içindeki oranı 2009 yılında %8,1iken bu oran 2019 yılında %3,1'e düştü.
14
1-Dünya’da ve Türkiye’de bebek ve çocuk ölümleri
Bebek Ölüm Hızı:Bir toplumda bir yıldacanlı doğupvebir yaşını tamamlamadan ölen bebek sayısının aynı toplumda aynı yıl içerisinde canlı doğan bebek sayısına oranının 1.000 ile çarpımı sonucu elde edilir.
Perinatal Ölüm Hızı:Bir toplumda bir yıldacanlı doğanve7 gün içinde ölen (Erken Neonatal) bebek sayısına aynı yıl içerinde gerçekleşen ölü doğum sayısı eklenerek aynı yılda meydana gelen toplam doğum sayısına (canlı+ölü) oranının 1.000 ile çarpımı sonucu elde edilir.
15
1-Dünya’da ve Türkiye’de bebek ve çocuk ölümleri
Neonatal Ölüm Hızı:Bir toplumda bir yıldacanlı doğanve28 gün içinde ölen bebek sayısının aynı toplumda aynı yılda canlı doğan bebek sayısına oranının 1.000 ile çarpımı sonucu elde edilir.
Postneonatal Ölüm Hızı:Bir toplumda bir yıldacanlı doğanve29. gün ile 364. gün içinde ölen bebek sayısının aynı toplumda aynı yılda canlı doğan bebek sayısına oranının 1.000 ile çarpımı sonucu elde edilir.
16
1-Dünya’da ve Türkiye’de bebek ve çocuk ölümleri
Beş Yaş Altı Ölüm Hızı:Bir toplumda bir yıldabeş yaşını tamamlamadan ölen çocuk sayısının aynı toplumda aynı yılda canlı doğan bebek sayısına oranının 1.000 ile çarpımı sonucu elde edilir.
Anne Ölüm Oranı:Bir toplumda bir yılda gebelik nedeniyle ölen anne sayısının aynı toplumda aynı yılda canlı doğan bebek sayısına oranının 100.000 ile çarpımı sonucu elde edilir.
Türkiye’de yaş gruplarına göre çocuk ölüm nedenleri
• Perinatal nedenler
• Edinsel kalp hastalıkları
• Solunum sistemi hastalıkları
• Bulaşıcı hastalıkları
• Semptomlar ve diğerleri
0-1 yaş
• Edinsel kalp hastalıkları
• Semptomlar ve diğerleri
• Solunum sistemi hastalıkları
• Diğer sistem hastalıkları
• Bulaşıcı enfeksiyonlar
Türkiye’de yaş gruplarına göre çocuk ölüm nedenleri
1-4 yaş
19
• Edinsel kalp hastalıkları
• Semptomlar ve diğerleri
• Diğer sistem hastalıkları
• Kazalar
• Kanserler
Türkiye’de yaş gruplarına göre çocuk ölüm nedenleri
5-14 yaş
20
20 yüzyıl Çocuğun altın devriolarak kabul edilmiştir. Bunun nedenleri
arasında çocuk hakları evrensel bildirisininkabul edilmesi önemlidir.
1959 yılındaÇocuk hakları evrensel bildirisi Birleşmiş Milletler (BM) genel kurulunda onaylanmıştır.
1989 yılında BMtarafından kabul edilmiştir.
21
1990 yılında T.C.tarafından imzalanmış, 1994 yılında
TBMMtarafından onaylanmıştır.
22
Çocuk Hakları Evrensel Bildirisi
1.Her çocuk bu bildiride sayılan tüm haklardan yararlanmalıdır.
2.Çocuk özel olarak korunmalı yasalar ve gerekli kurumların yardımı ile vücutça, zekaca, ruhça ve sosyal olarak sağlıklı ve normal şartlar altında hür ve gururunu zedelemeyecek şekilde yetişmesi sağlanmalıdır.
Çocuk Hakları Evrensel Bildirisi
3.Her çocuğun doğduğu andan başlayarak bir ad ve milliyet edime hakkı vardır.
4.Çocuklar sosyal güvenlikten yararlanmalıdır.
Çocuklara gerekli ve yeterli besin, barınak, dinlenme, oyun olanakları ve tıbbi bakım sağlanmalıdır.
Çocuk Hakları Evrensel Bildirisi
5.Vücutca, zekaca ve sosyal nedenlerle geri kalmış çocuklara özel durumlarının gerektirdiği tedavi bakım ve eğitim olanakları sağlanmalıdır.
6.Çocuğun kişiliğinin tam olarak gelişebilmesi için ailesinin içinde ve onların sorumluluğu altında yetişmesi için olanaklar, bunun mümkün olmadığı durumlarda sevgi ve güvenli bir ortam sağlanmalıdır.
25
Çocuk Hakları Evrensel Bildirisi
7.Çocuğa eğitim, oyun ve dinlenme olanakları sağlanmalıdır.
8.Bütün koşullarda çocukların korunmasına öncelik tanınmalıdır
9.Çocuklar ihmal ve sömürüden korunmalıdır. Çocuğun hiç bir şekilde sağlığını, eğitimini, vücut, zeka ve ruh gelişmesini engelleyecek koşullarda bulundurulmaması sağlanmalıdır.
26
Çocuk Hakları Evrensel Bildirisi
10.Çocuklar ırk, din ve buna benzer ayrımların zararlarından korunmalı ve toplumlar arasında dostluk duyguları aşılanarak yetiştirilmelidir.
27
Çocuk Hemşireliği
Amaç
Çocuk ve adölesanın aile ve toplum içinde fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal yönden gelişimini sağlamaktır.
Günümüzde çocuk ve aile sağlığının en üst düzeyde gerçekleştirilmesi, geliştirilmesi ve sürdürülmesi ile birlikte eğitim, danışmanlık, destek
olma ve sağlıklı/hasta çocuk haklarını savunma gibi majörler hemşirelik alanında yaygınlaşmıştır.
28
Çocuk Hemşireliğinin Felsefi Görüşleri
Çocuk sağlığı ve hastalıkları aile merkezlidir. Hem çocuk hem de aile değerlendirilmelidir.
Toplum merkezlidir. Çocuğun ve ailenin sağlığı hem toplumun sağlığına bağlıdır hem de ondan etkilenir.
Çocuk Hemşireliğinin Felsefi Görüşleri
Araştırma oryantedir. Kanıta dayalı hemşirelik yapabilmesi için araştırma yapılmalıdır.
Hemşirelik teorisi çocuk hemşireliği için bir temel sağlar.
Çocuk ve ailenin savunucusudur.
Çocuk Hemşireliğinin Felsefi Görüşleri
Eğitim ve danışmanlık sıklıkla gerekli olduğu için bağımsız davranışlar sıklıkla kullanılır.
Çocukların sağlık düzeylerinin geliştirilmesi ile gelecek nesillerin sağlığı korunur.
Çocukluk dönem hastalıkları krize ve aile yapısının değişmesine neden olur.
31
Çocuk Hemşireliğinin Felsefi Görüşleri
Kişisel, kültürel, dini tutumlar ve inançlar hastalığın anlamını ve aile üzerindeki etkisini belirler.
Ailelerin sağlık düzeylerinin geliştirilmesinde önemli faktördür
32
Çocuk Hemşiresinin Özellikleri
1. Çocuğun erişkinden farklı fiziksel, psikolojik özellikleri bulunduğunu ve algılama sürecinin henüz tam gelişmemiş olduğunu, fakat devamlı gelişme gösterdiğini bilmelidir.
2. Çocuğun özgüven, problemlerle başa çıkma ve sosyal davranış özelliklerinin erişkine oranla az gelişmiş olduğunu bilmelidir.
33
Çocuk Hemşiresinin Özellikleri
3.Çocuğa aile merkezli bakım verilmesi gerektiğini bilmeli, çocuğun yaş ve gelişim düzeylerine göre sözel ve sözel olmayan iletişim tekniklerini kullanmalıdır.
4.Evrensel çocuk hemşireliği kurallarına uymalıdır. Bunlar çocuk ve ailenin kaygı ve endişelerine ön yargılı davranmama, çocuğun güvenine ihanet etmemek, kişisel, bilişsel, ruhsal sağlığını ihmal etmemek yeteneğini farklı kullanmamaktır.
34
Çocuk Hemşiresinin Özellikleri
5.Çocukları sevmeli iyi bir dinleyici ve gözlemci olmalıdır.
6.Çocuğun fiziksel, bilişsel, ruhsal ve sosyal durumu ile ilgili sorunları, hastalıkları ve bakımlarında izlenecek yolları bilmelidir.
Çocuk Hemşiresinin Özellikleri
7.Araştırma yapmalıdır.
8.Çocuk hemşireliğindeki gelişmeleri yakından izlemelidir.
9.Çocuğun savunuculuğunu yapmalıdır.
ÇOCUKLARDA iLAÇ UYGULAMALARI
37
ÇOCUKLARDA İLAÇ UYGULAMALARININ YETİŞKİNDEN FARKLILIKLARI
İlaç alınır absorbe olur / dolaşıma geçer
vücutta dağılır metabolize olur metabolik olarak atılır.
38
Yenidoğan ve bebeklerde bazı ilaçların GİS’de absorbsiyonu geçikir,asidik ilaçlar az emilir.
Yenidoğanda enzimler yetersizolduğundan emilim yetersizdir.
Kusma ve diyareçocuklarda sıktır, emilimi olumsuz etkiler.
ABSORBSİYONDAKİ FARKLILIKLAR
39
ABSORBSİYONDAKİ FARKLILIKLAR
Çocuklarda rektal yollailaç uygulama alternatif yoldur.
Yenidoğanda çeşitli kas ve dokularda kan akımı yeterli olmadığı için İM ve SC. İlaçlarda emilim azdır.
Kas ve yağ dokusu azdır, İV tercih edilir.
40
İlaçlar albümine bağlanarak taşınırlar, bu şekilde etkisizdirler ve toksik etkileri azalır, serbest kaldıklarında etkileri başlarve devam eder
Yenidoğan ve prematürelerde karaciğer immatür olduğu için albümin yetersizdir ve toksik etki artar.
Çocuklarda sıvı miktarı fazladır
DAĞILIMDAKİ FARKLILIKLAR DAĞILIMDAKİ FARKLILIKLAR
Dehidratasyontoksisiteriskini artırır
İstenen plazma yoğunluğuna ulaşmak için uygun yükleme dozları kullanılır
Yenidoğan ve kalp hastalarında dolaşım yavaşlığı nedeniyle dağılım sınırlıolabilir.
METABOLİZMADAKİ FARKLILIKLAR
Metabolizasyonun çoğu karaciğerde olur.
Yenidoğan döneminde sistemler immatür olduğu içinvucudunilaç metabolize etme yeteneği sınırlıdır. Toksik etki artar
Bilüribinde artma albümini azaltır, bu da toksikasyonasebep olur.
3 yaşından 6-10 yaşına kadar karaciğer düzeyi genişolduğu için 2 kat daha hızlı metabolizeedilir. Bu nedenle daha sık ilaç verilmesi gerekir.
12 yaşından sonra yetişkine benzer
43
ATILIMDAKİ FARKLILIKLAR
• Böbrekler gelişinceye kadar renal atılım sınırlıdır.Renal atılım yenidoğanda % 40 iken 2.5- 5. ayda yetişkin değerlerine ulaşır
• Tübüler sekresyon 7. ayda yetişkin değerlerine ulaşır. İlacın yarılanma süresi yetişkinden daha uzundur.
• Safra ve gaita yoluyla atılan ilaçların(örn. digoxin) atılımı safra yetersiz olduğu için azdır.
• Yenidoğanlarda ilaçların başlıca atılım yolu böbreklerdir.
• İlaçların atılımıçoğunlukla idrar ve gaita ile olur.
44
ÇOCUKTA İLAÇ UYGULAMALARINDA HEMŞİRENİN SORUMLULUKLARI
İlaç dozlarında doğruluğu yetişkinlerden daha önemlidir.İlaç dozları çok daha küçük olduğundan yanlışlıklar büyük hatalara yol açabilir.
8 Doğru Kural’a (Doğru hasta, doğru ilaç, doğru doz, doğru yol, doğru zaman, doğru yaklaşım, doğru bilgilendirme, doğru kayıt) mutlaka uyulmalıdır
Çocuk ve aile işleme hazırlanmalıdır.
45
Dürüst olunmalı yalan söylenmemelidir. Bebekse dokunulmalı, göz göze bakılmalı, işlem sonrası kucağa alınmalıdır.
İlaçlar şeker diye tanıtılmamalıdır.
Oral yolla ilaç uygulamalarında ölçekler, damlalıklar ve enjektörler miktar ayarlamada kullanılmalıdır.
Tedavi saatleri uyku saatlerinin dışındaverilmelidir ÇOCUKTA İLAÇ UYGULAMALARINDA HEMŞİRENİN SORUMLULUKLARI
46
ÇOCUKTA İLAÇ UYGULAMALARINDA HEMŞİRENİN SORUMLULUKLARI
Hemşire sakin, çocuğu destekleyici, rahatlatıcıolmalıdır.
Anne önerileridikkate alınmalıdır.
Alerjik öyküönemlidir.
İlaç uygulamaları kayıt edilmeli, ilaçların yan etkileri bakımından çocukizlenmelidir.
49 50
51
Çocuklarda İ.M enjeksiyon Bölgeleri ve Verilebilecek İlaç Uygulamaları
Kas Grupları 0-1,5 Yaşml 1,5-3 yaşml 3-6 Yaşml 6-15 Yaşml ve Üstü15 Yaş
Deltoid Önerilmez Diğer bölgeler uygun değilse
(0,5)
0,5 0,5 1
Dorsogluteal Önerilmez Diğer bölgeler uygun değilse
(1)
1,5 1,5-2 2-2,5
Ventrogluteal Önerilmez Diğer bölgeler uygun değilse
(1)
1,5 1,5-2 2-2,5
Vastus
lateralis 0,5-1 1 1,5 1,5-2
Rectus
femoris 0,5-1 1 1,5 1,5-2 2-2,5
52
Toplam sıvı miktarı x 20 60 X İstenen saat DDS=
Pareteralbeslenmede DDS hesaplaması
İLAÇ DOZLARININ HESAPLANMASI
Eldeki doz Eldeki miktar İstenen doz İstenen miktar
İstenen doz x Eldeki miktar Eldeki doz İstenen miktar =
55
Elimizde 1g Duocidflk ve 5 mlenjeksiyonluk su bulunmaktadır. Hekim istemine göre hastaya 2x180 mgDuocidyapılacaktır. Hastaya uygulanacak
ilaç miktarını dizyemcinsinden hesaplayınız?
SORU 1
56
1 gr Duocid= 1000mg
5 cc enjeksiyonluk su içerisinde 1000mg Duocid var ise X cc “ “ “ 180mg “ vardır.
1000 x X = 180 x 5 X= 0,9 cc 1cc=10 dizyem ise 0.9 cc 9 dizyemdir.
Cevap
9 dizyemdir
57 58
Elimizde 500 mg Ampisilinflk ve 5 ml enjeksiyonluksu bulunmaktadır. Hekim
istemine göre hastaya 2x300 mg Ampisilinyapılacaktır. Hastaya uygulanacak ilaç miktarını cccinsinden
hesaplayınız? (kuru doz 0,5 cc)
Elimizde 0.5 g Vancomisinve 5 cc enjeksiyonluksu bulunmaktadır. Hekim istemine göre çocuğa yapılması gereken miktar 1x300 mg’dır. Bu ilacın en az 50 cc izotonik ile infüzyon şeklinde gitmesi gerekmektedir. İzotonik içerisine konulacak
miktar kaç dizyem olmalıdır ve sıvının 1 saate gidebilmesi için gerekli dakika damla
sayısınıhesaplayınız?
SORU 2
Cevap
0,5 gr Vancomisin 500 mg’dır
5 cc’de 500 mg var ise X cc’de 300 mg vardır.
300 x 5 500
X= 3 cc = 30 dizyem 53cc x 20 60 x 1 X=
DDS= = 17,6 gut/dak
Soru
Elimizde K Vitamini (Konakion) 20mg/2ml’lik ampul bulunmaktadır. Hekim istemine göre hastaya 6 mg K
vitamini İ.Volarak yapılacaktır. Hastaya uygulanacak ilaç miktarını dizyem cinsinden
hesaplayınız.
61
18.02.2011
Mehmet Yıldız Ampisina flk
Yatak No: 13
2 x 375 mg (İ.V.) 10 – 2200 00
Yukarıdaki ilaç kartına göre 22 tedavisini hazırlayınız. Elimizde, 250 mg Ampisina flk 2 cc
enjeksiyonluk sudan 2 tane bulunmaktadır.
00
G.Y.
62
63
HAYATİ BELİRTİLERİN ALINMASI Vücut ısısı
Solunum
Nabız
Kan Basıncı Nabız
64
ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GÖRÜLEN NORMAL VÜCUT ISISI VÜCUT ISISI ÖLÇÜMÜ
YAŞ ISI°C
3-6 ay 37,5
7-12 ay 37,4 1-3 yaş 37,3 5-6 yaş 37 7-11 yaş 36.7
Normal vücut ısısı 36.3 – 37.2 (Aksiller) Subfebril ateş 37.3 - 38,4
Ateş 38,5 - 40°C
Aksiller ısı oral ısıdan 0.5 °C, rektal ısıdan 1 °Cdaha düşüktür.
Aksiller ısı
Termometre hastaya ait ise yalnız % 70’lik alkolile, hastaya ait değilse sabunlu su ve % 70’lik alkolile temizlenir
Termometre 35 °C’ın altınadüşürme
Koltukaltının terli olup olmadığının incelenmesi ve terli ise kurulanması
Termometrenin metal ucunun koltuk altına yerleştirilmesi ve en az 5 dkbekletilmesi
67
Aksiller Yolla Derece Alma
• Avantajları
Tehlikesiz ve kolay uygulanır
• Dezavantajları
Değer, çevre ısısı ve hava akımından etkilenebilir
Daha uzun süre gerekir.
68
Oral Yolla Isı Ölçümü
Aksiller de olduğu gibi termometre temizlenir ve 35 °C dereceye düşürülür.
Termometrenin metal ucuçocuğun dilinin altına sağ sublingual artere gelecek şekilde yerleştirme
Çocuğa dilini sıkıca kapatması, konuşmaması, burundan nefes alıp vermesi söylenir
Termometreyi dil altında 2-3 dkbekletme
69
Oral Yol ile Vücut Sıcaklığı Ölçümü
• Avantajları Kolay uygulanır Kısa sürede sonuç verir
• Dezavantajları
Sıcak soğuk yiyecek alımı sonucu etkiler Ağız ameliyatlarından sonra, Oksijen tedavisi yapılanlarda, 5 yaşından küçük çocuklarda uygulanmaz
70
Rektal Yol İle Vücut Sıcaklığı Ölçümü
Termometre temizlenir ve 35 °C dereceye düşürülür
Çocuk sırt üstü yatırılır ve kirli ise altı temizlenir
Bir elin işaret parmağını ayak bileklerin arasına geçirerek tutma ve bacaklarını yukarı kaldırma
Termometrenin ucunu vazelinyada benzeri bir madde ile yağlama
Termometrenin civalı kısmının dışarıda görülmeyecekşekilde anüse yerleştirilmesive 3 dksonra alınması
Termometreyi sabunlu su, duru su ve % 70’lik alkol ile temizlemek
Rektal Yol ile Vücut Sıcaklığı Ölçümünü
DezavantajlarıRektum ameliyatı olan çocuklarda
İshalli çocuklarda
1 yaşından küçük çocuklarda (serebral kan akımında artış ve intrakraniyal kanamaya neden olabileceğinden)
Emosyonel olarak rahatsız olabileceği düşünülen çocuklarda uygulanmaz
Timpanik Membran Yolla Vücut Sıcaklığı Ölçme
Timpanik membran termometrenin alıcı ucu dış
kulak kanalının 1/3 dış bölümüne yerleştirilerek
vücut sıcaklığı ölçülür.
Özellikle çocuklarda kullanılan bir yoldur.
73
Timpanik Membran Yolla Vücut Sıcaklığı Ölçme Tekniği
• Hastaya veya yakınına yapılacak işlem açıklanır. Hastanın güveni sağlanır.
• Termometre alınır ve şarj durumundan ölçüm durumuna getirilir.
• Termometreye tek kullanımlık prob takılır
74
Timpanik Membran Yolla Vücut Sıcaklığı Ölçme Tekniği
Kulak yolunu düz hâle getirmek için yetişkinlerde kulak kepçesi yukarı ve geri; çocuklarda ve bebeklerde aşağı ve geri çekilir
Yetişkin Çocuk
75
Timpanik Membran Yolla Vücut Sıcaklığı Ölçme Tekniği
• Timpanik termometrenin sapı, çeneyi gösterecek şekilde kişinin kulağına yerleştirilir ve kulak serbest bırakılır.
• Prob, kulağa yerleştirildiğinde termometre sabit tutulur.
76
Timpanik Membran Yolla Vücut Sıcaklığı Ölçme Tekniği
• Elle tutulan kısımdaki sıcaklık değerini okumayı başlatacak düğmeye basılır.
• Aletin ekranında vücut sıcaklığı değerinin görülmesi beklenir. Genellikle 2 sn. içinde sinyal sesi duyulur.
• Alet kulaktan dikkatli bir şekilde alınır ve alet üzerindeki vücut sıcaklığı değeri okunur.
Timpanik Membran Yolla Vücut Sıcaklığı Ölçme Tekniği
• Aletin prob ucunu çıkartan düğmeye basılır ve prob ucu atık kutusuna atılır.
• Termometre yerine yerleştirilir. Başka ölçüm yapılmayacaksa ölçme durumundan şarj durumuna getirilir.
Timpaniktenormal sıcaklık değeri 36.5 - 37.5 °C
Apikal Nabız Alma
Steteskop7 yaşından küçük çocuklarda sol meme başı hizasında 3.-4. interkostalaralığa, 7 yaşından büyükçocuklarda 5. interkostalaralığa yerleştirilir.
Kalp tepe atımını 1 dakikasüre ile sayma
Steteskopu%70’lik alkolile temizleyerek kabına yerleştirme
79
Periferden Nabız Alma
Çocuğun kolunu vücuduna paralel tutma solunum sayar gibi göğüs üzerine yerleştirme
İlk sayım 1 dksüreyle yapılır, dolaşım ve solunum ile ilgili bir problemi yoksa diğer sayımlar 30 snsüre ile yapılır bulunan sonuç iki ile çarpılır.
80
En çok kullanılan arterler; radyal, temporal, karotis, femoral, popliteal v.b.
81
YAŞ NABIZ SAYILARI Yenidoğanda 100-180 /dk 1ay-12 ay 100-160/dk 1-3 yaş 80-110/dk
3-6 yaş 70-110/dk
6-12 yaş 65-110/dk
12-18 yaş 60-100/dk
Yaşa Uygun Nabız Sayıları
82
Solunumun Değerlendirilmesi
Çocuk yatağında değilse yatağına alınır
Çocuğun solunumu ilk kez sayılıyorsa 1 dksüre ile sayılır
Küçük çocuklarda çocuğun göğüs ve karın hareketleri gözlenerek solunum 1 dk süre ile sayılır.
Büyük çocuklar solunumlarını istemli olarak kontrol edebileceğinden solunum sayılırken çocuğun kolu göğsü üstüne getirilir.
YAŞ SOLUNUM SAYISI
Yenidoğanda 30-60/dk
1ay-12 ay 30-30/dk 1-3 yaş 20-40/dk
3-6 yaş 20-30/dk
6-12 yaş 16-25/dk
12-18 yaş 12-20/dk
Solunum Sayısı
1. Solunum
2. Nabız
3. Derece
4. Kan Basıncı
Vital Bulgu Alma Sırası
85
Arter Kan Basıncı Ölçümü
Tansiyon aletinin manşetini üst kola geçirmek ve steteskopu brakial arter üzerine gelecek şekilde yerleştirme
Manşeti 200 mm/hghava ile pompalamak
Pompayı yavaş yavaş gevşeterek 3mm/hg havasını boşaltma
Manşet yaşa göre dar olursa basınç yüksek, genişolursa kan basıncı düşükbulunur.
86
YAŞ SİSTOLİK DİASTOLİK
0-6 ay 60-100 mm/Hg 30-62 mm/Hg
6-12 ay 60-120 mm/Hg 50-70 mm/Hg 1-6 yaş 80-120 mm/Hg 40-80 mm/Hg
6-10 yaş 90-124 mm/Hg 53-85 mm/Hg
10-14 yaş 90-136 mm/Hg 50-90 mm/Hg
12-18 yaş 110-140 mm/Hg 72-92 mm/Hg Çocukta Normal Kan Basıncı Değerleri
87
Yaşa Uygun Manşet Genişliği
Yenidoğan 2,5-4 cm
Küçük çocuk 6-8 cm
Büyük Çocuk 9-10 cm
Erişkin 12-13 cm
88
Yöntemler
Oksültasyon yöntemi
Palpasyon yöntemi
Flush yöntemi
Dopler yöntemi
Flush Yöntemi
Manşet ön kola ya da bacağa yerleştirilir. Basınç 200 mm/Hg’ya yükseltilir. Manşet altında kalan kol ve bacakta beyazlaşma olur. Manşet basıncı yavaş yavaş
düşürülerek ön kolun rengi gözlenir. El veya ayakta kızarıklık görüldüğü an manometre basınç okunur.
Sadece orta tansiyon belirlenebilir.
HİJYENİK UYGULAMALAR
91
Hijyenik Uygulamalar
•Ağız bakımı (Pamukçuk)
•Göz, burun, kulak bakımı
•Tam banyo
•Alt temizliği (Pişik bakımı)
•Konak bakımı
•Göbek bakımı
•Emzirme
•Mama hazırlama ve biberonla beslenme
•Nazogastrik sonda bakımı
•Santral venöz kateter bakımı
92
Ağız bakımı
Amaç
Ağız boşluğunun temizlemek ve lezyon oluşumu varsa tedavi etmek
Uygulama için gerekli malzemeler hazırlanır
Çocuğu sırt üstü yatırma, annenin uygulamaya katılımını sağlamak
93
Ağız bakımı
Amaç
Çocuğun ağız içini kontrol etmek,
Serçe parmağına steril gazlı bezi sararak steril %0,9 serum fizyolojik (SF) ile ıslatarak (enfeksiyon belirtisi varsa % 5’lik sodyum bikarbonat solusyonu ile yapılır).
Sık sık gazlı bez değiştirilir. Uygulama günde 3-4 kez tekrarlanabilir
94
Pamukçuk (Oral candidiazis) Bakımı
Yanak içinde damakta ve özellikle dilde beyaz süt kalıntısı görünümünde olan mantar enfeksiyonudur.
Amaç :Bebeği olası ilave enfeksiyonlarından korumak
Uygulama için gerekli malzemeler hazırlanır.
Ağız içi karbonatlı suyla ıslatılmış gazlı bezle veya %5 Na HCO3’la temizlenir.
Temizlik sonrası önerilen süspansiyon damlatılır
Aile ağız temizliği konusunda bilgilendirilir
•Pamukçuk oluştuğunda her beslenme sonrası bebeğin ağzının kaynatılmış ılıtılmış suyla silinmesi
•El yıkamanın önemi ve bebeğin ağzına götürdüğü eşya ve oyuncakların temizliği
•Uygulama günde 3-4 kez tekrarlanabilir.
Göz, Kulak, Burun Bakımı
Amaç:Göz kulak ve burnu temiz tutarak enfeksiyonlardan korumak, burnu açık tutarak daha rahat nefes almasını sağlamak
•Göz bakımı, kaynatılmış ılıtılmış suyabatırılan gazlı bez ile içten dışa doğru silinir (SF’te kullanılabilir).Her göz için ayrı gaz bezi kullanılır.
•Burun,ıslatılmış gazlı bezin ucu bükülerek temizlenir (SF’te kullanılabilir).
•Kulak bakımı, içine herhangi bir şey sokulmadan sadece görünen kısımları gazlı bezin ucu kıvrılarak temizlenir.
97
Tam banyo
•Oda ısısının ayarlanması bebeklerde 24-26°C, çocukta 22°C’dır.
•Üzerine örtü serilmiş bir masa veya yatak
•40 °C’dakadar ısıtılmış su
•Temiz bir kapta kaynatılmış ılıtılmış su (Yüz temizliği)
98
Tam banyo
•Tas, bebek şampuanı, havlu
•Böbrek küveti
•Çocuğa uygun tırnak makası
•Atık kabı
99
•Bebeğin sadece alt bezini bırakacak şekilde soyuyoruz.
•Önce yüz temizliği ve baş banyosu verileceği için bebeğin vücudunun bir havlu ile sarılması gerekir.
Tam banyo
100
Tam banyo
•Yüz temizliği tamamlanan bebeği beze sararak tespit ettikten sonra bir elini çocuğun ensesinin altından geçirerek ve sırtına destek vererek yüzü yukarı bakar şekilde tutma
•Başı banyo küvetine yaklaştırarak, göz yakmayan şampuan ile yıkama
•Alt bezini çıkarma, altı kirli ise temizleme
•Yumuşak bezi küvet içindeki su ile ıslatarak sabun ile köpürtme
•Bebeği küvete yavaşça yerleştirme sabunlanmış bez ile bebeğin boyu göğüs kol ve bacaklarını, sırtını, deri kıvrımlarını ve genital organları sabunlama
Tam banyo
Tam Banyo
• Bebeğin yüzü ile başlayın. Her iki gözünü de ıslatılmış temiz pamuk toplarını kullanarak silin, burun köprüsünden başlayın sonra gözün köşesinden dışa doğru silin.
• Yüz ve kulak arkasını temizleme
• Kulak ve burnu ucu bükülmüş gazlı bez ile temizlemek
103
Tam banyo
•Bebeği durulama ve havluya sararak kurulama
•Altını bezleyerek giysilerini giydirme
•Tırnaklar uzunsa tırnaklarını kesmek
104
Silme banyo
Tam banyoda olduğu gibi yüz temizliği ve baş banyosu yapıldıktan sonra bebeğin tespiti için kullanılan bez açılır.
Boyun boğumları silinir
Alt bezi çıkarılır, kirli ise altı temizlenir Yumuşak bir bez sabunla köpürtülerek kollar ve gövde silinir.
Duru su ile ıslatılmış bir bezle durulanır
105
Silme banyo
Göbeği düşmediyse göbek bakımı yapılır.
Üstünü giydirme ve örtme
Sabunlamış bezle bacakları, ayakları ve genital bölge temizlenir.
Altı bezlenir ve giydirilir Bebeğin üstü battaniye ile örtülür.
106
Alt temizliği
•Alt temizliği sırasında; kullanılacak malzemeler önceden hazırlanır.
•Bebek çok sıcak olmayan ve hava akımı almayan ,düşmeyeceği bir yere, bir örtünün üzerine yatırılır.
•Bezin yan tarafındaki cırtcırtlı bantlar sökülür, bebeğin ayaklarını acıtacak kadar sıkmadan sol el ile bebeğin iki ayağı kavranır ve ayakları yukarı yukarı kaldırılır.
Alt temizliği
•Sağ el ile bebeğin alt bezi, yukardan aşağıya doğru kaydırılarak alınır ve bebeğin poposunun altına doğru katlanır. Böylece poposuna bulaşmış olan katı dışkıların çoğunun beze gelmesi sağlanacaktır.
•Kızlarda perine bakımı önden arakaya silmeşeklinde, erkeklerde ise penisin ucundan başlayarak geriye doğru yuvarlak hareketlerleolmalı
Alt temizliği
•Kasıklar ve deri kıvrımları iyice silinmeli
•Pişik önleyici kremler sürülmeli
•Göbek kordunu düşmemişse, bezin dış kısmında göbeği bırakmak
109
İdrarla ıslanmış bezler uzun süre değiştirilmezse ve de hava almasını engelleyen naylon örtü sarılıyorsa pişik gelişme ihtimali yükselmiş olur. Yine tombul bebeklerde deri kıvrımlarının fazla olması pişiğe neden olur.
Önlemek için alt bezler sık sık değiştirilmeli, arada bebeğin altı
açılarak havalandırılmalı, pudra kullanılmamalıdır.
PİŞİK
110
Pişik bakımı
•Her idrar ve dışkılama sonrası bebeğin altını sabunlu su ve duru su ile silerekbastırmadan kurulamak
•Bebeğin altını açık tutarak havalanmasını sağlamak
•Her alt temizliğinden sonra cilde koruyucu pişik kremlerisürme
•Deri iyice kuruduktan sonra çinko oksit içeren kremden kalın tabaka halinde sürme
•Aileye pişik bakımıile ilgili bilgi verme
111
Konak Bakımı
Konak:yağ bezlerinin fonksiyon bozukluğu ile oluşan yüzeysel, bir deri hastalığıdır.
Uygulama içi gerekli malzemeler;
•Konağı yumuşatmak için vazelin
•Sık dişli tarak
•Baş banyosu için gerekli olan malzemeler
112
Konak Bakımı
•Bebeğin başına uygun yumuşatıcıyı hafif masaj yaparak sürme
•En az 20 dakikabekletmek
•Bebeğin saçını sık dişli tarakile tarayarak konak oluşumlarını kaldırma
•Baş banyosuyaptırma
Göbek Bakımı
Göbek kordonu, çevresindeki bakteriyel kolonizasyonu azaltmak için antiseptik solüsyonlarla temizlenir.
-%70 ‘lik Alkol
-Povidon iyot (geçici hipotroidi yapabilir) -Üçlü boya (garm negatiflere etkisizdir)
% 0,4’lük Klorheksidin
Göbek Bakımı
•Göbek ve çevresinin bakım öncesi kızarıklık, akıntı ve koku açısından değerlendirilmesi
•Göbek kordonundan tutarak, göbeği etrafından çıkıntıya doğru dairesel hareketlerle % 0,4’lük Klorheksidinile ıslatılmış gazlı bezle bastırmadan silme
•Göbek düştükten sonra göbek bakımına 2-3 gün daha devam edilir
115
Göbek kordonu normalde 7 - 14günde düşer.
116
Emzirme
•Anneyi bebeğin kucağına vererek dokunsal ve duygusal iletişimi başlatma
•Anneye bebeğini rahat emzirebileceği bir pozisyon verme (bebeğin yüzü ve tüm gövdesi anneye dönük olmalı, başı, ense, omuzları annenin dirseğinin iç yüzüyle desteklenmelidir. Yalnız başı anneye doğru, gövdesi ise dışarıya dönük olan bir bebek meme başını kavrayamaz. )
117
Emzirme
•Annenin mahremiyetini sağlama
•Her iki memeyi şişlik kızarıklık, sertlik, ağrı ve hassasiyet açısından, meme uçlarını çatlak ve anomali yönünden değerlendirme
•Annenin meme ucu temizse annenin sütü ile ıslatma, kirli ise meme ucundan dairesel hareketlerle ılık su ile ıslatılmış gazlı bez ile silme
118
Emzirme
•Anne serbest kalan öbür elinin başparmağı memenin üstünde, diğer parmakları altta olacak şekilde memeyi kavrar (alttaki parmakların areolayı kapatmayacak şekilde olmasına dikkat edilmelidir)ve meme başını bebeğin dudaklarına değdirerek “arama refleksi” ni (rooting reflex) uyarır.
•Bebek kendi kendine memeyi bırakıncaya kadar emzirmenin devam etmesi sağlanır
Emzirme
•Bebek her iki memeden emzirildi ise bir sonraki öğünde en son kalan memeden, tek meme emzirildi ise bir sonraki emzirmede diğer memeden başlatılır.
•Emzirme sonrası anne bebeğini kucağında dik pozisyonda tutarak sıvazlama ve küçük vuruşlar uygulayarak gazını çıkarmasını sağlamalıdır.
Mama hazırlama ve biberonla besleme
•Önceden kaynatılmış kullanıma hazır biberona, hazırlanmak istenen miktara uygun kaynatılmış ılıtılmış su koyma
•Biberondaki kaynatılmış ılıtılmış suya kullanım talimatına uygun ölçüde mama ilave etme (Ölçüler silme olmalıdır.)
•Mama ve suyun karışabilmesi için biberon kapağı kapatılır ve çalkalanır.
121
Mama hazırlama ve biberonla besleme
•Mama ısısı ve emzik deliğinin büyüklüğünü (mamanın akışkanlığını) kontrol etmek için biberonu ters çevirerek ön kolun iç yüzüne bir kaç damla mama damlatma
•Çocuğu kucağa alma ve rahat edecek pozisyonda oturma (dik olarak)
122
Mama hazırlama ve biberonla besleme
•Çocuğa pozisyon verme (çocuğun başı ve göğsü vücudundan hafif yukarıda ve mamayı veren kişinin üst kol üzerine gelecek şekilde)
•Çocuğun hava yutmasını engellemek için biberonu dik tutarak emzik kısmını mama ile doldurma ve çocuğun ağzına yerleştirme
123
Mama hazırlama ve biberonla besleme
•Beslenme sırasında çocuğun emme yutma refleksi ve emme yutma arasındaki koordinasyonu değerlendirme
•Beslenme sonrası çocuğu anne/bakıcı kucağında dik pozisyonda tutarak sırtını aşağıdan yukarıya doğru sıvazlama ve küçük vuruşlar uygulayarak gazını çıkarma ve sağ yan pozisyonda yatırma
124
Mama hazırlama ve biberonla besleme
•Kusmaya neden olmamak için beslenme sonrası küçük çocukların fazla hareket ettirilmemesi gerektiğini aileye/bakıcıya hatırlatma
•Uygulama/yaşanan güçlükleri (ne kadar mama aldığı, iştahı, beslenme sonrası kusma olup olmadığı hemşire notuna kaydetme
Nazogastrik sonda bakımı
Amaç
Beslemek, ilaç vermek, mideyi yıkamak, tanı amacıyla mide içeriği almak, midede biriken sekresyonu/gazı çıkarmak ve
distansiyonu önlemek
Nazogastrik sonda bakımı
Çocuk yarı oturur yada sırt üstü yatırarak başı hafif hiperekstansiyona getirme
Sonda ölçümüyapılır.
Sonda oral yoldan takılacaksa;dudakların ortası, sternum alt ucu ile umbilikal arasındaki orta noktaya kadar ölçülür.
Sonda nazal yoldan takılacaksa;burun, kulak memesi, sternum alt ucu ile umbilikal arasındaki orta noktaya kadar ölçülür.
127
Nazogastrik sondanın ölçümü
128
Nazogastrik sonda bakımı
Sondanın ucu nemlendirilir.
Anlayabilecek yaşta ise çocuğa yutkunması söylenir(bebek ise emzik)
Sondanın gastrointestinal yolla gitmediğini gösteren belirti ve bulgular olup olmadığını gözlemleme, gözlenirse sondayı hemen geri çekme
Öksürük, siyanoz, solunum güçlüğü, bradikardi, apne sondanın hava yoluna gittiğini gösterir.
129
Nazogastrik sonda bakımı
Sondayı ölçülen yere kadar ilerletme ve midede olup olmadığını kontrol etme
•Enjektörle mide içeriği aspire edildiğinde mide içeriği gelmelidir.
•Mideye enjektörle hava verilerek (prematüre yenidoğanlarda 0,5-1 cc, süt çocuklarında 1-2 cc, büyük çocuklarda 2-5 ml) epgastrium bölgesi dinlenir hava sesi duyulmalıdır.
Sondayı tespit etme
130
Nazogastrik sondanın yerinin kontrolü
Çocuğun Yaşına Uygun Nazogastrik Sonda Uygulamaları
Sonda Numarası (French)
Çocuğun Ağırlığı (kg)
5 F 2
8 F 3-9
10 F 10-19
12 F 20-29
14 F 30-49
16 F 50 ve üzeri
Soru veÖneriler
Soruları cevaplayalım
133
Önerilen Haftalık Çalışmalar
• Örnek doz hesaplama soruları çözelim
• Konu tekrarı yapalım
134
Başvurulan Kaynaklar
• Töröner, E., Büyükgönenç, L. (2017). Çocuk Sağlığı, Ankara, Nobel Tıp Kitapevi
• Çil, E. (2017). Çocuklarda Öykü Alma ve Fizik Muayene, İstanbul, Nobel Tıp Kitapevi
• Köse, S. (2020). Anne ve Çocuk Sağlığı, Ankara, Eğiten Kitap
• Gomella, T.L. (2012). Neonatoloji, İstanbul, İstanbul Tıp Kitapevi
135
Bir Sonraki Ders Hakkında
Büyüme ve Gelişme
136