HEMŞİRELİK- YÜKSEK LİSANS PROGRAMI OMÜ SAĞLIK BİLİMLERİ
ENSTİTÜSÜ
HEM 622 –ÇOCUK SAĞLIĞI HEMŞİRELİĞİ DERSİ
DR.ÖĞR.ÜYESİ ESRA TURAL BÜYÜK
KONU: ÜLKEMİZDE ÇOCUK SAĞLIĞI İLE İLGİLİ SAĞLIK
TARAMALARI
Hafta-7
HEM 622 –ÇOCUK SAĞLIĞI
HEMŞİRELİĞİ DERSİ
İçerik Planı
• Taramaların Amacı
• Yenidoğan Tarama Programı
• Yenidoğan İşitme Taraması
• Gelişimsel Kalça Displazisi (Kalça çıkığı) Taraması
• Göz Taraması
• Testis Kontrol Muayenesi
• Fimozis Muayenesi
• Konjenital Adrenal Hiperplazi
• Zeka Taraması
• Ben Taraması
• Kaynaklar
Taramaların Amacı
Hastalıklara yol açan risk etmenlerini,
Hastalık kuşkusu olanları,
Hastaları,
Bulgular ortaya çıkmadan saptamak
Yenidoğan Tarama Programı
a) Konjenital Hipotiroidi
• Tiroid bezinin az çalıştığı klinik bir durumdur ve önlenebilir zeka geriliğinin en önemli nedenidir.
• Dünya genelinde 3.500-4.000 canlı doğumda bir görülür.
• Tanı, Yenidoğan Tarama Programı kapsamında Sağlık Bakanlığı tarafından topuk kanı alınarak konulur.
• Topuk kanı ile tanı konulur konulmaz tedaviye başlanmalıdır.
• Erken tanı ve tedavi zeka geriliğini önler.
b) Fenilketonüri
• Fenilketonüri, doğuştan gelen bir hastalıktır ve proteinli gıdalarda bulunan bir maddenin sindiriminin bozuk
olmasından dolayı, bu madde çeşitli organlarda birikir ve geriye dönüşümsüz beyin hasarı yapar.A
• Tedavi edilmezse çocuklarda birinci yıl sonuna kadar zekadaki gerileme belirgin hale gelir.
c) Biyotinidaz Eksikliği
• Bebeklerde, Biyotinidaz eksikliğinin erken belirtileri
nöbetler, enfeksiyonlar ve saç kaybıdır. Geç dönemde ise görme ve işitme kaybına, güçsüzlüğe, zihinsel
geriliğe, koma ve ölüme yol açabilir.
• Türkiye’de hastalığın sıklığı Dünya ortalamasının çok üzerinde olup yenidoğanlarda 11000 doğumda 1 olarak bulunur.
• Biyotinidaz testi bebeklerde topuktan alınan kan ile
yapılır. Ülkemizde Biyotinidaz testi, TC Sağlık Bakanlığı tarafından uygulamaya konulan Yenidoğan Tarama
Programı’nın içindedir.
d) Kistik Fibrozis
• Kistik fibrozis, salgı bezlerini etkileyerek, başta akciğerler olmak üzere birçok organın fonksiyonunu bozan
kalıtımsal bir hastalıktır.
• Yapılan müdahaleler, tarama programları sayesinde kistik fibroziste ortalama yaşam süresinin artması
sağlanmıştır. 2002‘den 2012’ye ortalama yaşam süresi 31 yaştan 41 yaşa kadar yükselmiştir.
• 01.01.2015 tarihinden itibaren yenidoğan tarama
programına dahil edilen Kistik Fibrozis hastalığı tanısı Ter Testi ile koyulmaktadır.
Yenidoğan İşitme Taraması
• İşitme bozukluğu çocuklarda;
konuşmayı,
Lisan gelişimini,
iletişimi
Öğrenmeyi olumsuz etkilemektedir.
• Erken tanı, 24 saatini doldurmuş yenidoğanlara işitme testi yapılarak konulur.
• İşitme kaybı tespit edilir edilmez, kaybın derecesine uygun bir işitme cihazı kullanımına başlanmalıdır.
• Tanı konulabilmesi için 2 test yöntemi vardır:
1-OAE (Otoakustik Emisyon Testi)
Kolay, ucuz
Yalancı (-)’lik yüksek
Beyin sapı üstü patolojileri yakalayamaz.
2- O-ABR(Otomatize İşitsel Beyin Sapı Cevabı)
Kolay, maliyet yüksek
Yalancı (-)’ lik düşük
Tüm seviyeleri saptar.
Gelişimsel Kalça Displazisi (Kalça çıkığı) Taraması
• Gelişimsel Kalça Displazisi (GKD) kalça ekleminin
hareketli olmasından, tam çıkığa kadar farklı şekillerde ortaya çıkabilen bir ortopedik sorundur.
• GKD’nin çok büyük bir bölümü, erken tanı ile, ileriki hayata hiçbir etkisi kalmayacak şekilde tedavi
edilebilmektedir.
• Erken tanı için bir aylık bebeklerin aile hekimleri
tarafından muayenelerinin yapılması ardından pozitif muayene bulgusu veya risk faktörü varlığında Ortopedi kliniğine sevki gereklidir.
• Risk faktörleri arasında;
GKD’li akraba
İlk doğan kız bebek
Çoğul gebelik
Amniyon sıvısı anormallikleri
Makat duruşu
Bebeğin ayağında şekil bozukluğu
Plajiosefali (Düz kafa sendromu)
Skolyoz (Omurganın yana doğru eğriliği)
Pelvik eğrilik
Tortikollis (Boyunda eğrilik) sayılabilir.
Göz Taraması
• Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, güncellenen tarama programı ile aile hekimi ve aile sağlığı çalışanı
tarafından,
• 0-3 aylık bebeklerin 3. ay izleminin sonuna kadar,
• 36-48 aylık çocukların 5. izlemi içerisinde ve
• ilköğretim çağındaki çocukların 1. sınıfa başlayacağı yıl görme taraması yapılacağını bildirdi.
Testis Kontrol Muayenesi
• 6 ay-1 yaş arası bebek takiplerinde en az bir kez inmemiş testis muayenesi yapılmalıdır.
• Term ve ≥2500 gr
Doğumda: %3
3 aylık : %1.6
1 yaş : %0.7
• Preterm veya ‹2500 gr
Doğumda ; %20-30
Fimozis Muayenesi
• Yaşamın ilk yılının sonunda, sünnet derisinin glanüler sulkus arkasına çekilmesi erkek çocukların yaklaşık
%50’sinde mümkün olmaktadır; bu oran 3 yaşın sonunda yaklaşık %89’a yükselir.
• Fimozis tanısı fizik muayene ile konulmaktadır.
Konjenital Adrenal Hiperplazi
• Adrenal kortekste kolesterolden kortizol biyosentezi için gerekli enzimlerden herhangi birinin eksikliği sonucu
ortaya çıkan otozomal resesif kalıtım gösteren bir hastalıktır.
• 2019 yılı itibariyle YTP için alınan kan numumeleri içerisinde tarama yapılacaktır.
Zeka Taraması
• Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk, öğrencilerin yetenek ve becerilerinin tespiti çalışmaları kapsamında okullarda zekâ taraması uygulamasının başlatıldığını açıkladı.
Bakanın açıklamasına göre pilot okullarda 800 bin
öğrencinin taraması yapılırken, taramalar üç yıl içinde tüm Türkiye'de tamamlanacak.
Ben Taraması
• Türk Dermatoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Emel Erdal Çalıkoğlu, Türkiye’nin 2013 yılından itibaren her yıl mayıs ayı içinde
düzenlenen bu projede yer aldığını belirtti.
• Euromelanom projesi kapsamında tamamen gönüllük esası ile
belirlenen gün veya günlerde ücretsiz deri kanseri taramasını içeren bir kampanya düzenlendiğini vurgulayan Çalıkoğlu, “Bu yıl
Euromelanomun Türkiye ayağı derneğimizin desteği ile gerçekleştirilecek. Kampanya kapsamında gönüllü
dermatologlarımız 20 Mayıs -31 Mayıs tarihleri arasında 22 ilimizde hizmet veren 36 hastanede ücretsiz ben taraması yapacak.” dedi.
KAYNAKLAR
• Bakar FT, Genişletilmiş Yenidoğan Taraması, Turkiye Klinikleri J Pediatr. 2012;21(4):212-23.
• Erdim L, İnal S, Yenidoğan Tarama Testlerinde Örnek Alınması ve Gönderilmesinde Hemşirelerin Sorumlulukları, HSP 2018; 5(1) : 102-106.
• Kiper N, Yalçın E, Kistik Fibrozis, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 2003; Cilt 12, Sayı 4.
• Zeybek ÇA, Fenilketonüri Tarama Programı, Sağlam Çocuk İzlemi Sempozyum Dizisi No: 35 • Ekim 2003; s. 65-71.
• Korkmaz HA, Konjenital Hipotiroidizme Yaklaşım, Smyrna Tıp Dergisi, 2018.
• Uruç F, Verit A, Konjenital adrenal hiperplazi ve erkek infertilitesi, 2014.
