1 VE MENTAL SEMPTOMLAR
nda klasik vitamin n gorOIOyorsa da, ozellikle depresyonlu olmak ozere, vitamin ik formlarma s1k makalede, psikiyatrik vitamin eksikligi sonuc;1ar1 gozden
: VItamin, mental alkollzm
vitaminler ile psikiyatrik affektif degi§iklikler) 1ya ili§kin ara§t1rmalar, asit <;all§malan hari<;
hem vitamin eksiklikleri-
.uv:~trik sendrom-lara sebep psikiyatrik hastalarda bozuklugu gibi sebep- ila<; kullamm1-na bagl1
ikleri-nin olu§abildigi 3). 8u makalede psiki- seyrek olmayarak folik asit,
, piridoksin ve askorbik bunlarla ilgili belirti ve gec;irilmi§tir.
VItamin deficiency and mental symptoms Summary: Although the classic syndroms of vitamin deficiency are presently rare in the Western population, subclinical forms of such deficiencies are frequently found in psychiatric practice, especially in patients with depression and alcoholism. In this review, the results of the studies of vitamin deficiencies in psychiatric patients will be discussed.
Key words: Vitamin, mental disorder, depression, acohollsm
TIAMIN (81 VITAMIN!) EKSIKLIGI
8 vitamini eksikliginin ag1r klasik sendromlan (Wernicke ansefalopatisi gibi) bugOn 8at1 toplumunda nadir olarak gorOimektedir (6,9). 8ununla beraber, aikolle ilgili bozukluklarda daha hafif seviyede biyokimyasal eksiklik bildirilmektedir (2, 16). GonOIIOierde (22) ve sandvic;le beslenen adolesanlarda (14) tiamin eksikligine bagll irritabilite, agressif davra·nl§ ve §ahsiyet degi§ikligi tesbit edilmi§tir. Koto beslenme hikayesi olan 154 psikiyatrik hastan1n 58'inde biyokimyasal tiamin eksikligi bulunmu§tur (7). Vine genel hastahane ic;indeki psikiyatri kliniginde yatan ve rastgele se<;ilmi§ 172 hastanm % 53'0nde
Ttp Fakuftesi Psikiyatri Anabifim Daft Ogretim Oyesi
Vitamin Eksikligi ve Mental Semptomlar: SOFU0<3LU S. ve ark.
bir veya daha fazla (% 41 'inde bir, % 12'sinde birden fazla) vitamin eksikligi tesbit edilmi§tir (8). Bu vakalann % 30'unda eksik olan vitamin tiamindir. DO§Ok tiamin ve multipl vitamin eksikligi gosteren vakalann iginde §izofreni ve alkolizm hastalannm
<;ogunlukta oldugu bilinmektedir. Fakat bu
<;all§malarda tiamin eksikliginin sebep faktoro olmaktan ziyade, i§tahslzltga sekonder oldugu sonucuna vanlml§tlr.
YOksek tiamin eksikligi insidensinin esas olarak alkol suiistimaline bagh oldugunu gosteren <;ah§malar da mevcuttur (17,21).
RIBOFLAVIN (B2 VITAMINI) EKSIKLIGI Mental semptomlann olu§masmda ribofla- vinin roiO <;ok az bilinmektedir. Eksikligi ile ili§kili problemler hipotiroidi, adrenokor- tikotropik hormon veya aldosteron eksikligi, fenotiazin, borik asit, oral kontraseptif ve alkol kullan1mmda gorOIOr. Eksikligi biyolojik olarak aktif "koenzim" tOrevlerine riboflavin'in katk1s1nt inhibe eden maddeler sebebiyle olu§abilir (18). Bununla beraber boyle maddelerin istenmeyen psikiyatrik etkilerini, onlar tarafmdan presipite edilen riboflavin eksikl iginin i§aretlerinden aytrmak zordur.
Eritrosit glutation redOktaz degerleri anormal olan 35 vakahk alkolik seride riboflavin eksikligi s1khg1% 23 olarak bulunmu§tur (2}. Bununla beraber bir yazar alkolizmdeki B2 vitamini eksikliginin alkoiOn direkt toksik etkisinden ziyade diyetteki eksiklige bagl1 oldugunu ileri sOrmektedir (4).
Carney (8) genel psikiyatri servisine yeni yat1nlm1§ 172 hasta arasmda (hastalar kilo kaybt ve eksikliginin klinik i§aretlerini gostermemekle beraber) % 29 oranmda riboflavin eksikligi tesbit etmi§tir. Tiamin eksikligi daha ziyade beslenme bozuklugu ile beraber gozOkOrken, riboflavin (ve piridoksin) eksikligi affektif hastaliklar, endojen depresyon ve norotik depresyon ile ili§kili gozOkmektedir.
PIRIDOKSIN (B6 VITAMINI) EKSIKLIGI Bonjour (3) kronik alkolizmde piridoksin eksikliginin karaciger hasanna bagh oldugunu dO§OnmO§tOr. Bununla beraber Lumeng (15) karacigeri normal olan 66 alkoligin 35'inde piridoksin eksikligi tesbit etmi§tir. Carney (?)'in <;all§mastnda piridoksin seviyesi dO§Ok olan hastalann hi<;birinde karaciger fonksiyon bozuklugu bulunmaml§tlr. Bundan ba§ka Barnes (2) kendi alkolik grubunda piridoksin eksikligi delilleri bulmaml§llr. Bonjour'un buldugu sonu<; ile diger <;all§malarm sonu({lan arasmdaki fark alkolizmin tarifindeki farklilik kadar, tayin metodlann1n farkhltgma da dayanabilir.
Hastahaneye yatmadan evvel uygunsuz diyet hikayesi bulunan 64 hastada yaptlmt§
olan <;alt§mada B6 vitamini eksikligi % 44 oran1nda bulunmu§tur (7). Bu §ah1slann 19'unun affektif hastahkh oldugu bildirilmi§tir.
Aynca B6 vitamini eksikligi endojen depresyonlu 19 hastanm 15 (% 79)'inde bulunurken, diger 45 hastan1n 13 (%
29)'0nde tesbit edilmi§tir. Affektif hastahk ile piridoksin eksikligi arasmdaki bu ili§ki daha sonra teyid edilmi§tir (8). Hakikaten 238 hastanm piridoksin durumunun degerlendiril- digi iki Qah§madan birinde, eksiklik gosteren 70 hastan1n 31 'i, digerinde 168 vitamin eksikligi hastasmm 30'u endojen depresyon- lu olarak tesbit edilmi§ ve bu vitamin ile endojen depresyon beraberliginin ileri derecede onemli oldugu dO§OnOimO§tor (p<0.001 )(7,8).
Helsboen (11) menapoz oncesi ve menapoz sonras1 depresyon geli§tirmi§ kadmlardan estradiol ve piridoksin verilenlerde Hamilton depresyon ol<;egi ile depresyon puanlanntn dO§Ok bulundugunu bildirmi§tir. Bundan ba§ka Adams (1) bir <;ift-kor <;ah§mada oral kontraseptiflere bagl1 piridoksin eksikligi gosteren depresyonlu kadmlarda, semptom-
IS mptomlar· SOFUO(jLU S. ve ark.
A'9nta e ·
hususunda piridoksinin oJdU{Junu gostermi~tir.
(812 VITAMIN!) EK-
hastalar arasmda 18ktsikli1g1 oldukc;a s1kt1r fakat alkol suiistimali olan vakalarda beslenmenin de lmu~tOr. 812 vitamini
% 5.8-26.1 olarak Kullan1lan ilac;lann da 812 du~urdu~u gosterilmi~
~.ti27'inler. benzodiazepinler, ... ,.m .... , MAOI'Ieri ve barbitO-
demansla ba~lant1ll folik asit patolojisi olan geriyatrik
tammlanm1~t1r. Psikiyatrik folat c;all~malan, ozellikle olmak uzere {% 1
o-
Onemli oldugunu ortaya Yeni bir metod olan eritrosit folat1 de~erlendirmesi ic;in bir indeks saglamaktad1r {9).
psikiyatri servisinde yatan 34'unde eritrosit folat ng/ml'den az, % 2'sinin 150 oldugu tesbit edilmi~tir.
, ... "'"'"""'"% 43'0, alkoliklerin %
l'nin a1t1nda degerler oran maniklerde % 22
% 17, mizac; durumu normai
% 17 olarak bulunmu~tur.
Folat eksikli~i en s1k olarak depresyonlu hastalarda gorulmektedir. Epidemiyolojik
gall~malardari elde edilmi~ olan deliller de folat eksikliginin anksiyeteden ziyade, depresyon ile baglant1h oldugunu ortaya
<;1karm1~t1r· {10). Stern {20) affektif bozukluklann profilaksisi i<;in lityum almakta olan hastalarda serum eritrosit folat seviyelerini olc;mu~. folat seviyeleri ile affektif morbidite veya lityum statusu arasmda bir korelasyon bulmam1~t1r. 8u iki c;al1~manm
farkh metodlar ile yap1lm1~ olmas1, daha evvel yap1lm1~ gall~malardan farkh sonuglar elde edilmi~ olmasm1 ag1klayabilir.
Folat replasman tedavisi folat eksikliginin birgok bozukluk igin sebep faktoru oldugunu g6stermi$tir. Folat eksikligi olan, ya~ ve cinsiyeti benzeyen iki grup hastada yap1lm1~
bir retrospektif gall$ma (9), 63 tedavisiz hastaya kar~1hk folat ve 812 vitamini verilmi~
31 hastada daha iyi bir klinik durum sagland1g1 ve bu hastalann hastahanede kalma surelerinin daha k1sa oldugunu g6stermi$tir. Shorvon { 19) folat eksikligi gosteren ve 6 ay boyunca vitamin almaya raz1 olan 9 hastanm B'inde, 812 vitamini alan 16 hastanm B'inde ileri derecede duzelme tesbit etmi~tir. Nadir olarak konjenital folat metabolizmas1 bozukluklan baz1 vakalarda noropsikiyatrik semptomlann sebebi olabilir {9). Dihidrofolat reduktaz enzimini etkileyen antifolat ilaglar (methotrexate, trimethoprim, triamterene, antitOberkulo, antikonvulzan ilaglar, alkol, oral kontraseptifler) depresyona sebep olabilirler ( 13).
ASKOR8IK ASIT (C VITAMIN!) EKSIKLIGI C vitamini eksikligi ile birlikte olan mental
degi~iklikler yorgunluk ve depresyondur.
$ahsiyet degi~iklikleri de tan1mlanm1$t1r.
Zeka geriligi olanlarda da C vitamini eksikligi
bildirilmi~tir (9).
Vitamin Eksikligi ve Mental Semptomlar: SOFUOc:JLU S. ve ark.
YAGDA QOZONEN VITAMINLER EKSIKLI- GI
Yagda 90z0nen vitaminlerin noksanltgt mental bozukluga sebep olabilir mi?
LiteratOrde eksimolar arastnda D vitamini eksikligi ile baglanttlt anektodal manik vakalar mevcuttur (9). D hipervitaminozu ile baglanttlt hiperkalsemisi olan bir depresyon vakast da bildirilmi§tir (12). Bu vaka 15 ytl sOren uygunsuz "Calcium gluconate" ve g09IO "Calciferol" ile tedavi sonrast agtr depressif hastallk geli§tirmi§tir. Maalesef bu kadtn hasta metabolik bozuklugunun tamamiyle dOzelmesinden sonra suda bogularak intihar etmi§tir.
Tablo I. Vitaminler ve lli§kili Mental Bozukluklar
Vitamin TIAMIN (81)
RIBOFLAVIN (82)
PIRIDOKSIN (B6)
SIYANOKOBALAMIN (812)
FOLIKASIT
ASKORBIK ASIT
KOLEKALSIFEROL (02) KALSIFEROL (03) (sentetik)
GOniOk lhtiya9 2mg
3mg
1-2 mg
1 mg
5mg
10-30 mg
500 IU
SONUC
$imdilerde Beri-beri gibi klasik vitamin eksikligi sendromlan Batt toplumunda nadir ise de, mental semptomlarla baglanttl1 subklinik eksiklikler seyrek degildir (ozellikle tiamin, riboflavin, piridoksin, folik asit, 812 vita mini eksiklikleri).
Vitamin eksiklikleri ile ilgili olarak, uzun sOreli sistematik takip 9alt§malan ile C ve 8 vitaminleri ile replasman tedavisinin plasebo- kontroiiO 9all§malan §imdiye kadar pek az yaptlmt§ttr, fakat bu hususa dikkati yoneltmek i9in yeterince pratik ve teorik sebep vardtr.
Eksiklik Sendromu -Beri-beri
-Wernicke ~izofreni
ansefalopatisi -Periferal norit Kelitis
Spesifik send rom yok Pernisiyoz anemi
Folik asit anemisi SkorbOt
Riketz
ili§kili Mental Bozukluk Alkolizm
Alkolizm
Endojen depresyon Alkolizm
Affektif hastahk Post-partum depresyon Alkolizm
Affektif hastallk OBS
OBS Oepresyon Oepresyon Zeka geriligi Hipervitaminozla ili§kili manik-depressif
hastahk
Semptomlar: SOFUO(;LU 5. ve ark.
Wynn V, Rose DP, et a/:
hydrochloride (vitamin associated with oral 11:867-904,1973
-l'iiGnc:m and incidence of 8
-Jirr.IPnrv in alcohol-related Blochem 15:307-
Vitamin and alcoholism.
J Vitam Nutr Res 30:215-
Vitamin and alcoholism.
J VItam Nutr Res 50:425-
lla~lar
Alkol
Alkol, Fenotiazinler, ACTH, Aldosteron Borik asit, Oral kontraseptifler
Alkol, Oral kontraseptifler
Alkol, Fenotiazinler, Benzodiazepinler, Trisiklik antidepresanlar, MAOI, Barbiti.iratlar
Alkol, Oral kontraseptifler, AntikonvOizanlar, AntitOberkOio ila~lar, Metotreksat, Trimetoprim, Triamteren, Sulfonamid
admitted psychiatric patients. Br J Psychiatry 135:249-254,1979
8. Carney MWP, Ravindran A, Rins/er MG, et a/: Thiamine, riboflavin and pyridoxine deficiency in psychiatric in-patients. Br J Psychiatry 141:271-272,1982
9. Carney MWP: Vitamin deficiency and mental symptoms. Br J Psychiatry
156:878-882,1990
10. Edeh J, Toone BK: A general practice study of the prevalence of psychiatric morbidity and social hendicap in epilepsy.
Advances in Epileptology. XV.Epilepsy International Symptoms, New York 1982
11. Holsboen F, Benkert 0, Neur L, et a/:
Continued oestradiol and vitamin 86 treatment in women with major depression.
Am J Psychiatry 142:658,1985
12. Keddie KMG: Case report: Severe depressive illness in the context of hypervitaminosis. Br J Psychiatry 150:394- 396,1987
13. Lambie DG, Johnson RH: Drugs and
Vitamin Eksikligi ve Mental Semptomlar: SOFUOGLU S. ve ark.
folate metabolism. Drugs 30:145-155, 1985 14. Londsta/e 0, Shamburger RJ: Red cell transketolase as an indicator of nutritional deficiency. Am J Clln Nutr 33:205- 211,1980
15. Lumeng L, Li TR: Vitamin B6 metabolism in chronic alcohol abuse:
Pyridoxal phosphate levels in plasma and the effects of acetaldehyde in pyridoxal phosphate synthesis and degradation in human erythrocytes. J Cl/n Invest 53:693- 704,1974
16. Me Laren OS, Docherty MA, Boyd OHA:
Assessment of thiamine status of patients with an alcohol problem. Nutrition Society:
Abstracts of Communications 39:241,1980 17. Price J, Kerr R, Hicks M, et at: The Wernicke-Korsakoff syndrom: An appraisal in Queensland with special reference to prevention. Med J Aust 147:561-564,1987 18. Rivkin RS: Hormones, drugs and riboflavin. Nutr Rev 37:241-245,1979
19. Shorvon SO, Carney MWP, Chanarin I, et at: The neuropsychiatry of megaloblastic anemia. Br Med J 281:1036-1043, 1980 20. Stem SL, Brandt JT, Harley KS, et ·at:
Serum and red cell folate concentrations in, out-patients receiving lithium carbonate. tnt Clln Psychopharmaco/3:49-52, 1988 21. Wood B, Currie J, Breen K: Wernick's encephalopathy in a metropolitan hospital. A prospective study of incidence, characteristics and outcome. Med J Aust
144:12-16,1986
22. Word 8, Gysbert A, Grode A, et at: A study of partial thiamine restriction in human volunteers. Am J Clin Nutr 33:848- 861,1980
